ET 2 IMCET 2011 TÜRKİYE 22. ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI TÜRKİYE 22.ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI

Benzer belgeler
3. MADENCİLİK VE ÇEVRE SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI Haziran 2009 ANKARA

DOYGUN ÇÖZELTİLERDE BORAKS FLOTASYONUNUN ANYONİK VE KATYONİK REAKTİFLERLE İNCELENMESİ

2. Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, Ekim 1997 tmır Türkiye

Uleksitin Anyonik Flotasyonunda Şlamın Etkileşim Mekanizması Floatability of Ulexite with an Anionic Reagent Sodium Dodecil Sulfate

TÜRKİYE 23. ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ VE SERGİSİ

Türkoğlu-Şekeroba (Kahramanmaraş, Türkiye) Baritlerinin Flotasyon ile Zenginleştirilmesi

KÜKÜRT DİOKSİT GAZI İLE ÜLEKSİT TEN BORİK ASİT ÜRETİMİ

Emet-Hisarcık Şlam Atıklarının Zenginleştirilmesi ve Etiketlenmesi Beneficiation and Briquetting of Slime Wastes of Emet-Hisarcik Boron Mine

5. Madencilik ve Çevre Sempozyumu Programı Kasım 2015 Sherwood Hotel, Kundu, Antalya, Türkiye 26 Kasım 2015 Perşembe

TÜRKİYE 21. ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI

TÜRKİYE 24. ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI

EMET KONSANTRATÖR ATIK BARAJINDAKİ ARSENİK VE KOLEMANİTLERİ SEÇİMLİ OLARAK KAZANMA İMKANLARI

Kolemanit Artığının Mekanik Aşındırma ve Isı ile Dağıtma Yöntemleri ile Zenginleştirilmesi

43. Cilt Konu Dizini / Subject Index for Volume 43

ÇİNKUR TESİSLERİNDE ELDE EDİLEN LİC ARTIKLARININ ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

İ.Sönmez & Y. Cebeci Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Maden Mühendisliği Bölümü, Sivas, Türkiye

KÜTAHYA - GEDİZ - PUSATLAR VILLAGE WHERE FLUORITE ORE FLOTATION STUDIES

Başer Maden Sanayinin İnce Barit Artıklarının Flotasyon ile Zenginleştirilmesi

ÖZGEÇMİŞ Doç. Dr. OLGAY YARALI

1. Adana Şubenin tarih ve 2 nolu kararı üzerine görüşüldü.

EMET BOR İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ HİSARCIK BARAJ ATIKLARININ DEĞERLENDİRİLEBİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

FEN BİLİMLERİ DERGİSİ

ÖZGEÇMİŞ. : Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü 67100, Zonguldak. :

A Yamık, Y İ. Tosun, N. Güneş ve E. Topal

Doç.Dr. Hasan HACIFAZLIOĞLU

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ARALIK DECEMBER. KOYULHİSAR Pb-Cu-Zn CEVHERİNİN SEÇİMLİ FLOTASYONLA ZENGİNLEŞTİRİLMESİNDE OPTİMUM KOŞULLARIN BELİRLENMESİ

Prof. Dr. Hayrünnisa DİNÇER ATEŞOK

ÇEVREYE DUYARLI MACUN DOLGU TEKNOLOJİSİ VE UYGULAMALARI

UZMAN TOLGA BAAHDIR ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

ÖZGEÇMİŞ ALİ ÇAKIR. Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü. Çayırova Kampüsü. Gebze/KOCAELİ KİŞİSEL BİLGİLER. Doğum Tarihi: 18 Mayıs 1989

ALINAN KARARLAR. 1. Adana Şubenin tarih ve 2 nolu kararı üzerine görüşüldü.

KROM ZENGİNLEŞTİRME TESİSLERİ ARTIKLARININ YÜKSEK ALAN ŞİDDETLİ YAŞ MAN YETİ KAYIRMA İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

2012 AĞUSTOS DÖNEMİ İTİBARİYLE KISTAS AYLIĞI %83 ORANINA YÜKSELTİLEN CUMHURİYET BAŞSAVCI VE SAVCILARINA AİT LİSTE Sicil No Adı Soyadı Görev Yeri

ÖZGEÇMİŞ. Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl. Ege. Jeoloji Mühendisliği/ Jeokimya ve Maden Yatakları. Akdeniz

MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Bölüm Başkanı Prof. Dr. Vedat ARSLAN Bölüm Başkan Yardımcıları

BOR ENDÜSTRİSİ KATI ATIKLARINDAN BORAKSIN KATI-SIVI ÖZÜTLEME İLE GERİ KAZANILMASI

Türkiye de Bor Atıklarını Sektörel Bazda Değerlendirme Stratejileri

CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ PROJE DANIŞMANI BELİRLENEN ÖĞRENCİLER

