16 NİSAN 2017 REFERANDUMU KESİN SONUÇLARI 1 Erol Tuncer TESAV Vakfı Başkanı 28 Nisan 2017 Yurt İçi, Gümrük Kapısı ve Yurt Dışı Sandıkları Anayasa Değişikliği Halkoylaması Sonuçları Tablo 1.A Sandık Seçmen Listesinde Kayıtlı Olanların Sayısı 58.291.898 Halk Oylamasına Katılanların Sayısı 49.798.855 Halk Oylamasına Katılmayanların Sayısı 8.493.043 Halk Oylamasına Katılma Oranı % 85,43 Geçerli Oy Sayısı 48.936.604 Geçersiz Oy Sayısı 862.251 Geçersiz Oy Oranı % 1,73 Evet Oyu Verenlerin Sayısı 25.157.463 Evet Oyu Verenlerin Oranı % 51,41 Hayır Oyu Verenlerin Sayısı 23.779.141 Hayır Oyu Verenlerin Oranı % 48,59 (1) Katılım oranı % 85,43 olarak gerçekleşmiştir. (Geçmişte yapılmış olan Halk oylamalarındaki katılım oranları: % 67,51 ile % 93,64 arasındadır. 1983 Kasım 2015 milletvekili genel seçimlerindeki katılım oranları: % 83,2 - % 93,3 arasındadır.) (2) Seçmenlerin % 14,57 sini oluşturan 8.493.043 kişi sandık başına gelmemiştir. (3) Geçersiz oy oranı % 1,73 olmuştur. (4) EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (51,41-48,59 =) 2,82 puan olmuştur. (5) EVET oylarının, % 50 sınırını ancak 1,54 puanla geçebildiği görülmektedir. 1 27 Nisan 2017 tarih ve 663 sayılı YSK Kararı. 1
Yurt İçi Halkoylaması Sonuçları Tablo 1.B Kayıtlı Seçmen Sayısı(Cezaevi Dahil) 55.319.222 Oy Kullanan Seçmen Sayısı 48.374.576 Geçerli Oy Sayısı 47.528.949 Geçersiz Oy Sayısı 845.627 Geçersiz Oy Oranı % 1,75 Katılma Oranı % 87,45 Evet Oyu Verenlerin Sayısı 24.325.633 Evet Oyu Verenlerin Oranı % 51,18 Hayır Oyu Verenlerin Sayısı 23.203.316 Hayır Oyu Verenlerin Oranı % 48,82 Genel Toplam 47.528.949 % 100,0 (1) Katılım oranı % 87,45 olarak gerçekleşmiştir. (2) Seçmenlerin % 12,55 ini oluşturan 6.944.646 kişi sandık başına gelmemiştir. (3) Geçersiz oy oranı % 1,75 olmuştur. (4) EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (51,18 48,82 =) 2,36 puan olmuştur. (5) EVET oylarının, % 50 sınırını ancak 1,18 puanla geçebildiği görülmektedir. 2
Yurt Dışı Halkoylaması Sonuçları Kayıtlı Seçmen Sayısı 2.972.676 Oy Kullanan Seçmen Sayısı 1.325.682 Geçerli Oy Sayısı 1.309.821 Geçersiz Oy Sayısı 15.861 Geçersiz Oy Oranı % 1,21 Katılma Oranı % 44,60 Evet Oyu Verenlerin Sayısı 778.833 Evet Oyu Verenlerin Oranı % 59,46 Hayır Oyu Verenlerin Sayısı 530.988 Hayır Oyu Verenlerin Oranı % 40,54 Genel Toplam 1.309.821 / % 100,0 Tablo 1.C (1) Katılım oranı % 44,60 olarak gerçekleşmiştir. (2) Seçmenlerin % 55,40 ını oluşturan 1.646.994 kişi sandık başına gelmemiştir. (3) Geçersiz oy oranı % 1,21 olmuştur. (4) EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (59,46 40,54 =) 18,92 puan olmuştur. (5) EVET oylarını oranı % 60 sınırına dayanmaktadır (% 59,46). Gümrük Kapıları Halkoylaması Sonuçları Kayıtlı Seçmen Sayısı 2.972.676 Oy Kullanan Seçmen Sayısı 98.597 Geçerli Oy Sayısı 97.834 Geçersiz Oy Sayısı 763 Geçersiz Oy Oranı % 0,78 Katılma Oranı % 3,32 Evet Oyu Verenlerin Sayısı 52.997 Evet Oyu Verenlerin Oranı % 54,17 Hayır Oyu Verenlerin Sayısı 44.837 Hayır Oyu Verenlerin Oranı % 45,83 Genel Toplam 97.834 / % 100,0 Tablo 1.D 3
