İÇİNDEKİLER 06 26 38 60 40 62 oteller Gelirlerini artırmak isteyen oteller, gastronomiye yatırım yapıyor... 6-18 Haberler... 20-25 tedarikçiler Masaüstü ekipmanlarında trend yalın çizgiler... 26-32 Haberler... 34-36 Röportaj Salih Maraş/İnfo Group... 38-39 yatırımlar Türkiye yatırım fırsatlarında bölge lideri olmaya devam ediyor... 40-53 Haberler... 54-59 Söyleşi/Ziraat Bankası Genel Müdürü Ömer Baktır... 60-61 acenteler Türkiye yat turizminde gulet tarzı ahşap tekneleriyle mavi turlara öncülük ediyor... 62-66 Haberler... 67-71 Diğer haberler... 72-78 İstatistikler... 79-80 Yetkin Medya Yayıncılık Ticaret Limited Şirketi Adına Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Sebahattin Ercan sebahattin.ercan@turizmyatirimdergisi.com.tr Genel Koordinatör Bülent Büyükaras bulent.buyukaras@turizmyatirimdergisi.com.tr Editör Özlem Kasa ozlem.kasa@turizmyatirimdergisi.com.tr Görsel Yönetmen Türkel Hocaoğlu turkel_hocaoglu@hotmail.com 2 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013 Yazı İşleri Ece Yarkataş ece.yarkatas@turizmyatirimdergisi.com.tr İletişim Tel: 0 212 278 77 41 pbx Reklam Tel: 0 212 278 77 42 pbx Faks: 0 212 278 77 68 Baskı: Özgün Ofset Tel: 0212 280 00 09 Issn: 2147-2300 Adres: Yetkin Medya Yayıncılık Emniyetevler Mah. Bornova Sok. No: 5/B, 4. Levent / İstanbul info@turizmyatirimdergisi.com Abonelik 12 aylık abonelik bedeli 90 TL dir. Abone olmak isteyenler için hesap numarası: Yetkin Medya Yayıncılık Ltd. Şti. Türkiye İş Bankası 4. Levent-İstanbul Şubesi. IBAN: TR57 0006 4000 0011 1400 7932 49 (Dekont ve adres bilgilerinizi 0212 278 77 68 nolu faksa gönderiniz.) Yayın Türü: Ulusal, süreli, aylık Baskı yeri ve tarihi: İstanbul, Haziran 2013
SUNUŞ Türkiye nin sıcak gündemi ve turizm Sezona güzel bir başlangıç yapan Türkiye Mayıs ayında rekor yıl olarak kabul edilen 2011 in rakamlarını yakaladı. Türkiye nin yükselişinden memnun olan turizmciler İstanbul da Orta Asya ve Türkiye Otel Yatırım Konferansı na da (CATHIC) ev sahipliği yaptı. Türkiye bölgedeki yatırım fırsatlarının konuşulduğu panellerde Türkiye deki yatırım trendinin devam ettiği, özellikle şehir otellerinde orta ve ekonomi segment otel yatırımlarındaki gelişmeye işaret edildi. Konferansta dikkat çekilen bir diğer nokta ise İstanbul başta olmak üzere önemli destinasyon ve lokasyonlarda artan arazi ve yatırım maliyetleri oldu. Panele katılan uluslararası zincir yöneticilerinin Türkiye ye bakışını ve yatırım olanaklarını Turizm ve Yatırım Dergisi için değerlendirdiler. Bugünlerde Türkiye sıcak günler geçiriyor. İstanbul Taksim deki Gezi Parkı nda parkı korumak için başlayan ancak dalga dalga yayılarak iktidarın baskı ve şiddet politikalarına yönelen eylemler, turizm sektörünü olumsuz etkiledi. Gezi parkı protestoları nedeniyle Taksim civarındaki otellerde rezervasyon iptalleri yüzde 30-40 lara çıktı. Olaylarla ilgili Almanya, İtalya, Fransa, İngiltere ve Amerika gibi ülkeler Türkiye ye gelen vatandaşlarına dikkatli olun uyarısı yaptı. Bu da turizmin ne kadar kırılgan olduğunu bir kez daha gösterdi. Alternatif turizm olanaklarının geliştiği Türkiye de son yıllarda gastronomi turizmi de gelişiyor. Yiyecekiçecek yatırımlarının artmasının yanı sıra Türkiye ye uluslararası üne sahip markalı restoranlar da gelmeye başladı. Gastronomiye olan ilgiden otellerde pay almak istiyor. Dolayısıyla otellerdeki restoran ve bar sayısından, nitelikli şef aşçı ve personele