Nüfusu 3.54 milyon(imf tahmini, 2004 ortalaması), Filistinliler (200,000) ayrıca 300,000 Suriyeli göçmen bulunmaktadır

LÜBNAN TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Yüzölçümü 10,452 km2 Nüfusu 3.54 milyon(imf tahmini, 2004 ortalaması), Filistinliler (200,000) ayrıca 300,000 Suriyeli göçmen bulunmaktadır Başşehri Beyrut İklim Dili Ölçü sistemi Para Birimi Zaman Dilimi Tatil günleri GSYİH (milyar $) 2004 En sıcak ay Ağustos ayı olup, sıcaklık 23 32 C; en soğuk ay ise Ocak ayı ve ortalama 17 C dir. En kuru aylar, Haziran ve Ağustos aylarıdır. Ortalama olarak 1 mm yağış düşmektedir. En yağışlı ay ise Ocak ayı olup, ortalama 190 mm yağış almaktadır. Arapça, İngilizce ve Fransızca Metrik sistem kullanılmaktadır. Lübnan Poundu kullanılmaktadır. (L )=100 piastres. L 1,507.5:US$1 (2003 yılı ortalama) L 1,507.5:US$1 (28 Haziran 2004) GMT iki saat ileridedir. Türkiye ile Lübnan arasında saat farkı bulunmamaktadır. İslami tatiller 22 Kasım (Bağımsızlık günü) 1 Ocak (Yeni yıl tatili) 9 Şubat (Aşure günü) 14 17 Nisan (Paskalya günü) 9 Nisan Şehitler günü 20.234 GSYİH Büyümesi 4.3 (%) 2004 İhracat 1.747 (milyar $) (2004) İthalat 9.396 (milyar $) (2004) Kişi Başına Düşen 5.696 (2004) Gelir ($) Dış Borç (milyar $) 5.055 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 1

GENEL EKONOMİK DURUM Lübnan küçük ve açık bir ekonomiye sahip bir ülkedir. Ekonomi, hizmet sektörü üzerine oturtulmuştur. Doğal değerli taşlara ve büyük bir çoğunluğu eski zamanlarda tüketilmiş olan sedir ağacı ormanlarına sahiptir. Bugün için en önemli sektör; çimento sanayi için ocak işletmeciliği ve tarım sektörü verilebilir. Kırsal araziler kuzey Güney kıyı şeridinde, düz araziler de Bekaa vadisinde toplanmıştır. Arazilerin büyük bir kısmı küçük ve ekonomik anlamda yetersiz olup, geçimini çiftçilikle sağlayan kişiler tarafından kiralanmaktadır. Tarım sektörü GSYİH'nın % 13'ünü sağlamaktadır. Sanayi sektörü de küçük bir sektör olup, ithal mallar için bir talep vardır. İhracında önem arz eden ürünler arasında çimento, işlenmiş gıda ürünleri, içecekler ve mücevher bulunmaktadır. Mücevhercilikte son iki yılda önemli bir gelişme sağlanmış olup, bu sektörde hakimiyet küçük bir Ermeni topluluğuna aittir. Lübnan'ın en önemli ekonomik aktivitesi eskiden beri devam eden hizmet sektörüdür. 2002 yılı verilerine göre, hizmet sektörü GSYİH'nın % 70'ini sağlamaktadır. 1975 1990 yılları arasında ülkede savaş olmasına rağmen, bölgesel bankacılık konusunda Lübnan belirleyici bir rol oynamıştır. Bankacılık sektörü çok hızlı gelişmiştir. Bunun sebebi ise Körfez ülkelerinden gelen Araplara mal tedarikinde bulunulması ve turizm sektörünün hızlı gelişmesidir. Lübnanlılar ticaret konusunda üretici ve tüketici arasında aracı görevini görmektedir. Bu yüzden ekonomik aktivitelerinin büyük bir kısmı kıyı şehirlerinde gerçekleşmektedir. Yerli tüketimin ise hemen hemen tamamı ithal mallardan sağlanmaktadır. Ülke Tarihi Lübnan, 1516 1918 yılları arasında 402 yıl Osmanlı ve daha sonra 1920 1943 yılları arasında ise 23 yıl Fransızların hakimiyetinde kalmış olup, 22 Kasım 1943 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. 1945 yılında Arap Birliği'nin kurucu üyesi, daha sonra Birleşmiş Milletlerin üyesi olmuştur. Komşu ülkelerdeki siyasi istikrarsızlıklar Lübnan'a yönelik büyük göç dalgalarına neden olmuştur. Bu dönemdeki demokratik gelenekler, söz ve ifade özgürlüğü ve yüksek eğitimli nüfus, genç Cumhuriyeti kültürel, akademik ve tıbbi açıdan bir cazibe merkezi haline getirmiştir. Nitekim, binlerce vasıflı iş gücü, girişimci ve entelektüel bu dönemde Lübnan'a yerleşmiştir. 1975 yılından itibaren baş gösteren istikrarsızlık ve komşu ülkelerde yaşanan çatışmacı ilişkiler, Lübnan'ın iç siyasi ve iktisadi durumunu da olumsuz etkilemiştir. Bunun sonucu olarak başlayan iç çatışmalar 1978 ve 1982 yıllarında İsrail'in ülkeyi işgali ile iyice tırmanmış ve bu dönemde devlet otoritesi ciddi şekilde zayıflamış, büyük can kaybı olmuş, altyapı zarar görmüş ve nihayet büyük oranda vasıflı iş gücü ülkeden göç etmiştir. 1989 yılında S. Arabistan'da imzalanan Taif Anlaşması ile Ekim 1990'da çatışmalar son bulmuştur. Ancak iç savaşın 12 yıl önce nihayet bulmasına rağmen savaş yıllarında güvenliğin tesisi amacıyla ülkeye gelen Suriye askeri gücü, Mayıs 2000'de İsrail'in Lübnan topraklarını terk etmesine rağmen varlığını sürdürmeye devam etmiştir. 1998 yılında Suriye, ordunun başındaki Lahoud'u destekleyerek yeni başkan olarak göreve getirmiştir. Başbakan Hariri bundan sonra istifa etmiş ve Başbakanlığa Salim Hoss getirilmiştir. İki yıl politik ve ekonomik durgunluk içerisinde ülke idare edilmiştir. 2000 yılında gerçekleştirilen Parlamento seçimleri Hariri'nin zaferi ile sonuçlanmıştır. Dünyanın da baskısı ile Suriye ve Lahood, Hariri'yi yeniden Başbakan olarak göreve atamıştır. İş başına geçtikten sonra Hariri'nin sadece ekonomi konuları ile ilgilenmesini ve dış politika işlerini ise Lahood'a ve Şam'a bırakılması konusunda ısrarda bulunulmuştur. Birkaç hafta içerisinde Lahoud başkan olarak elinde bulundurduğu güç ile ve Suriye'den de destek alarak Hariri'nin politika yapma gayretlerine engel olmuştur. Hariri'nin zaman içerisinde İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2