M 2. Doğan, Y. Kaytaz, G. Önal, ve K.T. Perek I T.Ü. Maden Fakültesi, istanbul

Kodu Ders Adı AKTS D+U+L Z/S Dili Güz Dönemi

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI İZMİR ŞUBESİ PROGRAM Haziran Tepekule Kongre ve Sergi Merkezi. Bayraklı - İZMİR

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DERGİSİ Journal of Science and Technology of Dumlupınar University

ÖZGEÇMĠġ. Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl. Ege. Jeoloji Mühendisliği/ Jeokimya ve Maden Yatakları. Akdeniz

BOR ELEMENTİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE TERMİNOLOJİSİ

Derece Alan Üniversite Yıl

ŞELİT VE KALSİTİN YÜZEY ÖZELLİKLERİNE AMİN VE ELEKTROLİTLERİN ETKİSİ

Doç.Dr. Hasan HACIFAZLIOĞLU

Türkiye 17, Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi-TUMAKS 2001, 2001, ISBN'

ÖZGEÇMİŞ. Derece Bölüm/Program Üniversite Ortalama Yıl

ÖZGEÇMİŞ ALİ ÇAKIR. Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü. Çayırova Kampüsü. Gebze/KOCAELİ KİŞİSEL BİLGİLER. Doğum Tarihi: 18 Mayıs 1989

ÖZGEÇMİŞ ve ESERLER LİSTESİ

37. DÖNEM TMMOB KURULLARI

ELEKTROLİTİK TOZ ÜRETİM TEKNİKLERİ. Prof.Dr.Muzaffer ZEREN

ÖZGEÇMİŞ. 7. Yayınlar 7.1. Uluslararası hakemli dergilerde yayınlanan makaleler (SCI & SSCI & Arts and Humanities)

ÖZGEÇMİŞ Doç. Dr. AYŞE DİLEK ÇUHADAROĞLU

SOMA MADEN KAZASINDA YİTİRDİKLERİMİZ

FEN BİLİMLERİ DERGİSİ

Killerin Susuzlandınlmasında Ultrasonik Titreşimin Etkisi

Bu çalışmada, Su tutucu özelliği olmayan polistirene boraks ilavesi ile su tutma kapasitesinin kazanıp-kazanmadığının araştırılması amaçlanmıştır.

YRD.DOÇ.DR. CANDAN CAN

Doç. Dr. Hakan Cengizler

KAYSERİ ZAMANTI BÖLGESİ KARBONATLI ÇİNKO-KURŞUN CEVHERİNİN FLOTASYON İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

Y. Akın ve M. S. Çelik

UFALANMA FARKLILIĞINDAN YARARLANILARAK YOZGAT AYRIDAM LİNYİTİNİN ZENGİNLEŞTİRİLEBİLİRLİĞİNİN İNCELENMESİ

ÖZGEÇMİŞ Prof. Dr. TUĞRUL ÜNLÜ

Magnezit ve Dolomit Minerallerinin Elektrokinetik Potansiyeli ile ph Arasındaki İstatistiksel İlişki

Oysu Grafit Cevheri Flotasyon Parametrelerinin İyileştirilmesi. Enhancing Flotation Parameters of Oysu Graphite Ore

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ Ford Otosan İhsaniye Otomotiv MYO

2016 yılında başlayan/devam eden Yüksek Lisans 2 18 Doktora -- 4 TOPLAM 2 23

Düşük Tenörlü Oolitik Demir Cevherinin Flotasyon«

TEBLİĞLER VE YAZABLARININ LİSTESİ

Yeni Bir Feldspat Kaynağı: Trakit

T.C. AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÖNETİM KURULU KARARLARI

EVRAK EKSİKLİĞİ NEDENİ İLE VİZE TALEBİ GERÇEKLEŞTİRİLMEYEN DENETÇİ LİSTESİ ADI SOYADI DENETÇİ NO EKSİK EVRAK NEDENİ

TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI PROGRAM Haziran 2011 Tepekule Kongre ve Sergi Merkezi Bayraklı - İZMİR

SAYGIYLA ANIYORUZ. Yusuf Kenan KUL Elektrik Mühendisi Elektrik Mühendisleri Odası 9, 10,11 ve 12. Dönem Onur Kurulu Üyesi (

ASYA KATILIM BANKASI A.Ş İÇSEL BİLGİLERE ERİŞİMİ OLANLARIN LİSTESİ

ÖĞRETİM ÜYELİĞİNE YÜKSELTİLME, ATANMA VE DEĞERLENDİRME KOMİSYONU

KOLEMANİT FLOTASYON KONSANTRELERİNİN BRİKETLEME YOLUYLE AGLOMERASYONU. M.Hayri ERTEN. Orta Doğu Teknik Üniversitesi

