ORMAN FAKÜLTESİ DERGİSİ

Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Kastamonu University Journal of Forestry Faculty Cilt: 15 No: 1 Mayıs 2015 Vol: 15 Issue: 1 May 2015 E-ISSN 1309-4181 KASTAMONU ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ DERGİSİ KASTAMONU UNIVERSITY JOURNAL of FORESTRY FACULTY

Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Kastamonu University Journal of Forestry Faculty Cilt: 15 No: 1 Mayıs 2015 Vol: 15 Issue: 1 May 2015 E-ISSN 1309-4181 Sahibi: Prof. Dr. Seyit AYDIN Rektör Genel Yayın Yönetmeni: Prof. Dr. Temel SARIYILDIZ Dekan Editör: Prof. Dr. Temel SARIYILDIZ Editör Yardımcısı: Yrd. Doç. Dr. Gonca Ece ÖZCAN Owner: Prof. Dr. Seyit AYDIN Rector General Publishing Manager: Prof. Dr. Temel SARIYILDIZ Dean Editor: Prof. Dr. Temel SARIYILDIZ Assistant to Editor: Assist. Prof. Dr. Gonca Ece ÖZCAN Dr. Ioan Vasile ABRUDAN Dr. Martin E. ALEXANDER Dr. Mersudin AVDİBEGOVİÇ Dr. C. Marius BARBU Dr. Miguel CRUZ Dr. Marian DRAGOI Dr. Paulo M. FERNANDES Dr. Raphael KLUMPP Dr. Marc Eric McDILL Dr. Milko MILEV Dr. András NAHLIK Dr. Vilem PODRASZKY Dr. Hideo SAKAI Dr. Metin SARIBAŞ Dr. Rachid TELLAL Dr. Mustafa Fehmi TÜRKER Dr. Vasileios VASILEIOU Dr. Zeki YAHYAOGLU Dr. Ahmet YEŞİL Dr. Oğuz YILMAZ Dr. Hasan VURDU Dr. Tetsuhiko YOSHIMURA Dr. Efi Yuliati YOVI Dr. Nicolescu NOROCEL Dr. Ayhan ÖZÇİFCİ Danışma Kurulu / Advisory Board Transilvania University in Brasov University of Alberta University of Sarajevo Hamburg University CSIRO Ecosystem Sci.& Climate Adap. Flagship Suceaeva University Universidade de Trás-os-Montes e Alto Douro Universität für Bodenkultur Wien The Pennsylvania State University University of Forestry University of Western Hungary Czech University of Life Science The University of Tokyo Bartın University Université Chouaib Doukkali Blacksea Technical University Aristotle University Karadeniz Technical University Istanbul University Ankara University Kastamonu University Shimane University Bogor Agricultural University Transilvania University in Brasov Karabuk University ROMANIA CANADA BOSNIA HERZOGEVINA GERMANY AUSTRALIA ROMANIA PORTUGAL AUSTRIA USA BULGARIA HUNGARY CZECH REPUBLIC JAPAN TURKEY MOROCCO TURKEY GREECE TURKEY TURKEY TURKEY TURKEY JAPAN INDONESIA ROMANIA TURKEY

Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Kastamonu University Journal of Forestry Faculty Cilt: 15 No: 1 Mayıs 2015 Vol: 15 No: 1 May 2015 E-ISSN 1309-4181 Reviewers Prof. Dr. Gökhan ABAY Ç.K.U. Assoc. Prof. Dr. Süleyman KORKUT D. U. Prof. Dr. Cengiz ACAR K.T.U. Assoc. Prof. Dr. Kayhan MENEMENCİOĞLU Ç.K.U. Prof. Dr. Mustafa ALTUNOK G.U. Assoc. Prof. Dr. Ramazan ÖZÇELİK S.D.U. Prof. Dr. İsmail AYDIN K.T.U. Assoc. Prof. Dr. Halil Barış ÖZEL B. U. Prof. Dr. Kadri Cemil AKYÜZ K.T.U. Assist. Prof. Dr. Burak ARICAK K.U. Prof. Dr. Yahya BULUT A.U. Assist. Prof. Dr. Miraç AYDIN K.U. Prof. Dr. Recep GÜNDOĞAN K.S.U Assist. Prof. Dr. Barış BANİ K.U. Prof. Dr. Abdullah KELKİT C.O.M.U. Assist. Prof. Dr. B. Cemil BİLGİLİ Ç.K. U. Prof. Dr. Haldun MÜDERRİSOĞLU D.U. Assist. Prof. Dr. Bilgehan BİLGİLİ K.U. Prof. Dr. Kenan OK İ. U. Assist. Prof. Dr. Yıldız ÇABUK B.U. Prof. Dr. Metin TUNAY B.U. Assist. Prof. Dr. Tarık GEDİK D.U. Prof. Dr. Hasan YILMAZ A.U. Assist. Prof. Dr. Kerim GÜNEY K.U. Assoc. Prof. Dr. Hasan ALKAN S.D.U. Assist. Prof. Dr. Mahmut REİS K.S.U. Assoc. Prof. Dr. E. Murat ALTUNER K.U. Assist. Prof. Dr. Oytun Emre SAKICI K.U. Assoc. Prof. Dr. Bülent DENİZ A.D.U Assist. Prof. Dr. Çiğdem SAKICI K.U. Assoc. Prof. Dr. Zeki DEMİR D. U. Assist. Prof. Dr. Gökhan ŞEN K. U. Assoc. Prof. Dr. Sinan GÜNER A. Ç.U. Assist. Prof. Dr. Nezahat TUFAN K.U. Assoc. Prof. Dr. Ergün GÜNTEKİN S.D.U. Assist. Prof. Dr. Mehmet Erkan G.U. UZUNHİSARCIKLI Assoc. Prof. Dr. Şeref KURT Karabük U. Dr. M. Ufuk ÖZBEK G.U. Dizgi Sorumluları: Compositors: Yrd. Doç. Dr. Gonca Ece ÖZCAN Arş. Gör. Alper BULUT Arş. Gör. Emre AKTÜRK Arş. Gör. Çiğdem ÖZER Assist. Prof. Dr. Gonca Ece ÖZCAN Res. Assist. Alper BULUT Res. Assist. Emre AKTÜRK Res. Assist. Çiğdem ÖZER K. Ü. Orman Fakültesi Dekanlığı 37100 - Kastamonu / TÜRKİYE Tel: +90 366 280 17 02 Fax: +90 366 215 23 16 e-mail: ormandergi@kastamonu.edu.tr and kastamonuormandergi@gmail.com Bu dergi yılda iki defa yayınlanır. This journal is published two times in a year. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty has been published as REFEREED JOURNAL according to 11.10.2006 dated and 2006/8 numbered decision of Administrative Board of Kastamonu University. Indexed and Abstracted in: EBSCO, CAB Abstracts, FAO Agris, EuroFOREST, TUBITAK-ULAKBIM (Life Sciences Database)

Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Kastamonu University Journal of Forestry Faculty Cilt: 15 No: 1 Mayıs 2015 Vol: 15 Issue: 1 May 2015 E-ISSN 1309-4181 Makaleler / Articles İÇİNDEKİLER/ CONTENTS Evaluation of Akdag and Cebireis Mountains (Alanya-Antalya) as an Important Plant Area.... Akdağ ve Cebireis Dağlarının (Alanya-Antalya) Önemli Bitki Alanı Olarak Değerlendirilmesi.. Bilgehan BİLGİLİ, Hayri DUMAN Orman Yolu İnşaat Sürecinde Yaklaşık Maliyet ve Hakediş Değerlerinin Araştırılması. Investigation of Approximate Cost and Progress Payment in Forest Road Construction Process... Selçuk GÜMÜŞ, Yılmaz TÜRK, Burak ARICAK Şifa Bahçesi Tasarım Yöntemlerinin Araştırılması... Investigation of Healing Garden Design Methods.... Sima POUYA, Elif BAYRAMOĞLU, Öner DEMİREL, Aynı Yaşlı ve Saf Doğu Ladini (Picea orientalis (L.) Link.) Meşcerelerinde Çap Dağılımının Bonitet ve Yaş Sınıfları İçin Değerlendirilmesi. Evaluation of Diameter Distribution of Even-Aged and Pure Oriental Spruce (Picea orientalis (L.) Link.) Stands by Site Index and Age Classes... Turan SÖNMEZ, Uzay KARAHALİL, Alkan GÜNLÜ, Abdurrahman ŞAHİN Ahşap Sandviç Kompozit Levhaların Yapısı ve Mobilya Endüstrisinde Kullanımı... Properties of Sandwich Wood-Based Composite Panels and Their Use in Furniture Industry Nadir AYRILMIŞ, Göksel ULAY, E. Fatih BAĞLI, İbrahim ÖZKAN Ereğli Sazlıkları nın Floristik Çeşitlilik ve Bitki Dinamizmi Açısından Araştırılması (Ereğli/KONYA)... A Research of Eregli Reeds in Respect to Floristic Diversity and Plant Dynamism (Eregli/KONYA).. Beste Gizem ÖZBEY, Latif KURT, Ayşenur BÖLÜKBAŞI,, Ebru ÖZDENİZ, Ali Uğur ÖZCAN Kent İçi Yolların Yaya Kullanımına Yönelik Değerlendirilmesinde Kamu Tercihi... An Evaluation of Pedestrian Access in Urban Roads, According to Public Preferences.. Hilal SURAT, Yasin Kültiğin YAMAN Kızılçamdan (Pinus brutia Ten.) Üretilen Tabakalı Kerestede Cam Lifi ve Çelik Plaka ile Güçlendirmenin Eğilme Performansına Etkisi... Effects of Fiberglass and Steel Sheet Reinforcement on the Bending Performance of Glulam Beams Constructed with Turkish Red Pine (Pinus brutia Ten.)... Ergün GÜNTEKİN, Tuğba YILMAZ AYDIN Kızılçam ve Karaçam Meşcerelerinde Yaprak Alanı İndeksi (YAİ) ile Bazı Meşcere Özellikleri Arasındaki İlişkiler... Relationships Between Leaf Area Index (LAI) and Some Stand Properties in Turkish Red Pine and Black Pine stands... Ali Kemal ÖZBAYRAM, Emrah ÇİÇEK, Faruk YILMAZ Cortinarius caperatus (Pers.) Fr., A New Record For Turkish Mycobiota... Cortinarius caperatus (Pers.) Fr., Türkiye Mikobiyotası İçin Yeni Bir Kayıt.. Ilgaz AKATA, Şanlı KABAKTEPE, Hasan AKGÜL The Economic Importance of Kastamonu Province in Turkish Forest Products Industry in Terms of Some Products... Bazı Ürünler Bakımından Türkiye Orman Ürünleri Endüstrisinde Kastamonu nun Ekonomik Önemi. Bahadır Çağrı BAYRAM, İlker AKYÜZ, Tutku ÜÇÜNCÜ 1 6 15 26 37 49 58 73 78 86 90