politik gücü yavaşlamaya başlamış ve 2003 Nisan'ın da yeni hükümeti kurmuştur. Hariri'nin asıl amacı Lahoud'un iktidarını sonlandırmaktır. Bu dönemde Lahoud 1 dönem daha iktidarda kalabilmek amacı ile Suriye'yi ikna etmiştir. 2004 yılının sonlarında Hariri ve Suriye başkanı Esat arasında gerçekleşen toplantıda Lahoud'un görev süresinin uzatılması konusunda Hariri'nin destek sağlaması istenmiştir. Daha sonra Başbakanlık görevinden istifa eden Hariri. 2005 seçimleri için çalışmalara başlamıştır. Ülkede Suriye karşıtı bir hareket başlamıştır. Bu hareket Fransa ve ABD'yi BM Güvenlik Konseyinden 1559 sayılı kararı çıkarmasına neden olmuştur. Suriye'nin Lübnan'ın iç işlerine karışmaması ve Suriye'nin askeri gücünü Lübnan'dan çekmesi istenmiştir. Bu durumda Lahoud 2005 seçimlerini iptal etmiştir. Şubat 2005 ortalarında Hariri ve etrafındaki 20 kişi Beyrut'ta bir suikasta maruz kalmış ve hayatını kaybetmiştir. Hariri'nin ölümü sokak gösterilerinin artmasına neden olmuş ve Beyrut'ta gösteriler düzenlenmiştir. Ayrıca Hıristiyan ve Müslümanlar arasında bir bölünme başlamıştır. Yürütme, Yasama Lübnan iç politikasının özelliklerinin başında, çağdaş siyaset biliminin bilinen tanımlarına uygun ulusal siyasi partilerin bulunmaması gelmektedir. Siyasi güçler; genellikle belirli coğrafi bölgelerden destek bulan siyasi geleneğe sahip ailelerin temsilcileri, dinsel tabana dayalı örgütler, dinsel temeli olan siyasi kuruluşlar ve milis örgütleri ya da bazı siyasi şahsiyetlerin oluşturdukları gruplar tarafından temsil edilmektedirler. Bunun doğal sonucu olarak, siyasi güçlerin meclisteki dağılımı da parçalanmış siyasi ve toplumsal bir yapıyı yansıtmaktadır. Lübnan ın Anayasal sisteminin temellerinin ilki 1926 yılında, ikincisi 1943 yılında ve nihayet üçüncüsü Taif Barış Anlaşması nın hemen akabinde 1990 yılında kabul edilen 3 yasa oluşturmaktadır. 21 Eylül 1990 tarihli Anayasa, Cumhuriyeti bağımsız ve birleşik bir yapı olarak dünyaya ilan etmiştir. Söz konusu Anayasa; ifade özgürlüğüne, insan haklarına, parlamenter demokrasiye, özel mülkiyete, serbest piyasa ekonomisine, dengeli bölgesel kalkınma ve farklı dinler arasında uyum ve ahenge atıfta bulunmaktadır. Siyasi sistem, kuvvetler ayrılığı prensibinden hareketle, Yasama Yürütme Yargının yanı sıra bir dizi kontrol ve denge mekanizmalarını da içermektedir. Parlamento seçimleri 4 yılda bir defa yapılmaktadır. Yürütmenin ana sorumlusu Hükümet adına Başbakandır. Yargı, bağımsız mahkemelerce icra edilmektedir. Taif Anlaşması uyarınca iki aşamalı bir politik yapı öngörülmüştür. İlk aşamada, siyasi gücün farklı dini toplulukların temsilcileri arasındaki dağılımı düzenlenmiş, bu bağlamda Parlamentoda sandalye sayısı (128) Hıristiyan ve Müslümanlar arasında eşit sayıda paylaşılmış ve ikinci aşamada, Bakanlar Kurulu ile Parlamentonun gücü arttırılmıştır. Yukarıda bahse konu dini temsil esasından hareketle, 1943 yılından bu yana Cumhurbaşkanı Hıristiyan (Maronite), Meclis Başkanı Müslüman (Şii), Başbakan Müslüman (Sünni) olup, Meclis Başkan Yardımcısı ile Başbakan Yardımcısı Hıristiyan (Ortodoks) cemaatinden tayin edilmektedir. Cumhurbaşkanı, Parlamentonun 2/3 çoğunluğu ile 6 yıl için seçilir. Cumhurbaşkanı, Yüksek Savunma Konseyi nin başı olduğu gibi, ordunun da en üst düzeyde komutanıdır. Katıldığı Bakanlar Kurulu toplantılarına başkanlık eder, ancak burada oy hakkı yoktur. Başbakanı atamak yetkisi de kendisine aittir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 3

İç savaşın sona erdiği 1990 yılından bu yana; 1992, 1996 ve nihayet 27 Ağustos 2000 tarihlerinde olmak üzere 3 genel seçim yapılmış olup, 1992 tarihinde yapılan seçim aynı zamanda 1972 yılından 20 yıl sonra yapılan ilk milletvekili seçimi olma özelliğini de taşımaktadır. Diğer taraftan mahalli seçimler ise, 1963 yılından bu yana ilk kez 1998 yılında yapılmıştır. Ülke çapında 624 Belediye mevcut olup, bunların seçilmiş üye sayısı 7401'dir. Halkın Etnik Yapısı: Lübnan daki demokratik siyasi sistem ile Anayasada belirtilen ifade ve din özgürlüğü kavramları ülkede geniş bir yelpazede dağılmış farklı siyasi oluşumlara sebebiyet vermiştir. Nitekim, farklı etnik geçmişi ve siyasi inanışı temsil eden 30 dan fazla siyasi parti bulunmaktadır. 4 milyona yakın nüfusa sahip olan Lübnan da din ve mezheplere göre dağılımı gösteren kesin rakamlar mevcut olmamakla beraber, çoğunluğunu Şiilerin oluşturduğu Müslüman grup ülke nüfusunun yaklaşık % 60 ını oluşturmakta iken, çoğunluğunu Katolik Maronitlerin oluşturduğu Hıristiyan grup yaklaşık % 40 ı temsil etmektedir. Ülke nüfusunun % 95 i Arap, % 4 ü Ermeni (yaklaşık 300.000 kişilik nüfus ile en büyük diyasporayı teşkil etmektedirler) ve % 1 i ise diğer etnik gruplardan (Süryani, Kürt, vs.) oluşmaktadır. Ülkenin Coğrafi Konumu Akdeniz in doğu kıyısında 10.452 km2 yüzölçümüne sahip olan Lübnan, kuzeyden güneye 225 kilometrelik bir sahil şeridi boyunca kuzeyde Suriye den güneyde Filistin topraklarına kadar uzanır. En geniş noktası, Doğu Batı hattında 85 km'dir. Dağlık bir ülke olan Lübnan ın toplam yüzölçümünün yarısından fazlası 1000 metrelik rakımın üstündedir. Kuzeyden güneye iki sıra paralel dağ silsilesi yer almaktadır ki, bunlardan kıyıya paralel olanı en yüksek noktasında (Qurnat As Sawda/ Kara Tepe) 3088 metreye ulaşırken, arka paralelindeki sıranın en yüksek noktası 2814 m. ye ulaşır. Her iki dağ sırası arasında yer alan Bekaa Vadisi ise elverişli iklimi ve mümbit toprakları ile tarım için uygun bir bölge konumundadır. Asi ve Litani nehirleri de vadinin sulanması için önemli birer doğal kaynaktır. SEKTÖRLER İTİBARİYLE LÜBNAN EKONOMİSİ Tarım Sektörü Bol güneşli bir ülke olması ve zengin su kaynakları ile birlikte verimli topraklara sahip olan bu ülkede tarım sektörü bölgede en fazla potansiyele sahip sektör olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak buna rağmen sektör hiç gelişmemiş ve oldukça zayıf bir konumdadır. Arazilerinin büyük bir çoğunluğu küçük, sulanmamış ve modası geçmiş veya verimli olmayan üretim teknikleri uygulanarak verimsiz bir hale getirilmiştir. Çiftçilerin büyük bir çoğunluğu eğitimli değildir. Başlıca tarım ürünü patates olup, çiftçilerin ürünleri yerel olarak tüketilmekte ve ihracat için daha karlı olabilecek ürünlere geçiş sağlanamamaktadır. BM FAO'ya (Food and Agriculture Organization) göre, Lübnan'ın 330.000 hektar tarım arazisine sahip olduğu, bu alanın 170.000 Hektarlık kısmının ise ekilebilir olduğu belirtilmektedir. En önemli tarım alanları Bekaa vadisindeki düz arazilerdir. Bu alan ekilebilir alanın % 35'ini oluşturmaktadır. Ayrıca verimli kıyı ovaları da önem taşımaktadır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 4