N. Ediz Dumlupinar Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Seramik Mühendisliği Bölümü, Kütahya

NO ADI SOYADI AİDATLAR GÖZGÖZ SEFER GÖZGÖZ 60,00 60,00 60,00 60,00 2 ERCAN GÖZGÖZ 60,00 60,00 60,00 60,00

KIRKA BORAKS İŞLETMESİNDEKİ ARTIK KİLLERİN SERAMİK ENDÜSTRİSİNDE KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

SINIR TENORUNUN EKONOMİK BAKIR MİKTARI TAHMİN HASTASINA ETKİSİ

Tuz Üretim Yöntemleri Yönünden Karşılaştırma. Tuz Üretim Bölgeleri Yönünden Karşılaştırma. ve Değerlendirme,

ÖZGEÇMİŞ. Adresi : Dumlupınar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü

HİTİT ÜNİVERSİTESİ 2017 YILI GÖREVDE YÜKSELME VE UNVAN DEĞİŞİKLİĞİ SINAV SONUÇLARI ŞEF SINAVA GİRDİĞİ KADRO UNVANI

ÇAMDAĞ DEMİR CEVHERİNİN ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

Trakya Bölgesi Kuvars Kumlarından Feldspat Uzaklaştırılması İçin Yeni Bir Flotasyon Yaklaşımı

ODTÜ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYELERİNİN ALTIN MADENCİLİĞİ VE DANIŞTAY KARARLARI ÜZERİNE YAPTIKLARI AÇIKLAMA

BİNGÖL VE BİTLİS APATİTLİ MANYETİT CEVHERLERİNDEN DEMİR VE FOSTATIN KAZANILMASI

GÜNEŞ ENERJİSİ İLE ELEKT. ÜRETİMİ ÇATALTEPE İSMAİL D GÜNEY YİĞİT ALP B KADIOĞLU HATİCE SENA B

KALSİNE KOLEMANİT ARTIKLARININ SARSINTILI MASA İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

DOKTORA TEZİ: Development and Characterization of High Energy Cathode Materials for Lithium- Ion Batteries Danışman : Prof. Dr. M.

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl

Flokülasyon yöntemi ile askıdaki ince dolomit tanelerinin çökeltilmesi Settling of fine dolomite particles by flocculation method

KUYUCAK YÖRESİNE AİT BARİT CEVHERİNİN FLOTASYONLA ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

Transkript:

1 IM 01 C ET 2 TÜRKİYE 22. ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 11-13 MAYIS 2011 / ANKARA M C I TÜRKİYE 22.ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 11 2 0 T E EDİTÖRLER Nuray DEMİREL TMMOB Maden Mühendisleri Odası ISBN: 978-605-01-0104-1 IMCET 2011 Ömer ERDEM Mustafa ERKAYAOĞLU TMMOB MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI

TÜRKİYE 22. ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 11-13 MAYIS 2011 ANKARA

TÜRKİYE 22. ULUSLARARASI MADENCİLİK KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI 11-13 MAYIS 2011 ANKARA Editörler Nuray DEMİREL Ömer ERDEM Mustafa ERKAYAOĞLU TMMOB Maden Mühendisleri Odası

Bu Kongre TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) tarafından desteklenmiştir. Tüm hakları saklıdır. TMMOB Maden Mühendisleri Odası nın yazılı izni olmaksızın bu kitap ya da kitabın bir kısmı herhangi bir biçimde çoğaltılamaz. ISBN : 978-605-01-0104-1 Baskı : Korza Matbaacılık, 0312.384 20 04 İsteme Adresi : TMMOB Maden Mühendisleri Odası Selanik Cad. 19/4 Kızılay-ANKARA Tel : 0312 425 10 80 Faks: 0312 417 52 90 İnternet Adresi : www.maden.org.tr E-Posta : maden@maden.org.tr