Gümrük Kapıları ve Yurtdışı Halkoylaması Sonuçları Kayıtlı Seçmen Sayısı 2.972.676 Oy Kullanan Seçmen Sayısı 1.424.279 Geçerli Oy Sayısı 1.407.655 Geçersiz Oy Sayısı 16.624 Geçersiz Oy Oranı % 1,18 Katılma Oranı % 47,91 Evet Oyu Verenlerin Sayısı 831.830 Evet Oyu Verenlerin Oranı % 59,09 Hayır Oyu Verenlerin Sayısı 575.825 Hayır Oyu Verenlerin Oranı % 40,91 Genel Toplam 1.407.655 / % 100,0 Tablo 1.E (1) Katılım oranı % 47,91 olarak gerçekleşmiştir. (2) Seçmenlerin % 52,09 unu oluşturan 1.548.397 kişi sandık başına gelmemiştir. (3) Geçersiz oy oranı % 1,18 olmuştur. (4) EVET HAYIR oyları arasındaki fark: (59,09 40,91 =) 18,18 puan olmuştur. (5) EVET oylarının % 60 a dayandığı görülmektedir. 4
İLLER DÜZEYİNDE DEĞERLENDİRME Seçimlere Katılma Oranı En Yüksek Olan 10 İl Katılma Oranı Katılma Oranı Manisa 90,63 Uşak 90,42 Bilecik 90,57 Denizli 90,42 Amasya 90,56 Kütahya 90,26 Çanakkale 90,54 Kırklareli 90,11 Düzce 90,44 Ankara 89,97 Katılma Oranları en yüksek olan 10 ilin; 1 i Ege (Manisa), 1 i Trakya (Kırklareli), 1 i Karadeniz (Düzce), 2 si Marmara (Bilecik, Çanakkale), 2 si İç Anadolu (Ankara, Amasya), 3 ü ise İçbatı Anadolu (Denizli, Kütahya, Uşak) Bölgelerinde yer almaktadır. Seçimlere Katılma Oranı En Düşük Olan 10 İl Katılma Oranı Katılma Oranı Ağrı 71,22 Bingöl 78,45 Gümüşhane 73,34 Bitlis 78,73 Van 75,84 Muş 79,10 Iğdır 76,78 Ardahan 80,34 Kars 78,28 Diyarbakır 80,86 Tablo 2.A Tablo 2.B Katılım oranları en düşük olan 10 ilin; 1 i Karadeniz (Gümüşhane), 1 i Güneydoğu Anadolu (Diyarbakır), 8 i ise Doğu Anadolu (Ağrı, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Iğdır, Kars, Muş ve Van) Bölgelerinde yer almaktadır. İllere göre katılma oranları (EK. 1) dedir. 5
1.1. EVET HAYIR Oranları EVET oyu veren il sayısı: 48 / HAYIR oyu veren il sayısı: 33 (Harita I. Evet / Hayır Oylarının İllere Göre Dağılımı) İllere göre EVET HAYIR oranları (EK. 3) dedir. EVET Oranı En Yüksek Olan 10 İl Tablo 3.A Oy Oranı (%) Oy Oranı (%) Bayburt 81,70 Yozgat 74,27 Rize 75,55 K. Maraş 73,96 Aksaray 75,49 Çankırı 73,35 Gümüşhane 75,16 Konya 72,88 Erzurum 74,48 Bingöl 72,57 EVET oranları en yüksek olan 10 ilin; 1 i Güneydoğu Anadolu (K.Maraş), 2 si Doğu Anadolu (Erzurum, Bingöl), 3 ü Karadeniz (Bayburt, Gümüşhane, Rize), 4 ü İç Anadolu (Aksaray, Çankırı, Konya, Yozgat) bölgelerinde bulunmaktadır. HAYIR Oranı En Yüksek Olan 10 İl Oy Oranı (%) Oy Oranı (%) Tunceli 80,41 İzmir 68,80 Şırnak 71,70 Diyarbakır 67,59 Kırklareli 71,33 Hakkâri 67,58 Edirne 70,50 Iğdır 65,20 Muğla 69,33 Aydın 64,34 EVET oranları en yüksek olan 10 ilin; 2 si Güneydoğu Anadolu (Diyarbakır, Şırnak), 2 si Trakya (Edirne, Kırklareli), 3 ü Ege (Aydın, Muğla, İzmir), 3 ü Doğu Anadolu.(Tunceli, Iğdır, Hakkâri) bölgelerinde yer almaktadır. Tablo 3.B 6