Bekaa vadisinde kök sebzeler, bazı tahıllar ve tütün toplam üretimin % 30'unu sağlamaktadır. Kıyı bölgelerde muz, kavun ve elma gibi bazı meyveler de yetiştirilmektedir. Devlet, tütün gibi bazı ürünlerin üretimini desteklemektedir. Özellikle Bekaa vadisinin güneyindeki kırsal nüfusu bu yönde desteklemektedir. İç savaş sırasında Bekaa vadisi uyuşturucu yetiştirme ve işleme sanayiinin en büyük bir merkezi konumundaydı. Savaş yüzünden çiftçilerin yasal yollardan üretim yapmaları sağlanamamıştır. 1990 yıllarının ortalarında yasal olmayan üretim durdurulmuş ve 2000 2001 yıllarında haşhaş üretimi tekrar başlamıştır. Ancak miktar olarak iç savaştaki miktardan oldukça düşük durumdadır. İlaveten, savaştan sonra canlı hayvan üretimi hemen hemen durma noktasına gelmiştir. Yakın zamanda ABD'den büyük baş hayvan yardımı sayesinde canlı hayvan üretimi tekrar canlanmaya başlamıştır. Ayrıca birçok tavukçuluk firması da tekrar faaliyete başlamıştır. Şarap Üretimi Ülkenin en başarılı kültürel tarım sektörlerinin başında yerel üzüm bağlarından yapılan şarap üretimi gelmektedir. Lübnan şaraplarının mazisi antik çağlara kadar uzanmaktadır. İç savaşın son bulmasından sonra üzüm bağlarının sayısında daha önceden varolan üreticiler vasıtası ile çok hızlı bir artış yaşanmıştır. En güzel şarapları arasında Cinsault, Syrah ve Sauvignon şarapları verilebilir. Tahminen çoğunluğu Bekaa vadisinde olmak üzere 1100 hektar alan şarap üretilmek amacı ile işlenmektedir. Bu yöre yılın 300 gününde güneş ışığı almakta ve kışları da çok az donma olaylarına maruz kalmaktadır. Şu anda ticari olarak 7 tane şarap işletmesi bulunmakta olup, bunun en büyüğü Chateau Musar'dır. 2002 yılında sanayi 6 milyon şişe şarap üretmiştir. Bu miktarın % 35'i ihraç edilmiştir. Büyük bir çoğunluğu da Avrupa ve Amerika'daki Orta Doğu restaurantlarında satılmaktadır. Tarım sektörü GSYİH'nın % 10 15 bir kısmını içermektedir. Aynı oranda da bir iş gücünün istihdamını sağlamaktadır. Üretiminin büyük bir çoğunluğu yerel olarak tüketilmekte ve bir kısmı da öncelikle BAE ve Suudi Arabistan'a ihraç edilmektedir. Sektör ayrıca devletten sınırlı oranlarda destek almaktadır. Sonuç olarak yatırım konusunda bir eksiklik hissedilmektedir. Madencilik ve maden işleme Lübnan'da ticari olarak işletilebilir maden yatakları bulunmamaktadır. Savaş öncesinde inşaat sektörü canlı bir halde iken mermer için açık işletme tesisleri teşvik edilmişti. Buna ilaveten çimento üretimi için kum ve kireç taşı üretimi gerçekleştirilmiştir. Ayrıca çevre konusunda getirilen düzenlemeler de ocak işletmeciliğini olumsuz yönde etkilemektedir. İmalat Sanayi Bölgedeki diğer ülkelerin aksine, Lübnan hiçbir zaman büyük ulusal sanayi şirketlerinin yaratılması konusunda bir çaba göstermemiştir. Bunun yerine sanayi ve tüketim mallarının hemen hemen tamamını kapsayacak bir şekilde tarihi süresince ithalata bağımlı bir durum sergilemiştir. Yerli sanayi küçük aile şirketlerinden oluşmakta olup, çoğunluğunun çalışan sayısı 10 kişinin altındadır. Burada yarı işlenmiş ithal malları yerel pazara sunmaktadırlar. Mobilya, kağıt ürünleri ve içecek konusunda üretimleri vardır. Katma değer sağlayan sektörleri "mücevhercilik" ile sınırlıdır. İhracat rakamlarına bakıldığında son zamanlarda mücevher ihracatında artış yaşandığı gözlenebilir. Zamana duyarlı ve hassas olan ürünlerde de pazar vardır. Örneğin işlenmemiş gıda ürünleri gibi. Sonuçta birçok Lübnanlı İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 5

üretici, nakliyat masraflarını azaltmak için nüfusun yoğun olduğu yerlerde kurulmuştur. Bu üreticilerin % 60'i Beyrut'ta % 19'u ise Kuzeyde yerleşiktir. İmalat Sanayi Sektörü Firma Sayısı İşgücü Gıda ürünleri ve içecek 4,482 26,389 Metal ürünler 3,554 14,492 Tekstil ve giyim 3,066 14,230 Metalik olmayan maden ürünleri 2,528 13,377 Mobilya 2,350 11,068 Ağaç ürünleri (mobilya hariç) 2,246 6,933 Deri ve ürünleri 1,292 6,481 Toplam (tüm ürünler) 22,205 114,108 Kaynak: EIU 2005 report Sanayi Bakanlığı tarafından yayınlanan verilere göre, 2002 yılında 114.000 kişi sanayi ve imalat sektöründe istihdam edilmiştir. Lisans almış şirketlerin % 96'sı 10 kişinin altında işçi istihdam ederken, ancak % 0.1'i 250 kişiden daha fazla kişiyi çalıştırmaktadır. Ortalama her şirkette 5 kişi çalışmaktadır. En büyük pay gıda üretiminde gerçekleşmektedir. Ayrıca imalat sektörü GSYİH'nın % 17'sini sağlamaktadır. Sektörde çalışan şirketler için, en büyük uğraş savaşın bitmesinden itibaren yeni tesisler ve ekipmanlar için yapılması gereken yatırımlar olmaktadır. Ortak girişimler inşaat sektörü, kimya ve inşaat malzemeleri üzerine yoğunlaşmaktadır. 1990 yılının ortalarından beri inşaat sektörü çok etkilenmiş ve yeni yeni toparlanmaya başlamıştır. Devletin imalat sanayi ile ilgili politikasına gelince, devlet müdahaleci bir tavır sergilememektedir. Yani bir sektör üzerine desteklerini yoğunlaştırmak gibi bir niyeti yoktur. Yakın zamanlarda meydana gelen ticaret tarifeleri belirleyici unsur olmaktadır. Örneğin Salim al Hoss idaresi tarifeleri keskin bir şekilde artırmıştır. Bu da hammadde fiyatlarının artmasına neden olmuştur Uluslararası bir çok şirket Lübnan'ı politik risklerden, sınırlayıcı lisans sistemlerinden, altyapı noksanlıklarından uzak bir bölge olarak düşünmektedir. Her ne kadar Dubai ile kıyaslandığında oldukça yüksek işçilik maliyetine sahip olsa da bölge dağıtımı için önemli bir merkez olarak hala özelliğini korumaya devam etmektedir. İnşaat Sanayi Savaş öncesinde inşaat sektörü ülkedeki en önemli sektör olarak kabul edilmekteydi. Yerel ve uluslararası yatırım imkanları ise kamu ve özel sektör projelerine akmıştır. Devlete yapılan yatırımlar içerisinde devlet karayolları, su ve elektrik şebekeleri sayılabilir. En büyük girişim özel sektör tarafından Beyrut'un yeniden geliştirilmesi amacı ile şehir merkezinde 1.8 milyon m2'lik bir alanın tamamlanmasıdır. Ayrıca özel sektördeki bu İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 6