MADEN MÜHENDİSLERİ ODASI YÖNETİM KURULU Başkan : Mehmet TORUN II. Başkan : Niyazi KARADENİZ Sekreter : Nahit ARI Sayman : İbrahim YILMAZOĞLU Üyeler : Necmi ERGİN : Cemalettin SAĞTEKİN : H. Can DOĞAN KONGRE YÜRÜTME KURULU Başkan : Prof. Tevfik GÜYAGÜLER II. Başkan : İlker ERTEM Yazman : Yrd. Doç. Nuray DEMİREL Sayman : Nahit ARI Üyeler : Niyazi KARADENİZ : Bülent TOKA : Ömer ERDEM : Mustafa ERKAYAOĞLU : Esin PEKPAK BİLİM KURULU Najdat Aziz Ernest Baafi Jani Bakallbashi Tomo Benovic Raimondo Ciccu Doru Cioclea Kadri Dağdelen Katerina Demnerova Carsten Drebensted Şevket Durucan Samuel Frimpong Emanouel Frogoudakis Miodrag Gomilanovic Güner Gürtunca Marjan Hudej Halit Ziya Kuyumcu Uğur Özbey Levent Özdemir George N.Panagiotou Hasan Sevim Raj Singhai Tzolo Voutov Slobodan Vujic Tuncel Yegülalp Stojan Zdravev Nuri Ali Akçin Mesut Anıl Ergin Arıoğlu Ali İhsan Arol Ümit Atalay v

Yusuf Aydın İrfan Bayraktar H. Aydın Bilgin Nuh Bilgin Naci Bölükbaşı Mehmet Canbazoğlu Atilla Ceylanoğlu İlknur Cöcen Neş e Çelebi Ahmet Demirci Nuray Demirel Halim Demirel Vedat Didari H. Şebnem Düzgün İ. Göktay Ediz Zafir Ekmekçi Kaan Eraslan Şinasi Eskikaya Hasan Gerçek İsmail Girgin M.kemal Gökay Nilgün Güleç Oğuz Gündoğdu Lütfullah Gündüz Cenk Güray Özcan Gürsoy Tevfik Güyagüler Cahit Hiçyılmaz Mehmet Ali Hindistan Çetin Hoşten Fikri Kahraman Celal Karpuz Mehmet Kayadelen Mevlüt Kemal Ayhan Kesimal Adnan Konuk Halil Köse Seyfi Külaksız Orhan Kural Yadigar V. Müftüoğlu Ahmet Hakan Onur Güner Önce Gülhan Özbayoğlu Hüseyin Özdağ Metin Özdoğan Abdurrahim Özgenoğlu Şafak G. Özkan Mesut Öztürk Hasan Öztürk Günhan Paşamehmetoğlu M.Saim Saraç Cem Saraç Cem Şensöğüt Nejat Tamzok A.Erhan Tercan Bülent Toka Levent Tutluoğlu Veli Ünal Bahtiyar Ünver Ömer Ünver Mahir Vardar Ercüment Yalçın Ömer Yenel Levent Yener Fehmi Yıldırım Necati Yıldız A. Ekrem Yüce vi

Kırka Bor İşletmesi Katı Atıklarının Seramik Üretimine Yönelik Karakterizasyonu H. Çelik... 303 Box-Behnken Deney Tasarımıyla Doğaltaş İşleme Tesisi Atıksularından Flokülasyon İşleminin Değerlendirilmesi Taşdemir T., Taşdemir A., Kakabayev H... 309 Edirne Ve Çankırı Bentonitlerinin Reolojik Ve Filtrasyon Özellikleri Üzerine Polimerlerin Etkisi Toka B., Arol A. İ., Özbayoğlu M. E... 317 NaOH ile Aktifleştirilmiş Yüksek Fırın Cürufu Çimentosunun Sülfürce Zengin Atıklardan Hazırlanan Macun Dolguda Kullanılması ve Durabilite Değerlendirmeleri F. Cihangir, Turan A., Erçıkdı B., Kesimal A., Deveci H... 329 Toz Boyutlu Kömürün Aglomerasyon ile Temizlenmesinde Ayçiçeği Yağının Kullanılabilirliği Şahinoğlu E., Uslu T.... 341 Gördes (Manisa) Zeolit Mineralinin Kırılma ve Öğütülme Özelliklerinin Belirlenmesi Bilgin Ö., Kalkan E., Dilmaç M. K... 347 Zenginleştirme Sonrası İnce Barit Konsantresi Üzerine Susuzlandırma Proseslerinin Uygulanması Deniz V., Umucu Y... 357 Kömür Yıkama Tesis Dizaynında Ön Araştırmanın Önemi Ve Modelleme Yaklaşımlarında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Arslan V... 365 Değişik Toplayıcıların Kolemanit Flotasyonuna Etkisi Uçar A., Toka B., Yargan M.... 375 Piroklastik Kayaçların Suda Dağılmaya Karşı Dayanıklılık İndeksinin Yoğunluk ve Poroziteden Tahmini Kahraman S., Günaydın O., Fener M.... 381 Tiyoüre Yöntemiyle Altın Özütlemesinde Cevher Tane Boyutuİle Liç Ve Kavurma Sıcaklığının Etkisinin İncelenmesi Gönen N., Komaç O., Ölçer T., Kabasakal S., Selengil U... 387 xiv

