2.ÜNĠTE: ADIM ADIM TÜRKĠYE KAZANIMLAR 1. Çevresindeki ve ülkemizin çeşitli yerlerindeki doğal varlıklar ile tarihî mekânları, nesneleri ve yapıtları tanır. 2. Ülkemizin çeşitli yerlerindeki kültürel özelliklere örnekler verir. 3. Ülkemizin çeşitli yerleri ile kendi çevresinin kültürel özelliklerini benzerlikler ve farklılıklar açısından karşılaştırır. 4. Kültürel ögelerin, insanların bir arada yaşamasındaki önemini açıklar. 5. Kanıt kullanarak Atatürk inkılâplarının öncesi ile sonrasındaki günlük yaşamı karşılaştırır. 6. Atatürk inkılâplarıyla ilkelerini ilişkilendirir. KAVRAMLAR GİRİŞ GELİŞTİRME PEKİŞTİRME Bildirge Benzerlik Aile Grup Farklılık Akrabalık Hoşgörü Değer Davranış Rol Duygu Sosyal Etkileşim Düşünce Kanıt Kimlik Kurum Sorumluluk Sözleşme Temel Haklar Temel Özgürlükler A. GÜZEL ÜLKEM TÜRKİYE-BÖLGELER Doğal ve Tarihi Zenginliklerimizin Özellikleri Tarihi Eserler: İnsan eliyle oluşturulmuşlardır. Geçmişi ve geçmiş kültürü yansıtmaları açısından önemlidirler. İnsanlığın ortak mirasını oluştururlar. Zarar görmemeleri açısından koruma altına alınmışlardır. Doğal Zenginlikler: Doğada var olan unsurlardır. (Dağ, göl, vadi vb.) Çevreyi güzelleştirirler. Oluşumunda insanların rolü yoktur. Ekonomik zenginliklerdir Ülkemizde tarih boyunca çeģitli uygarlıklar yaģamıģtır. Çünkü ülkemiz; İnsan yaşaması için uygun iklime sahiptir. Zengin yer altı (madenler) ve yerüstü kaynaklarına sahiptir. Su kaynakları bakımından zengindir. Verimli topraklara sahiptir. Tarihte yaģamıģ olan uygarlıklara ait eserler müzelerde sergilenmektedir. Bilim Müzesi Arkeoloji Müzesi Resim ve Heykel Müzesi gibi müze çeşitleri vardır. FRİG VADİSİ (KÜTAHYA) GÖKOVA KÖRFEZİ (MUĞLA-MARMARİS) PAMUKKALE (DENİZLİ) 1.EGE BÖLGESĠ AFRODİSİAS AYDIN HİEROPOLİS DENİZLİ SARDES SALİHLİ EFES ANTİK KENTİ MERYEM ANA EFES ANTİK KENTİ SAAT KULESİ İZMİR 1
2.AKDENĠZ BÖLGESĠ İSTANBUL BOĞAZI ULUDAĞ (BURSA) GÖKÇEADA (ÇANAKKALE) TARĠHĠ YERLERĠ ÖLÜDENİZ (MUĞLA) MANAVGAT ŞELALESİ (ANTALYA) GÖCEK (MUĞLA) GALATA KULESİ RUMELİ HİSARI KIZ KULESİ SAKLIKENT (ANTALYA) SELİMİYE CAMİİ (EDİRNE) AYAFOFYA MÜZESİ YEŞİL TÜRBE (BURSA) TARĠHĠ YERLERĠ Bunların yanında; YEREBATAN SARNICI TOPKAPI SARAYI DOLMABAHÇE SARAYI KAYA MEZARLARI (MUĞLA) ASPENDOS TİYATROSU (ANTALYA) KIZ KALESİ (MERSİN) Marmara Bölgesinde Ayrıca; III. Ahmet Çeşmesi (İstanbul) Truva Harabeleri (Çanakkale) Sultanahmet Camii (İstanbul) MARMARA BÖLGESĠ GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESĠ TARĠHĠ YERLERĠ 2
AKDAMAR KİLİSESİ (VAN) NEMRUT DAĞI (ADIYAMAN) SURLAR (DİYARBAKIR) CENDERE KÖPRÜSÜ (ADIYAMAN) Doğu Anadolu da; Nemrut Dağı Nemrut Dağı kayak Pisti Nemrut Krater Gölü Nazik Gölü Van Gölü bulunmaktadır. KARADENĠZ BÖLGESĠ MALABADİ KÖPRÜSÜ (DİYARBAKIR) ZEUGMA (GAZİANTEP) HASANKEYF (BATMAN) BALIKLIGÖL (ŞANLIURFA) DOĞU ANADOLU BÖLGESĠ DO ĞAL GÜZ ELLĠKLERĠ UZUNGÖL (TRABZON) AYDER YAYLASI (RİZE) YEDİGÖLLER (BOLU) SAFRANBOLU EVLERİ (KARABÜK) HATTUŞAŞ (ÇORUM) SÜMELA MANASTIRI (TRABZON) TOTUM ŞELALESİ (ERZURUM) AĞRI DAĞI (AĞRI) NEMRUT GÖLÜ (BİTLİS) Karadeniz Bölgesinde yer alan Kastamonu nun Doğal Unsurları; Tarihi Unsurları Valla Kanyonu Ilgaz Dağı Horma Kanyonu Ilgarini Mağarası Ilıca Şelalesi Kastamonu Kalesi Kastamonu Evleri Kaya Mezarları Şerife Bacı Heykeli ÇİFTEMİNARELİ MEDRESE (ERZURUM) ANİ HARABELERİ (KARS) İSHAK PAŞA SARAYI (AĞRI) 3