gelişim ticari ve özel evlerin yeniden inşa amacına da yönelik olmuştur. Bu yatırımlar için sağlanan fonların büyük bir kısmı yurtdışında bulunan Lübnanlı vatandaşlardan ve Körfez Araplarından sağlanmıştır. Sınırlı bir bölüm sayılsa da bu fonların bir kısmı çok lüks evlerin inşasına yönelmiştir. Düşük maliyetli iskan için ayrılan yatırım ihmal edilebilir miktardadır. Bu savaş süresince 400.000 ev hasar görmüştür. 1992 ve 1995 yılları arasında özel yatırımların % 50'si inşaat sektörüne akmıştır. İnşaat sektörü GSYİH'nın % 10'unu sağlamaktadır. Tamamlanmamış binlerce ev yeni yatırımları beklemektedir. Bu sure İsrail ile sınır bölgesinde olan çatışmalarla örtüşmektedir. Burada 8 milyar $ tutarında satılmamış apartman ve ofis yerinin olduğu tahmin edilmektedir. İsrail işgalinin güneyde sona ermesinden sonra yeniden inşaatlara başlanmaktadır. Ayrıca turizm sektöründeki iyi gelişmeler yeni otellerin ve tatil beldelerinin inşaatını gerektirmektedir. Başbakan Hariri'nin öldürülmesinden sonra belirgin bir düşüş yaşanmıştır. Ancak yılın ikinci yarısından sonra sektörün tekrar düzeldiği görülmektedir. İnşaat Sanayi Sektörü 2000 2001 2002 2003 2004 Çimento (1000 ton) 2,633 2,715 2,601 2,704 2,728 İnşaat izinleri (1000 m2) 6,870 6,855 7,898 8,806 9,166 Finans Hizmetleri 1960'larda ve 1970'lerin başında Beyrut Orta Doğunun finans merkezi olarak kabul edilmekteydi. Birçok uluslararası şirketin ve banka şirketlerinin merkezleri Beyrut'ta kurulmuştu. Savaş sırasında yabancı şirketler hemen bölgeyi terk etmiştir. Yerel bankalar da Körfezde, Kıbrıs'ta ve Avrupa'da Offshore banka halline dönüşmüştür. Çok iyi yetişmiş olan personelleri de ABD'de, Avrupa'da ve Körfezdeki diğer kuruluşlara transfer olmuşlardır. Savaşın bittiğinden beri 10 yıldır finans otoriteleri ve yerel kuruluşlar Beyrut'u tekrar eski konumuna getirmek için çaba içine girmişlerdir. Bütün çalışmalar başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Çünkü karşısında artık rekabet edilmesi gereken yeni kurulmuş olan Bahreyn ve Dubai gibi iki büyük finans merkezi oluşturulmuştur. Birçok banka da Ürdün, Körfez ülkeleri ve yakın zamanda da Suriye'de olmak üzere diğer bölgelerde operasyonlarını genişletme ihtiyacını hissetmiştir. 2004 yılı sonlarında Lübnan'da Merkez Bankası lisansı altında faaliyet gösteren banka sayısı 53 adettir. 10 yatırım bankasına ilaveten yabancı bankaların 16 temsilciliği de bulunmaktadır. Sektörde 2004 yılında 15.500 kişi istihdam edilmiştir. Varlıklarının değeri GSYİH'nın üç katı büyüklüğüne ulaşmış durumdadır. Lübnan'ın lider finans kuruluşları arasında Banque Audi Saradar, Fransa Bank ve Banque du Liban ve d Outre Mer sayılabilir. İç savaştan önce, Lübnan Arap dünyasında yabancı bankalar açısından dünyanın en büyük sayıda temsilcilik ofisinin bulunduğu bir ülkeydi. Bu süreçte çoğu ülkeyi terk etmiş ve savaş bitiminde tekrar ofislerini açmak için geriye dönmüştür. Çoğunun amacı savaş sonrasındaki yeniden yapılanmada pay almak ve Suriye gibi diğer pazarlarda yerini sağlamlaştırmaktır. Savaş süresince ABN Amro, ING Barings ve Credit Lyonnais gibi bankalar tüm varlıklarını satıp pazarı terk etmişlerdir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 7

Turizm Turizm Lübnan ekonomisinde 1960'larda ve 1970'lerin başında hayati rol oynamaktaydı. GSYİH'nın ise % 20'sini sağlamaktaydı. Ziyaretçilerinin büyük bir çoğunluğu Arap Körfez Bölgesinden gelmekteydi. Yaz aylarında Beyrut'un üst kısımlarındaki dağlarda daha soğuk iklim koşullarında tatil yapmak arzusu içindeydiler. Avrupa'dan da önemli derecede turist Beyrut'un hareketli gecelerini yaşamak ve arkeolojik yerlerini ziyaret etmek amacı ile ülkeye gelmekteydi. İç savaştan sonra hem kamu hem de özel sektör, hayati değer taşıyan bu sektörü tekrar canlandırmak için yoğun çaba içerisine girmişlerdir. Burada Beyrut hava alanının yeniden yapılandırılması için 500 milyon $ tutarında bir yatırım gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Beyrut'un deniz gören bölgelerinde onlarca 5 yıldızlı otel yapılmıştır. Körfez Arapları tekrar 1990 yıllarındaki gibi Beyrut'a gelmeye başlamışlardır.11 Eylül saldırısının neticesinde ABD'ye veya Avrupa'ya giden turist sayısında çok büyük düşüşler yaşanmıştır. Ayrıca Irak işgalinden dolayı birçok kişi seyahat yönlerini Beyrut'a çevirmeye başlamıştır. 2003 yılında 1 milyon civarında rekor sayılabilecek bir turist ülkeye giriş yapmıştır. Bu yükseliş 2004 yılında da devam etmiştir. Ancak 2005 yılında Mr. Hariri'nin katledilmesi neticesinde turist sayısında bir önceki yıla göre % 16 civarında bir düşüş yaşanmıştır. Yılın ikinci yarısından sonra tekrar toparlanma eğilimi içine girmiştir. Turizm Sektörü 2000 2001 2002 2003 2004 Ülkeye Gelen Turist Sayısı 741,684 837,072 956,471 1,060,000 1,278,503 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 8

DIŞ TİCARET Yer altı kaynaklarının olmayışı ve sınırlı miktarda tarım ve imalat sektörüne sahip olması nedeni ile, ekonomik aktivite açısından Lübnan, geleneksel olarak ithal mallara bağımlı bir hale getirmiştir. İthalatın GSYİH'daki oranı % 40 seviyelerindedir. Bu oran komşuları Suriye'de % 20 25 ve Mısır'da ise % 20 civarındadır. Savaşın bitiminde yeniden yapılanma için sermaye mallarına olan ihtiyaç iki katına çıkmıştır. 1991 yılında 3.4 milyar $ olan ithalat, 1997 yılında 7.5 milyar $ seviyelerine kadar yükselmiştir. 1990'ların sonunda yukarı artış ivmesi yavaşlamıştır. 1999 yılında ithalat 6.1 milyar $ olmuştur. 2001 yılında harcamalar tarife oranlarındaki düşüşle birlikte kuvvetlenmiş olup, 2002 yılında KDV ile birlikte tekrar düşmüştür. Fiyatların ve talebin yükselmesi ve ABD Dolarının değer kaybetmesi neticesinde, 2003 yılında ithalat 7.2 milyar $'a, 2004 yılında ise 9.4 milyar $'a yükselmiştir. En fazla ithal edilen madde ise gıda ürünleri olup, toplam ithalatın % 20'sini oluşturmaktadır. Bunu elektrik malzemeleri, petrol ürünleri ve araçlar takip etmektedir. Avrupa ve ABD Lübnan'ın en büyük tedarikçileridir. Değer bazında % 60'a yakın bir ihtiyacı bu pazarlardan sağlanmaktadır. İtalya ve Fransa'da en büyük tedarikçileri konumunda olan ülkelerdir. Dış Ticaretinde Önem Arz eden Mallar (Milyon $) 2000 2001 2002 2003 2004 İhracat fob Değerli Taşlar ve Mücevherler 126.8 141.0 214.6 464.2 287.0 Makine ve mekanik ekipman 74.8 114.5 119.5 179.4 274.0 Hazır gıda ürünleri 72.5 99.7 102.3 149.6 148.0 Kimyasallar 88.4 88.2 108.0 114.6 149.0 Toplam İhracat (tüm ürünler) 714.3 889.3 1,045.5 1,524.0 1,747.0 İthalat (cif) Maden ürünleri 1,096.4 1,341.5 974.0 1,190.0 2,068.0 Makine ve mekanik ürünler 1,066.4 999.7 862.8 872.5 1,109.0 Ulaşım ekipmanları 555.7 713.1 572.4 696.4 843.0 Kimyasal ürünler 525.8 595.8 632.0 715.5 828.0 Toplam İthalat (tüm ürünler) 6,224.7 7,291.0 6,445.0 7,167.3 9,396.7 Kaynak: Banque du Liban. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 9