2. BÜYÜKŞEHİR LER DÜZEYİNDE DEĞERLENDİRME Büyükşehirlerde EVET / HAYIR Oy Oranlarının Dağılımı Tablo 4 EVET (%) (13 il) HAYIR (%) (17 il) Adana 41,83 58,17 HAYIR Ankara 48,85 51,15 HAYIR Antalya 40,92 59,08 HAYIR Aydın 35,66 64,34 HAYIR Balıkesir 45,50 54,50 HAYIR Bursa 53,21 46,79 Denizli 44,53 55,47 HAYIR Diyarbakır 32,41 67,59 HAYIR Erzurum 74,48 25,52 Eskişehir 42,43 57,57 HAYIR Gaziantep 62,45 37,55 Hatay 45,65 54,35 HAYIR İstanbul 48,65 51,35 HAYIR İzmir 31,20 68,80 HAYIR K.Maraş 73,96 26,04 Kayseri 67,76 32,24 Kocaeli 56,69 43,31 Konya 72,88 27,12 Malatya 69,57 30,43 Manisa 45,67 54,33 HAYIR Mardin 40,94 59,06 HAYIR Mersin 35,95 64,05 HAYIR Muğla 30,67 69,33 HAYIR Ordu 61,89 38,11 Sakarya 68,05 31,95 Samsun 63,55 36,45 Şanlıurfa 70,82 29,18 Tekirdağ 38,89 61,11 HAYIR Trabzon 66,45 33,55 Van 42,73 57,27 HAYIR 7
Hayır Oyu Veren Büyükşehir Belediyelerinin Bölgesel Dağılımı İstanbul İstanbul Trakya Tekirdağ Marmara Balıkesir Ege Aydın, İzmir, Manisa, Muğla İçbatı Anadolu Denizli Akdeniz Adana, Antalya, Hatay, Mersin İç Anadolu Ankara, Eskişehir Doğu Anadolu Van G. Doğu Anadolu Diyarbakır, Mardin Tablo 5.A HAYIR oyu veren Büyükşehir Belediyelerinin; 3 ü Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde yer almaktadır. (Etnik temelli oylar) 12 si ülkenin gelişmiş bölgelerinde yer almaktadır. 2 si İç Anadolu daki gelişmiş iki kentimizdir. Evet Oyu Veren Büyükşehir Belediyelerinin Bölgesel Dağılımı Marmara Bursa, Kocaeli, Sakarya Karadeniz Ordu, Samsun, Trabzon İç Anadolu Kayseri, Konya Doğu Anadolu Erzurum, Malatya G. Doğu Anadolu Gaziantep, Kahramanmaraş, Şanlıurfa Tablo 5.B EVET oyu veren Büyükşehir Belediyelerinin: 5 i Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde, 2 si İç Anadolu Bölgesi nde, 3 ü Karadeniz Bölgesi nde, 3 ü ise Marmara Bölgesi nde yer almaktadır. (Harita II. Evet / Hayır Oylarının Büyükşehirlere Dağılımı) 8
3. BÖLGELER DÜZEYİNDE DEĞERLENDİRME EVET / HAYIR Oylarının Bölgesel Dağılımı Tablo 6 EVET Oy Oranı (%) HAYIR Oy Oranı (%) İstanbul 48,65 51,35 Trakya 34,50 65,50 Marmara 53,37 46,63 Ege 34,40 65,60 İçbatı Anadolu 55,43 44,57 Akdeniz 41,92 58,08 Karadeniz 62,71 37,29 Orta Anadolu 58,88 41,12 Doğu Anadolu 57,64 42,36 Güneydoğu Anadolu 55,80 44,20 (Harita III. Evet / Hayır Oylarının Bölgesel Dağılımı) 9
4. GELİR DÜZEYİNE GÖRE DEĞERLENDİRME $ / Kişi 5.000 $ ve altı 2 il Ağrı, Van HAYIR Oyu Veren İllerde Kişi Başına Gelir 5.000 6.000 5 il Hakkâri, Batman, Şırnak, Siirt, Diyarbakır, 6.000 10.000 8 il Mardin, Iğdır, Ardahan, Hatay, Zonguldak, Aydın, Adana, İçel 10.000 15.000 15 il 15.000 20.000 3 il Tekirdağ, Ankara, İstanbul Tablo 7 Uşak, Artvin, Balıkesir, Tunceli, Edirne, Manisa, Denizli, Çanakkale, Muğla, Kırklareli, Yalova, Eskişehir, Antalya, İzmir, Bilecik İllerde kişi başına gelir değerleri EK 2 de verilmiştir. 