kadar bu alanda yatırımlarını artıran oteller, yiyecek-içecekten aldığı payı artırmaya çalışıyor. Bizde otellerde gastronominin geldiği noktayı işin uzmanı aşçılar ve otelcilerle konuştuk. Diğer yandan gastronominin gelişmesi, bu alanda faaliyet gösteren firmalara da olumlu yansıyor. Farklı dünya mutfaklarının Türkiye de de müşteri bulması ve Türk mutfağının gelişmesi, masaüstü ekipmanları alanında hizmet veren tedarikçileri heyecanlandırıyor. Dünyadaki ve Türkiye deki gelişmeleri yakından takip eden tedarikçi firmalar, gerek dünya trendlerinin Türkiye ye taşınması gerekse otelcilerin ihtiyaçlarına göre ürün geliştirilmesi anlamında önemli çalışmalara imza atıyorlar. Bu alanda faaliyet gösteren firmalar son trendleri Turizm ve Yatırım Dergisi ne açıkladılar. Bu sayımızda Türkiye de önemli bir gelişme kaydeden yat turizmini de ele aldık. Gerek marinaları gerek Türkiye kıyılarında mavi tur yapan özel yatlarla gerekse yat üretim kapasitesi ve gulet tarzı yatlarla gerçekleştirilen mavi turlarıyla farklı kanatlarda gelişen yat turizmi, ciddi bir potansiyeli barındırıyor. Türkiye deki Ege ve Akdeniz kıyılarının güzelliği, mavi tur düzenleyen yatlardaki konforun artması ve uygun mavi tur fiyatları gibi nedenlerle gelişmeye devam ediyor. Osmanlı tipi geleneksel gulet teknelerle düzenlenen mavi turlar ise Türkiye ye özgü olduğu için hem tanıtım hem de turist sayısı anlamında çekim merkezi oluşturuyor. Sorunlarına rağmen gelişme gösteren sektörü, uzmanları ele aldı. Turizm ve Yatırım Dergisi nin 11. sayısında Sea Planet Resort &SPA ve Euphoria Aegean Resort &SPA eklerini okuyucularımızla buluşturuyoruz. Keyifle okumanız dileğiyle 24 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013
DOSYA OTELLERDE GASTRONOMİ Gelirlerini artırmak isteyen oteller, gastronomiye yatırım yapıyor Türkiye de gastronomi alanında turizmin gelişmesine paralel olarak son 20 yılda ciddi adımlar atıldı. Gerek hijyen gerek lezzet gerekse sunum alanında gelişen Türk mutfağının yanı sıra aşçılık mesleği de en popüler meslekler haline geldi. Yeme-içme pazarından pay almak isteyen otelciler de bu alana yatırım yapıyorlar. Türkiye nin turizm alanında önemli zenginliklerinden biri de son yıllarda daha da öne çıkan gastronomi Turizmin vazgeçilmez değerlerinden biri olan yeme-içme eylemlerinin tümünü kapsayan gastronomi, özellikle gittikleri ülkelerin yemeklerini tatmak isteyen ve bir kültür deneyimi yaşamak isteyen turistlerin ilgisini çekiyor. Dünyada yeterince tanınmamasına rağmen çok zengin bir mutfağa sahip olan Türkiye de turizm sektöründe gastronominin payını artırmak için son yıllarda atılan adımlar dikkat çekiyor. Gastronomi turizmi, otellerde de gelişiyor Çok zengin bir mutfağa sahip olan Türkiye de son yıllarda gastronomi turizmi de gelişim gösteriyor. 31 milyon turist ağırlayan Türkiye nin tarihi ve doğal güzelliklerinin yanı sıra önemli değerlerinin öne çıkarılması ve alternatif turizm olanaklarının geliştirilmesinde de önemli bir unsur olan gastronomi turizmi, restoranların yanı sıra otellerde de ivme gösteriyor. Özellikle İstanbul da deniz manzaralı lokasyonlarda yer alan lüks o- teller ile müşterilerine bir kültür deneyimi yaşatmak isteyen küçük oteller, otel mutfağına ve ekibine yatırım yapıyorlar. Oteller yiyecek-içecekten aldığı payı artırmak istiyor Türkiye de gastronomi alanında turizmin gelişmesine paralel olarak son 20 yılda ciddi adımlar atıldı. Özellikle