ĠÇ ANADOLU BÖLGESĠ OYUNLARIMIZ Halk oyunlarımız, genellikle günlük yaşam, sevgi, askere uğurlama, hasat, doğa olaylarını sembolize eder. Halk oyunları; Düğünlerde, Asker uğurlamalarında Yaylaya çıkışta ve İnişte Milli Bayramlarda Kazanılan zaferlerin sonunda Hıdrellez, Nevruz gibi mevsimlik bayramlarda oynanır. Halk oyunları; Oynayanları kaynaştırır. Yörelerimize göre halk oyunları: Oyun Yöre Horon Karadeniz Bölgesinde Halay Doğu Anadolu Bölgesinde PERİBACALARI (NEVŞEHİR) MEKE TUZLASI (KONYA) IHLARA VADİSİ (AKSARAY) Zeybek Karşılama Ege Bölgesinde Edirne ve Kırklareli nde Kaşık Oyunu İç Anadolu ve Akdeniz Bölgesi nde. ERCİYES DAĞI (KAYSERİ) EL SANATLARIMIZ 1- Oyacılık: Oyalar Anadolu kadınının duygularını yansıtır. Oyalara farklı isimler verilir her oyanın farklı bir anlamı vardır. 2- Yorgancılık: 3- Oltu TaĢı ĠĢlemeciliği: Erzurum un Oltu ilçesinde çıkarılan taştan takı ve tesbih yapılmaktadır. 4- Lüle TaĢı ĠĢlemeciliği: Eskişehir de çıkarılan lületaşından süs eşyaları yapılmaktadır. Erzurum da dünyanın ilk ve tek lületaşı müzesi mevcuttur. ANITKABİR (ANKARA) MEVLANA MÜZESİ (KONYA) SULTAN HANI (AKSARAY) NOT: El sanatları toplumun yaģam Ģeklini ve sanat anlayıģını yansıtmaktadır. GÖK MEDRESE (SİVAS) KÜLTÜRÜMÜZ ZENGĠNLĠĞĠMĠZDĠR Türkülerimiz; yaşam şeklini, sevinçleri, üzüntüleri, acıları yansıtan kültürümüzün önemli unsurlarından birisidir. Yurdumuzun her yöresine ait türkülerimiz mevcuttur. ORTAK SEVĠNÇLERĠMĠZ Asker Uğurlama Dini Bayramlar Milli Bayramlar Düğünler Mevsimlik Bayramlar (Nevruz, Hıdrellez) Şenlikler Festivaller Türkülerimiz geçmişten günümüze kulaktan kulağa söylenen anonim (ortak) müzik eserleridir. 4
UYGARLIK YOLUNDA ATILAN ADIMLAR ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ Atatürkçü DüĢünce Sistemi nin OluĢması: Atatürk dünyadaki siyasi, askeri, ekonomik, sosyal, kültürel ve bilimsel gelişmeleri izleyip bu gelişmeler ışığında devletin ve ülkenin içinde bulunduğu olumsuz durumdan kurtarılması için çözüm yolları aramıştır. Bu arayışının sonunda Atatürkçü Düşünce Sistemi oluşmuştur. Atatürkçü DüĢünce Sistemi nin Özellikleri: Türk Milletinin bugün ve gelecekte tam bağımsız olmasını amaçlamıştır. Devlet yönetiminde millet egemenliğini (demokrasiyi) esas alır. Aklı ve bilimi rehber alır. Toplumun çağdaşlaşmasını hedefler. Milletin huzur ve refahını amaçlar. Gerçekçi fikirlere dayanır. Türk Milletinin ihtiyaçlarından ortaya çıkmıştır. Bize özgüdür. ATATÜRK İNKILÂPLARI Ġnkılâp 1-Saltanatın Kaldırılması (1Kasım 1922) 2-Kılık Kıyafette Değişiklik (25 Kasım 1925) 3-Tarım Alanında Yapılan