Antimicrobial, Antioxidant Activities and Chemical Composition of Lactarius deliciosus (L.) Collected from Kastamonu Province of Turkey). Kastamonu Bölgesinden Toplanan Lactarius deliciosus (L.) ın Antimikrobiyal, Antioksidan Aktiviteleri ve Kimyasal Kompozisyonu. Dilşad ONBAŞILI, Gökçen YUVALI ÇELİK, Hikmet KATIRCIOĞLU, İbrahim NARİN Korunan Alanlar Yönetimi Bağlamında Kayak Merkezlerinin Fiziksel ve Sosyal Taşıma Kapasitelerinin Analizi: Ilgaz Dağı Milli Parkı, Ilgaz Kış Sporları Turizm Merkezi... Analysis of Physical and Social Carrying Capacity in the Context of Protected Areas Management of Ski Centers: A Case Study of Ilgaz Mountain National Park, Ilgaz Winter Sports Tourizm Center. Tendü Hilal Göktuğ, Nihan Yenilmez ARPA Farklı Ortam Koşullarında Kompozit Mobilya Elemanlarından Kaynaklanan Formaldehit Emisyonunun Belirlenmesi.. Determination of VOC Emissions in Composite Components Furniture and Development of Emissions Reduction Processes... Hakan KESKİN, Ahmet TEKİN Farklı İlgi Gruplarının Milli Park Algıları Üzerine Bir Değerlendirme: Küre Dağları Milli Parkı Örneği An Assessment of Perceptions of Different Stakeholder Groups on National Parks: Case of Küre Mountains National Park.. Gül AKBULUT, Erdoğan ATMIŞ, H. Batuhan GÜNŞEN Ziyaretçi Yönetimi Bağlamında Ilgaz Dağı Milli Parkı nda Rekreasyon Deneyim Kalitesini Saptanması Determination of Recreation Experience Quality in Ilgaz Mountain National Park in the Context of Visitor Management... Tendü Hilal GÖKTUĞ, Nihan Yenilmez ARPA Ağırlıklı Çakıştırma Yöntemi ile Vahkin Çayı (Bingöl) Havzası nda Erozyon Durumunun Belirlenmesi. Determining Erosion Status in Vahkin Stream by Using Weighted Superimposed Alaaddin YÜKSEL, Vedat AVCİ The Use of Natural Plant Species of Kastamonu University Campus in Landscape Kastamonu Üniversitesi Kampusu Doğal Bitki Türlerinin Peyzajda Kullanımı. Sevgi ÖZTÜRK, Bilgehan BILGILI 98 104 120 133 146 162 175

Yrd. Doç. Dr. Bilgehan BİLGİLİ 1977-2015 Yrd. Doç. Dr. Bilgehan Bilgili, 30 Ağustos 1977 tarihinde Çorum un Alaca ilçesinde dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini burada tamamlayan Bilgili, 1996 yılında Niğde Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü ne girmeye hak kazandı. 2000 yılında bu bölümden mezun olduktan sonra, 2001 yılında Niğde Üniversitesi, Fen- Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü nde Araştırma Görevlisi olarak göreve başladı. 2003 yılında Alihoca-Gümüş-Maden Köyleri (Ulukışla) Arasındaki Alanın ve Çevresinin Florası adlı çalışmasıyla bu alanda yüksek lisansını tamamladı. 2004 yılından 2010 yılına kadar Gazi Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü nde Araştırma Görevlisi olarak çalışan Bilgili, 2010 yılında Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü nde Akdağ ve Cebireis Dağı (Alanya-Antalya) Florası adlı tez çalışmasıyla doktor unvanını aldı. Dr. Bilgehan Bilgili, 2012 yılında Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü ne Yardımcı Doçent Dr. olarak atandı. Buradaki görevinin üçüncü yılında geçirmiş olduğu ani kalp krizi nedeniyle 28 Nisan 2015 tarihinde aramızdan ayrılmıştır. Kendisini rahmet ve özlemle anıyoruz