uluslararası zincir otellerin Fransız, İtalyan, Uzakdoğu gibi dünya mutfaklarını Türkiye ye taşıması, Türk mutfağını geliştirmek isteyen kesimlere de yeni ufuklar açtı. U- luslararası trendleri yakından takip eden otelciler, dünyada otel gelirlerinde önemli bir paya sahip olan yeme-içme alanında yeniliklere kapılarını açtılar. Bu gelişimde son yıllarda vitrine çıkan aşçıların büyük payı oldu. Türkiye de gastronomi, gerek damak tadı gerek sunum gerekse lezzet açısından önemli bir noktaya erişti. Genç aşçılar gastronominin gelişmesinde önemli rol oynadı Otellerde gastronominin gelişiminde genç aşçıların büyük rolü oldu. Uluslararası yarışmalarda yaratıcılıklarını 26 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013
Günümüzde artık gelir düzeyi yüksek olan yerli ve yabancı turistler, gittikleri ülkelerde farklı lezzetleri tatmak ve farklı kültürleri deneyimlemek istiyorlar. Kültür turlarıyla paralel gelişen gastronomi turizmi, Türk mutfağının yanı sıra zamanla yöresel lezzetleri de ortaya çıkarıyor. konuşturarak çeşitli ödüllerle dönen aşçılar, özgüven kazanarak, mesleklerine sahip çıktılar. Gerek Türk mutfağını gerekse önce dünya mutfaklarını öğrenen ve geliştiren genç aşçılar, zamanla otel mutfaklarında önemli yerlere geldiler. Aşçılar, gerek hijyen gerek lezzet gerekse sunum alanında önemli aşamalar kaydeden aşçılar, bu süreçte modern Türk mutfağını da yaratmış oldular. Aşçılık mesleği popülerleşti Son 20 yılda kendilerini sürekli geliştiren aşçılar, böylece sektörün yapısını tamamen dönüştürdüler. Eskiden yabancı aşçıların çalıştığı uluslararası zincir otellerin mutfaklarında aşçıbaşı olarak yer bulmaya başladılar. Bugün birçok zincirin şef aşçısı konumunda olan Türk aşçılar, sektörde mesleğin prestijini de yükselttiler. Aşçılık mesleğinin bu kadar popülerleşmesinde uluslararası yarışmalar kadar TV programları da etkili oldu. Mesleğin popülerleşmesi, aşçı olmak isteyenlerin sayısını artırdığı gibi gastronomi turizminin de ülke genelinde önemini artırdı. Türk mutfağı modernleşti Dünyanın en zengin mutfaklarından biri olduğu bilinen ancak uluslararası camiada tanıtılmadığı için hak ettiği ilgiyi göremeyen Türk mutfağının önümüzdeki süreçte dünyada da tanınması bekleniyor. Gerek restoran gerekse otel yatırımcılarının Türk ve Osmanlı mutfağına yatırım yapması bu alanda yeni markaları beraberinde getirmesi bekleniyor. Sunum, lezzet, hijyen ve yaratıcılık gibi konularda belli aşamaya gelen Türk mutfağı, özellikle Türkiye de deyim yerindeyse yeniden keşfedildi. Önceleri sadece dünya mutfağına ağırlık veren ve bu alanda isim yapmaya çalışan aşçılar, bugün çok yaygın olmasa da Türk mutfağı konusunda isim yapmaya çalışıyorlar. Yerel lezzetler de gün yüzüne çıkıyor Öte yandan Türk mutfağının yanı sıra yerel mutfaklar da öne çıkmaya başladı. Televizyon programlarının, gurmelerin ve köşe yazarlarının da etkisiyle gün yüzüne çıkmaya başlayan yerel mutfaklar, aşçıların da yeni yorumlarıyla ve reçeteleriyle otel mutfaklarına da giriyor. Kültür turlarıyla paralel gelişen gastronomi turizmi, yöresel lezzetleri de içine katarak, turizmden pay almak isteyen birçok şehir, belde için ürün zenginliği anlamında ön açıcı oluyor. Acenteler, kültür turu rotalarına yerel lezzetleri de ekliyorlar. Oteller restoranlarını outsource ediyor Gastronomiden pay almak isteyen oteller bu alana yaptıkları yatırımları da artırıyorlar. Özellikle İstanbul da manzarası olan lokasyonlarda yer alan Bakanlık Belgeli Yeme-İçme Mekanları (Mayıs 2013) İstanbul 205 Ankara 113 İzmir 51 Bursa 25 Antalya 15 Malatya 14 Adana 13 Eskişehir 13 Samsun 13 Balıkesir 11 Gaziantep 11 Tekirdağ 11 Diğer iller 131 Toplam 626» 06 2013 ǀ turizm&yatırım ǀ 7