5. EVET CEPHESİ NİN KASIM 2015 OY ORANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ EK 3 deki Tabloda EVET Cephesinin ağırlığını oluşturan (AK Parti + MHP) nin Kasım 2015 seçimlerindeki oy oranları toplamı ile EVET oranları kıyaslanmaktadır. Tablodan çıkan sonuçlar şöyledir: EVET cephesi, Kasım 2015 e göre 67 ilde oy yitirmiş, 14 ilde oyunu arttırmıştır. EVET Cephesinin oy oranlarının arttırdığı 14 il, Doğu ve Güneydoğu da yer almaktadır: Ağrı, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkâri, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Tunceli, Van. EVET cephesinin Doğu ve Güneydoğu da oy kaybettiği 10 il ise şunlardır: Adıyaman, Ardahan, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Iğdır, K. Maraş, Kilis, Malatya. 10
6. YAŞ VE EĞİTİM DÜZEYİNE GÖRE DEĞERLENDİRME 2 Seçmenlerin Yaş Dağılımına Göre Oy Tercihi (%) Yaş Aralığı EVET HAYIR 18 24 46 54 25 34 54 46 35 44 53 47 45 54 48 52 55 64 48 52 65 yaş ve üzeri 59 41 Tablo 8 18-24 yaş arasındaki seçmenlerde HAYIR, 25-44 arası yaşlardaki seçmenlerde EVET tercihi yüksektir. 45-64 yaş arasındaki seçmenlerde HAYIR, 65 yaş ve üzerindeki seçmenlerde EVET tercihi yüksektir. Seçmenlerin Eğitim Seviyesine Göre Oy Tercihi (%) EVET HAYIR İlkokul Mezunu ve Eğitimsiz 70 30 Ortaokul 57 43 Lise 42 58 Yüksek Öğretim 39 61 Tablo 9 Eğitim düzeyi yükseldikçe; HAYIR oylarının oranı yükselmekte, EVET oylarının oranı düşmektedir. Seçmenlerin Cinsiyetine Göre Oy Tercihi (%) EVET HAYIR Erkek 53 47 Kadın 50 50 Tablo 10 Kadınlarda EVET HAYIR dağılımı eşittir. Erkek seçmenlerde EVET eğilimleri öne çıkmaktadır. 2 Bu bilgiler IPSOS araştırmalarından alınmıştır. 11
Seçmenlerin 1 Kasım 2015 Seçimindeki Parti Tercihleri (%) EVET HAYIR AK PARTİ 79 9 CHP 2 42 MHP 6 16 HDP 3 14 Oy Kullanmayan 4 8 Yaş Tutmuyordu 5 8 Seçmenlerin Kasım Seçimi Parti Tercihine Göre Referandumda Oy Tercihleri (%) AK PARTİ 90 10 CHP 5 95 MHP 27 73 HDP 9 91 IPSOS Notu: (Cevap yok) diyenler Tablo da gösterilmemiştir. Tablo 11 (1) HAYIR Cephesinde yer alan partilerden ; CHP seçmenlerinin % 5 i, HDP seçmeninin ise % 9 u EVET tercihinde bulunmuştur. (2) EVET Cephesini oluşturan partilerden: AK Parti seçmenlerinin % 10 u, MHP seçmeninin % 73 ü HAYIR oyunu tercih etmiştir. (3) EVET Cephesini oluşturan partilerden: 12
7. GENEL DEĞERLENDİRME Seçimlere Katılım Seçimlere katılım oranı yurt içinde % 87,45 genelde % 85,43 olarak gerçekleşmiştir. Yurt içinde 6.944.646, yurt dışında ise 1.5478.397 seçmen sandık başına gelmemiştir. EVET / HAYIR Oyları EVET oyları % 51,41 oranında gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Anayasa değişiklikleri, ancak 2,82 puanlık bir fark ile geçerlilik kazanabilmiştir. Bu durum anayasanın toplumun hemen hemen yarısı tarafından benimsenmediği anlamına gelmektedir. Önümüzdeki dönem, sıkça anayasa tartışmaları yaşanacaktır. HAYIR Cephesi EVET oylarının gerisinde kalmasına karşın HAYIR cephesi başarılıdır. Devlet gücünü arkasına alan eşitsiz bir EVET kampanyasına, çeşitli baskılara ve sayımlardaki kanunsuzluk iddialarına karşın HAYIR oyları % 50 oranına çok yaklaşmıştır. İllerin % 40,7 si (33 il) HAYIR, % 59,3 ü (48 il) EVET demiştir. Büyükşehirlerin % 56,7 sinde (17 Büyükşehir) HAYIR, % 43,3 ünde (13 Büyükşehir) EVET oyları öndedir. Bölgelerin 4 ünde (İstanbul, Trakya, Ege ve Akdeniz) HAYIR oyları, Bölgelerin 6 sında (Marmara, Karadeniz; İçbatı, Orta, Doğu ve Güneydoğu Anadolu) EVET oyları öndedir. İllerde kişi başına gelir ve dolayısıyla eğitim düzeyi yükseldikçe hayır oyları yükselmekte, bir başka söyleyişle EVET oyları güç kaybetmektedir. EVET Cephesinin Kayıpları EVET cephesi 67 ilde oy yitirmiş, 14 ilde oyunu arttırmıştır. Söz konusu 14 il, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. (AK Parti + MHP) nin 2017 Kasım seçimindeki oy toplamı: (% 49,3 + 12,0=) 61,3 puandır. EVET Cephesi, 61,3-51,4= 9,9 puanlık oy kaybına uğramıştır. (MHP den EVET Cephesine giden oy: İPSOS a göre % 73 (12,03x0.73=) 8,78 puan Gezici ye göre % 65 (12,03x0.65=) 7,82 puan / Ortalama: 8 puan. EVET oylarının AK Parti ve MHP arasındaki paylaşımı 47,4 + 4,0= 51,4 puan. 13
HDP nin Oy Kaybı Nerelerden Geliyor? Genel başkanları, milletvekilleri ve çok sayıda belediye başkanlarının tutuklu olması, OHAL uygulamaları altında yaşanan baskılar, İç göçler, Medya ambargosu, Bölge halkının PKK ya tepkileri. Seçim Kampanyası Kamuoyunda tartışılmadan Meclisten geçirilen Anayasa değişikliklerinin seçmen tarafından öğrenilmesine olanak tanınmayan bir kampanya. Kampanyanın OHAL uygulaması altında yürütülmesi. Hayırcılara hukuksuz baskı (Tutuklama, afişleri indirme, HAYIR çadırlarına saldırılar..) HDP nin başkan, milletvekili ve belediye başkanlarının tutuklanmış olmaları nedeniyle kampanyaya katılamamış olması. Vali, Kaymakam v.b. kamu görevlilerinin kampanyaya katılmaları, çabaları, baskıları. EVET kampanyasında bütün devlet olanaklarının kullanılması. Yandaş basının EVET için kullanılması. Devlet televizyonu TRT başta olmak üzere, TV yayınlarındaki adaletsizlik / OHAL çerçevesinde çıkarılan, (Özel TV yayınlarında tarafsızlığın gözetilmesi hükmünü) kaldıran yasal düzenleme. Seçim Güvenliği Özellikle Doğu ve Güneydoğu da sandık güvenliği sağlanamadı. YSK nın, 298 sayılı Kanunu (Md. 98 ve Md. 101) ve kendi genelgesini çiğneyerek mühürsüz oy pusulalarını geçerli sayan uygulaması, seçimlere gölge düşürdü. Yaşananlar, toplumda seçim güvenliği konusunda var olan kuşkuları iyice güçlendirdi. YSK güven yitirdi. Bırakınız Hukuk Devleti olmayı Kanun Devleti bile olamadık. 14
EK LER İllere Göre Katılma Oranları EK.1 Katılma Oranı (%) Katılma Oranı (%) Adana 86,24 Elâzığ 84,50 Adıyaman 86,07 Erzincan 88,12 Afyonkarahisar 89,09 Erzurum 84,95 Ağrı 71,22 Eskişehir 89,24 Aksaray 84,41 Gaziantep 83,39 Amasya 90,56 Giresun 83,05 Ankara 89,97 Gümüşhane 73,34 Antalya 87,31 Hakkari 80,91 Ardahan 80,34 Hatay 87,83 Artvin 85,09 Iğdır 76,78 Aydın 88,10 Isparta 87,84 Balıkesir 89,87 İstanbul 88,80 Bartın 86,23 İzmir 89,24 Batman 83,11 K. Maraş 87,52 Bayburt 82,22 Karabük 86,92 Bilecik 90,57 Karaman 88,70 Bingöl 78,45 Kars 78,28 Bitlis 78,73 Kastamonu 83,66 Bolu 89,21 Kayseri 89,54 Burdur 89,54 Kırıkkale 86,06 Bursa 89,43 Kırklareli 90,11 Çanakkale 90,54 Kırşehir 85,19 Çankırı 85,03 Kilis 87,01 Çorum 89,62 Kocaeli 89,81 Denizli 90,42 Konya 88,13 Diyarbakır 80,86 Kütahya 90,26 Düzce 90,44 Malatya 86,90 Edirne 88,44 Manisa 90,63 15
