Sayfa No 1/9 1. AMAÇ Bu şartname, plastik kaynakçıların özel eğitim aldığı ve/veya vasıflandırma kapsamında sanayi uygulamasına sahip olduğu Kabul edilen Kaynakçı adayının belgelendirilmesine yönelik olarak yapılacak olan sınav için temel gereklilikleri, yeterlilik alanını, sınav koşullarını, kabul şartlarını ve belgelendirme süreci hakkında bilgilendirilmeyi amaçlamaktadır. 2. BİLGİ VE BECERİNİN SINANMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ Doğal gaz polietilen boru kaynakçısı olarak sertifikaya sahip olabilmek için adayın yazılı ve uygulamalı sınavları başarı ile tamamlaması gerekir. 2.1 Yazılı Sınav Kaynakçı adayının bilgi ve becerisini ve işin uygulanmasına yönelik çalışma kurallarını ölçme amaçlı Yazılı sınav uygulanır. Sınavın uygulanması Sınav Yapan Personel ve Sınav Uygulama Yardımcısı nın nezaretinde gerçekleştirilir. Sınavın kapsamı 11UY0034-3 Doğal Gaz Polietilen Boru Kaynakçısı Seviye-3, 11UY0034-4 Doğal Gaz Polietilen Boru Kaynakçısı Seviye 4 yeterliliğinde belirlenmiş kapsam dahilinde yapılır.adayın A grubu zorunlu yeterlilik birimlerinin tamamından ve B grubu seçmeli yeterlilik birimlerinden başarılı olması gerekir. Ayrıca her bir yeterlilik biriminden elde edilen teorik sınav puanlarının ortalamasının en az %80 olması gerekmektedir. A Grubu Zorunlu Yeterlilik Birimleri 11UY0034-3/A1) Doğal Gaz Polietilen Kaynak İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği 11UY0034-3/A2) Doğal Gaz Polietilen Kaynak İşlerinde Çevre Güvenliği Ve Önlemler 11UY0034-3/A3) Kalite Yönetim Sistemleri 11UY0034-3/A4) İş Organizasyonu 11UY0034-3/A5) Doğal Gaz Polietilen Kaynak İşlerinde Kaynak İşlemine Hazırlama Ve Test İşlemleri 09UY0001-3/A2 Plastik Kaynaklarıyla İlgili Genel Mesleki Bilgi (TS EN 13067 Madde 5.3) B Grubu Seçmeli Yeterlilik Birimleri 09UY0001-3/B16 PE Malzeme Grubu 3.6 Alt Grubu Çerçevesinde Plastik Kaynak Uygulaması 09UY0001-3/B18 PE Malzeme Grubu 3.8 Alt Grubu Çerçevesinde Plastik Kaynak Uygulaması 2.2 Performansa Dayalı Sınav Kaynakçı adayı, Sınav yapan personel nezaretinde kaynak prosedür şartnamesi ne uygun olarak Şekil 1 ve Şekil 2 de belirtilen Sınav parçasını tamamlar. Sınavı tamamlamak için gerekli olan bütün kaynak teçhizatları, malzeme ve dokümanlar kaynakçı adayı için ulaşılabilir olmalıdır. Sınav parçasını tamamlamak için kaynakçı adayının kullanacağı süre imalat şartları altında kullanılan süreye karşılık gelir. (TS EN 13067:2005) Uygulama Alanı/Nitelik Aralığı ÜRÜN TİPİ P=Boru, en=et Kalınlığı, NİTELİK TİPİ dn=anma Boru Dış Çapı SDR= Standart Boyut Oranı dn= 90 3.6 GEÇME P SDR=11 KAYNAK PROSESİ Elektrofüzyon KAYNAK ŞEKLİ Geçme MUAYENE TİPİ -Gözle -Sıyırma Testi SINAV NUMUNESİ Şekil - 1 NİTELİK ARALIĞI dn=< 225 3.8 SEMER P Çizelge-1 (TS EN 13067:2005) dn= 32 veya dn= 90 SDR=11 Elektrofüzyon Semer Mesnet -Gözle -Sıyırma Testi Şekil - 2 Bütün dn
Sayfa No 2/9 Kaynak Yöntemleri Geçme Elektrofüzyon Kaynak ( TS EN 13067:2005 : Alt Grup 3.6 ) Semer, mesnet elektrofüzyon Kaynak (TS EN 13067:2005 : Alt Grup 3.8 ) 11UY0034-3 Doğal Gaz Pe Boru Kaynakçısı Seviye 3 ve 11UY0034-4 Doğal Gaz PE Boru Kaynakçısı Seviye 4 te belirlenmiş olan yöntemlerdir. Tanımlar Aday: Sınava katılabilmek için gerekli şartları sağlayan kimse. Kaynakçı: Herhangi bir prosesle kaynaklı bir birleştirme yapan kişi, bu kişinin el becerisi ve bilgisi kaynaklı birleştirmenin kalitesini etkileyen faktörlerin belirlenmesinden