Bilmek Gerek A. Erdem Akyüz Atatürk ve Ülke Dışında Adını Taşıyan Yerler Ülkeler, bir diğer ülkenin devlet adamının heykeline veya isimlerine, genellikle siyasi ve ekonomik nedenlerle kendi ülkelerinde yer verirler. Siyasi ve ekonomik ilişkileri kuvvetlendirmek için yapılan bu tür girişimlerin süresi, ilişkinin devamı ve niteliğine bağlı olarak devam eder ve bir süre sonra son bulur. Bu tür eylemler yani bir başka ülkenin önemli kişisinin heykelinin dikilmesi veya adının bazı meydan ve sokaklara verilmesi, halkın isteğinden ziyade, yöneticilerin istek ve arzularına göre yapılır. O kentte yaşayanların çoğunun bu tür çalışmalardan haberi bile olmaz. 29
Geçtikleri sokağın veya caddenin adını, hâlâ eski ve yerleşik adı ile bilirler, önünden geçtikleri heykelin kime ait olduğunu, neden konduğunu dahi bilmeyebilirler. Bunun en önemli ve belki de tek istisnalarından biri; Atatürk ün heykelinin konduğu veya adının verildiği yerlerdir. Çünkü bu heykelin veya büstün konulduğu ve adının cadde, bulvar ve sokaklara verildiği ülkeler, bunu devletler arası bir zorunluluk veya siyasi bir nezaket gereği yapmamış, doğrudan halkın isteği ve Atatürk e duydukları saygı ve hayranlıktan ötürü yapmışlardır. Dünyada Atatürk ün adının verildiği cadde, bulvar, park, anıt ve diğer yapıları noksansız ve tam olarak yazabilmek mümkün değildir. kadar ki, bu ülkelerin bir kısmı O ile siyasi ve ekonomik ilişkilerimiz alt düzeydedir, bir kısmının yerini dahi tam olarak bilememiş ve hiç gitmemiş olabiliriz. Ama orada bir Atatürk heykeli, anıtı, büstü vardır. Atatürk veya Mustafa Kemal adı; sokak, cadde ve bulvarlara verilmiştir ve bu eylem başlangıcı dahi tam olarak bilinmeyen bir tarihden beri devam etmektedir. 30 Atatürk ün; yurt dışında, çeşitli kıta, ülke ve şehirlerde bulunan heykel, büst, rölyef ve benzeri sanat eserlerini derleyip toplamak ve bir bütün olarak sunmak gerçekten zor, meşakkatli ve belki de yapılması tam olarak mümkün olmayan bir durumdur. Bunları gelecek sayımızda, yapabildiğimiz kadarı ile incelemek ve sizlere sunmak istiyoruz. Bu sanatsal eserlerin yanında, dünyanın dört bir tarafında ve çeşitli ülkelerde, Mustafa Kemal ve Atatürk adını taşıyan çok sayıda; cadde, bulvar, sokak, park ve yapı bulunmaktadır. Dünyada; Atatürk ün adının verildiği cadde, bulvar, park ve diğer yapılar ile bulunduğu yerleri de noksansız ve tam olarak sıralayabilmek ve yazabilmek gerçekten mümkün değildir. Ancak genel olarak bakıldığında hemen görülebilecek yer ve isimler şu şekilde toplanabilir. Mustafa Kemal Paşa bundan tam 100 yıl önce 1917 yılında, resmi bir heyetle Almanya ya gitttiği zaman, Bad Kreuznach kentinde kaldığı Park Hotel de, kendisi için özel olarak yapılan bir mekânda, halen anılmaktadır. Otelin giriş kapısında granitten yapılan büyük boyutta bir Atatürk Panosu, Atatürk maskı ve özel eşyaları sergilenmektedir. Aradan geçen yüz yıla rağmen Kent te, dönemsel olarak Atatürk Etkinlikleri düzenlenmektedir. Atatürk 1918 senesinde henüz hiçbir resmi ve siyasi hüviyeti olmayan genç bir subay iken, böbrek