İnkılâplar 4-Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik Yapılması 5-Medeni Kanunun Kabulü (17 Şubat 1926) 6-Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) Kapsamı Siyasal Alan Toplumsal Alan Ekonomi Alanı Toplumsal Alan Hukuk Alanı Toplumsal Alan ve çağ dışı ilkel görüntülerin ortaya çıkmasına neden oluyordu. Atatürk Milleti çağdaş bir görüntü içinde medeni bir toplum haline getirmek için 25 Kasım 1925 tarihinde Şapka ve kıyafet inkılâbını yaptı. 3-Tarım Alanında Yapılan Ġnkılâplar Osmanlı Devleti döneminde kara saban kullanılarak yapılan tarımdan yeterince verim alınamıyordu. Atatürk tarımı geliştirmek için; Modern tarım makineleri (traktör, biçerdöver vb.) kullanılmaya başlandı. Çiftçiden alınan Aşar vergisi kaldırılarak çiftçinin ekonomik olarak rahatlaması sağlandı. Modern yöntemlerle tarım yapılmaya başladı. Atatürk Orman Çiftliği gibi örnek modern çiftlikler kuruldu. 4-Takvim, Saat ve Ölçülerde DeğiĢiklik Yapılması 1935 yılında Hafta tatili Cuma günü yerine Pazar gününe alındı. Böylece Avrupa ülkeleri ile birliktelik sağlandı. Ticari ilişkilerimizde kolaylık sağlandı. 26 Ararlık 1925 te Rumi ve Hicri Takvim yerine tüm modern toplumların kullandığı Miladi takvim kullanılmaya başlandı. Güneşin doğuş ve batışını esas alan saatler yerine modern dünyanın kullandığı saat sistemi kullanılmaya başlandı. 1931 yılında endaze yerine metre; okka yerine kilogram kullanılmaya başlandı. 5-Medeni Kanunun Kabulü (17 ġubat 1926) Osmanlı Devleti Döneminde hukuk kuralları din kurallarına göre düzenleniyordu. Bu kurallar Türk Milletinin ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalıyordu. 17 Şubat 1926 da çıkarılan Medeni Kanunla; Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahip oldu. Tek kadınla evlilik esas alındı. Resmi nikâh zorunlu hale getirildi. Kadınlara boşanma ve mirastan eşit yararlanma hakkı verildi. 7-Eğitim Öğretimde Yapılan İnkılâplar Eğitim ve Kültür Alanı 6-Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) Osmanlı Devleti zamanında kişiler unvan ve lakapları ile tanınıyordu. 1-Saltanatın Kaldırılması (1Kasım 1922) Atatürk tarih boyunca özgürlüğüne düşkün olan Türk Milleti için en iyi yönetim şeklinin demokrasi olduğunu düşünüyordu. Yani halk seçtiği milletvekilleri aracılığı ile kendi kendini yönetecekti. Bunun için milli egemenliğe ters bir yönetim olan Saltanatı 1 Kasım 1922 tarihinde kaldırdı. 2-Kılık Kıyafette DeğiĢiklik (25 Kasım 1925) Osmanlı döneminde kullanılan çarşaf, peçe, fes, şalvar, takke, sarık gibi kıyafetler halkımız arasında karmaşaya neden oluyor 5 1934 yılında çıkarılan kanunla kişilere soyadı verilmesi kararlaştırıldı. Mustafa Kemal Paşa ya TBMM kararı ile ATATÜRK soyadı verildi. 7-Eğitim Öğretimde Yapılan Ġnkılâplar Atatürk, eğitimi modern, laik, akılcı ve bilimsel bir sisteme dönüştürmeye çalışmıştır. Osmanlı Devleti nin son zamanlarında çok farklı ve çeşitli öğretim kurumları vardı. Ülkede eğitim birliği yoktu.