ilkidir. Mekanik veya otomatik teçhizat aracılığı ile kaynak işlemini yapan kişi. Elektrofüzyon Kaynağı: Bir geçme veya semer mesnet elektrofüzyon bağlantı elemanı ve boru veya bağlantı elemanları ile tapalı uç arasındaki birleştirmeyle ilgili kaynak prosesi. Elektrofüzyon bağlantı elamanlarının birleştirme yüzeyleri ısıtma elamanı Jule etkisiyle ısıtılır, karşılık gelen malzemenin erimesine ve boru ve bağlantı elamanları yüzeylerinin kaynaklanmasına sebep olur. Kaynakçı Prosedür Şartnamesi: Belirli bir uygulamanın tekrarlanabilirliğini sağlamak için gerekli değişkenlerin detayını veren doküman. Nitelik Aralığı: Bir kaynakçının vasıflı olduğu kaynak prosesleri, birleştirme tipleri, malzemeler, kalınlıklar ve çaplar. Sınav Parçası: Sınavda kullanılan kaynaklanmış birleştirme Sınav Numunesi: Uygulamalı Sınav sonucu tahribatlı muayene için sınav parçasından kesilen bölüm. Sınav Yeri: Gerekli Sınavları gerçekleştirmek için ilgili tüm Sınav teçhizatına sahip kuruluş. PE Boru: Polietilen Boru Tahribatlı muayene: Bu programda sıyırma testi yerine ifade edilir. Sınav Parçasının Kaynak Edilmesindeki Zorluklar ve Düzeltmeler Sınav Yapan Personel, kaynak işlemi esnasında aşağıda oluşabilecek olumsuzluk durumlarında uygulanacak yöntem aşağıda belirtilmiştir. Kaynakçıdan kaynaklanmayan zorluklar ve olumsuzluklar (malzeme hatası, kaynak cihazındaki problemler, uygun olmayan hava koşulları, vb.) ortaya çıkması durumunda, kaynağına başlanmış olan sınav parçası değiştirilebilir. (TS EN 13067:2005) Sınav Parçası ve Sınav Numuneleri Şekilleri ve Boyutları Sınav parçalarının boyutları( (Şekil-1, Şekil-2) TS EN 13067:2005) ve Sınav parçasından kesilen Sınav numunelerinin sayısı (Çizelge -1 bkz. Bölüm 4) belirtilen ölçülere ve sayılara uygun olmalıdır. 1 2 y X L X2 Y L Açıklama Geçme Boru L 5 dn Şekil 1 Geçme kaynağı Sınav numunesi
Sayfa No 3/9 200 200 400 Şekil 2 Semer mesnet kaynağı Sınav numunesi Sınav numunelerinin şekilleri, boyutları ve şartlandırılması ilgili standartlara uygun olmalıdır. Sınav parçalarının kesilmesi işlemi kaynaklara ve bunların ısıdan etkilenmiş bölgelerine önemli hasar vermeden gerçekleştirilmelidir.(ts EN 13067:2005) Sınavlar ALKA dışında yapılacaktır. ALKA dışında yapılacak sınavlarda ve kurum veya işletmenin isteği doğrultusunda kendi tesislerinde yapılacak sınavlarda, yeterli sayıda elektrofüzyon kaynak makinesi ve yardımcı kaynak donanımları (PE Boru kazıyıcı, pozisyoner ve kişisel koruyucu malzemeler vs.) bulunan yerler sınav yeri olarak kullanılır. 2.3 Sınav Parça ve Numunelerini Değerlendirme ve Kabul Kriterleri 2.3.1 Genel Sınav Yapan Personel sınav parçası, Sınav numunelerinin sonuçlarını değerlendirir. Değerlendirme, PE değerlendirme kartına işlenir. Sınav değerlendirmesi için aşağıdaki harfler uygulanır: c: uygun nc: uygun değil 2.3.2 Uygulamalı Sınav Öncesi ve Sınav Sınav yapan Personel, Doğal gaz pe kayıt kartına uygulamalı sınav öncesi (kaynak öncesi) ve uygulamalı sınavda (kaynak işlemi) yapılması gereken işlemler için ilgili bölümleri doldurur. 2.3.3 Gözle Muayene Gözle muayene EN 13100-1 standardına uygun olarak gerçekleştirilir. Bu uygunluk kontrolleri esnasında PE Boru Elektrofüzyon Kaynak Şartnamesi dikkate alınarak yapılmalıdır. Gözle muayene işleminde genel olarak aşağıda belirtilen hususlar kontrol edilir. Kaynak işlemi öncesi: Malzeme kontrolü, Ovalite ve eksen kaçıklıkları, Ölçüm ve işaretlemeler, Montaj işlemleri, Kazıma ve solvent ile temizleme işlemleri, Kaynak işlemi sonrası: Kaynak makinesinden veri kontrolü, Kaynatılmış parçaları üzerindeki indikatörlerin kontrolü, Kaynatılmış parçalar üzerinde istenmeyen akmalar,