Türkiye 22. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi 11-13 Mayıs 2011 ANKARA Değişik Toplayıcıların Kolemanit Flotasyonuna Etkisi The Effect of Different Collectors on Colemanite Flotation A. Uçar Dumlupınar Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü, Kütahya B. Toka MTA, Sondaj Dairesi, Ankara M. Yargan Dumlupınar Üniversitesi, Maden Mühendisliği Bölümü, Kütahya ÖZET Önemi giderek artan bor minerallerinden birisi de kolemanittir ve ülkemiz madenciliğinde önemli bir yere sahiptir. Kolemanit genellikle kil mineralleri ile beraber bulunduğu için yıkama ve sınıflandırma ile zenginleştirilmektedir. Zenginleştirme sonrası ince boyuttaki kolemanit minerali kil ile beraber atık barajlarına gönderilmektedir. Bu da ekonomik kaybın yanında çevresel sorunlara neden olmaktadır. İnce boyuttaki kolemanit cevherini zenginleştirmek için uygulanan en önemli metotlardan birisi flotasyondur. Uygun toplayıcıyı seçmek flotasyonun can alıcı damarlarından birisidir. Bu nedenle kolemanit flotasyonu için en etkili toplayıcı reaktifi belirlemek amacıyla mikroflotasyon deneyleri yapılmıştır. Bu çalışmada Na-Oleat, SDS, R801 ve R825 toplayıcıları kullanılmıştır. Ayrıca flotasyon ortamında en fazla bulunan kilin ve Ca +2 iyonunun da flotasyona olan etkisi belirlenmiştir. ABSTRACT Importance of Colemanite, a Borate mineral, has been increasingly recognized and has an important place in our national mining. Colemanite which is commonly deposited with clay minerals is enriched via washing and classification. After enrichment very tiny colemanite particles on the other hand are sent to waste damp together with clay. This causes economical loss as well as environmental problems. One of the important methods of enriching tiny colemanite ore is flotation. The choice of appropriate collector for flotation is one of vital importance. For that reason microflotation experiments were done to find an effective collector for colemanite flotation. In this study Na- Oleat, SDS, R801 and R825 collectors were used. And, the effects of clay and Ca +2 ions which are abundant in the medium, on the flotation were determined. 375

A.Uçar, B.Toka, M.Yargan 1. GİRİŞ Oldukça geniş kullanım alanına sahip olan borun önemli mineralleri kolemanit, üleksit ve borakstır. Bu minerallerinde %90 dan fazlası Türkiye ve ABD de bulunmaktadır ve Dünya bor ihtiyacının yaklaşık %95 i bu iki ülke tarafında sağlanmaktadır (Kistler and Helvacı, 1994; Çelik at al, 2002; Helvacı, 2004). Kolemanit (Ca 2 B 6 O 11 5H 2 O) yarı çözünür hidrate bir kalsiyum borattır (Simon and Barwise, 1993; Koca and Savaş, 2004; Veeramasuneni at al., 1996; Çelik at al., 1998) ve diğer kalsit, jips gibi kalsiyum içerikli mineraller, kuvars ve genellikle montmorillonit tipi killer ile beraber masif yataklarda bulunur (Simon and Barwise, 1993; Veeramasuneni at al., 1996; Çelik at al., 2002; Koca and Savaş, 2004; Özbayoğlu, 2006; Helvacı and Alonso, 2000; Helvacı, 2004; Kistler and Helvacı, 1994). Tüm minerallerde olduğu gibi ekonomik değerini artırabilmek için kolemanit mineralinin de gang minerallerinden arındırılması gerekmektedir. Türkiye de diğer bor mineralleri gibi kolemanit de boyut küçültmeyi takiben aşındırma ve yıkama+sınıflandırma yöntemleri ile zenginleştirilmektedir (Veeramasuneni at al., 1996, Sönmez at al, 2004; Gül at al., 2004; Gül at al., 2006; Çelik at al., 2002; Koca and Savaş, 2004; Özbayoğlu, 2006). Bu zenginleştirme işlemleri sonucunda da önemli oranlarda iri ve ince artıklar ortaya çıkmaktadır. İnce artıklar sulu olarak artık barajına verilmekte olup önemli derecede depolama sorunlarına ve çevre kirliliğine neden olmaktadır. Artıklarla birlikte kaybedilen bor miktarı da ekonomik anlamda büyük önem taşımaktadır (Sönmez at al., 2004; Erkal and Girgin, 1992; Yarar, 1971). Bunun temel nedeni, kolemanit iri kristalli ve kolay kırılabilir bir yapıya sahip olduğu için zenginleştirme işlemleri sırasında kil ile beraber ince boyutlara geçme eğiliminde olmasıdır. Bu artık içine karışan kolemanit minerali flotasyon yöntemi ile kazanılabilir (Veeramasuneni at al., 1996; Çelik at al., 2002; Koca and Savaş, 2004; Nalaskowski at al., 1998). Türkiye de tesis bazında bor flotasyon uygulaması bulunmamasına rağmen laboratuar bazlı yapılmış microflotation ve hücre flotation çalışmaları bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar kolemanitin hem anyonik (sulfonatlar ve karboksilatlar) hem de katyonik (aminler) toplayıcılar ile yüzdürülebileceğini göstermiştir (Çelik at al., 2002; Çelik at al., 1998; Koca at al., 2003; Koca and Savaş, 2004; Gül at al., 2006; Yarar, 1971). Farklı reaktifler kullanarak kolemanit ile flotasyon çalışmaları yapan araştırmacılar değişik sonuçlar elde etmişlerdir (Çelik at al., 2002; Yarar, 1971; Koca at al., 2003; Gül at al., 2006; Özkan and Veasey, 1994; Özkan and Veasey, 1996; Özkan, 2001; Özkan and Acar, 2004; Çelik at al., 1998; Simon and Barwise, 1993). Ayrıca bu çalışmalarda kolemanit flotasyonunda hangi reaktifin daha fazla etkili olacağı konusunda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Bütün bu flotasyon çalışmalarında bahsedilen en önemli sorun ise şlam (kil) kaplamadır. Şlamın çok az miktarı bile flotasyonu engellemeye yeterlidir. Bu nedenle bir çok araştırmacı flotasyondan önce 0,01 ile 0,075 mm boyutları arasında bir boyutun altını şlam olarak uzaklaştırmıştır (Çelik at al., 2002; Çelik at al., 1998; Yarar, 1971; Özkan and Veasey, 1994; Özkan and Acar, 2004). Bu çalışmanın amacı, kolemanit flotasyonunda kullanılan bazı reaktiflerin verim üzerindeki etkilerini belirleyip en uygun reaktifi seçmektir. 2. MALZEME VE METOT Mikroflotasyon çalışmalarında Kütahya- Emet-Espey kolemanit yatağından seçilen temiz kolemanit kristalleri ve kil kullanılmıştır. Temiz kolemanit kristalleri, agat havanda kademeli olarak 150 μm nin altına indirilmiştir. Numune 38 μm lik elekten elenerek elde edilen -150+38 μm boyut grubu mikroflotasyon çalışmalarında kullanılmıştır. 376