Katılma Oranı (%) Katılma Oranı (%) Mardin 82,40 Sivas 86,46 Mersin 87,99 Şanlıurfa 83,95 Muğla 88,58 Şırnak 84,09 Muş 79,10 Tekirdağ 89,12 Nevşehir 88,09 Tokat 87,58 Niğde 85,56 Trabzon 85,29 Ordu 82,80 Tunceli 83,75 Osmaniye 85,58 Uşak 90,42 Rize 85,23 Van 75,84 Sakarya 89,45 Yalova 85,44 Samsun 86,38 Yozgat 83,57 Siirt 83,53 Zonguldak 86,61 Sinop 83,88 16
İllerde Kişi Başına Gelir / Evet Hayır Oranları EK 2 Kişi Başına Gelir (1.000 $) Evet Oranı (%) Hayır Oranı (%) Adana 8.862 41,83 58,17 Adıyaman 6.196 69,76 30,24 Afyon 8.331 64,56 35,44 Ağrı 3.880 43,08 56,92 Aksaray 8.335 75,49 24,51 Amasya 8.649 56,26 43,74 Ankara 16.772 48,85 51,15 Antalya 13.577 40,92 59,08 Ardahan 6.360 44,27 55,73 Artvin 10.059 46,93 53,07 Aydın 8.743 35,66 64,34 Balıkesir 10.150 45,50 54,50 Bartın 7.899 56,03 43,97 Batman 5.393 36,35 63,65 Bayburt 7.249 81,70 18,30 Bilecik 14.908 48,86 51,14 Bingöl 5.858 72,57 27,43 Bitlis 5.517 59,35 40,65 Bolu 14.025 62,26 37,74 Burdur 10.673 51,75 48,25 Bursa 13.693 53,21 46,79 Çanakkale 12.179 39,54 60,46 Çankırı 8.703 73,35 26,65 Çorum 7.812 64,49 35,51 Denizli 11.327 44,53 55,47 Diyarbakır 5.853 32,41 67,59 Düzce 10.989 70,56 29,44 Edirne 10.675 29,50 70,50 Elâzığ 7.749 71,79 28,21 Erzincan 10.493 60,50 39,50 17
Kişi Başına Gelir (1.000 $) Evet Oranı (%) Hayır Oranı (%) Erzurum 7.061 74,48 25,52 Eskişehir 13.180 42,43 57,57 Gaziantep 8.591 62,45 37,55 Giresun 6.844 61,66 38,34 Gümüşhane 8.394 75,16 24,84 Hakkari 5.331 32,42 67,58 Hatay 7.637 45,65 54,35 Iğdır 6.280 34,80 65,20 Isparta 9.591 56,02 43,98 İstanbul 19.957 48,65 51,35 İzmir 14.257 31,20 68,80 Kahramanmaraş 7.208 73,96 26,04 Karabük 9.632 60,73 39,27 Karaman 11.181 63,85 36,15 Kars 5.685 50,95 49,05 Kastamonu 9.107 64,82 35,18 Kayseri 10.576 67,76 32,24 Kırıkkale 8.959 62,42 37,58 Kırklareli 12.744 28,67 71,33 Kırşehir 8.057 53,25 46,75 Kilis 6.241 64,09 35,91 Kocaeli 19.900 56,69 43,31 Konya 9.594 72,88 27,12 Kütahya 9.053 70,31 29,69 Malatya 6.954 69,57 30,43 Manisa 11.112 45,67 54,33 Mardin 6.075 40,94 59,06 Mersin 9.702 35,95 64,05 Muğla 12.374 30,67 69,33 Muş 5.366 50,56 49,44 Nevşehir 8.678 65,59 34,41 Niğde 7.998 59,80 40,20 18
Kişi Başına Gelir (1.000 $) Evet Oranı (%) Hayır Oranı (%) Ordu 6.665 61,89 38,11 Osmaniye 7.260 57,84 42,16 Rize 10.210 75,55 24,45 Sakarya 11.139 68,05 31,95 Samsun 8.790 63,55 36,45 Siirt 5.593 47,81 52,19 Sinop 7.835 57,75 42,25 Sivas 8.450 71,28 28,72 Şanlıurfa 4.469 70,82 29,18 Şırnak 5.572 28,30 71,70 Tekirdağ 15.208 38,89 61,11 Tokat 6.444 63,18 36,82 Trabzon 10.093 66,45 33,55 Tunceli 10.198 19,59 80,41 Uşak 10.021 47,03 52,97 Van 4.533 42,73 57,27 Yalova 13.040 49,73 50,27 Yozgat 7.174 74,27 25,73 Zonguldak 8.436 49,35 50,65 Türkiye 12.112 51,18 48,82 (Harita (IV / V / VI) Kişi Başına Gelirin İllere Dağılımı 19