DOSYA OTELLERDE GASTRONOMİ 5 yıldızlı lüks oteller, dünyada öne çıkan mutfaklarla ilgili restoran açıyorlar. A- ğırlıklı dünya mutfağı, Türk mutfağı ve Uzakdoğu mutfağı olmak üzere üç ayrı mutfak üzerinde yoğunlaşan oteller, o- tel müşterisini restoranlarına çekmeye çalışmanın yanı sıra dışarıdan da müşteri almaya çalışıyor. Diğer taraftan restoranlarını outsource eden otel sayısı da artıyor. Restoran işletmeciliğini ayrı değerlendiren bazı oteller, hem uluslararası bir markayı otellerine taşımak hem o markanın müşteri kitlesini çekmek hem de bu alandan elde edeceği payı artırmak için bazı restoranlarını farklı markalara outsourcing ediyorlar. TURYİD e göre sektörün büyüklüğü 10 milyar doları buluyor Otel, restoran, lokanta, cafe, bar, eğlence merkezleri, catering hizmetleri ve günübirlik tesisler olmak üzere çok geniş bir alana yayılan yiyecek içecek sektörünün Türkiye deki rakamsal büyüklüğü her yıl artıyor. Turizm Restaurant Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği nin (TURYİD) tahmini verilerine göre 10 milyar doları buldu. Bu rakamın yarısı ise İstanbul da gerçekleşiyor. Amerika da ise yiyecek-içecek sektörünün büyüklüğü 600 milyar doları geçiyor. Bu rakamlara otellerdeki yeme-içme üniteleri dahil edildiğinde karşımıza devasa bir sektör çıkıyor. Gastronomi alanında İstanbul başı çekiyor Diğer sektörlerde olduğu gibi bu alanda da pazarın büyüklüğüyle ilgili kesin bilgilere ulaşmak zor. Kültür ve Turizm Bakanlığı ndan işletme belgesi alan 626 lokanta, eğlence merkezi, bar, günübirlik tesis ve mola noktası bulunuyor. Kuşkusuz sektör bundan çok daha büyük ve geniş alanı kaplıyor. Özellikle İstanbul da yeme-içme ve eğlence merkezlerine yapılan yatırımlar her geçen yıl artıyor. Dünyaca ünlü restoran markalarının İstanbul da şube açması, sektördeki ivmeyi gösteriyor. İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre sadece İstanbul da işletme belgeli 562 yeme-içme tesisi bulunuyor. Ankara, İzmir, Bursa, Antalya gibi büyük şehirler de İstanbul u takip ediyor. İSTANBUL KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI İŞLETME BELGELİ YEME-İÇME VE EĞLENCE TESİSLERİ YERİ Avrupa Anadolu Avrupa Anadolu TOPLAM TÜRÜ Sayısı Kapasite Kapasite Yüzer Tesis 29 10 10470 3651 14121 Özel Tesis 112 30 19378 6339 25717 Lüks Lokanta 1-600 - 600 1.Sınıf Lokanta 84 47 20970 13407 34377 2.Sınıf Lokanta 32 14 4793 1710 6503 Kafeterya 5 1 535 175 710 Müstakil Eğlence Yerleri 6 1 890 50 940 Bar 2 2 210 90 300 Günübirlik Tesisler 9 7 2305 1347 3652 Günübirlik Gezi Tekneleri 27 16 2866 4701 7567 Ticari Yatlar 82 45 918 512 1430 389 173 63935 31982 95.917 KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM BELGELİ YERİ Avrupa Anadolu Avrupa Anadolu TOPLAM TÜRÜ Sayısı Kapasite Kapasite 1.Sınıf Lokanta 3 1 580 160 740 Eğlence Merkezi 1-350 - 350 Günübirlik Tesisler 1-60 - 60 Yat Limanları 2 - - - - 7 1 990 160 1.150 28 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013