Sayfa No 4/9 Sınav Yapan Personel sınav parçasını gözle muayene eder. PE değerlendirme kartına (F.10.13) GÖZLE MUAYENE kısmında kayıt altına alır. Sınav parçası veya parçaları Sınav Uygulama Yardımcısı tarafından toplanarak tahribatlı muayene için Laboratuvara gönderilir. 2.3.4 Tahribatlı Muayeneler Sınav numunesine uygulanacak olan tahribatlı muayene yöntemi sıyırma deneyi olarak yapılacaktır. Sıyırma deneyi EN 12814-4 e ve TS ISO/DIS 13956 ya uygun olarak yapılmalıdır. PE Boru malzemeler için sıyırma Sınav deneyi metodu Çizelge -2 de verilmiştir. Sınav numunesi alma ve tahribatlı muayene ALKA nın anlaşmalı olduğu Laboratuvarlarda yapılacaktır. Malzeme Grubu Nitelik Aralığı Sıyırma Sınav Metodu GEÇME PE Boru SEMER Çizelge-2 PE Boru malzemeler için sıyırma Sınav deneyi metodu (TS EN 13067:2005) Dağılma Dağılma Sınav yapan personel Tahribatlı Muayene sonuçlarını PE değerlendirme kartına 3 ve 4. kısımlara yazarak Belgelendirme Komitesine sunulmak üzere belgelendirme personeline kapalı zarf içinde gönderir. 2.4 Sınav Sonucu 2.4.1 Yazılı Sınav PE Boru kaynakçı adayının yazılı sınavdan başarılı olabilmesi için 11UY0034-3 Doğal Gaz Polietilen Boru Kaynakçısı Seviye-3 ve 11UY0034-4 Doğal Gaz Polietilen Boru Kaynakçısı Seviye-4 yeterlikte belirtildiği gibi en az % 80 başarı sağlaması zorunludur. Bu sonucun altında not alan adaylar uygulamalı sınava giremez. (TS EN 13067) 2.4.2 Uygulamalı Sınav Sınav Yapan Personel tarafından PE değerlendirme kartına uygun doldurularak ve Doğalgaz PE kaynak kayıt kartı na uygun olarak yapılır. 3. REFERANSLAR 11UY0034-3 Doğal gaz Pe Boru Kaynakçısı Seviye 3 11UY0034-4 Doğal gaz Pe Boru Kaynakçısı Seviye 4 TS EN 13067 EN 12814-4 TS 7477 EN 473 TS ISO 13954 EN 13100 1 TS 6888 ISO 5893 TS EN 970 TS ISO/DIS 13956 4. BELGELENDİRME 4.1 Adayda Aranan Şartlar Kaynakçı adayının 18 yaşından gün almış olması ve okuryazar olma şartı aranır. Ayrıca aşağıdaki maddelerden en az biri sağlanmış olmalıdır. Plastik İşçisi olarak çıraklığın tamamlanması,
Sayfa No 5/9 Plastik kaynakçısı olarak en az iki yıl tecrübe (şirket sertifikası), veya daha önce almış olduğu ve kayıt alan personel tarafından uygun kabul edilen plastik kaynakçı belgesi. Plastik kaynakçılar nitelik belirleme deneyine hazırlık için teknik ve uygulamalı eğitim kursunun tamamlanması, 4.2 Belge Teslimi Belge almaya hak kazanan adayın belgesi, talebi doğrultusunda elden imza karşılığı veya başvuru formunda belirtmiş olduğu iş veya ev adresine kargo ile gönderilir. 4.3 Belgenin Kaybedilmesi Belge sahibi, belgesini kaybettiğini ve yeni belge talebinde bulunduğunu dilekçe ile kuruluşumuza bildirebilir. Aday talebi uygun bulunur ise belge masraf karşılığı alınarak adaya belge düzenlenir. 