Transdüser ve Sensör Kavramı

Benzer belgeler
Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI

Sıcaklık ( Isı ) Sensörleri Tarihçesi by İngilizce Öğretmeni Sefa Sezer

DENEY 5 : TRANSİSTÖRÜN ZAMAN, ISI VE IŞIK ANAHTARI OLARAK KULLANILMASI

Sıcaklık Nasıl Ölçülür?

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ Elektrik ve Elektronik Ölçmeler Laboratuvarı Deney Adı: Sensörler. Deney 5: Sensörler. Deneyin Amacı: A.

Değişken Doğru Akım Zaman göre yönü değişmeyen ancak değeri değişen akımlara değişken doğru akım denir.

SICAKLIK ALGILAYICILAR

ELEKTRİK ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

ALGILAYICILAR (SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER)

DİRENÇ ÇEŞİTLERİ. Sabit dirençler Ayarlı dirençler Entegre tipi dirençler Özel (ortam etkili) dirençler

Dirençler. 08 Aralık 2015 Salı 1

Aşağıdaki şekillerden yararlanarak test soruların cevaplarını vermeye çalışınız.

SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER

GERİLİM REGÜLATÖRLERİ DENEYİ

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU

MOTOR KORUMA RÖLELERİ. Motorların şebekeden aşırı akım çekme nedenleri

Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Elektronik Laboratuvarı I ENDÜSTRİYEL KONTROL UYGULAMALARI

DENEY 1 DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ

DENEY 16 Sıcaklık Kontrolü

Aşağıdaki formülden bulunabilir. S16-Kesiti S1=0,20 mm²,uzunluğu L1=50 m,özdirenci φ=1,1 olan krom-nikel telin direnci kaç ohm dur? R1=?

6. DİJİTAL / ANALOG VE ANALOG /DİJİTAL ÇEVİRİCİLER 1

SICAKLIK KONTROLLÜ HAVYA

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEMEL ELEKTRİK DEVRE LABORATUVARI TEMEL DEVRE TEOREMLERİNİN UYGULANMASI

(VEYA-DEĞİL kapısı) (Exlusive OR kapısı) (Exlusive NOR kapısı)

Breadboard: Elektrik devrelerinin üzerine kurulmasını sağlayan en temel deney ekipmanıdır.

İşlemsel Yükselteçler

DENEY 12 SCR ile İki yönlü DC Motor Kontrolü

ELEKTRİK AKIMI Elektrik Akım Şiddeti Bir İletkenin Direnci

BC237, BC338 transistör, 220Ω, 330Ω, 4.7KΩ 10KΩ, 100KΩ dirençler ve bağlantı kabloları Multimetre, DC güç kaynağı

DENEY 1: DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ

DENEY FÖYÜ 2: Doğru Akım ve Gerilimin Ölçülmesi

ÜNİTE 4 TEST SORU BANKASI (TEMEL ELEKTRONİK) TRANSİSTÖRÜN TANIMI Transistörlerin çalışması için, beyz ve emiterin... kollektörün ise...

HD710 ISI KONTROLLÜ RÖLE MONTAJ KILAVUZU MALZEME LİSTESİ

ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

Doğru Akım Devreleri

Elektrik Devre Temelleri 3

MOSFET. MOSFET 'lerin Yapısı

A.Ü. GAMA MYO. Elektrik ve Enerji Bölümü GÜÇ ELEKTRONİĞİ 3. HAFTA

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ. IŞIĞA DÖNEN KAFA Proje No:2

DENEY FÖYÜ 1: Direnç Ölçme ve Devre Kurulma

DENEY FÖYÜ 2: Doğru Akım ve Gerilimin Ölçülmesi

(BJT) NPN PNP

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-3 Doğru Akım Devreleri Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU

DENEY: 1.1 EVİREN YÜKSELTECİN DC DA ÇALIŞMASININ İNCELENMESİ

DENEY FÖYÜ 7: İşlemsel Yükselteçlerin Doğrusal Uygulamaları

Bu deneyde lab cihazlarının kullanımı için 4 uygulama yapılacaktır.

Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

DENEY FÖYÜ 1: Direnç Ölçme ve Devre Kurulması

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ. Işığı Takip Eden Kafa 2 Nolu Proje

RÖLELER Ufak güçteki elektromanyetik anahtarlara röle adı verilir. Röleler elektromıknatıs, palet ve kontaklar olmak üzere üç kısımdan oluşur.