DOSYA OTELLERDE GASTRONOMİ RÖPORTAJ Maximilian J.W Thomae / Park Hotel Bosphorus Istanbul Executive Chef Son 20 yılda gastronomi sektörü komple değişti 1993 te daha çok Türkiye de yöresel mutfak, klasik mutfak ve biraz da Osmanlı mutfağı konsepti vardı. Restoranlar daha çok kebap ve balık üzerineydi. Son 20 yılda sektör tamamen değişti. Aşçıların kendine güveni geldi. Türk şefler artık uluslararası zincirlerin şef aşçısı olmaya başladılar. Bugün 30-40 yaşlarında dünyanın her yerinde çalışabilecek başarılı aşçılarımız var. Bugünkü resme baktığınızda gerçekten de çok başarılı bir süreç yaşanmış. Gastoronomi turizminin Türkiye deki son 20 yıllık gelişimine tanıklık eden ve bu gelişimde aktif rol oynayan isimlerden biri de Maximilian Thomae. Yaptığı çalışmalarla aşçılık mesleğinin bugünlere gelmesinde büyük emeği olan Thomae, Turizm ve Yatırım Dergisi nin sorularını yanıtladı. n Siz Türkiye ye ne zaman geldiniz? Ben Türkiye ye 1993 yılında geldim. Bu yıl 20. yılımı tamamladım. İlk olarak Intercontinantal Hotel Group bünyesindeki Crowne Plaza Holiday Inn İstanbul Ataköy de işe başladım. Grubun Türkiye deki ve yurtdışındaki otellerinde 12 yıl çalıştım. Ondan sonra Mövenpick İstanbul Hotel e geçtim. Ardından Pera Palace Hotel in açılışında bulundum. Orayı açtıktan sonra da yine bir tarihi otel olan Park Hotel Bosphorus a geldim. n Bu 20 yıllık süreçte gastronomi alanında neler değişti? Komple her şey değişti. Konsept tarafında bir değişiklik vardı. 1993 te daha çok Türkiye nin yöresel mutfak, klasik mutfak ve biraz da Osmanlı mutfağı konsepti vardı. Restoranlar daha çok kebap ve balık üzerineydi. O dönemlerde otel içinde dünya mutfağı olarak farklı restoran konseptleri vardı. Seneler içinde konsept komple değişti. Bugün restoranlar çok popüler oldu. Dünya mutfağının farklı konseptlerini bulabiliyorsunuz. Türkiye deki işleyiş Avrupa daki gibi oldu. Gelen müşteri otelde konaklıyor, toplantısını, kongresini yapıyor. Akşam yemeğe gitmek istediğinde de otelin restoranında ya da dışarıdaki bir restoranda yemek yiyebiliyor. n Gastronomi alanında otel mutfağı da gelişti değil mi? 10 2 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013 Tabii, gelişti. 1993 te Türkiye de 6-7 tane uluslararası otel vardı. Artık İstanbul da birçok otel açıldı. İSO standartları 1993 te yoktu ama bugün gerçek ISO standartları uygulanıyor. Eskiden gastronom eğitimi konusu da çok zayıftı. Sadece Mengen deki aşçılık okulu vardı. Bugün sektör içinde dünyanın en popüler markalarını okul o- larak kullanabilirsiniz. Okul sayıları arttı. Aşçılık mesleği çok popüler oldu. Gelinen durum Türkiye ye yakışıyor. Çünkü yemekleri, kültürü ve mutfak kültürü çok zengin bir yer. Aşçılığın popüler olmasından dolayı çok çok mutluyum. n Sektörün gelişiminde adı öne çıkan isimlerden birisiniz. Neler yaptınız? Ben 1993 te geldiğimde daha gençtim. Avrupa daki aktivitelerin hangisi burada eksik ise onları buraya getirmeye çalıştım. Bu çalışmaları yaparken sektörün güvenini kazandım. Bu konuda herkese teşekkür etmek istiyorum. Düşünün bir kere, hem gençsiniz hem yabancısınız hem Türk mutfağını geliştirmek istiyorsunuz. Bu noktada etrafımdan çok fazla destek gördüm. Doğru insanlarla çalıştım, doğru projelere katıldım. En önemlisi de ben Türk mutfağını, kültürünü, yaşam biçimini ve Türkçeyi öğrendim. Gençlerle birlikte farklı projeleri yürüttük. Bu destek olmasaydı hiçbir şey olmazdı. TUSİD aşçıları son 20 yılda çok fazla destekledi. Bence çok da doğru bir yatırım yaptılar. Bu sektörün gelişmesinde ekonomik destek çok önemliydi. n O zamanlar aşçılık mesleği nasıldı? Bu işi kimler yapıyordu?