Atatürk bu durumu ortadan kaldırmak için 3 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i Tedrisat Kanunu nu çıkardı. Bu kanunla tüm eğitim kurumları devlet denetiminde ve ortak hedefler doğrultusunda toplanmıştır. Çağ dışı olan Medreseler kapatılmıştır. Kız ve erkek öğrencilerin bir arada eşit şekilde öğretim gördüğü karma eğitim sistemi getirilmiştir. 1 Kasım 1928 de yeni Türk alfabesi kabul edilmiştir. Halkın okuma-yazma öğrenmesi için Millet Mektepleri açılmıştır. Atatürk yurt gezilerinde okulları ziyaret etmiş, öğretmenlerle sohbet etmiştir. Atatürk e eğitim-öğretime verdiği önemden dolayı Başöğretmen unvanı verilmiştir. Dil ve Tarih ÇalıĢmaları Atatürk milli kültürümüze büyük önem vermiştir. Atatürk milli kültürümüzün temelinde tarih, koruyucusunun da dilimiz olduğu görüşündedir. Atatürk Türk Dilinin araştırılması, geliştirilmesi ve zenginleştirilmesi için Türk Dil Kurumu nun açılmasını sağlamıştır. Atatürk bilimsel sözcükleri Türkçeleştirmek için 44 sayfalık Geometri kitabı yazmıştır. Günümüzde kullanılan üçgen, dikdörtgen, art, eksi gibi kavramlar Atatürk tarafından dilimize kazandırılmıştır. Atatürk Türk tarihinin araştırılması için Türk Tarih Kurumu nu kurdurmuştur. ATATÜRK DÖNEMĠNDE KADINLARA VERĠLEN HAKLAR 1924 - Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile kız ve erkeklere eşit haklarla eğitim görmeye başladılar. 1926 - Türk Medeni Kanunu kabul edildi. Kadınlara boşanma, velayet hakkı, mallarda tasarruf hakkı tanındı. 1930 - Belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı. 1933 - Köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclisine katılma hakkı tanındı. 1934 - Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verildi. Günümüzde Türk kadını çalışma hayatında ve sosyal hayatta erkeklerle beraber rol almakta ve ülkemizin kalkınmasına katkı sağlamaktadır. NOT: Atatürk çağdaģlaģma sürecinde baģka ülkeleri taklit etmekten kaçınmıģtır. ATATÜRK KELERİ 1- Cumhuriyetçilik: Halkın seçtiği temsilciler aracılığı ile egemenliği elinde tuttuğu yönetim şekline Cumhuriyet denilmektedir. Cumhuriyetin yönetim şekli olarak benimsenmesine Cumhuriyetçilik denir. Anayasamızda yönetim şekli, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devleti özelliklerinde Cumhuriyet olduğu belirtilmiştir. Atatürk Cumhuriyeti Türk Gençliğine emanet etmiştir. NOT: Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda Saltanat (padiģahlık) kaldırılmıģtır. 2-Milliyetçilik: Atatürk ün Milliyetçilik ilkesi, milletin bağımsızlığını ve vatanın bütünlüğünü hedefler. Atatürk, ülke topraklarında yaşayan ve kendini Türk hisseden herkesi Türk olarak görmüştür. Milliyetçilik ilkesi Milli Mücadele sürecinde birlik ve beraberlik içinde savaşın kazanılmasını sağlamıştır. NOT: Milliyetçik Ġlkesi doğrultusunda Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu kurulmuģtur. 