DENEY 5 ÖN HAZIRLIK RAPORU

DĐRENÇ DEVRELERĐNDE KIRCHOFF UN GERĐLĐMLER ve AKIMLAR YASASI

Yarıiletken devre elemanlarında en çok kullanılan maddeler;

DENEY 1- LABORATUAR ELEMANLARININ TANITIMI VE DC AKIM, DC GERİLİM, DİRENÇ ÖLÇÜMLERİ VE OHM KANUNU

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK LAB 1 DERSİ İŞLEMSEL KUVVETLENDİRİCİ 1 DENEYİ. Amaç:

Bipolar Transistörlerin çalışmasını teorik ve pratik olarak öğrenmek.

DENEY 1: DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ

Sensörler Öğr. Gör. Erhan CEMÜNAL Thomas Alva Edison

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ ELEKTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK LAB 1 DERSİ İŞLEMSEL KUVVETLENDİRİCİ - 2 DENEYİ

2. HAFTA BLM223 DEVRE ANALİZİ. Yrd. Doç Dr. Can Bülent FİDAN.

Dirençlerin Seri Bağlanması Genel

DENEY 2 ANKASTRE KİRİŞLERDE GERİNİM ÖLÇÜMLERİ

Akımı sınırlamaya yarayan devre elemanlarına direnç denir.

DİRENÇ ELEMANLARI, 1-KAPILI DİRENÇ DEVRELERİ VE KIRCHHOFF UN GERİLİMLER YASASI

ELK101 - ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

SCHMITT TETİKLEME DEVRESİ

AREL ÜNİVERSİTESİ DEVRE ANALİZİ

Temel elektronik laboratuvarı olarak kullanılmaktadır. Bu laboratuvarda ders alan öğrencilerimiz;

Multivibratörler. Monastable (Tek Kararlı) Multivibratör

HT-360 SICAKLIK ÖLÇME EĞİTİM SETİ DENEY FÖYLERİ

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

4. 8 adet breadboard kablosu, 6 adet timsah kablo

Açık Çevrim Kontrol Açık Çevrim Kontrol

T.C. ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DEVRE ANALİZİ LABORATUVARI I DENEY FÖYLERİ

DENEY 1:JFET TRANSİSTÖR VE KARAKTERİSTİKLERİ

1. Diyot Çeşitleri ve Yapıları 1.1 Giriş 1.2 Zener Diyotlar 1.3 Işık Yayan Diyotlar (LED) 1.4 Fotodiyotlar. Konunun Özeti

Yarışma Sınavı. A ) Kristal diyot B ) Zenner diyot C ) Varyabıl diyot D ) Schotky diyot E ) Diyak

ELEKTRONİK DEVRE TASARIM LABORATUARI-I MOSFET YARI İLETKEN DEVRE ELEMANININ DAVRANIŞININ İNCELENMESİ

İstanbul Teknik Üniversitesi IEEE Öğrenci Kolu

TEMEL KAVRAMLAR BİRİM SİSTEMİ TEMEL NİCELİKLER DEVRE ELEMANLARI ÖZET

OHM KANUNU DENEY 1 OHM KANUNU 1.1. DENEYİN AMACI

Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-5 AKTİF DEVRE ELEMANLARI Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU

BÖLÜM X OSİLATÖRLER. e b Yükselteç. Be o Geri Besleme. Şekil 10.1 Yükselteçlerde geri besleme

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Hazırlayan: Tugay ARSLAN

DENEY 1: SERİ VE PARALEL BAĞLI DİRENÇ ELEMANLARI

Deney 3: Opamp. Opamp ın (işlemsel yükselteç) çalışma mantığının ve kullanım alanlarının öğrenilmesi, uygulamalarla pratik bilginin pekiştirilmesi.

KONUM ALGILAMA YÖNTEMLERİ VE KONTROLÜ

DENEY-2 DEVRE KURMA. Şekil 1. DC Güç Kaynağı


MANYETİK SENSÖR ve TRANSDUSERLER. Tanımı

KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ

DENEY 2 UJT Karakteristikleri

6. Osiloskop. Periyodik ve periyodik olmayan elektriksel işaretlerin gözlenmesi ve ölçülmesini sağlayan elektronik bir cihazdır.