O yıllarda çok farklı bir aşçı profili vardı. Yaşlı aşçıların işin başında olduğu konservatif bir sektör vardı. 50-60 yaş arası şefler vardı, onların yardımcılığını da aynı köyden gelen kişiler oluşturuyordu. Gençlerle kimse ilgilenmiyordu. Yemekleri ustalar yapıyor, gençlere de sebze temizliği ve yıkama işleri yaptırılıyordu. Gençlerin kendini gösterebileceği hiçbir alan yoktu. Biz bunun değişmesi için çok uğraştık. Biz bunu çevirdik ve sektör tamamen değişti. Bunu bu alanda farklılaşmak isteyen birçok şefle birlikte yaptık. Biz Türk Aşçı Milli Takımı nı kurarken, sektörün ilk prototipi Eyüp Kemal Sevinç oldu. 1996 ta yurtdışında bir yarışmaya gittik ve o bir ödül kazandı. Bundan sonra halkla ilişkiler (PR) çalışması başladı. Bu durum gençlerin hoşuna gitti. Kendini geliştirebilecekleri bir yol olduğunu gördüler ve bu konuda kendilerini geliştirmeye başladılar. 2000 lerde sektörün önü açıldı. n Bugün durum nedir? Türk şefler artık uluslararası zincirlerin şef aşçısı olmaya başladılar. Aşçıların kendine güveni geldi. 5 yıldızlı uluslararası markaların şefi olabilirim diye düşünmeye başladılar. Bugünkü resme baktığınızda gerçekten de çok başarılı bir süreç yaşanmış. Bugün 30-40 yaşlarında dünyanın her yerinde çalışabilecek başarılı aşçılarımız var. Ancak uluslararası alana çıkan aşçı sayısı az. Bunun bir nedeni de İngilizceyi öğrenmemeleri Ama bu da değişiyor. Çünkü biz üçüncü döneme geçiyoruz. Bundan 5-6 yıl önce özel aşçılık okulları açılmaya başladı. Buradan mezun olan dil bilen, yeni genç bir profil var. Uzun vadede bu insanlar sektörü daha da geliştirecek. Ülke olarak Türk mutfağı, Türkiye de çok popüler ama yurtdışında maalesef çok nadir tanıyan var. Dünyada hala kebap, lahmacun, balık olarak biliniyor. Ama 90 yıllarının sonunda yaratıcılık çalışmalarına ağırlık verdik, daha iyi sunumlar yapmaya başladık. O zamanlar bunlar Türk yemeği değil diye çok eleştiri de aldık. Ama 2000 lerin sonunda yoğun açılımlar başladı. Bugün hem sunum olarak hem de lezzet olarak modern Türk mutfağı oluştu. biraz daha Avrupa ya açılabilirsek, Türkiye deki aşçılar Avrupa ülkelerinde biraz daha fazla çalışmaya başlarlarsa, aşçı profili biraz daha yükselir. Yurtdışında çalışıp geri dönen aşçılar, yeni fikirleri, heyecanları ve bakış açısını sektöre taşıyacaklar. Bu da sektörün standartlarını yükseltecektir. n Sizce bu süreçte Türk mutfağı nereden nereye geldi? Türk mutfağı, Türkiye de çok popüler ama yurtdışında maalesef çok nadir tanıyan var. Dünyada Türk mutfağı hala kebap, lahmacun, balık olarak biliniyor. Ama 90 yıllarının sonunda yaratıcılık çalışmalarına ağırlık verdik, daha iyi sunumlar yapmaya başladık. O zamanlar bunlar Türk yemeği değil diye çok eleştiri de aldık. Ama 2000 lerin sonunda yoğun açılımlar başladı. Bugün hem sunum olarak hem de lezzet olarak modern Türk mutfağı oluştu. Bu önemli çünkü genellikle gastronomide dünya sürekli ileriye gidiyor. Pişme teknikleri, pişme aletleri, eğitim programları ve yeni ürünler vb. sürekli ilerliyor ve yeni trendler ortaya çıkarıyorlar. Ama Türkiye den henüz bir trend çıkmadı. Türk mutfağını yani Osmanlı mutfağı veya Anadolu mutfağının dünyaya tanıştırmamız gerekiyor. Ama bunun için birlikte çalışmamız gerekiyor. Maalesef bu bizim sektörde az n Türkiye içinde gastronomideki trendler neler? Bizim müşteri profilimiz hala Türk ve bunu iyi değerlendirmek zorundayız. Türkler, geleneksel mutfağını çok seviyorlar. Dünyada ise ızgara ve et trend halinde Steak House