3-Devletçilik: Devletçilik ilkesi, Atatürk ün ekonomi alanındaki görüşlerini ifade eder, sosyal ve kültürel kalkınmayı hedefler. Devletçilik ilkesinde kişiler üretim ve ticaret gibi alanlara özendirilmiştir. İzmir de toplanan iktisat kongresi ile ülke ekonomisinin temelleri atılmıştır. NOT: Etibank ve Sümerbank gibi fabrikalar bu ilke doğrultusunda kurulmuģtur. 4-Halkçılık Halk, bir ülkede oturan ve o ülkeyi vatan bilen insanların oluşturduğu topluluktur. Halkı oluşturan bütün bireyler devlet hizmetinden yararlanma hakkına sahiptir. Halkçılık, bütün vatandaşların kanunların öngördüğü şekilde haklarını arayabildiği, vatandaş-devlet ilişkilerinin çağdaş bir şekilde düzenlendiği ilkedir. Halkçılık ilkesi milli egemenliğin dayanağıdır. Halkçılık ilkesi gereğince bütün vatandaşlar kanun önünde eşittir. NOT: Halkçılık ilkesi gereğince Türk Medeni kanunu kabul edilmiģ, kadınlara seçme ve seçilme hakkı sağlanmıģ, soyadı kanunu kabul edilmiģtir. 5-Laiklik Laiklik, din ve devlet işlerinin ayrı yürütülmesidir. Devlet yönetiminde din kuralları yerine millet egemenliği esas alınır. 6
Laiklik ilkesi akılcılığı ve bilimselliği esas alır. Laiklik ile din ve vicdan özgürlüğü güvence altına alınmıştır. NOT: Laiklik ilkesi gereğince halifelik kaldırılmıģ, tekke ve zaviyeler kapatılmıģtır. 6-Ġnkılâpçılık: İnkılâpçılık, yeniyi, iyiyi, güzeli esas alır. Atatürk ün işaret ettiği çağdaş uygarlık düzeyine ancak yeniliklere açık olmakla ulaşılabilir. NOT: Yapılan bütün yenilikler, Ġnkılâpçılık ilkesi gereğince yapılmıģtır. ATATÜRK ĠLKELERĠNĠN ESASLARI 1- Milli tarih bilinci 2- Ülke bütünlüğü 3- Milli birlik ve beraberlik 4- Türk Milletine inanmak ve güvenmek 5- Türk toplumunu çağdaş uygarlık düzeyi üzerine çıkarmak. 6- Milli kültürün geliştirilmesi 7- Egemenliğin millete ait olması 8- Bağımsızlık ve özgürlük 9- Milli Dil 10- Vatan ve millet sevgisi ATATÜRK ÜN SON GÜNLERİ Atatürk hayatını Türk Milletine adamıştır. Son günlerinde hastalanmasına rağmen ülke sorunları ile ilgilenmeyi ihmal etmemiştir. Son günlerinde Hatay ın anavatana katılması için yoğu çalışmalar yapmış bu da hastalığını artırmıştır. Atatürk son günlerinde yazdığı vasiyetinde mal varlığının bir kısmını Türk Dil Kurumu na, bir kısmını da manevi kızı ile kız kardeşine bırakmıştır. Atatürk 10 Kasım 1938 de İstanbul da Dolmabahçe Sarayı nda ölmüştür. Naaşı, Ankara daki Etnografya Müzesi ne nakledilmiştir.10 Kasım 1953 te ise Anıtkabir e defnedilmiştir. 7