Önemli Ticaret Ortakları 2004 İhracat Değer (milyon $) Payı % BAE 154.1 10.3 İsviçre 146.0 9.7 Türkiye 132.9 8.8 Suudi Arabistan 115.7 7.7 Fransa 73.1 4.9 ABD 71.0 4.7 Toplam 1,501.7 100.0 İthalat Değer (milyon $) Payı % İtalya 1,033.9 11.6 Fransa 952.4 10.7 Almanya 756.4 8.5 Suriye 562.1 6.3 Çin 560.2 6.3 ABD 509.3 5.7 Toplam 8,918.5 100.0 Kaynak:EIU 2005 Report İthalat miktarı hızla artmakta, ihracat gelirleri ise makul seviyelerde olup, ithalat için yapılan harcamaların ancak % 10'unu karşılayabilmektedir. Bu da GSYİH'nın ancak % 5'ine tekabül etmektedir. Bunun sebebi de çok küçük ölçekli tarım ve sanayi sektörüne sahip olmasıdır. Gıda ürünlerinde esas olarak taze ve işlenmiş meyve ve sebzeler önem arz etmektedir. Bu ürünler ihraç mallarının % 20'ye yakın kısmını oluşturmaktadır. Son yıllarda, özellikle Beyrutlu Ermeni topluluğu tarafından üretilmekte olan mücevherat sektörü önem kazanmaktadır. Bu mücevherler büyük bir oranda İsviçre'deki tüccarlara satılmaktadır. Ancak 2004 yılında en büyük pazarının BAE olduğu belirtilmektedir. Savaş süresince 1994 yılındaki ihracatı 470 milyon $'dan 715 milyon $'a yükselmiştir. 2004 yılında ise bu miktar 1.501 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Üretim ve pazarlama gelişirken yerel ekonomideki durgunluk, üreticileri satış için dış pazarlara yönlendirmektedir. 2004 yılında ihracatın GSYİH içindeki payı % 8.5 olurken ithalatta bu oran % 20 seviyelerindedir. 2004 yılında ihracatta iyi bir artış yakalanmasına rağmen ithalattaki artış oranının çok yüksek olması ticaret açığını da artırmıştır. Ancak bu kadar açık olması resmi gümrük verilerinin tüm bilgileri içermediği gibi bir izlenimin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Hariri'nin 2000 yılında iş başına gelmesi ile yüksek gümrük tarifelerinin indirilmesi yerel ticaretin büyümesine yardım etmiş ve global ticaret anlaşmalarının yapılmasını kolaylaştırmıştır. Bunun bir parçası olarak AB ile 2002 yılının ortalarında bir anlaşma imzalanmıştır. Lübnan'ın aynı zamanda Suriye ile gerçekleştirdiği ticaretindeki tarifelerin düşürülmesi konusunda taahhütleri ve diğer Arap ülkeleri ile kısmi bölgesel serbest ticaret imkanlarının artırılması yönünde girişimleri vardır. Ayıca DTÖ' ye girmek için de ilk görüşmeleri başlatılmıştır. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 10

Lübnan'ın Seçilmiş Ürün İhracatı 2004 Ürün/Hizmet 2004 (1000 $) Büyüme (Değer) 2003 2004 % Toplam Tüm Ürünler 1,022,755 21 130 7113 7204 Kıymetlı Metaller Ve Kaplamalarından Mucevhercı 106,094 5 24 Esyası Demir Çelik Döküntü Ve 101,903 135 30 Hurdaları,Bunların Külçeleri 7102 Elmaslar 70,867 12 27 4901 Kitap,Broşür,Risale vb Matbua 32,408 52 35 2523 2809 0504 3103 8903 Portland Çimento,Curuf vb Çimentosu,Saplı Çimentosu,Hidrolik 28,973 17 43 Difosfor Pentaoksit,Fosforik 26,469 13 13 Asit,Polifosforik Asitler Hayvan Bağırsakları,Mesanelerı,Mideleri (Balıklar Hariç) 26,304 13 19 Fosfatlı Mineral ve Kimyasal 22,903 67 9 Gübreler Yatlar,Eğlence,Spor Tekneleri,Kürek Tekneleri,Kanolar 22,211 5745 33 9999 19,826 71 70 2401 Yaprak Tütün;Tütün Döküntüleri 19,281 22 33 7404 Bakır Hurda ve Döküntüleri 18,499 148 45 9406 Buhar Türbinleri 15,484 25 38 8544 9403 Elektrik için izole Tel,Kablo,izole 15,469 44 69 iletici,optik Lif Kablo Diğer Mobilyalar,Bunların Aksam Ve 14,339 52 67 Parçaları 7602 Alüminyum Döküntü ve Hurdaları 13,980 52 44 4818 Tuvalet Kağıtları,Kağıt Havlu,Mendil,Kumaş,Masa Örtüsü 12,795 31 49 vb 7604 Alüminyum Çubuk ve Profiller 12,685 4 49 7103 Kıymetli,Yarı Kıymetli Taşlar 11,221 5 23 0901 Kahve 10,265 3 50 3923 Eşya Taşıma Ambalajı için Plastik 10,038 89 73 Mamulleri,Tıpa,Kapak,Kapsul 0701 Patates (Taze,Soğutulmuş) 9,212 2 22 8504 Elektrik Transformatörleri,Statik 8,978 15 63 Konvertisörler,Selfler vb Dünya İhracatın daki Yeri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 11

Diğer Sebze Konserveleri 2005 8,918 34 39 Dondurulmamış (Sirkesiz,Asitsiz) Kaynak: ITC calculations based on COMTRADE statistics Lübnan'ın Seçilmiş Ürün İthalatı 2004 Ürün/Hizmet 2004 (1000 $) Büyüme (Değer) 2003 2004 % Toplam Tüm Ürünler 6,435,762 13 84 2710 8703 3004 Petrol ve Bitümenli Minerallerden 867,646 49 46 Üretilen Ham Hariç Yağlar Binek Otomobilleri,Steyşın 478,588 49 59 vagonlar,yarış Arabaları Tedavi Koruma İlaçları Doze 310,194 7 55 Edilmiş,Perakende Satılabilir 0102 Canlı Sığırlar 115,329 3 7 8525 Radyo Telefon,Radyo,Televizyon Vericileri,Televizyon Kamerası 111,310 268 76 7102 Elmaslar 92,062 3 23 2402 8408 Tütün ve Tütün Benzerlerinden 85,341 6 29 Purolar,Sigarıllolar,Sigaralar Dizel,Yarı Dizel Motorlar Hava 74,930 41 41 Basıncı ile Ateşlenen,Pistonlu 9999 71,749 91 68 0406 Peynir ve Lor 71,037 1 26 8802 8708 7113 8502 8471 0402 Diğer Hava Taşıtları(Helikopter,Uçak,Uydular,U 64,266 89 59 zay Araçları) 87.01 87.05 Pozisyonlardaki 63,402 27 75 Taşıtların Aksam ve Parçaları Kıymetli Metaller ve Kaplamalarından Mücevherci 61,296 5 36 Eşyası Elektrojen Grupları,Rotatif Elektrik 60,921 69 35 Konvertisörleri Otomatik Bilgi İşlem 58,137 30 78 Makinaları,Üniteleri Süt ve Krema Yoğunlaştırılmış veya 54,318 37 35 Tadlandırılmış 1001 Buğday,Çavdarla Karışık Buğday 53,568 52 65 4407 9018 Uzunlamasına Kesilmiş,Biçilmiş 52,550 47 52 Agaçlar:6 mm den kalın Tıp,Cerrahi,Dişçilik,veterinerlik alet 48,910 1 65 ve Cihazları 8711 Motosikletler,Mopetler,Motorlu 46,552 33 34 Dünya İthalatın daki Yeri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 12

8528 4802 Bisikletler,Sepetler Televizyon Alıcıları (Kombine olsun 42,820 18 68 olmasın) Sıvanmış Kağıt ve Karton;Perfore 42,814 21 53 Edilmiş Kart ve Şeritler 4011 Kauçuktan Havalı Yeni Dış Lastikler 38,307 33 76 Diğer Mobilyalar,Bunların Aksam ve 9403 36,056 5 67 Parçaları Kaynak: ITC calculations based on COMTRADE statistics TÜRKİYE İLE TİCARET Türkiye ile Lübnan arasındaki dış ticaret verileri incelendiğinde son yıllarda iki ülke arasındaki dış ticaretin artış hızının iyi olmasına rağmen, karşılıklı dış ticaretimiz henüz arzu edilen seviyelere ulaşamamıştır. 2004 yılı ihracatımız bir önceki yıla göre % 58 artarak 234 milyon $ seviyelerine yükselmiştir. İthalatımız da bir önceki yıla göre % 100 artarak 147 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Dış Ticaret Değerleri ($) Yıl İthalat İhracat Dış Ticaret Dengesi Dış Hacmi Ticaret 1989 2.554.583 76.971.694 74.417.111 79.526.277 1990 6.283.879 50.666.212 44.382.333 56.950.091 1991 6.526.638 90.413.369 83.886.731 96.940.007 1992 4.750.967 99.216.759 94.465.792 103.967.726 1993 6.575.681 99.583.965 93.008.284 106.159.646 1994 6.851.282 160.611.467 153.760.185 167.462.749 1995 19.968.637 159.410.746 139.442.109 179.379.383 1996 27.467.239 182.814.318 155.347.079 210.281.557 1997 35.298.792 199.641.352 164.342.560 234.940.144 1998 29.021.372 156.127.821 127.106.449 185.149.193 1999 11.071.839 161.748.814 150.676.975 172.820.653 2000 22.178.051 129.265.357 107.087.306 151.443.408 2001 26.023.808 183.880.319 157.856.511 209.904.127 2002 41.921.848 187.338.865 145.417.017 229.260.713 2003 71.709.789 148.126.379 76.416.590 219.836.168 2004 147.355.049 234.400.760 87.045.711 381.755.809 2005 119.934.495 138.962.825 19.028.330 258.897.320 Toplam 585.493.949 2.459.181.022 1.873.687.073 3.044.674.971 Not: 2005 Yılı Ocak Ekim Dönemini içermektedir Kaynak: DTM İstatistikleri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 13