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ. DC Motor Hız Kontrolü Proje No: 1

12. DC KÖPRÜLERİ ve UYGULAMALARI

Öğrenci No Ad ve Soyad İmza DENEY 2. BJT nin Bağımlı Akım Kaynağı Davranışının İncelenmesi: Sabit Akım Kaynağı İle LED Sürücü Tasarımı

Şekil 1: Zener diyot sembol ve görünüşleri. Zener akımı. Gerilim Regülasyonu. bölgesi. Şekil 2: Zener diyotun akım-gerilim karakteristiği

Transkript:

2 Transdüser ve Sensör Kavramı Tanımı Fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) algılayan elemanlara Sensör (İng. Sensor), algıladığı bilgiyi elektrik enerjisine çeviren elemanlara Transduser (İng. Transducer) denir. Çeşitli Sensör ve Transdüser lerin Fiziksel Görünümleri

Çeşitleri 3 Kullanıldıkları yerlere ve algıladıkları fiziksel büyüklüklere göre sensör ve transdüser ler çeşitli tiplere ayrılırlar. * Isı transdüser ve sensörleri * Manyetik transdüser ve sensörler * Basınç (gerilme) transdüserleri * Optik transdüser ve sensörler * Ses transdüser ve sensörleri Transdüserlerin bir kısmı pasif elemandır. Pasif elemanın çalışması için dışarıdan elektrik enerjisinin uygulanması gerekir. Foto direnç,kondansatör, mikrofon bunlara bir örnektir. Aktif transdüserler ise ölçülecek büyüklüklerle uyarılırlar. Bunlara dışarıdan bir enerji uygulanmaz. Termoçift, fotovoltaik, piezoelektrik bunlara bir örnektir.

Kullanıldıkları Yerler 4 Sensör ve Transdüser ler, endüstriyel alanlardan, gündelik hayata kadar bir çok yerde kullanılmaktadır. * Güvenlik ve Hırsız Sistemlerinde kullanılan Hareket Sensörleri, * Yangın ve duman için ikaz ve ihbar sensörleri, * Otomatik Kapılar için Yaklaşım Sensörleri, * Park ve yanaşma sensörleri, * Isı ve Işık Sensörleri * Elektronik Teraziler için baskı, basınç ve gerilme sensörleri v.b gibi sayılabilecek onlarca alanlarda sensör ve transdüserler sıklıkla kullanılmaktadır. Sensör ve Transdüserler, genellikle endüstriyel alanlardaki, makine ve cihazlarda da sıklıkla kullanılmaktadır. Barkod okuyucu sistemlerinde, güvenli makine çalışma alanlarında, Ürün Sayma Sistemlerinde, Görüntülü ürün işleme sistemlerinde, endüstriyel fırınların sıcaklık kontrollerinde ve daha bir çok endüstriyel alanlarda karşımıza çıkmaktadırlar.

5 Araç Park ve Yanaşma Sistemi Elektronik Terazi Taşıt Tanıma Sistemi Güvenlik Sistemi Barkod Okuma Sistemi Otomatik Kapı Sistemleri

6 1-) Termistör Termistör, üzerine uygulanan ısıya göre direnç değeri değişen devre elemanıdır. Ortam sıcaklığı değiştiği zaman, termistör bu sıcaklık değişimini hissedecek ve direnç değerini kendisi ayarlayacaktır. Uygulanan ısıya göre direnç değerini artıran veya azaltan tipleri vardır. NTC ve PTC olarak ikiye ayrılır. a) Pozitif Sıcaklık Katsayılı Termistör (PTC) PTC (Positive Temperature Coefficient Pozitif Sıcaklık Katsayısı) termistörü, Üzerindeki ısı arttırıldığı zaman direnç değeri artan, yani direnci, ısı ile doğru orantılı olarak değişen devre elemanıdır. Özellikle, Televizyonlarda demanyetize (degaussing) devrelerinde, endüstriyel elektronikte motorların sıcaklıktan korunması, ısı kontrol devrelerinde v.b yerlerde sık kullanılır. PTC nin fiziksel görünümü yandaki gibidir.