4.4 Belge Geçerlilik Süresi Belge, aşağıdaki şartların yerine getirilmesi kaydıyla 2 yıl süresince geçerlidir: Kaynakçının yeterlilik sınav belgesine karşılık gelen nitelik aralığı içerisinde kaynak işini 6 aydan fazla ara vermeksizin sürdürdüğünü, Kaynakçının, yeterlik sınav belgesi altındaki teknik şartlara uygun olarak çalıştığını, Kaynakçının bilgi ve becerisini, kaynak yapma aralığı, belge geçerlilik süresince yapmış olduğu kaynak sayısı vb. bilgiler ile çeşitli metotlarla gözetim yapılması Gözetim faaliyeti için değişik metotlar uygulanabilir. Örneğin; - Kaynakçının çalıştığı iş yerinden yılda bir kez yazılı veya sözlü bilgi istenmesi (Belgelendirme kuruluşunun görevlendirdiği bir gözlemci iş yerini ziyaret edebilir.), - Anket yapılması, - Kaynakçı serbest çalışıyorsa iş yaptığı kişilerden bilgi alınması, - Kaynakçı hakkındaki şikâyetlerin toplanması ve değerlendirilmesi. 4.5 Yeniden Belgelendirme Belgenin iptalini gerektirecek bir durum oluşmaması durumunda (madde 4.1 de belirtilen şartların sağlanması koşuluyla); İlk 2 yıllık sürenin bitiminden önce belgeli kişinin yaptığı kaynakların kalitesine ilişkin kabul edilebilir bir kanıtın belgelendirme kuruluşuna sunulması ile kişinin belgesinin süresi 2 yıl daha uzatılır. Kabul edilebilir kanıt; kaynakçının yaptığı kaynaklara ilişkin kaynakçının yaptığı işleri denetleyen tarafsız bir gözetimcinin (inspektörün) veya belgelendirme kuruluşu tarafından görevlendirilen bir gözetmen nezaretinde bir kaynak numunesi hazırlatılması ve bu numunenin belgelendirme kuruluşu tarafından belirlenen bir test merkezinde muayene edilmesi ve raporlanması halinde ve rapor sonuçlarının değerlendirici tarafından incelenerek uygun bulunması halinde uzatma işlemi yapılabilir. Bu şartların sağlanamadığı durumlarda uzatma yapılabilmesi için kaynakçının pratik sınava alınması gerekir. Uzatma süresi bittikten sonra (ilk sınavın yapıldığı tarihten 4 yıl sonra) kaynakçı tekrar teorik ve pratik sınava girmelidir. Yeniden belgelendirme sınavı, belgenin geçerlilik süresinin bitiminden itibaren 3 ay içerisinde yapılırsa, yeni belgenin geçerli olduğu tarih önceki belgenin geçerliliğinin bittiği tarihte başlar. 5. SINAV YAPICI KRİTERLERİ Değerlendiricinin; i) TS EN 13067 standardı ve 09UMS0005-4 Doğal Gaz Polietilen Boru Kaynakçısı Ulusal Meslek Standardı hakkında bilgi sahibi olması, ii) Sınav yöntemleri ve sınav dokümanları hakkında bilgi sahibi olması,
Sayfa No 6/9 iii) Ayrıca; a) Kaynak alanında 3 yıl deneyimli, Uluslararası Kaynak Enstitüsü (IIW) kurallarına göre Kaynak mühendisi (IWE), kaynak teknikeri(iwt), kaynak uzmanı(iws) ile metal teknik öğretmeni olması veya, b)doğal gaz dağıtım/iletim işletmeciliği alanında; en az beş yıl polietilen kaynak işlemlerinde tecrübeli olan mühendislik disiplini mezunu kişi olması, c) (a) ve (b) bendinde belirtilen şartlardan birine sahip olmak kaydıyla bu yeterlilikte belirtilen şartları taşıyan değerlendiricinin yanında asgari 10 sınavın değerlendirmesinde görev almış olması gerekir. 6. BELGENİN ASKIYA ALINMASI, İPTALİ Belgeli kişinin Belge Talep Formu ve Personel Belgelendirme Sözleşmesindeki beyanına uymama, bu şartnamede kurallara uymama, Logo/Marka kullanım talimatına aykırı bir davranışın tespiti halinde, belge iptal edilir veya askıya alınır. Belgesi iptal edilen kişi belgenin aslını ALKA Belgelendirmeye iade etmekle yükümlüdür. Belgesi askıya alınan veya iptal edilen adaylar www.alkabelgelendirme.com.tr adresinde yayınlanır. 7. İTİRAZ VE ŞİKAYETLER Belgelendirme süreci ile ilgili itiraz veya şikayetler www.alkabelgelendirme.com.tr adresinde yayınlanan itiraz/şikayet formu doldurulmak suretiyle kuruluşumuza elden, posta, kargo veya mail ile göndererek yapabilirler. Yapılan itiraz ve şikayetler en geç 30 gün içerisinde neticelendirilir ve İtiraz/şikayette bulunan kişiye bildirilir.