Orman Yolu İnşaat Sürecinde Yaklaşık Maliyet ve Hakediş Değerlerinin Araştırılması * Selçuk GÜMÜŞ 1, Yılmaz TÜRK 2, Burak ARICAK 3 1 KTÜ Orman Fakültesi Orman İnşaatı, Geodezi ve Fotogrametri ABD, Trabzon 2 DÜ Orman Fakültesi Orman İnşaatı, Jeodezi ve Fotogrametri ABD, Düzce 3 KÜOrman Fakültesi Orman İnşaatı, Jeodezi ve Fotogrametri ABD, Kastamonu *Sorumlu yazar: sgumus@ktu.edu.tr Geliş Tarihi:02.04.2014 Özet Ülkemizde orman yolu yapım çalışmaları Orman Genel Müdürlüğü nce (OGM) yürütülmektedir. OGM tarafından günümüze kadar yaklaşık 150000 km orman yolu yapımı gerçekleştirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda ülkemiz ormanlarının teknik ve ekonomik olarak sürdürülebilir şekilde yönetilmesi ve işletilebilmesi için 201000 km orman yoluna ihtiyaç olduğu belirtilmiştir. OGM tarafından gelecek yıllarda yaklaşık 51000 km yeni orman yolu yaptırılacaktır. Buna göre uzun bir süre daha orman yolu yapımı söz konusu olacaktır. Bu çalışmanın amacı, hali hazırdaki orman yolu yapım yönteminde karşılaşılan sorunları araştırmak ve bu sorunlara karşı alınabilecek önerileri sunmaktır. Çalışmanın yapıldığı alan Maçka Orman İşletme Müdürlüğü ne bağlı Eğitim ve Araştırma Uygulama Ormanı Şefliğidir. Çalışmada 2.12 km uzunluğundaki 2 adet tali orman yolunda her 20 m de bir kazı şevi yüksekliği ve kazıda kalan yol genişliği ölçümleri yapılmıştır. Ayrıca pusula ile yolun başlangıç noktasından bitiş noktasına kadar aynı şekilde 20 m de bir yol ekseni üzerinde semt açısı okunmuştur. Yolların baş ve son noktalarından Konumsal Yer Belirleyici (Global Positioning Systems, GPS) ile koordinatlar alınmıştır. Araştırma sonucunda; ihaleye çıkılırken oluşturulan teknik hesaplamalar yani yaklaşık maliyet iş miktarları ile ölçümler sonucu elde edilen iş miktarları arasında (3269.88 m 3 ) ve toplam yol uzunluğunda farklılıkların (220 m) olduğu belirlenmiştir. Bu durum yüklenici firmaların bazen haksız kazanç elde etmelerine, bazen de işin gerektirdiği teknik yapıların eksik olarak inşa edilmesine neden olmaktadır. Her iki durumda da idarenin kamu yararını kollaması konusunda bazı zorluklar yaşamaktadır. Orman yolu proje hazırlanması ve uygulamasının, oluşan farklılığı en aza indirmekte ve yol yapım çalışmalarına katkısı olabilmektedir. Günümüzde ulaşılan teknolojik gelişmelerle yol projelerinin hazırlanması ve uygulanması konularında büyük kolaylıklar sağlamıştır. Anahtar kelimeler: Orman yolları, orman yolu inşaat süreci, yaklaşık maliyet, hakediş Investigation of Approximate Cost and Progress Payment in Forest Road Construction Process Abstract Forest road construction works are made by General Directorate of Forestry (GDF) in Turkey. Approximately 150000 km forest road was constructed by GDF until this day. It was determined that Turkish forest is needed 201000 km forest road for sustainable management and exploitation according to results of evaluations. Totally 51000 km new forest road will be constructed by GDF in future years in Turkey. This means that the forest road construction works will be on the agenda. This study aimed to investigate problems encountered in forest road construction method and provide recommendations for the problems. Study area is Education and Research Forest of Macka Forest Enterprise. Height of cut slope and road width was measured 20 m intervals at two minor roads that are 2.12 km. Besides road axis was measured with compass 20 m intervals. Beginning and ending point s roads were taken coordinate with GPS. At the end of this study, It has been detected that amount of approximate cost excavation differ from measured amount of excavation. Besides and approximate cost roads length differ from measured roads length. The cost calculation by estimated cut volumes without making project causes many problems between forest offices and companies take works. These problems are appeared as non-suitable technical and standard road construction. Because, estimated work amount is generally occur higher or lower at the end of construction work. Forest road project may be minimum problems. It is become very easy to make forest road project and application on the terrain by developed technological tools in today. Keywords: Forest roads, forest road construction process, approximate cost, progress payment 6