odası, salonda oturduğu köşe halen korunmakta ve ziyarete açık tutulmaktadır.. Uluslararası bir turizm merkezi ve büyük bir konaklama mekanı, bundan tam 99 sene önce genç bir subay olan Mustafa Kemal in bu yerde kaldığını duyurarak onur ve itibar kazanmaktadır. Dominik Cumhuriyeti Mustafa kemal Atatürk Bir Caddesi heyetle birlikte yabancı bir ülkeye, değişik kentlere giden ve o tarihde genç bir subay olan Atatürk ün aradan geçen yüz yıla rağmen unutulmaması ve anılarından Bad Kreuznah Park Hotel (üstte) Atatürk panosu (altta) rahatsızlığı nedeni ile kaplıca tedavisi görmek için, o dönem Avusturya-Macaristan İmparatorluğu içinde bulunan Carlsbad'da (Karlovy Vary) termal tesislerine gider. Kendisine ayrılan büyük ve pahalı bir otel yerine bir pansiyonda kalır. Daha sonra büyük ve lüks bir konaklama tesisi haline gelen bu yerin kapısında da; Mustafa Kemal in 1918 yılında burada kaldığını gösteren bir plaket, önündeki caddede Atatürk Caddesi levhası vardır. Oteldeki Carlsbad (Karlovy Vary) Termal Tesisi Atatürk Caddesi Levhası ve Atatürk'ün 1918'de kaldığı ve bugüne kadar korunan odası 31
Atatürk Barış Parkı -Peru, Lima Atatürk - Romanya Atatürk - Japonya 32 Atatürk Anıtı - İsrail Atatürk - Romanya Atatürk - Venezuela Atatürk Anıtı - Budapeşte Atatürk Anıtı- Vellington- Y.Zelanda Atatürk - Kırgızistan
onur duyularak saklanması tarihde emsali olmayan bir olaydır. Dominik Cumhuriyeti adını duymuş olabiliriz ama çoğumuz yerini tam olarak bilmeyiz. Dominik Cumhuriyeti, Karayiplerdeki Hispanyola adasında yer alan bir ülkedir. Küba ve Jamaika'nın doğusunda yer alır. Venezuela ile deniz sınırı vardır. Adanın batı kısmında Haiti bulunur. Bu ülke ile yakın ilişkilerimiz olduğu da söylenemez. Buna rağmen, bu ülkede Mustafa Kemal Street isimli büyük bir cadde bulunmaktadır. Bir Güney Amerika ülkesi olan Peru nun başkenti Lima da bir parkın adı ve levhasında şu ibare yer almaktadır: Paz En Casa, Paz En El Mundo yani Yurtta Barış, Dünyada Barış Parkı. Yeryüzünde, bunun kadar şaşırtıcı ve bunun kadar gurur verici bir başka şey olabilir mi? Amerika da, New Jersey Eyaletinde Paterson kentinde bulunan en büyük parklardan biri Atatürk Parkı adını taşımaktadır. Kentte yaşayan Türkler ile dönemin Yalova Belediyesi ve Türk girişimcilerin çalışmaları ile parka dikilmek üzere büyük bir Atatürk heykeli hazırlanmıştır. Belçika nın Vise kentinde, Bangladesh in başkenti Dhaka (Bangladeş Dakka) da, Pakistan İslamad da, İsrail de Necef bölgesinin başkenti olarak bilinen Beerşeba da, Hindistan Yeni Delhi, Dominik Cumhuriyeti Santo Domingo da, Makedonya Üsküp, Hollanda Rotterdam ve Utrecht kentlerinde, İtalya Roma da Mustafa Kemal Atatürk cadde ve bulvarları vardır. Polonya da bir meslek lisesine, Hollanda da bir kısım konaklama tesislerine, Mexico City de Meksika nın bağımsızlığının 100. yılı nedeniyle hediye ettiğimiz ve Osmanlı Saati olarak bilinen saat kulesinin bulunduğu yere, Kabil Afganistan da tam teşekküllü bir Çocuk Hastahanesi ve sağlık tesisine, Hollanda Oostzaan da bir konaklama tesisine Mustafa Kemal Atatürk adı verilmiştir. Bu sevginin nedeni; Atatürk ün insanlık ve dünya için koyduğu barışçıl ve üstün ilkelerdir. Atatürk adını taşıyan cadde, sokak, bulvar, park ve yapılar, bu sayılanlarla sınırlı değildir. Dünyanın dört bir yanına yayılmıştır ve bu ülkelerin yer ve konumlarını da tam olarak bildiğimiz söylenemez. Bu isimlerin hiçbiri ticari, siyasi, askeri veya bir başka nedenle verilmemiştir. Bu anıt ve eserler doğrudan doğruya o ülkede yaşayan halkın isteği ve orada bulunan Türklerin gönüllü katkıları ile yapılmıştır. Bunun nedeni; Atatürk ün insanlık ve dünya için koyduğu barışçıl ve üstün ilkelerdir. Bunun adı Atatürk Sevgisi dir. erdemakyuzbd@gmail.com 33