7 Elektronik devrelerde, gerilim bölücü dirençlerle birlikte kullanılırlar. Isı ile direncinin değişmesi sonucu çıkışı uçlarında gerilim değişikliği meydana getirir. Bu gerilim değişikliği ile transistör ve röle gibi devre elemanları yardımı ile yük kontrolü yapılır. PTC nin Devrede Gerilim Bölücü Direnç ile Kullanılması PTC, gerilim bölücü direnç ile kullanılırken iki şekilde devre bağlantısı yapılır. Birinci bağlantı şeklinde PTC şaseye yakın bağlanır. Bu bağlantı şekline Pull Down bağlantı adı verilir. İkinci bağlantı şeklinde PTC besleme gerilimine yakın bağlanır. Bu bağlantı şekline Pull Up bağlantı adı verilir. Bu bağlantı şekillerine göre, PTC ve dirençten oluşan gerilim bölücü devre, sıcaklığa bağlı olarak çıkışlarında bir gerilim değeri üretir.

8 a) PTC nin Şaseye Yakın Bağlanması (Pull Down) PTC nin şaseye yakın bağlantısı sırasında, üzerine ısı uygulanırsa, uçlarında yüksek çıkış gerilimi elde edilir. PTC direnci, ısı ile artacağı için üzerinde düşen gerilim değeri artar. PTC üzerinde ısı yok iken, direnci düşüktür. Üzerinde düşen gerilim miktarı da düşük olacaktır. Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen bir devre elemanı bağlanırsa, PTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.

9 b) PTC nin Beslemeye Yakın Bağlanması (Pull Up) PTC nin beslemeye yakın bağlantısı sırasında, üzerine ısı uygulanırsa, devrenin çıkış uçlarında düşük gerilim elde edilir. PTC direnci, ısı ile artacağı için gerilim bölücü direnç üzerinde düşen gerilim değeri azalacaktır. PTC üzerinde ısı yok iken, direnci düşüktür. R1 direnci üzerinde düşen gerilim miktarı da yüksek olacaktır. Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen bir devre elemanı bağlanırsa, PTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.

10 PTC üzerindeki sıcaklığa bağlı olarak, direnç değerinin nasıl değiştiği yandaki grafikte görülmektedir. Sıcaklık arttıkça, PTC direnci de doğrusala yakın bir şekilde artmaktadır. Genellikle, PTC üzerinde varsayılan direnç değerleri yazmaktadır. Farklı kodlamalar olsa da genellikle 10K, 103, 50K, 503 v.b rakamsal değerler kullanılır. Bu direnç değerleri oda sıcaklığında ölçülen direnç değerleridir. Uygulanan sıcaklıkla değişen direnç değeri, sıcaklık kaldırıldığı zaman tekrar varsayılan değere düşer. PTC gibi sıcaklıkla değer değiştiren devre elemanları, sıcaklığı algılayabilmek için ısı oluşabilecek ortamlara yakın bağlanır.

11 PTC nin AVO Metre ile Ölçülmesi PTC, önce oda sıcaklığında (soğuk iken) varsayılan direnci ölçülür, daha sonra da ısıtılarak sıcak iken direnç değeri ölçülür. 1. ölçümde soğuk direnci, 15 KΩ olan PTC kullanılacaktır. Farklı değere sahip PTC ler aynı yöntemle ölçülebilir. * AVO metre gerekli kademeye alınır. * Problar, el değdirilmeden PTC ye dokundurulur. * PTC direnci ölçülür. Bu direnç, PTC nin oda sıcaklığındaki yaklaşık direnç değeridir.

12 Isı Kaynağı (Havya) 2. ölçümde PTC Termistörüne Yüksek bir ısı kaynağı (Havya) değdirilir. Yaklaşık 200 ºC ısıda PTC nin direncinin çıkacağı Maksimum değer görüntülenir. * AVO metre gerekli kademeye alınır. * Problar, el değdirilmeden PTC ye dokundurulur. * PTC havya ile ısıtılarak, değişen (yükselen) direnci ölçülür. PTC direncindeki değer yükselmesi sabitlenince ölçüm bırakılır. * PTC den havya çekilince soğumaya ve direnci düşmeye başlar. Bu durumda PTC sağlamdır.