İhracat İhracatımızda % 26 pay ile ilk sırada petrol ve petrol yağları bulunmaktadır. Diğer önemli ürünler arasında makine ve parçaları, motorlu kara taşıtları, demir ve çelikten eşya, kıymetli taş ve plastik eşyalar sayılabilir. Maddeler İtibariyle İhracatımız ($) 2004 Toplam 234.400.760 27 Mineral Yakıtlar,Mineral Yağlar Ve Müstahsalları,Mumlar 63.526.297 84 Kazan;Makina Ve Cihazlar,Aletler,Parçaları 17.403.395 87 Motorlu Kara Taşıtları,Traktör,Bisiklet,Motosiklet Ve Diğer 13.810.670 73 Demir Veya Çelikten Eşya 9.673.818 71 İnciler,Kıymetli Taş Ve Metal Mamulleri,Madeni Paralar 9.114.057 39 Plastik Ve Plastikten Mamul Eşya 8.255.577 62 Örülmemiş Giyim Eşyası Ve Aksesuarları 8.225.206 19 Esasını Hububat,Un,Nişasta,Süt Teşkil Eden Müstahzarlar 6.745.660 54 Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Lifler 6.195.000 55 Sentetik Ve Suni Devamsız Lifler 5.856.552 72 Demir Ve Çelik 5.518.383 21 Yenilen Çeşitli Gıda Müstahzarları 4.795.109 70 Cam Ve Cam Eşya 4.689.515 08 Yenilen Meyvalar,Kabuklu Yemişler,Turunçgil Ve Kavun Kabuğu 4.254.659 85 Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları 3.952.598 94 Mobilyalar,Aydınlatma,Reklam Lambaları,Prefabrik Yapılar 3.376.272 68 Taş,Alçı,Çimento,Amyant,Mika Vb Maddelerden Eşya 3.359.591 61 Örme Giyim Eşyası Ve Aksesuarları 3.288.899 25 Tuz,Kükürt,Toprak Ve Taşlar,Alçılar Ve Çimento 3.128.463 40 Kauçuk Ve Kauçuktan Eşya 2.877.039 01 Canlı Hayvanlar 2.668.280 28 İnorganik Kimyasal Müstahsallar,Organik,İnorganik Bileşikler 2.566.632 58 Özel Dokunmuş Mensucat,Dantela,Duvar Halıları,İşlemeler 2.495.457 18 Kakao Ve Kakao Müstahzarları 2.314.730 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 14

03 Balıklar,Kabuklu Hayvanlar,Yumuşakçalar,Diğer Omurgasızlar 2.309.136 07 Yenilen Sebzeler Ve Bazı Kök Ve Yumrular 2.231.388 34 Sabunlar,Yüzey Aktif Organik Maddeler,Yıkama Yağlama Madde. 2.029.544 15 Hayvansal Ve Bitkisel Yağlar Ve Bunların Müstahsalları 1.916.313 57 Halılar Ve Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Yer Kaplamaları 1.873.509 44 Ağaç Ve Ağaçtan Mamul Eşya;Odun Kömürü 1.849.643 17 Şeker Ve Şeker Mamulleri 1.650.538 76 Aluminyum Ve Aluminyum Eşya 1.565.720 24 Tütün Ve Tütün Yerine Geçen İşlenmiş Maddeler 1.515.452 64 Ayakkabılar,Getrler,Tozluklar Vb Eşya Ve Aksamı 1.372.571 22 Meşrubat,Alkollü İçkiler Ve Sirke 1.272.518 04 Süt Ve Süt Mamulleri,Kuş Ve Kümes Hay.Yumurtaları,Bal Vb. 1.249.334 60 Örme Eşya 1.056.553 33 Uçucu Yağlar,Rezinoitler,Parfümeri,Kozmetikler Vb 1.027.172 52 Pamuk 1.024.986 11 Değirmencilik Ürünleri,Malt,Nişasta,İnülin,Buğday Gluteni 982.353 63 Mensucattan Mamul Diğer Eşya,Kullanılmış Eşya,Paçavralar 936.363 69 Seramik Mamulleri 868.794 93 Silahlar Ve Mühimmat,Bunların Aksam,Parça Ve Aksesuarları 860.551 48 Kağıt Ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt Ve Kartondan Eşya 768.863 83 Adi Metallerden Çeşitli Eşya 743.558 26 Metal Cevherleri,Cüruf Ve Kül 719.299 20 Sebze,Meyva,Bitki Parçaları,Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri 674.046 74 Bakır Ve Bakırdan Eşya 595.560 42 Deri Eşya,Saraciye Eşyası,Seyahat Eşyası,Bağırsaktan Eşya 569.860 38 Muhtelif Kimyasal Maddeler 549.815 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 15

32 Debagat Ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa,Boya,Macun,Sakızlar 479.874 56 Vatka,Keçe,Dokunmamış Mensucat,Özel İplik,Sicim Ve Mamulleri 477.398 90 Optik,Fotoğraf,Sinema,Ölçü,Kontrol,Ayar Cihazları,Tıbbi Alet. 446.937 35 Albüminoid Maddeler,Tutkallar,Enzimler Vb 419.042 59 Emdirilmiş,Sıvanmış,Kaplanmış Mensucat,Bunlardan Teknik Eşya 406.153 96 Çeşitli Eşya 390.491 29 Organik Kimyasal Müstahsallar 170.820 95 Oyuncaklar,Oyun Ve Spor Malzemeleri,Aksam Ve Parçaları 170.519 98 Harp Silahları 170.463 41 Ham Postlar,Deriler (Kürkler Hariç) Ve Köseleler 147.798 50 İpek 104.967 82 Adi Metallerden Aletler,Bıçakçı Eşyası,Sofra Takımları 93.864 09 Kahve,Çay,Paraguay Çayı Ve Baharat 91.017 12 Yağlı Tohum Ve Meyvalar,Sanayi Bitkileri,Saman,Hayvan Yemi 88.748 51 Yün,Kıl,At Kılı;Bunların İplik Ve Dokumaları 68.804 30 Eczacılık Ürünleri 68.334 49 Basılı Kitap,Gazete,Resim Vb Baskı Sanayi Mamulu,El Yazmaları 38.056 02 Etler Ve Yenilen Sakatat 30.755 79 Çinko Ve Çinkodan Eşya 29.380 31 Gübreler 26.052 13 Laklar,Sakızlar,Bitkisel Özsu Ve Hülasalar 25.900 53 Dokumaya Elverişli Bitkisel Lifler,Kağıt İpeği Ve Dokumaları 24.628 37 Fotoğrafçılıkta,Sinemacılıkta Kullanılan Eşya 22.999 43 Postlar,Kürkler,Taklit Kürkler Ve Mamulleri 22.416 86 Demiryolu Ulaşım Araçları Vb,Aksam Ve Parçaları 20.096 05 Tarifenin Başka Yerinde Yer Almayan Hayvansal Müstahsallar 15.360 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 16