Giriş Ülkemizde orman yolu yapım çalışmaları Orman Genel Müdürlüğü nce (OGM) yürütülmektedir. OGM tarafından günümüze kadar yaklaşık 150000 km orman yolu yapımı gerçekleştirilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda ülkemiz ormanlarının teknik ve ekonomik olarak sürdürülebilir şekilde yönetilmesi ve işletilebilmesi için 201000 km orman yoluna ihtiyaç olduğu belirtilmiştir. OGM tarafından gelecek yıllarda yaklaşık 51000 km yeni orman yolu yaptırılacaktır. Buna göre uzun bir süre daha orman yolu yapımı söz konusu olacaktır (URL 1, 2011) Orman yolları yapım işlemi Makine İkmal Şube Müdürlüğü nce görevlendirilen teknik personel ve talepte bulunan işletme şefi ile oluşturulan bir keşif ekibi tarafından başlatılır. Orman yol ağı planında mevcut olan yol parçası öncelikle arazide yapılan ölçümler ile zemine aplike edilir. Bu aşamada yolun başlangıç noktası ve eğimi dikkate alınarak yol platformu seviye kazığı ile şev kazıkları araziye tespit edilerek aplikasyon tamamlanır. Bu işlemlerin yapılmasında eğimölçer ve şerit metre kullanılmaktadır. Yolun aplikasyon işlemi ile birlikte, yol eğimi, yol genişliği ve yamaç eğimleri dikkate alınarak metraj cetveli düzenlenir. Metraj cetvellerinin arazi aplikasyonu sırasında hazırlanmasında, yol platform kotu ile arazi yüzeyi kotları arasındaki farkın bilinmemesinden dolayı oluşacak gerçek enine profil kesit alanlarının hesaplanması hatalı bir şekilde yapılmaktadır. Mevcut uygulamada bu kesit alanlarının hesaplanması yamaç ve kazı şevi eğimi dikkate alınarak yapılmaktadır. Burada varsayım olarak yol platform kotu ile arazi kotu arasında farkın olmadığı kabul edilmektedir. Yol yapımıyla ilgili olarak hazırlanan ihale dosyalarında, iş miktarı olan kazı hacimlerinin gerekli proje hazırlanmadan sadece arazi keşfiyle düzenlenen tablolar ile yapılması, ihale sonucunda yüklenici firmalarla idareler arasında anlaşmazlık oluşmasına neden olmaktadır. Çünkü ihalede tahmin edilen iş miktarı genel olarak iş bitiminde farklılıklar oluşturmaktadır. Bu ise yüklenicilerin bazen haksız kazanç elde etmeleri bazen de işin gerektirdiği teknik yapıların eksik olarak inşa edilmesi ile sonuçlanmaktadır. Her iki durumda da idare kamu yararını kollamakta bazı zorluklar yaşamaktadır. Bu çalışmanın amacı, orman yolu yapım çalışmalarında uygulanmakta olan yapım yöntemi sonucunda inşa edilen orman yollarının teknik esaslara göre incelenmesi, ihaleye çıkılırken oluşturulan teknik hesaplamalar ile yapım sonucunda gerçekleşen gerçek değerlerin karşılaştırılması ve yapım işleminden önce hazırlanacak orman yolu projelerinin yapım sonucunda oluşacak gerçek değerleri ne kadar karşıladığının tespit edilmesidir. Orman yolları Orman yollarının oluşturduğu orman yol ağının düzenli ve kapsamlı olması halinde, başta koruma olmak üzere ormana yapılacak her türlü bilimsel ve teknik müdahale ile yıllık cari artım üzerinde etkili olmak ve her tür orman ürününün orman dışına taşınarak kıymetlendirilmesini sağlamak mümkün olmaktadır. Ayrıca orman içi ağaçlandırma, orman yangınlarında mahalline hızlı ulaşım hizmetinin görülmesi yine yol şebekesinin orman içine dağılışına bağlı bulunmaktadır. Bu bakımdan orman yolu yapımı ormancılığın uygulanabilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır (Erdaş, 1997). Orman yolları; bir yılda üzerinden taşınacak emval miktarları, yapılış amaçları, trafik yoğunluğu, seyir halindeki araçların büyüklüğü ve tonajları dikkate alınarak üç ana gruba ayrılmıştır. Bunlar: Ana orman yolları, tali orman yolları (A tipi tali orman yolu ve B tipi tali orman yolu) ve traktör yollarıdır. Orman yollarının büyük bir bölümünü oluşturan B tipi tali orman yolları; arazinin topoğrafik yapısı, ormancılık faaliyetlerinin yoğunluğu ve önceliği, iş merkezleri, trafik yoğunluğu gibi etkenler dikkate alınarak standartları yükseltilmiş B tipi tali orman yolu (SBT), normal B tipi tali orman yolu (NBT) ve ekstrem B tipi tali orman yolu (EBT) olmak üzere üç alt gruba ayrılmıştır (OGM, 2008) (Tablo 1). 7

