Bilge kişi, olayların düzenini bilen kişidir. İbn-i Arâbî Bilgelik, erdemin annesidir. İbn-i Sînâ Bilgeliği körlerden öğrendim. Çünkü onlar, ellerindeki değnekle tam araştırmadan adım atmazlar. Basacakları yerin sağlam olduğundan emin olduktan sonra adım atarlar. Bundan dolayı ben de bir şey yapacağım zaman düşünür, faydalı ise konuşur, yararlı ise yaparım. Faydasız ise bırakmayı ve susmayı tercih ederim. Lokman Hekim İnsan, hayreti ölçüsünde bilgedir Mehmet Salah 1 / 9
Âlim, bilmiyorum diye cevap vermekten sakındığı zaman, can evinden vurulmuştur. Abdullah bin Abbas Hiçbir yıl yoktur ki, ondan sonra gelen yıl, ondan daha kötü olmasın. Hâlbuki ne bir yıl, bir yıldan; ne bir nesil, bir nesilden farklı değildir. Fakat bir neslin bilgilileri ve iyi adamları bitti mi o nesilde hayır kalmaz. Abdullah bin Mes ud Eğer âlimler ilmi koruyup ona layık kimselere harcasalar, çağlarının bütün insanlarına baş tacı olurlar. Fakat onu dünyalıklarına erişmek için dünya adamlarına harcarlar ve bu yüzden halkın gözünden düşerler. Abdullah bin Mes ud Kişi, bulunduğu ülkede kendisinden daha âlim birisinin mevcudiyetini kabul ettiği müddetçe, hakikaten âlimdir. Kendisinin bütün âlimlerden üstün gördüğü takdirde, cahilliğini ortaya koymuş olur. Abdullah bin Mübarek İnsan şu vasıflara sahip olmadıkça ilim ehli olamaz: Kendisinden yukarı kimselere haset etmeyecek, kendisinden aşağı insanları hakir görmeyecek, ilmine karşılık dünyalık arzu 2 / 9
etmeyecek. Abdullah bin Ömer Âlimler, efendi olmaya layık kişilerdir. İlimsiz ululuğun sonu zillettir. Ahmed bin Kays Kişinin bilim adamları ile oturup kalkması ve onlardan hiç ayrılmaması, bilgili bir kişi olduğunun belirtisidir. Ebu d Derda Âlim olmayınca insan muttaki olamaz; bir âlim, amil olmadığı halde ilim sahibi sayılamaz. Ebu d Derda Kıyamet günü Allah katında insanların en kötüsü, bilgisinden yararlanmayan bilgi sahibidir Ebu d Derda 3 / 9
Gerçek âlimin gayesi, okuduklarını anlayıp, onunla amel etmektir. Akılsız insanların gayesi de, ilmi sadece nakletmektir. Enes bin Malik Nice âlimler vardır ki, sultanın yanında dini ile birlikte girer de, çıkarken dininden hiçbir şey kalmaz. Yüce Allah böyle durumlardan korusun. Fudayl bin İyaz Âlim, ölse de yaşar; cahil ise, yaşarken ölür. Hz. Ali Kim âlimler ile düşüp kalkarsa, dilinin bağı çözülür. Zihnindeki bulanıklıkları giderme imkânına kavuşur. Nefsinde beliren gelişme hoşuna gider. Bildiklerine karşı güveni artar ve öğrendiklerini dile getirmede cesaret kazanır. Hz. Hasan Âlim hayata düştüğü vakit, bir cemaat da onunla birlikte hayata düşer. Hz. Ömer 4 / 9
Âlim dünyaya meyleder gördünüz mü, dininiz adına onu ayıplayınız. Çünkü herkes sevdiği şeye dalar. Hz. Ömer Sakın âlimlerin herhangi birine eza etmeyiniz! Kim bir âlime eza ederse, Resulullah a karşı eza etmiş olur. İkrime Amelsiz âlimi alma bir pula; kendini tut, gitme gittiği yola. Kadrî Oğlum, âlimler meclisine devam et. Bahar yağmuru ile yeri yeşillendiren Allah, hikmet nuru ile de müminlerin kalbini aydınlatır. Lokman Hekim Muallimim diyen, olmak gerekir imanlı, Edepli, sonra liyakatli, sonra vicdanlı! M. Akif Ersoy 5 / 9
Âlim bildiği gibi amel etmediği vakit, yağmur damlalarının yalçın kayadan kayması gibi vaz u nasihati gönüllerden silinir gider. Malik bin Dinar Nice âlimler vardır ki, hakiki bilgiden, hakiki irfandan nasipleri yoktur. Bunlar, bilgi hafızıdır; bilgi sevgilisi değil. Hz. Mevlâna Gerçek münevver, bütün ilimlerin ve felsefe sistemlerinin esasları, tarihi safhaları ve son verileri hakkında bilgi sahibi olan ve bu bilgiyi, şahsi temayül ve ihtiraslarının tesirinden kurtarıp, objektif planda fikir haline getiren insandır. Peyami Safa İnsanların hizmetinde olan âlim, aya ışık veren güneş gibidir. Aya ışık verir, fakat kendi ziyasından kaybetmez. Ragıp İsfehani Mum gibi sinesinde yanacak bir şeyi bulunan, meclisleri aydınlatır. Sadi Hareketlerini ilmine uydurmayan âlim, elinde meşale tutan köre benzer. Başkalarının yolunu 6 / 9
aydınlatır, fakat kendi yolunu göremez. Sadi Bildiklerini uygulama alanına koymayan aciz bir bilgin, bal yapmayan arıya benzer. Sadi Kötülükten kaçmayan bilgin, ışık tutan bir kördür, başkalarına doğru yolu gösterir, ama kendisi göremez. Sadi Bir ulema ki olmaya ilmiyle âlim, Koy bir kafese bülbülle kargayı bir tut. Seyrânî Âlim olan gevherin yok yerlere saçar mı? Gelsin marifet alan, yoktur sözümde yalan. Şeyh Üftadi Muhyiddin 7 / 9
Ahlaksız ilim adamının kalemi, zehirli ok gibidir. Zemahşerî Biz öyle adamlarla yetiştik ki, onların ilimleri arttıkça dünyaya minnetsizlikleri de artardı. Zunnun-i Mısrî İlim adamları için yokluk içinde yaşadığı halde kanaat sahibi olmaktan daha değerli bir ziynet yoktur. İmam Şafii İlmin de ehli vardır. Onun ehlinden başkasına verirsen ziyan etmiş, ehline vermezsen ihanet etmiş olursun. Süfyan bin Uyeyne Önce yol bil, sonra yol göster. Yolu görememişsen mürşitlik davasını bırak. Nâsır-ı Hüsrev 8 / 9
İlmi ile amel etmeyen âlim, başkalarını giydirdiği halde kendisi çıplak olan iğne gibidir. İmam Gazâlî İlmiyle amel etmeyen âlimin ilmine güvenilmez. Zührî 9 / 9