36 Barut,Patlayıcı Maddeler,Pirotekni Mamulleri,Kibrit Vb 14.654 66 Şemsiye,Baston,Kamçı,Kırbaç Ve Bunların Aksamı 7.648 65 Başlıklar Ve Aksamı 6.839 23 Gıda Sanayii Kalıntı Ve Döküntüleri,Hazır Hayvan Gıdaları 4.890 78 Kurşun Ve Kurşundan Eşya 2.464 67 Hazır Kuş Tüyü Ve İnsan Saçı Mamulleri,Yapma Çiçekler 2.425 10 Hububat 2.004 91 Saatler Ve Bunların Aksam Ve Parçaları 1.916 46 Hasır;Saz Ve Benzeri Örülebilen Maddelerden Mamuller 1.554 88 Hava Taşıtları,Uzay Araçları,Aksam Ve Parçaları 197 Kaynak: DTM İstatistikleri İthalat İthalatımızda en önemli pay, % 65'lik ile demir çelik döküntü ve hurdalarına ait olurken, ikinci önemli ürün % 17'lik payı ile fosforik asit ve benzeri kimyasallar olmaktadır. Ayrıca ham post, deriler ve hayvan ürünleri de önemli ithal ürünlerimizdir. Maddeler İtibariyle ithalatımız ($) 2004 Toplam 147.355.049 72 Demir Ve Çelik 96.696.315 28 İnorganik Kimyasal Müstahsallar,Organik,İnorganik Bileşikler 26.469.498 41 Ham Postlar,Deriler (Kürkler Hariç) Ve Köseleler 7.571.801 51 Yün,Kıl,At Kılı;Bunların İplik Ve Dokumaları 3.043.317 05 Tarifenin Başka Yerinde Yer Almayan Hayvansal Müstahsallar 3.005.580 27 Mineral Yakıtlar,Mineral Yağlar Ve Müstahsalları,Mumlar 2.675.056 48 Kağıt Ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt Ve Kartondan Eşya 2.609.144 31 Gübreler 1.593.840 70 Cam Ve Cam Eşya 1.115.327 71 İnciler,Kıymetli Taş Ve Metal Mamulleri,Madeni Paralar 845.724 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 17

85 Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları 412.745 34 Sabunlar,Yüzey Aktif Organik Maddeler,Yıkama Yağlama Madde. 247.670 49 Basılı Kitap,Gazete,Resim Vb Baskı Sanayi Mamulu,El Yazmaları 181.696 84 Kazan;Makina Ve Cihazlar,Aletler,Parçaları 160.595 39 Plastik Ve Plastikten Mamul Eşya 112.338 89 Gemiler,Suda Yüzen Taşıt Ve Araçlar 97.449 33 Uçucu Yağlar,Rezinoitler,Parfümeri,Kozmetikler Vb 88.332 23 Gıda Sanayii Kalıntı Ve Döküntüleri,Hazır Hayvan Gıdaları 87.664 78 Kurşun Ve Kurşundan Eşya 50.955 87 Motorlu Kara Taşıtları,Traktör,Bisiklet,Motosiklet Ve Diğer 50.635 08 Yenilen Meyvalar,Kabuklu Yemişler,Turunçgil Ve Kavun Kabuğu 46.141 62 Örülmemiş Giyim Eşyası Ve Aksesuarları 31.841 38 Muhtelif Kimyasal Maddeler 18.848 12 Yağlı Tohum Ve Meyvalar,Sanayi Bitkileri,Saman,Hayvan Yemi 18.400 42 Deri Eşya,Saraciye Eşyası,Seyahat Eşyası,Bağırsaktan Eşya 18.328 16 Et,Balık,Kabuklu Hayvan,Yumuşakça Vb Hayvansal Müstahzarlar 13.120 57 Halılar Ve Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Yer Kaplamaları 12.856 88 Hava Taşıtları,Uzay Araçları,Aksam Ve Parçaları 12.750 07 Yenilen Sebzeler Ve Bazı Kök Ve Yumrular 11.760 90 Optik,Fotoğraf,Sinema,Ölçü,Kontrol,Ayar Cihazları,Tıbbi Alet. 11.565 96 Çeşitli Eşya 8.899 61 Örme Giyim Eşyası Ve Aksesuarları 6.597 40 Kauçuk Ve Kauçuktan Eşya 4.211 22 Meşrubat,Alkollü İçkiler Ve Sirke 3.808 82 Adi Metallerden Aletler,Bıçakçı Eşyası,Sofra Takımları 3.803 73 Demir Veya Çelikten Eşya 3.292 İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 18

74 Bakır Ve Bakırdan Eşya 3.159 54 Dokumaya Elverişli Suni Ve Sentetik Lifler 2.607 97 Sanat Eserleri,Koleksiyon Eşyası,Antikalar 2.480 94 Mobilyalar,Aydınlatma,Reklam Lambaları,Prefabrik Yapılar 2.032 32 Debagat Ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa,Boya,Macun,Sakızlar 1.787 63 Mensucattan Mamul Diğer Eşya,Kullanılmış Eşya,Paçavralar 810 95 Oyuncaklar,Oyun Ve Spor Malzemeleri,Aksam Ve Parçaları 274 Kaynak: DTM İstatistikleri İŞ ADAMLARININ DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Ticaret Düzenlemeleri, Gümrükler Ve Standartlar Serbest Ticaret Düzenlemeleri Lübnan'da serbest ve açık ticaret rejimi uygulanmaktadır. AB, WTO ve sınırlarındaki Arap ülkeleri ile serbest ticaret yapılabilmesini temin etmek amacı ile çalışmalar sürdürülmektedir. Lübnan ve AB arasında 2003 yılı Mart ayında bir anlaşmaya varılmıştır. Bu anlaşmada sanayi ürünlerinin büyük bir çoğunluğu için karşılıklı olarak serbest ticaretin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca tarım ve işlenmiş gıda ürünleri konusunda serbest ticaretin yürütülmesi planlanmaktadır. "Euro Med Partnership"in amacı da Akdeniz ülkeleri ile 2010 yılında kadar bir aralarında serbest bölge oluşturulması hedeflenmektedir. Lübnan aynı zamanda Dünya Ticaret Örgütüne üyelik sürecini yürütmektedir. Gözlemci statüsü 1999'da başlamış ve 2002 yılında ilk çalışma grubu görüşmelere başlamıştır. Arap ligi ile entegre çabaları sürdürmekte olan Lübnan, 1997 yılında "Greater Arab Free Trade Area Agreement (GAFTA)" kabul etmiştir. GAFTA yıllık gümrük tarifelerinde 10 yıllık dönem zarfında % 10'luk bir düşüş öngörmektedir. Tarife Dışı Engeller Lübnan devleti tarafından ithal ve ihracatta birçok tarife dışı engel uygulanmaktadır. Önlemler içerisinde; lisans, kota, vize, veteriner sertifikası ve bitki sağlık sertifikası gibi belgelerle yasaklamalar getirilmektedir. Aynı zamanda Lübnan bölgesinden transit olarak geçecek tüm mallar için aynı yasaklamalar getirilmektedir. Bir ürünün gümrükte tarife dışı engellere tabi tutulup tutulmadığını aşağıdaki web sayfasına girerek öğrenmek mümkündür. www.customs.gov.lb İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 19

İthalat vergileri % 83'ten daha fazla bir malın gümrük tarifesinin değeri % 5 ve daha aşağısındadır. Bu oranlar Lübnan gümrük sayfasından edinebilir. İthalat ve ihracat için gerekli düzenlemeler İthalat işlemi Single Administrative Document (SAD) Tek İdari Doküman deklarasyon formu Konşimento Paketleme Listesi Ticari Fatura (orijinal) Teslim Siparişi (malların sahipliğinin ispat edilmesi için) Sosyal güvenlik ofisinden her 6 ayda bir yenilenen Ölüm Belgesi İhracatçı ve ithalatçı arasında imzalanan satış kontratı Menşe şahadetnamesi (TOBB) İthal edilen mal ile ilgili olarak daha birçok değişik dokümana da ihtiyaç duyulmaktadır. Bazı durumlarda; lisans, ön lisans, izin, ön izin, onay, ön onay, vize, ön vize, gerekli standartlara uygunluk belgesi, bitki sertifikası, analiz sertifikası, paketleme durumları, fumigasyon belgesi, alkollü ürünler için belge, özel sertifika ve tohumun hangi ülkeden geldiğini belirten değişik belgelere ihtiyaç duyulabilir. İhracat işlemi SAD belgesi deklarasyonu Paketleme listesi Fatura Menşe şahadetnamesi (AB hariç). Menşe şahadetnamesi, tarım ürünleri için Tarım Bakanlığından, sanayi ürünleri için Sanayi Bakanlığından alınmaktadır. AB ile yapılan sanayi ürünleri için Sanayi Bakanlığından EUR1 belgesi ve gümrüklerden FORM A belgesi istenmektedir. Sosyal güvenlik ofisinden her 6 ayda bir yenilenen Hareketsizlik Belgesi (kişiler ve ticari işletmeler için istenmektedir) Daha birçok değişik doküman duruma göre istenebilir. Lisans, ön lisans, geçiş lisansları, izin, ön izin, özel izinler, nakliyat izni, vize, uygunluk ve kalite için ihracat belgesi, tarım sertifikası ve tarım sağlık sertifikası gibi belgelere ihtiyaç duyulabilir. İthali Yasaklanan Mallar Tohumlar (Lübnan sedir türünün korunması amacı ile) Ekmek yapımında kullanılan kimyasal katkı maddeleri (sağlık önlemi) Sofra tuzu iyotsuz (sağlık önlemi) Kimya, maden ve metal ürünlerin artıkları (çevre koruma) Klinker ve siyah çimento (yerli sanayii korumak için) 8 yaşından büyük araçlar ve mal taşımaya müsait araçlar (5 yaş) Kullanılmış medikal ve radyografi aletleri (sağlık önlemi) Cep çakmakları için gaz 900 Megaherz kablosuzu telefon setleri İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 20