Tablo 1.Orman yolları geometrik standartları (OGM, 2008 ) Yolun Tipi Birimi Ana Orman Yolu A - Tipi Tali Orman Yolu B - Tipi SBT NBT EBT Traktör Yolu Platform genişliği m 7 6 5 4 3 3,5 Şerit sayısı Adet 2 1 1 1 1 1 Azami eğim % 8 10 9 12 12 20 Asgari kurp yarıçapı m 50 35 20 12 8 8 Şerit genişliği m 3 3 3 3 3 3 Banket genişliği m 0,50 0,50 0,50 0,50 0,50 - Hendek genişliği m 1,00 1,00 1,00 1,00 0,50 - Üst yapı genişliği m 6 5 4 3 3 - Köprü genişliği m 7+(2x0,6) 6+(2x0,6) 5+(2x0,6) 4+(2x0,6) - ( Materyal ve Yöntem Bu çalışmanın ana materyalini oluşturan 154 ve 185 kod nolu Derindere-Hayamezra ile Üçcevizdere-Ortamezra adlı orman yolları Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü ne bağlı Maçka Orman İşletme Müdürlüğü Eğitim ve Araştırma Uygulama Ormanı Şefliği nde yer almaktadır. Şekil 1 de çalışmaya konu yolların coğrafi konumu gösterilmiştir. Çalışmada, yapımı yeni bitmiş orman yollarını belirlemek için işletmede ön araştırma yapılmış, araştırılacak yollar belirlenmiş ve bu yollara ilişkin ihale dosyaları incelenmiştir. İhale dosyalarında yaklaşık maliyet ve hakediş değerleri ile ilgili bilgiler alınmıştır. Çalışmada, hali hazırdaki orman yolu yapım yönteminde karşılaşılan sorunları araştırmak amacıyla birbiriyle bağlantılı 2 adet tali orman yollarında ölçümler yapılmıştır. Kazı hacmini bulmak amacıyla kazı şevi yüksekliği ve kazıda kalan yol genişliği 20 m de bir ölçülmüştür (Şekil 2, 3). Yolların konumunu dijital ortama atmak ve haritadaki durumunu ortaya koymak için pusula ile yolun başlangıç noktasından bitiş noktasına kadar aynı şekilde 20 m de bir yol ekseni üzerinde semt açısı okunmuştur. Ayrıca yolların başlangıç ve bitiş noktalarından Konumsal Yer Belirleyici (Global Positioning Systems, GPS) ile koordinatlar alınmıştır. Şekil 1. Çalışmanın alanın coğrafi konumu 8

S = ah 2 Şekil 2. Kazı alanlarının hesaplanması Şekil 3. Orman yollarında yapılan ölçümler Bulgular ve Tartışma Orman yolu ihale dosyalarından ve araziden ölçümler sonucu elde edilen bilgilere ilişkin bulgular ve tartışma Araştırma konusuna esas bilgiler, işletme müdürlüğündeki ihale dosyalardan temin edilerek büroda üzerinde çalışılmaya başlanmıştır. İhale dosyalarından yaklaşık maliyet cetveli, ihale onay belgesi, ihale komisyonu kararı, yaklaşık maliyet metraj cetveli, yaklaşık maliyet etüt karnesi, birim fiyat teklif cetveli temin edilmiştir. Yollardan ölçülen toplam 107 noktaya ilişkin Tablo 2 de genel bilgiler verilmiştir. Tablo 2 incelendiğinde yolların yapımından önce toplam yol uzunluğu 1.9 km iken, yolların inşaatı bittiğinde toplam uzunluğun 2.12 km a h ölçülmüş, 220 m lik farkın olduğu belirlenmiştir. Toplam kazı miktarlarına bakıldığında yaklaşık maliyet metraj cetvelinde 10603.62 m 3 olduğu ve inşaat bittiğinde araziden ölçülen kazı miktarının ise 13873.50 m 3 olduğu tespit edilmiştir. Buna göre arazi ölçümlerinden elde edilen kazı miktarının yaklaşık %31 daha fazla olduğu belirlenmiştir. Karabacak (2010) ve Erbaş (2010) yapmış oldukları çalışmalarda da kazı farklarını belirtmişlerdir (% 0.92 ve % 4.47%). Ortalama yol genişliğinin yaklaşık metraj cetvelinde 5.31 m iken, arazi ölçümlerinde 6.04 m olduğu, 0.73 m lik bir farkın olduğu ölçümler sonucunda belirlenmiştir. Yolların eğimi incelendiğinde yaklaşık metraj cetvelinde ortalama %5.36, arazi ölçümlerinde ise ortalama %1.24 olduğu, %4.12 lik eğim farkının oluştuğu tespit edilmiştir. Yolların inşasından önce ve sonra oluşan bu farklar, metraj cetvellerinin arazi aplikasyonu sırasında, yol platform kotu ile arazi yüzeyi kotları arasındaki farkın bilinmemesi nedeniyle gerçek enine profil kesit alanlarının hatalı hesaplanmasından kaynaklanmaktadır. Mevcut uygulamada bu kesit alanlarının hesaplanması yamaç ve kazı şevi eğimi dikkate alınarak yapılmaktadır. Burada varsayım olarak yol platform kotu ile arazi kotu arasında farkın olmadığı kabul edilmektedir. Oluşan farkların en aza indirilmesinde daha gerçekçi sonuçlar veren yol projesi yazılımlarının kullanılmasıyla sağlanabilir. Ayrıca yollara ilişkin ortalama kazı şevi yüksekliği 2.47 m, ortalama kazı şevi alanı 6.48 m 2 ve ortalama kazı şevi hacmi 129.66 m 3 bulunmuştur (Ek Tablo 1). Araziden ölçümler sonucu elde edilen yol geçkisi Netpro 5.2 yazılımında harita üzerine aktarılmıştır. Şekil 4 te yol geçkisinin standart topoğrafik haritadaki konumu görülmektedir. 9