konseptleri çok yaygın Genel olarak yurtdışında başarılı ve popüler olan bir restoran markası Türkiye de ve özellikle İstanbul da bir şube açmak istiyor. Örneğin Londra, New York, Dubai gibi büyük metropollerde şubesi olan restoran markaları İstanbul da da şube açmak istiyor. Türkiye olarak dünyaya açık olarak hareket ediyoruz. Türkler markayı çok seviyor. Marka varsa her şey çok daha iyi oluyor. Yerli markalar da seviliyor ama uluslararası bir marka varsa o zaman restoranlar ful doluyor. Bu da yatırım yapanları en popüler markalara veya en popüler şeflere yöneltiyor. Yerli yatırımcılar da restoran yatırımlarına yöneliyor. Doğuş Grubu Dreams projesi bu anlamda heyecan veren bir proje Bu konsept tutulursa Türk mutfağı için de büyük bir yatırım anlamına gelecek. Geleneksel Türk mutfağı yenilenerek dünyanın farklı ülkelerine ve noktalarına gidecek. Bizim ihtiyacımız olan bir şeydi. n Turistler yerel mutfağı tercih ediyor mu? Otelde yemek yiyor mu? Bunu bilmek çok zor Boğaz kenarı gibi iyi lokasyonda olup hizmet kalitesini oturtan oteller çok iyi iş yapıyor. Ama yalnızca kongre ve toplantı hizmetine ağırlık veren, hiç manzarası olmayan otellerde bu zayıf Bu otelde 4500 metrekare Avrupa nın en büyük bir terasını yapıyoruz. Çok iyi bir manzarası olacak. Biz burada hem yerel hem de uluslararası mutfağı sunacağız. Şimdi, Nasıl bir heyecan yaratabiliriz, nasıl bir müşteri profilini hedeflemeliyiz, kimleri getirebiliriz bunları planlıyoruz. n Oteller yiyecek içecek alanından gelir elde edebiliyor mu? İyi bir işletme her zaman kazancını artırmak ister. Daha fazla nasıl artırabilirim, öyle bakmak gerekiyor. Ekonomi krize girdiğinde otellerde yeme-içme yatırımları hemen küçültülür. Eleman sayısı çok o- lan bir bölüm ve getirisi de odalar bölümü kadar değil. O yüzden restoran sayısını a- zaltıp, hizmet aşağıya çekilir. Şimdi oteller tek restoranı varsa ikinci restoranı açıyor. Özel dining restoranlar açılıyor. Bazı oteller restoranı için farklı restoran markalarıyla anlaşıp işletiyor. Böylece hem bu işin halkla ilişkiler tarafından yararlanıyor hem de o markanın müşteri kitlesini otele çekmiş oluyor. Biz F&B yeme içme tarafına çok önem veriyoruz. Yemek yemek isteyen müşteriyi otel içinde tutmak istiyoruz. Burada Türk mutfağı başrol oynayacak. 06 2013 ǀ turizm&yatırım ǀ 11
DOSYA OTELLERDE GASTRONOMİ GÖRÜŞLER Tahsin Öztiryaki / Türk Mutfağı Derneği Başkanı Turizmin gelişimi için mutfağa girmek lazım Turizmin gelişmesine bakıldığında gastronominin bu gelişim içinde önemli bir paya sahip olduğunu söyleyebiliriz. Konfor, eğlence, kaliteli zaman geçirme gibi modern dönemin beklentilerinin olduğu günümüzde kişilerin tercihlerini etkileyen bir sebep oldu işletmelerin mutfakları ve o mutfaklardan çıkan lezzetler. Turizm pastasındaki payını artırmak isteyen tüm turistik işletmeler, turizmin çeşitlendirilmesi ve sürekliliğin sağlanarak 12 aya yayılması için bazı ö- geleri ön plana çıkarıyorlar. Destinasyonu öne çıkaran yöresel lezzetleri, gastronomi kültürü turistlerin seyahat ve tatil seçiminde ilk sorguladığı maddelerden biri haline geldi. Kendisi başlı başına bir lokomotif sektör olan turizm, gastronominin gelişimi ve turizmle ilişkilendirilmesi ile gastronomi turizmi gibi geçmişi çok eskilere dayanan ancak günümüzde trend olan bir oluşumu bünyesine katarak büyümeye devam ediyor. Günümüzde dünyada birçok turistik işletme mutfaklarından çıkacak lezzetleri ve o lezzetleri hazırlayacak nitelikli personeli yıllık pazarlama