Türkiye 22. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi 11-13 Mayıs 2011 ANKARA Deneylerde reaktif olarak Cytec firması tarafından üretilen anyonik kollektor olan R825 (sodyum dodesil benzen sulfonat, sulfonik asit ve sodyum tuzları) ve R801 (petrolyum sulfonat and mineral yağı) ile fluka firmasının ürettiği yüksek saflıkta anyonik kollektörler olan sodium dodesil sulfat (SDS) ve Na-oleat kullanılmıştır. Mikroflotasyon deneyleri, kondisyon süresi, flotasyon süresi ve verilen hava miktarı otomatik olarak ayarlanabilen 150 ml lik (25x220 mm) cam kolon hücresinde yapılmıştır. Deneylerde, 1 g kolemanit 150 ml civarında reaktifli çözelti ile beraber hücre içerisinde manyetik karıştırıcı ile 5 dak kondisyonlandıktan sonra 1 dakika süre ile flotasyon yapılmıştır. Bütün çalışmalarda kullanılan saf suyun sıcaklığı 22±1 o C civarında tutulmuştur. 3. DEĞERLENDİRME VE TARTIŞMA Deneylerde kullanılan toplayıcıların, flotasyon ortamında bulunan Ca 2+ iyonlarının ve kilin kolemanitin yüzebilirliğine etkisini belirlemek amacı ile değişik konsantrasyonda mikro flotasyon deneyleri yapılmıştır. Kolemanit yaklaşık ph 9.1-9.4 de tampon özellik (buffer solition) gösterdiği ve bu ph da minimum çözünürlüğe sahip olduğu için (Yarar, 1971) bu çalışmada ortam ph ı 9.2±0.2 olarak seçilmiştir. Bigadiç kolemaniti üzerinde yapılan elektrokinetik çalışmalarda Yarar (1971) sıfır yük noktasının ph 10.7 de, Çelik at al. (2002) ise ph 10.5 de olduğunu tespit etmişlerdir. Emet kolemanitinde ise sıfır yük noktası Uçar (2009) tarafından ph 10.2 olarak belirlenmiştir. Bu nedenle seçilen ortam ph değerinde kolemanitin yüzey yükü pozitif değer taşıdığından flotasyon işleminde anyonik reaktifler kullanılmıştır. Yapılan flotosyon deneyinde kullanılan reaktiflerin (R801, R825 SDS ve Na-oleat) miktarına bağlı olarak temiz kolemanitin yüzebilirliğine etkisi Şekil 1 de verilmiştir. Şekilde görüleceği üzere R801 reaktifi diğer reaktiflere göre kolemanitin yüzebilirliğinde oldukça etkilidir. SDS ve R825 reaktifleri birbirine benzer bir davranış göstermekte fakat R801 e göre kolemanitin yüzdürülebilirliğine etkileri daha azdır. Naoleat ise kolomanitin yüzdürebilirliğine en düşük etkiyi göstermektedir. Şekil 1. Toplayıcıların miktarına göre kolemanitin yüzebilirliğine etkisi Kolemanitin çözünmesi ile ortama girebilecek Ca 2+ iyonlarının ve gang minerali olan kilin kolemanitin yüzebilirliğine etkisini belirleyebilmek için ortama farklı miktarlarda CaCl 2 ve kil ilave edilerek yapılan mikroflotasyon deneylerinin sonuçları Şekil 2 ve Şekil 3 de verilmiştir. Belirli reaktif dozajında (1500 g/t) yapılan deneylerde Ca 2+ iyonu konsantrasyonunun flotasyon verimine etkisi belirli bir değere kadar R801 ve SDS reaktifleri için olumlu, daha sonrada azalma yönünde olmuştur (Şekil 2). Çelik at al. (2002), SDS ile yaptıkları kolemanit flotasyon çalışmalarında çok değerlikli iyonların (Ca 2+, Mg 2+, Ba 2+ ) flotasyon verimini arttırdığını tespit ederek SDS için belirtilen görüşü kuvvetlendirmişlerdir. Bu iyonların kolemaniti canlandırdığını belirtmişlerdir. Fakat R825 ve Na-oleat için bunu söylemek mümkün değildir. Çünkü Şekil 2 de görüleceği üzere ortamda bulunan Ca 2+ iyonları bu reaktiflerin kolemanitin yüzdürebilirliğine etkisini olumsuz olarak etkilemektedir. 377