13 b) Negatif Sıcaklık Katsayılı Termistör (NTC) NTC (Negative Temperature Coefficient Negatif Sıcaklık Katsayısı) termistörü, Üzerindeki ısı arttırıldığı zaman direnç değeri azalan, yani direnci, ısı ile ters orantılı olarak değişen devre elemanıdır. Özellikle, endüstriyel elektronikte motorların sıcaklıktan korunması, ısı kontrol devrelerinde v.b yerlerde sık kullanılır. NTC nin fiziksel görünümü yandaki gibidir. NTC ler, elektronik devrelerde, gerilim bölücü dirençlerle birlikte kullanılırlar. Isı ile direncinin değişmesi sonucu çıkışı uçlarında gerilim değişikliği meydana getirir. Bu gerilim değişikliği ile transistör ve röle gibi devre elemanları yardımı ile yük kontrolü yapılır.

14 NTC nin Devrede Gerilim Bölücü Direnç ile Kullanılması NTC, gerilim bölücü direnç ile kullanılırken iki şekilde devre bağlantısı yapılır. Birinci bağlantı şeklinde NTC şaseye yakın bağlanır. Bu bağlantı şekline Pull Down bağlantı adı verilir. İkinci bağlantı şeklinde NTC besleme gerilimine yakın bağlanır. Bu bağlantı şekline Pull Up bağlantı adı verilir. Bu bağlantı şekillerine göre, NTC ve dirençten oluşan gerilim bölücü devre, sıcaklığa bağlı olarak çıkışlarında bir gerilim değeri üretir. a) NTC nin Şaseye Yakın Bağlanması (Pull Down) NTC nin şaseye yakın bağlantısı sırasında, üzerine ısı uygulanırsa, uçlarında düşük çıkış gerilimi elde edilir. NTC direnci, ısı ile azalacağı için üzerinde düşen gerilim değeri de azalır.

15 NTC üzerinde ısı yok iken, direnci yüksektir. Üzerinde düşen gerilim miktarı da yüksek olacaktır. Çıkış gerilimi ; Hem ısı var iken, hem de ısı yok iken bu formül ile bulunur. Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen bir devre elemanı bağlanırsa, NTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.

16 b) NTC nin Beslemeye Yakın Bağlanması (Pull Up) NTC nin beslemeye yakın bağlantısı sırasında, üzerine ısı uygulanırsa, devrenin çıkış uçlarında yüksek gerilim elde edilir. NTC direnci, ısı ile azalacağı için gerilim bölücü direnç üzerinde düşen gerilim değeri artacaktır. NTC üzerinde ısı yok iken, direnci yüksektir. R1 direnci üzerinde düşen gerilim miktarı da düşük olacaktır. Devre bu hali ile çıkış uçlarında HIGH (Yüksek) ve LOW (Düşük) gerilim değerleri üretir. Devrenin çıkış ucuna bir transistör, tristör veya İşlemsel Yükselteç adı verilen bir devre elemanı bağlanırsa, NTC ısıyı algılayan bir sensör gibi çalışır ve çıkışa bağlanan Röle, LED, Motor v.b elemanların çalışması veya durması sağlanır.

17 NTC üzerindeki sıcaklığa bağlı olarak, direnç değerinin nasıl değiştiği yandaki grafikte görülmektedir. Sıcaklık arttıkça, NTC direnci de doğrusala yakın (daha çok logaritmik) bir şekilde azalmaktadır. Genellikle, NTC üzerinde varsayılan direnç değerleri yazmaktadır. Farklı kodlamalar olsa da genellikle 10K, 103, 50K, 503 v.b rakamsal değerler kullanılır. Bu direnç değerleri oda sıcaklığında ölçülen direnç değerleridir. Uygulanan sıcaklıkla değişen direnç değeri, sıcaklık kaldırıldığı zaman tekrar varsayılan değere düşer.

18 NTC nin AVO Metre ile Ölçülmesi 10 KΩ dirençli NTC NTC ölçümü için ilk önce NTC soğuk iken (oda sıcaklığında), daha sonra NTC üzerinde ısı var iken ölçüm yapılacaktır. 1. ölçümde soğuk direnci, 10 KΩ olan NTC kullanılacaktır. Farklı değere sahip NTC ler aynı yöntemle ölçülebilir. * AVO metre gerekli kademeye alınır. * Problar, el değdirilmeden NTC ye dokundurulur. * NTC direnci ölçülür. Bu direnç, NTC nin oda sıcaklığındaki varsayılan yaklaşık direnç değeridir.