Yol Adı Yol Kod No Tablo 2.Yollara ilişkin genel bilgiler Yol Toplam Kazı Tülü Miktarı (m 3 ) Ortalama Yol Genişliği (m) Ortalama Yol Eğimi (%) Yaklaşık Maliyet Derindere- Hayamezra ve Üçcevizdere- Ortamezra 154-185 1+900 10603.62 5.31 5.36 Arazi Ölçümleri Derindere- Hayamezra ve Üçcevizdere- Ortamezra 154-185 2+120 13873.50 6.04 1.24 Şekil 4.Yol geçkisinin standart topoğrafik haritadaki konumu Sonuç ve Öneriler Çalışma kapsamında ele alınan 2 adet orman yoluna ilişkin büro ortamında orman yolu yapım çalışmalarının daha gerçekçi bir yaklaşımla devam etmesi sağlanmalıdır. Böylece OGM kaynaklarının daha rasyonel kullanılması sağlanabilecek, ormancılık sektöründe yüklenici firmanın idareye duyduğu güven düzeyi arttırılabilecektir. Günümüzde ulaşılan teknolojik gelişmelerle yol projelerinin hazırlanması ve uygulanması son derece kolay bir işlem haline gelmiştir. Orman yollarının planlanması aşamasında AutoCAD Civil 3D Platformunda çalışan Plateia Yol Tasarım Yazılımı ve NetCAD harita çizim programının NETPRO modülü gibi farklı yazılımlar kullanılabilir. 10

Teşekkür Arazi çalışmalarında yardımlarını aldığımız Maçka Orman İşletme Müdürlüğü Eğitim ve Araştırma Uygulama Ormanı Şefi Şakir BAYRAM a teşekkür ederiz. Kaynaklar Erbaş, F. D. 2010. Dağlık arazide inşa edilen orman yollarında yaklaşık maliyet ve hakediş değerlerinin irdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Erdaş, O., 1997. Orman Yolları Cilt I, KTÜ Orman Fakültesi Yayınları, 187, 25, Trabzon. Karabacak, M. 2010. Göller Bölgesi nde inşa edilen orman yollarında yaklaşık maliyet ve hakediş değerlerinin irdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. OGM, 2008. Orman Yollarının Planlanması, Yapımı ve Bakımı, Tebliğ No: 292, Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, İnşaat ve İkmal Dairesi Başkanlığı, 53 s. Ankara. URL1,2011.http://www2.ogm.gov.tr/ istatistikler/istatistik.aspx. 11

Nokta No Başlangıca Olan Uzunluk (m) Ek Tablo1. Yollara ilişkin araziden alınan ölçümler Eğim (%) Semt Açısı Yol Genişliği (m) Kazı Şevi Yüksekliği (m) a (Taban)Uzunluğu (m) Kazı Şevi Alanı (m 2 ) Kazı Şevi Hacmi (m 3 ) 1 20-5 266 4.5 1.4 2.25 1.575 31.5 2 40-6 278 5 2.4 4 4.8 96 3 60 5 278 6 3 3.5 5.25 105 4 80 5 277 7 2.8 4.5 6.3 126 5 100 5 281 6 2.2 6 6.6 132 6 120-4 290 6 2.4 4 4.8 96 7 140-7 310 5.5 2.2 4 4.4 88 8 160-9.5 327 6.5 2 3.5 3.5 70 9 180-5.5 313 7 2.4 4.5 5.4 108 10 200-1 280 7 2.2 4 4.4 88 11 220-3 274 7 2.8 4 5.6 112 12 240-2.5 274 6.5 3 5 7.5 150 13 260-5 266 8 3.3 5 8.25 165 14 280-6 269 8 2.2 6 6.6 132 15 300-5 250 6 2.6 5 6.5 130 16 320-2.5 245 7 2.6 3.5 4.55 91 17 340 1 255 7 1.9 4.5 4.275 85.5 18 360-6 275 7 1.7 4 3.4 68 19 380-10 287 7 2.8 6 8.4 168 20 400-2 256 7 3.4 6 10.2 204 21 420-5 260 7 2.4 6 7.2 144 22 440-6 255 6 3.3 6 9.9 198 23 460-5 255 5 3 5 7.5 150 24 480-3 267 4 2 4 4 80 25 500 1 277 7 2.2 5 5.5 110 26 520 0 292 4.5 1.8 4 3.6 72 27 540 1 301 4.5 2 4 4 80 28 560 3 305 5 2.5 5 6.25 125 29 580 3 298 7 2.7 5 6.75 135 30 600 2 303 7 3.3 7 11.55 231 31 620 1 279 4.5 2.8 4.5 6.3 126 32 640 3 237 5 2.1 4 4.2 84 33 660 1 250 5 1.7 4.5 3.825 76.5 34 680 5 270 6 1.5 5 3.75 75 35 700 4 275 6 2.2 5.5 6.05 121 36 720-2 265 6 1.8 3.5 3.15 63 37 740 0 245 4.5 2.2 4.5 4.95 99 38 760 5 254 4 2 4 4 80 39 780 3 260 5 2.2 4 4.4 88 12