A.Uçar, B.Toka, M.Yargan Şekil 2. Ortamda bulunan Ca ++ konsantrasyonun kolemanitin yüzebilirliğine etkisi Ortama eklenen kil miktarına göre flotasyon verimini gösteren Şekil 3 incelendiğinde; R801 ve R825 reaktifleri kolemanitin yüzebilirliği üzerinde %10 kil katkısına kadar bir değişiklik oluşturmaz iken, SDS ve Na-oleat da ise kolemanitin yüzebilirliğinin oldukça azaldığı görülmektedir. Burada pozitif yüklü kolemanit yüzeyinin negatif yüklü kil şlamı ile kaplanması nedeni ile reaktiflerin yüzeye adsorplanması engellenmekte ve verim düşmektedir. Bu durum Çelik at al. (2002) tarafından yapılan araştırmada da görülmüştür. Onların SDS reaktifi ile yaptıkları çalışmada %1 lik kil ilavesinin dahi verimde büyük düşüşlere neden olduğu belirtilmiştir. Şekil 3. Ortamda bulunan kil miktarının kolemanitin yüzebilirliğine etkisi 4. SONUÇLAR Bu çalışmada, farklı toplayıcıların, flotasyon ortamında bulunan Ca 2+ iyonlarının ve kil mineralinin kolemanitinin yüzdürülebilirliği üzerine etkisi incelenmiştir. Mikroflotasyon çalışmaları sonucunda; Temiz kolemanitin yüzebilirliğine en fazla etkisi olan reaktifin R801 olduğu tespit edilmiştir. R801 ve SDS reaktifleri kullanıldığında ortamda bulunan Ca 2+ iyonlarının belirli bir dozajına kadar (2.5x10-2 5,4x10-2 M) kolemanitin yüzebilirliğine fazla bir etkisinin olmadığı fakat R825 ve Na- Oleat reaktifleri kullanıldığında Ca 2+ iyonunun düşük konsantrasyonlarında bile kolemanitin yüzdürebilirliğini olumsuz olarak etkilediği belirlenmiştir. Kolemanit miktarına göre ortamdaki kil oranı arttıkça %10 a kadar R801 daha az etkilenirken diğer reaktifler daha fazla etkilenmektedir. Bu sonuçlar R801 reaktifinin etkili bir şekilde kolemanit flotasyonunda kullanılabilirliğini göstermektedir. KAYNAKLAR Çelik, M. S., Elma, İ., Hançer, M., Miller, J. D., 1998. Effect of in-situ ultrasonic treatment on floatability of slime coated colemanite, Innovations in Mineral and Coal Processing, Atak, Önal & Çelik (eds), Balkema, 7 th İnternational Mineral Processing Symposium, İstanbul, Türkiye, pp. 153-157. Çelik, M. S., Hançer, M., Miller, J. D., 2002. Flotation chemistry of boron minerals, Journal of Colloid and İnterface Science 256, 121-131. Erkal, F. İ., Girgin, İ., 1992. Etibank Emet Kolemanit İşletmesi kaba artıklarının konsantre üretimi amacıyla değerlendirilmesi, 4 th İnternational Mineral Processing Symposium, Proceeding Volume 2, G. Özbayoğlu (eds), Antalya, Türkiye, pp. 599-608. Gül, A., Kaytaz, Y., Önal, G., 2006. Beneficiation of colemanite tailings by 378