19 Yüksek Isı Kaynağı (Havya) 10 KΩ dirençli NTC 2. ölçümde NTC termistörüne Yüksek bir ısı kaynağı (Havya) değdirilir. Yaklaşık 200 ºC ısıda NTC nin direncinin ineceği Minimum değer görüntülenir. * AVO metre gerekli kademeye alınır. * Problar, el değdirilmeden NTC ye dokundurulur. * NTC havya ile ısıtılarak, değişen (düşen) direnci ölçülür. NTC direncindeki değer düşmesi sabitlenince ölçüm bırakılır. * NTC den havya çekilince soğumaya ve direnci artmaya başlar. Bu durumda NTC sağlamdır.

20 Renk Kodlu Termistörlerin Değerinin Bulunması Termistörler, renk kodları ile kodlandıkları zaman ister NTC olsun, isterse PTC olsun aynı şekilde okunurlar. Sabit dirençler için geçerli olan renk kodları aynen termistörler için de geçerlidir. Aşağıdaki şekil de bir termistörün renk bandları görülmektedir. Örnek olarak; 1.band = Kırmızı (2) 2.band = Mor (7) 3.band = Kahverengi (1) renklerine sahip bir termistörün direnç değeri aynen sabit direnç gibi bulunur. 270

21 Örnek - 1; 1.band = Sarı (4) 2.band = Mor (7) 3.band = Turuncu (3) 47.000 Ω = 47 KΩ Örnek - 2; 1.band = Turuncu (3) 2.band = Siyah (0) 3.band = Turuncu (3) 30.000 Ω = 30 KΩ Örnek - 3; 1.band = Yeşil (5) 2.band = Siyah (0) 3.band = Kırmızı (2) 5000 Ω = 5 KΩ

22 Üzerinde Rakam Yazan Termistörlerin Değerinin Bulunması Termistörler, Rakamlar ile kodlandıkları zaman ister NTC olsun, isterse PTC olsun aynı şekilde okunurlar. Örnek : Yandaki NTC üzerinde 153 yazmaktadır. İlk iki 15 rakamı aynen yazılır. Son 3 rakamı kadar 0 (sıfır) yazılır. 15.000 Ω = 15 KΩ Örnek : Yandaki PTC üzerinde 102 yazmaktadır. İlk iki 10 rakamı aynen yazılır. Son 2 rakamı kadar 0 (sıfır) yazılır. 1000 Ω = 1 KΩ Örnek : Yandaki NTC üzerinde 15K yazmaktadır. NTC direnç değeri direk olarak okunur. 15 KΩ Örnek : Yandaki PTC üzerinde 10R yazmaktadır. NTC direnç değeri direk olarak okunur. 10R = 10 Ω

NTC Isı Kontrol Devresi 23 Yukarıdaki şekilde transistörler ile yapılmış basit bir ısı kontrol devresi görülmektedir. Devre, ortam soğuk iken çalışacak şekilde düzenlenmiştir. NTC soğuk iken direnci yüksektir ve ilk transistör kesimde, ikincisi transistör 2,2K üzerinden iletimdedir. Röle kontakları çekilidir. NTC ısıtıldığı zaman, direnci düşer ve birinci transistör iletime geçer. Beyz gerilimi şase potansiyeline çekilen ikinci transistör kesime girer. Röle kontakları bırakır.

PTC Isı Kontrol Devresi (Termostat) 24 Elektronik termostat devresi, fark yükselteç ve röle sürücü katı olmak üzere iki kısımda incelenebilir. Sıcaklık, trimpot ile ayarlanan değere karşılık geldiği zaman fark yükselteci dengededir ve fark yükseltecinin çıkışı, röle sürücü katını kesimde tutacak bir değere sahiptir. Röle sürücü transistörü kesimde ve röle çekili değildir. PTC nin kontrol ettiği devrenin veya sistemin sıcaklık değeri ayarlanan sıcaklık değerinin üzerine çıktığı anda fark yükseltecindeki PTC nin direnç değeri artacaktır. Bu artma fark yükseltecinin dengesini bozar ve röle sürücü katı iletime geçerek röle kontakları konum değiştirir.

25 2-) Termokupul (Thermo Couple Isıl Çift) Termokupul nedir? Termokupul iki farklı alaşımın, ucunun kaynaklanması ile oluşturulan basit bir sıcaklık ölçüm elemanıdır. Kaynak Noktası Sıcak Nokta, diğer açık iki uç Soğuk Nokta (veya Referans Noktası) olarak anılır.