Kasım 2015 Seçimi 2017 Referandum Sonuçlarının Kıyaslaması EK 3 AK PARTİ MHP Toplam Evet (%) Hayır (%) Adana 37,34 19,27 56,61 41,83 58,17 Adıyaman 69,10 3,07 72,17 69,76 30,24 Afyonkarahisar 63,21 16,73 79,94 64,56 35,44 Ağrı 27,81 1,68 29,49 43,08 56,92 Aksaray 71,21 17,80 89,01 75,49 24,51 Amasya 51,66 20,20 71,86 56,26 43,74 Ankara 49,00 14,01 63,01 48,85 51,15 Antalya 41,72 17,33 59,05 40,92 59,08 Ardahan 37,01 8,85 45,86 44,27 55,73 Artvin 45,48 13,32 58,80 46,93 53,07 Aydın 34,44 15,53 49,97 35,66 64,34 Balıkesir 45,82 14,59 60,41 45,50 54,50 Bartın 53,39 10,34 63,73 56,03 43,97 Batman 29,13 0,81 29,94 36,35 63,65 Bayburt 72,89 20,66 93,55 81,70 18,30 Bilecik 46,58 13,86 60,44 48,86 51,14 Bingöl 64,38 1,90 66,28 72,57 27,43 Bitlis 44,14 2,08 46,22 59,35 40,65 Bolu 62,64 10,78 73,42 62,26 37,74 Burdur 50,74 19,38 70,12 51,75 48,25 Bursa 54,03 12,24 66,27 53,21 46,79 Çanakkale 40,19 15,37 55,56 39,54 60,46 Çankırı 68,74 21,28 90,02 73,35 26,65 Çorum 61,16 12,21 73,37 64,49 35,51 Denizli 45,76 14,52 60,28 44,53 55,47 Diyarbakır 22,31 0,80 23,11 32,41 67,59 Düzce 70,41 8,38 78,79 70,56 29,44 Edirne 27,76 10,58 38,34 29,50 70,50 Elâzığ 66,53 13,28 79,81 71,79 28,21 Erzincan 56,74 10,05 66,79 60,50 39,50 20
AK PARTİ MHP Toplam Evet (%) Hayır (%) Erzurum 67,76 14,14 81,90 74,48 25,52 Eskişehir 43,50 12,59 56,09 42,43 57,57 Gaziantep 61,53 9,50 71,03 62,45 37,55 Giresun 61,63 14,13 75,76 61,66 38,34 Gümüşhane 68,01 22,67 90,68 75,16 24,84 Hakkâri 13,79 1,59 15,38 32,42 67,58 Hatay 43,53 12,17 55,70 45,65 54,35 Iğdır 31,65 12,52 44,17 34,80 65,20 Isparta 53,28 20,08 73,36 56,02 43,98 İstanbul 48,95 8,56 57,51 48,65 51,35 İzmir 31,70 11,24 42,94 31,20 68,80 Kahramanmaraş 71,37 12,77 84,14 73,96 26,04 Karabük 60,41 19,42 79,83 60,73 39,27 Karaman 64,39 15,99 80,38 63,85 36,15 Kars 36,19 12,32 48,51 50,95 49,05 Kastamonu 59,89 18,56 78,45 64,82 35,18 Kayseri 65,32 18,06 83,38 67,76 32,24 Kırıkkale 62,16 20,49 82,65 62,42 37,58 Kırklareli 28,44 12,25 40,69 28,67 71,33 Kırşehir 50,81 23,82 74,63 53,25 46,75 Kilis 65,34 18,06 83,40 64,09 35,91 Kocaeli 56,48 11,13 67,61 56,69 43,31 Konya 74,03 11,29 85,32 72,88 27,12 Kütahya 67,30 15,60 82,90 70,31 29,69 Malatya 67,56 9,19 76,75 69,57 30,43 Manisa 44,32 17,67 61,99 45,67 54,33 Mardin 29,27 0,95 30,22 40,94 59,06 Mersin 31,74 21,00 52,74 35,95 64,05 Muğla 30,61 14,74 45,35 30,67 69,33 Muş 34,46 1,45 35,91 50,56 49,44 Nevşehir 62,58 18,04 80,62 65,59 34,41 Niğde 57,12 18,49 75,61 59,80 40,20 21