Gümrük Düzenlemeleri Lübnan Gümrük tarife rejimi çerçevesinde Armonize Sistem takip edilmektedir. Yeni ve modern gümrük yasaları 2001 yılında yürütülmeye başlanmıştır. Bu şekilde işlemler, gümrük muameleleri ve malların değerlendirilmesi açısından uluslararası standartlar benimsenmiştir. Ayrıca serbest bölge ve sanayiinin gelişmesi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Bu yeni yasa, gecikmeleri ve gümrük ve havaalanlarındaki ithal ürünlerin çekilmesi sırasında oluşan gecikmeleri ve idari engellemeleri ortadan kaldırmaktadır. İlaveten gümrüklerin malların çekilmesi sırasında daha aktif hale getirilmesi için otomasyon ile ilgili çalışmalara da devam edilmektedir. Etiketleme ile ilgili Zorunluluklar Etiketlerde ürünün net ağırlığı, üretim ve son kullanma tarihi, içerikleri ve orijini belirtilmelidir. Etiketleme dili Arapça, İngilizce veya Fransızca olabilir. Hebrew etiketleri ile ilgili ürünler kabul edilmemektedir. Standartlar Libnor Lübnan Standartlar Enstitüsü olup, Lübnan standartlarının yayınlanması ve uygulanması konusundaki tek kuruluştur. Lübnan'da AB normları kabul edilmektedir. Uluslararası kuruluşlar tarafından uygulanan standartlar benimsenmiştir. Bunlar içerisinde Codex Alimentarius Gıda Güvenlik Önlemleri için kullanılmaktadır. IPPC bitki sağlık sertifikası ürünleri için takip edilmektedir. Ayrıca OIE hayvan sağlığı ve kalite güvencesi için de ISO standartları uygulanmaktadır. Geçici Eşya Giriş Gerekleri Geçici eşyanın ülkeye girişi ile ilgili iki tür izin vardır. Gümrükler, yabancı ürünlerin ülkede işlenmek ve tekrar Lübnan dışında veya Serbest bölgelere ihraç edilmek amacı ile ithaline geçici olarak izin verebilir. Bu izin 6 ay için geçerlidir ve iki yıla kadar da uzatılabilir. Gümrükler Genel Müdürlüğü geçici kullanım için bazı özel ürünlerin girişine geçici olarak izin verebilir. Bu geçici ürün süresi ise üç ay ile sınırlıdır. Özel izne tabi olan mallar Kamu işleri, arkeoloji, sinema ve gazetecilik için kullanılacak ekipman, makine ve ticaret fuarlarında sergilenecek olan mallar Bakım onarım amaçlı getirilen eşyalar Lübnan'da doldurulacak veya yeniden ihraç edilecek olan boş konteynırlar, ambalaj malzemeleri veya Lübnan'da boşaltılacak ve sonradan ihraç edilecek olan konteynırlar ve ambalaj malzemeleri Serbest Ticaret Bölgeleri ve Antrepolar Lübnan'da şu anda Beyrut ve Tripoli'de iki serbest bölge faaliyette bulunmaktadır. Serbest Bölgeler Lübnan gümrük alanının dışı olarak kabul edilmektedir. Serbest bölgelere gelen mallar ve ihraç edilen mallardan gümrük vergisi ve diğer vergiler uygulanmamaktadır. Serbest bölgelerde uygulanan ücret içerisinde taşıyıcı, depolama ve verilen diğer hizmetler İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 21

için ücret talep edilmektedir. Gümrüğe giren ve çıkan bütün malların Gümrükler Genel Müdürlüğü'nün kontrol ve istatistiklerine girmesi gerekmektedir. Serbest bölgelere giren mallar sınırsız bir sure için burada kabul edilmektedir. Lübnan'da iki tür depolama imkanı vardır. Bunlar sanayi ambarları ve diğer ambarlar şeklindedir. Bütün gümrük depoları gümrük onayı alındıktan sonra gümrük kontrolü altında tutulmakta, kamu ve özel sektör işletmeleri tarafından idare edilmektedir. Lübnan'da faaliyet gösteren 100 civarında sanayi ambarı vardır. Sanayi ambarları gümrük kontrolü altında bir sanayi tesisi olarak düşünülmektedir. Mallar depolara geçici ithal kabul rejimi çerçevesinde kabul edilmektedir. Ürün eğer ticaret veya kişisel kullanım amacına yönelik olursa geçici kabulden çıkar ve sanayi ambarlarında ithali yapıldıktan sonra gümrük vergilerine tabi olur. Mallar sanayi ambarlarına bir yıl içerisinde işleme tabi olmak üzere kabul edilirler. Sanayi depolarında imal edilmiş olan mallar, yabancı bir ülkeye ihraç edilebilir, serbest bölgeye veya kamu depolarına transferi yapılabilir. Ayrıca yerli pazarda tüketilmek üzere pazara sunulabilir. En son durumda ithalatçı yerel tüketim için imal edilmiş malın pazara sunulduğu anda gümrük vergisini ödeyebilir. Depolama ambarları ise ithal vergilerinden geçici olarak muaftır. İthal malların değerine göre ithal vergileri ödendikten sonra yerel tüketim için mallar tüketiciye ulaşabilmektedir. İkili Ekonomik Anlaşmalar ve Protokoller Hükümetimiz ile Lübnan Hükümeti arasında 10 Ekim 1991 tarihinde İzmir de imzalanan Ticari, Ekonomik, Sınai, Teknik ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması nın 8. Maddesi uyarınca kurulan Türkiye Lübnan Karma Komitesi nin (KEK) I. Dönem Toplantısı 14 17 Nisan 1993 tarihlerinde Beyrut ta yapılmıştır. Buna karşılık, Ankara da yapılması gereken II. Dönem KEK Toplantısı ise bugüne kadar gerçekleştirilememiştir. Diğer taraftan, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması ve Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi anlaşmaları 2004 yılında imzalanmış olup, onay aşamaları devam etmektedir. 14 Kasım 2002 tarihinde Lübnan Ekonomik Forumu ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği arasında İş Konseyi nin kurulmasına karar verildiğine ilişkin anlaşma ile İş Konseyi Kuruluş Protokolü imzalanmış ve Türk Lübnan İş Konseyi resmen kurulmuştur. Al İktissad Wal Aamal grubu tarafindan düzenlenen 1. Türk Arap Ekonomik Forumu 5 6 Mayıs 2005 tarihlerinde İstanbul da gerçekleştirilmiştir. 2. forumun 2006 yılının ilk yarısında Beyrut ta yapılması planlanmaktadır. Lübnan ın AB ile 2002 yılı başında imzaladığı serbest ticaret anlaşması sonrasında ülkemizle Lübnan arasında da bir serbest ticaret anlaşması imzalanması yönünde çalışmalar başlatılmış ve bu kapsamda Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından hazırlanan taslak anlaşma metni Nisan 2002 tarihinde Lübnan tarafına iletilmiştir. Uzun bir aradan sonra ilk tur müzakeresi 2003 yılı Temmuz ayında yapılan STA görüşmelerinin ikinci turu 2004 yılı Ocak ayında yapılmıştır. Lübnan tarafının isteksizliği ve ülkedeki siyasi belirsizlikler nedeniyle üçüncü tur görüşmeler 2005 yılı ortalarına kadar yapılamamıştır. Müzakerelerin Haziran ayında Lübnan daki 4 haftalık seçim sürecinin tamamlanması ve hükümetin kurulması aşamasından sonra yeniden başlaması beklenmektedir. İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 22