26 Termokupul olayı, sıcak nokta ile soğuk nokta arasındaki sıcaklık farkından doğar. Sıcaklık farkı ile orantılı olarak soğuk nokta uçlarında mv (mili Volt) mertebesinde DC bir gerilim oluşur. Termokupullar yaygın olarak kullanılan sıcaklık sensörleridir. Fiyatları ucuz, ölçüm aralıkları geniştir. 200 C ile +2320 C arasında sıcaklık ölçümü yapabilir.

Termokupulun Fiziksel Görünümleri 27 Endüstriyel Tip Termokupullar. Şofben ve Kombi gibi su ısıtıcı cihazlarda kullanılan Termokupul. Pilot alevi ile ısıtılan termokupul, çıkışlarında ürettiği gerilim ile magnet-ventil denilen manyetik vanayı açar.

Termokupul Çeşitleri 28 Termokupullar, kullanılan metal alaşımların türlerine ve sıcaklık cevap sürelerine göre çeşitli tiplere ayrılırlar. Yaygın olarak kullanılan Termokupul çeşitleri ; E tipi termokupul, J tipi termokupul, K tipi termokupul, N tipi termokupul, R tipi termokupul, S tipi termokupul, T tipi termokupul,

29 E Tipi Termokupul (Kromel Konstantan) E tipi termokupullar, Kromel ve Konstantan alaşımlarından oluşur. -100 C ile 1000 C arasındaki sıcaklıkları ölçebilirler. J Tipi Termokupul (Demir Konstantan) J tipi termokupullar, Demir ve Konstantan alaşımlarından oluşur. K tipi termokupullardan daha az kullanılan termokupul tipidir. 0C ile 750 C arasındaki sıcaklıkları ölçebilirler. K Tipi Termokupul (Kromel Alumel) K tipi termokupullar, Kromel ve Alumel alaşımlarından oluşur. Genel amaçlı uygulamalar için yaygın olarak kullanılan termokupul tipidir. 100 C ile 1300 C arasındaki sıcaklıkları ölçebilirler.

30 N Tipi Termokupul (Nikrosil Nisil) N tipi termokupullar, Nikrosil ve Nisil adı verilen alaşımlarından oluşur. Yüksek kararlılığa ve yüksek ısı aralığına sahip termokupul tipidir. Fiyatları pahalıdır. 230 C ile 1300 C arasındaki sıcaklıkları ölçebilirler. R Tipi Termokupul (Platinyum Rodyum) R tipi termokupullar, Platinyum ve %13 Rodyum alaşımlarından oluşur. Pahalı ve endüstride kullanılan termokupul tipidir. 0 C ile 1600 C arasındaki sıcaklıkları ölçebilirler. S Tipi Termokupul (Platinyum Rodyum) S tipi termokupullar, R tipi termokupullar gibi Platinyum ve %10 Rodyum alaşımlarından oluşur. Pahalı ve endüstride kullanılan termokupul tipidir. 0 C ile 1600 C arasındaki sıcaklıkları ölçebilirler.

31 T Tipi Termokupul (Bakır Konstantan) T tipi termokupullar, Bakır ve Konstantan alaşımlarından oluşur. -200 C ile 350 C arasındaki sıcaklıkları ölçebilirler. Termokupul Renk Kodları

32 Termokupul Uygulama Devresi

3-) Termostat (Bi-metal Termostat) 33 Limit Termostat ismiyle de anılırlar. Sıcaklığın algılanacağı yerlere monte edilirler. İçlerinde bulunan bi-metal şerit, ısı ile form (şekil) değiştirerek devreyi açar veya kapatır. İki tipi vardır. 1-) Normalde Kapalı Termostat 2-) Normalde Açık Termostat Termostat ın Fiziksel Görünümü

Termostat Nerelerde Kullanılır? 34 Sıcaklık bulunan ortamlarda genelde emniyet amaçlı kullanılır. Kombilerde emniyet termostatı olarak kullanılır. Soğutucu kullanılan, Fan ile soğutma yapılan elektronik devrelerde sıcaklık ile devreyi açmak veya kapatmak için kullanılır. 1-) Normalde Kapalı Termostat Üzerinde ISI yok iken kontakları kapalı olan termostattır. İki ucu AVO metre ile ölçülünce iletimde olduğu görülecektir. Çalışma sıcaklıkları, gerilimleri ve akımları üzerlerinde yazar. Bağlı olduğu noktadaki ISI, termostatın çalışma sıcaklığına ulaşınca bi-metal hareket ederek açılır. Devreyi keser.