AK PARTİ MHP Toplam Evet (%) Hayır (%) Ordu 63,11 9,36 72,47 61,89 38,11 Osmaniye 47,00 33,85 80,85 57,84 42,16 Rize 75,35 5,41 80,76 75,55 24,45 Sakarya 67,30 12,11 79,41 68,05 31,95 Samsun 63,49 12,35 75,84 63,55 36,45 Siirt 37,19 1,65 38,84 47,81 52,19 Sinop 56,27 8,65 64,92 57,75 42,25 Sivas 68,36 11,71 80,07 71,28 28,72 Şanlıurfa 64,35 2,87 67,22 70,82 29,18 Şırnak 12,33 1,40 13,73 28,30 71,70 Tekirdağ 37,68 10,17 47,85 38,89 61,11 Tokat 59,46 14,66 74,12 63,18 36,82 Trabzon 66,53 12,94 79,47 66,45 33,55 Tunceli 12,89 2,71 15,60 19,59 80,41 Uşak 46,83 17,88 64,71 47,03 52,97 Van 30,74 1,30 32,04 42,73 57,27 Yalova 49,29 9,82 59,11 49,73 50,27 Yozgat 64,59 12,35 76,94 74,27 25,73 Zonguldak 49,54 9,46 59,00 49,35 50,65 EVET Cephesinin oy oranlarını arttırdığı İller. Tabloda EVET Cephesinin ağırlığını oluşturan (AK Parti + MHP) nin Kasım 2015 seçimlerindeki oy oranları toplamı ile EVET oranları kıyaslanmaktadır. EVET cephesi, Kasım 2015 e göre 67 ilde oy yitirmiş, 14 ilde oyunu arttırmıştır. EVET Cephesinin oy oranlarının arttırdığı 14 il, Doğu ve Güneydoğu da yer almaktadır: Ağrı, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkâri, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Tunceli, Van. EVET cephesinin Doğu ve Güneydoğu da oy kaybettiği 10 il ise şunlardır: Adıyaman, Ardahan, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Iğdır, K. Maraş, Kilis, Malatya. 22
K. Seçmen Sayısı 1961-2017 Halkoylaması Sonuçları (Sayısal) Oy Kullanan Seçmen S. Geçerli Oy Sayısı Evet Oyları EK 4.A Hayır Oyları 09.07.1961 12.747.901 10.321.111 10.282.036 6.348.092 3.933.944 07.11.1982 20.690.914 18.885.488 18.841.990 17.215.559 1.626.431 06.09.1987 26.095.630 24.436.821 23.347.856 11.711.461 11.636.395 25.09.1988 26.739.227 23.750.873 22.956.878 8.034.933 14.921.945 21.10.2007 42.665.149 28.819.319 28.167.661 19.422.714 8.744.947 12.09.2010 49.495.493 38.172.800 37.449.300 21.667.427 15.781.873 16.04.2017 58.291.898 49.798.855 48.936.604 25.157.463 23.779.141 1961-2017 Halkoylaması Sonuçları (Oransal) EK 4.B Katılım Oranı (%) Evet Oyu (%) Hayır Oyu (%) 09.07.1961 81,00 61,70 38,30 07.11.1982 91,30 91,40 8,60 06.09.1987 93,64 50,16 49,84 25.09.1988 88,82 35,00 (*) 65,00 21.10.2007 67,51 68,95 31,05 12.09.2010 77,12 57,86 42,14 16.04.2017 85,43 51,41 48,59 (*) Halkoylamasına sunulan Anayasa değişikliği reddedilmiştir. 23
HARİTA I. HAYIR / EVET OYLARININ İLLERE DAĞILIMI HAYIR EVET 33 il 48 il
HARİTA II. HAYIR / EVET OYLARININ BÜYÜKŞEHİRLERE DAĞILIMI İl Merkezi Belediye Başkanlığı (51 il) HAYIR EVET 17 il 13 il Toplam 30 Büyükşehir
HARİTA III. HAYIR / EVET OYLARININ BÖLGESEL DAĞILIMI HAYIR - % 65,50 EVET - % 34,50 HAYIR - % 48,65 EVET - % 51,35 EVET - % 62,71 HAYIR - % 37,29 EVET - % 53,37 HAYIR - % 46,63 EVET % 58,88 HAYIR % 41,12 EVET % 57,64 HAYIR % 42,36 HAYIR - % 65,60 EVET - % 34,40 EVET - % 55,43 HAYIR - % 44,57 EVET % 55,80 HAYIR % 44,20 HAYIR % 41,92 / EVET % 58,08 HAYIR EVET 4 Bölge 6 Bölge
HARİTA IV. KİŞİ BAŞINA GELİRİN İLLERE DAĞILIMI (1.000 $) 0 5 5 6 6 10 10 15 15-20 3 il 9 il 40 il 25 il 4 il
HARİTA V. KİŞİ BAŞINA GELİRİN HAYIR İLLERİNE DAĞILIMI (1.000 $) 0 5 5 6 6 10 10 15 15-20 2 il 5 il 8 il 15 il 3 il Toplam 33 il
HARİTA VI. KİŞİ BAŞINA GELİRİN EVET İLLERİNE DAĞILIMI (1.000 $) 0 5 5 6 6 10 10 15 15-20 1 il 4 il 32 il 10 il 1 il Toplam 48 il