Ek Tablo 1 in devamı 41 820 0 245 7 2.4 6 7.2 144 42 840 4 250 6.5 2.6 6.5 8.45 169 43 860 3 260 6.5 3.4 6 10.2 204 44 880 5 225 6 2.8 5.5 7.7 154 45 900 5 200 7 3.4 7 11.9 238 46 920-7 217 7 3.6 5.5 9.9 198 47 940 0 211 6 3.2 6 9.6 192 48 960 20 197 6 3.3 6 9.9 198 49 980 20 204 6 2.2 5 5.5 110 50 1000 20 193 6 2.1 5.5 5.775 115.5 51 1020 10 218 6 1.4 4 2.8 56 52 1040 7 240 6 1.5 4.5 3.375 67.5 53 1060 5 251 7 1.5 4 3 60 54 1080 0 260 6 2.2 6 6.6 132 55 1100-1 245 6 2 6 6 120 56 1120-1 246 8 1.8 6 5.4 108 57 1140-1 255 5.5 2.2 5.5 6.05 121 58 1160-1 255 6 2.5 6 7.5 150 59 1180-2 245 5 2.3 5 5.75 115 60 1200 5 250 7 1.9 6 5.7 114 61 1220 7 255 7 1.6 5 4 80 62 1240 5 243 6 1.4 4 2.8 56 63 1260 1 257 6 1.7 5 4.25 85 64 1280 1 248 5 2.4 5 6 120 65 1300 1 193 6 2.4 5 6 120 66 1320 3 200 6 2.3 6 6.9 138 67 1340 3 215 6 2.1 6 6.3 126 68 1360 7 220 6 1.6 5 4 80 69 1380 5 220 6 1.9 4.5 4.275 85.5 70 1400 3 230 6 2 5 5 100 71 1420 1 230 6 2 5 5 100 72 1440 0 234 5 1.7 4 3.4 68 73 1460 2 230 5 2.3 4.5 5.175 103.5 74 1480 5 228 7 2.8 7 9.8 196 75 1500 7 234 5 2.6 5 6.5 130 76 1520 7 245 6 2.2 5 5.5 110 77 1540 1 241 6 2.8 6 8.4 168 78 1560 3 233 5 2.6 5 6.5 130 79 1580 1 227 7 2.7 7 9.45 189 80 1600 1 213 6 2 6 6 120 13

Ek Tablo 1 in devamı 81 1620 2 205 5 3.4 5 8.5 170 82 1640 0 206 6 4 6 12 240 83 1660 1 190 9 3.4 9 15.3 306 84 1680 5 137 6 3.2 6 9.6 192 85 1700 7 144 5 3 5 7.5 150 86 1720 1 215 9 2.8 8 11.2 224 87 1740 1 205 8 2.6 7 9.1 182 88 1760 1 195 12 3.2 9 14.4 288 89 1780 0 200 5 2.2 4.5 4.95 99 90 1790-1 204 8 2.4 6 7.2 144 91 1800-1 130 4 4.4 4 8.8 176 92 1820-3 140 6 3.6 6 10.8 216 93 1840-5 125 4 2.9 4 5.8 116 94 1860-3 118 5 4 4.5 9 180 95 1880 10 94 5 3.4 5 8.5 170 96 1900 1 95 6 3.3 6 9.9 198 97 1920-1 108 5 4.2 5 10.5 210 98 1940-5 136 4 2 3 3 60 99 1960 8 96 7 2.4 7 8.4 168 100 1980 0 100 7 1.9 7 6.65 133 101 2000 5 116 6 4.3 6 12.9 258 102 2020 5 118 6 2.4 5 6 120 103 2040 7 107 5 2.5 5 6.25 125 104 2060-5 156 4 2 2.5 2.5 50 105 2080 0 175 6 1.2 3.5 2.1 42 106 2100 3 170 5 2 3.5 3.5 70 107 2120 2 185 5 1.2 3 1.8 36 14