35 Yandaki şekilde, sürekli olarak hava üfleyen bir FAN motorunu kontrol eden termostat devresi görülmektedir. Termostat, normalde kapalı (ON) termostattır. Bağlı olduğu alandaki ISI artınca, termostat açılır ve motora giden elektrik akımını keser. Motor durur. ISI azalınca, termostat tekrar iletime geçer ve motor hava üflemeye devam eder. Termostat yanda görülmektedir. Üzerinde yazılar olan kısım, ISI ALGILAMA UCU dur. Diğer iki terminal, devreye bağlanan anahtarlama uçlarıdır. Yandaki termostat, 250V gerilim, 10A akım ve 45 ºC derecede çalışır.

2-) Normalde Açık Termostat 36 Üzerinde ISI yok iken kontakları açık olan termostattır. İki ucu AVO metre ile ölçülünce iletim olmadığı (açık devre) görülecektir. Bağlı olduğu noktadaki ISI, termostatın çalışma sıcaklığına ulaşınca bi-metal hareket ederek kontakları kapatır. Devreden akım geçmesini sağlar. Bu termostat, Normalde Kapalı Termostatın tersidir. Ters şekilde çalışır. ISI uygulandığında kontakları kapatır. ISI azalıp, termostatın çalışma sıcaklığının altına düştüğü zaman, bi-metal kontaklar açılır ve devreyi açık devre haline getirir.

37 Yandaki şekilde, normal şartlarda çalışmayan, sıcaklık artınca devreyi kapatan ve FAN motorunu çalıştıran termostat devresi görülmektedir. Termostat, normalde açık (OFF) termostattır. Bağlı olduğu alandaki ISI artınca, termostat kapanır ve motora elektrik akımı uygular. Motor çalışmaya başlar. ISI azalınca, termostat tekrar kapalı duruma geçer ve motoru durdurur. 4-) Yarıiletken Sıcaklık Sensörleri Yarıiletken sıcaklık sensörleri, yarı iletken malzemeler kullanılarak, entegre devre haline getirilmiş, genellikle doğrusal (lineer) çıkış veren sıcaklık sensörleridir. Mikrodenetleyici ve mikroişlemci devreleri ile uyumlu çalışacak şekilde üretilmişlerdir. Tepki süreleri diğer sensörlere göre daha hızlıdır. Yaygın olarak kullanılan tipleri LM35 ve AD590 dır.

38 Yarıiletken Sıcaklık Sensörlerinin Özellikleri Lineer (doğrusal) çıkış sinyali üretirler. Boyutları ufaktır. Ufak devreler kurulabilir. -40 ºC ile +120 ºC arasında sıcaklık ölçebilirler. İstenilen sıcaklık değerini ölçmek için kalibre edilebilirler. Termal bağlantı olmadan da belli bir uzaklıktan sıcaklık ölçebilirler. Amplifikatörler, güç kaynakları, sayısal sinyal işleme ve mikroişlemci devrelerinde kullanılmaya uygundurlar. Termokupullar gibi çok yüksek sıcaklıkları ölçememeleri, kullanım alanlarını kısıtlasa da çalıştıkları sıcaklık aralıklarında doğru ölçüm sonuçları üretirler. AD590 AD590 ve LM35 in fiziksel görünümleri yandaki gibidir.

39 Yarıiletken Sıcaklık Sensörlerinin Tipleri 1-) Gerilim çıkışlı sıcaklık sensörü 2-) Akım çıkışlı sıcaklık sensörü 3-) Sayısal (Dijital) çıkışlı sıcaklık sensörü 4-) Direnç çıkışlı sıcaklık sensörü 5-) Diyot sıcaklık sensörü LM35 Uygulama Devresi Yandaki şemada, LM35 yarıiletken sıcaklık sensörü ve işlemsel yükselteç (OP-AMP) entegresi ile yapılmış devre görülmektedir. TLC271 işlemsel yükselteci LM35 in çıkışında, sıcaklığa bağlı olarak ürettiği gerilim ile P1 potu ile ayarlanan referans gerilimini karşılaştırarak bir çıkış değeri üretir. Çıkışa röle, motor v.b bir devre elemanı bağlanabilir.

SUNUM SONU