Türkiye 22. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi 11-13 Mayıs 2011 ANKARA attrition and flotation, Minerals Engineering 19, 368-369. Helvacı, C., Alonso, R. N., 2000. Borate deposits of Turkey and Argentina, Turkish Journal of Earth Sciences (Turkish J. Earth Sci.), Vol. 9, pp. 1-27. Copyright TÜBİTAK. Kistler, R. B., Helvacı, C., 1994. Boron and borates, In Carr, D. D. (ed) Industrial Minearls and Rocks, 6 th edition, Society for Mining, Metallurgy and Exploration Inc., Littleton, Colarado, p. 171-186. Koca, S., Koca, H., Savaş, M., 2003. Flotation of colemanite from realgar, Minerals Engineering 16, 479-482. Koca, S., Savaş, M., 2004. Contact Angle Measurements at the Colemanite and Realgar Surface, Applied Surface Science 225, 347-355. Nalaskowski, J., Veeramasuneni, S. Miller, J. D., 1998. Interaction forces in the flotation of colemanite as measured by atomic force microscopy, Innovations in Mineral and Coal Processing, Atak, Önal & Çelik (eds), Balkema, 7 th International Mineral Processing Symposium, İstanbul, Türkiye, pp. 159-165. Özbayoğlu, G., 2006. Benefication of boron minerals, XXIII. International Mineral Processing Congress, pp. 1053-1062, İstanbul, Türkiye. Ozkan, S. G., Veasey, T. J., 1994. The effect of slime coatings on colemanit flotation, Progress In Mineral Processing Technology, Demirel & Ersayın (eds), Balkema, 5 th International Mineral Processing Symposium, Cappodocia, Türkiye, pp. 205-210. Ozkan, S. G., Veasey, T. J., 1996. Effect of simultaneous ultrasonic treatment on colemanit flotation, Changing Scopes in Mineral Processing, Kemal, Arslan, Akar & Canbazoğlu (eds), Balkema, 6 th International Mineral Processing Symposium, Kuşadası, Türkiye, pp. 277-281. Ozkan, S. G., 2001, Comparison of magnetic seperation and flotation results for beneficiation of Emet colemanite ores, Magnetic and Electrical Separation 10, pp. 213-221. Ozkan, S. G., Acar, A., 2004, Investigation of impact of water type on borate ore flotation, Water Research 38, 1773-1778. Simon,J. M., Barwise, C. H., 1993, Benefication of calcium borate minerals, U.S. Patent 5,238,119. Sönmez, E., Koca, S., Özdağ, H., Ipek, H., 2004, Benefication of colemanite from fine wastes by using ultrasound waves, Minerals Engineering 17, 359-361. Ucar, A. and M. Yargan, 2009. Selective Separation of Boron Values From the Tailing of a Colemanite Processing Plant, Separation and Purification Technology, 68, 1, 1 8. Veeramasuneni, S., Yalamanchili, M. R., Miller, J. D., Çelik, M.,S., 1996. Adsorption of model collector colloids at the surface of colemanite as characterized by optical and atomic force microscopy, Changing Scopes in Mineral Processing, Kemal, Arslan, Akar & Canbazoğlu (eds), Balkema, 6 th International Mineral Processing Symposium, Kuşadası, Türkiye, pp. 215-220. Yarar, B., 1971, Beneficiation of colemanite by flotation, TUBITAK Project No. 228, Ankara, Turkiye (Turkish Text), p. 67 Yargan, M., 2007. Emet Espey Bor Tesisi ince gölet artıklarının zenginleştirme yöntemlerinin araştırılması, DPÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Y. Lisans Tezi, Kütahya,Türkiye, p. 90. Zhang, R., Somasundaran, P., 2006. Advances in adsorption of surfactants and their mixtures at solid/solution interfaces, Advances in Colloid and Interface Science 123-126, pp. 213-229. 379