stratejilerinin bir parçası olarak görüyor. Destinasyonlara ait gastronomik unsurların yoğun olarak kullanıldığı pazarlama faaliyetlerinde, turistlere sunulan gastronomik turizm faaliyetleri işletmeler için büyük maddi kazanımlar sağlıyor. İşletmeler de turistlerde daha bilinçli artık. Biz de üzerimize düşeni yapmaya çalışıyoruz. Yakın zamanda Türk Mutfağı Derneği ni kurduk. Türk mutfağının gelişimine gönül veren dernekler, restorancılar, yazarlar ve akademisyenlerin katıldığı ve Turizm Bakanlığı müsteşarının da eşlik ettiği bir toplantı düzenledik. Çok olumlu dönüşler aldık. Mutfağımızı iyi anlamalı ve iyi anlatmalıyız Turistler gezip gördükleri yeri tamamen yaşamak istiyorlar. Tarihi bir mekanın geçmişinden gelen tatları merak ediyorlar. Üstelik farklı mutfakların, eskiden beri süre gelen yapılış şeklini koruyan, baharatına kadar her şeyi yöresel olan lezzetleri için kilometreler kat eden gastronomi tutkunları var. Bu anlamda Türkiye çok zengin bir kültürel yapıya sahip... Coğrafyasında farklı kültürleri ve farklı mutfakları barındırıyor. Bir de yıllarca harmanlanmış zengin kültürel yapının doğurduğu kendine has mutfakları var. Bizim bu zenginliğimizi fark etmemiz, mutfağımızı çok iyi anlamamız ve çok iyi anlatmamız lazım. Türk Mutfağı Derneği olarak biz üzerimize düşeni yapmak için çıktığımız yolda mutfağımızın markalaşması, sektörün alt yapısının güçlendirilmesi için çalışmalar yapıyoruz. Dünyada turisti en çok çeken ülkeler, tanıtım çalışmalarında gastronomiyi en önemli araçlardan biri olarak konumlandırıyor. Ülkemizin de eşsiz doğasını, tarihini zengin mutfağı ile beraber pazarlamak lazım. Yöresel tatlarımızla kıtaları aşmamız lazım. Bunun için sadece gastronomiye değer verenlerin değil tedarikçisiyle, sivil toplum kuruluşlarıyla, işletmecisiyle tüm Türk mutfağı severlerin planlı bir şekilde hareket etmesi lazım. Turizm sektörünün gastronomi ile yeni çıkış noktaları yakalaması sonucunda, bağlı birçok sektör bundan olumlu etkilenecek. 12 2 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013
DOSYA OTELLERDE GASTRONOMİ GÖRÜŞLER Yalçın Manav / Türkiye Aşçılar ve Şefler Federasyonu (TAŞFED) Başkanı Türk mutfağına hitap eden restoran sayısı az Gastronomi turizmi İstanbul, Antalya gibi Türkiye nin büyük şehirlerinde gelişiyor. Eskiden zincir oteller Türkiye ye girdiğinde genel müdürleri ile şef aşçılarını beraber getiriyorlardı. Şimdi tüm zincirlerde Türk şefler çalışıyor. Biz TASFED olarak 1996 dan beri Türk şeflerini uluslararası yarışmalara götürüyoruz. Bu yarışmalarda aşçılarımız uluslararası mutfağı ve Akdeniz mutfağını öğrendi. Aşçılık çok önemli bir meslek haline geldi. Sunum konusunu geliştirdik. Modern Türk mutfağını yarattık. Türkiye ye de artık uluslararası restoran markaları gelmeye başladı. Yerel markalar da çıkıyor. Sektör gelişiyor ama fazlalaşmıyor. Türk mutfağını temsil edecek daha fazla restorana ihtiyaç var. Mesela turistlerin yoğun olarak gittiği Sultanahmet te Türk mutfağına hitap eden restoran sayısı az. Öte yandan Türkiye tencere yemeklerinde dünyada hem çeşit sayısı anlamında hem de restoran sayısı anlamında birinci sıradayız. Baktığınızda Türk mutfağı iyi bir yere gidiyor. Artık simitçiler bile eldiven kullanıyor. Türk mutfağı modernleşti ama içe dönük Yurtdışında tanıtmak gerekiyor. Gastronomi tanıtımın en ö- nemli bacaklarından biri... Gastronomi turizmini yukarı taşıyabilirsek hem daha kaliteli turist hem de daha çok turist gelir. Yurtdışında büyük şehirlerde Türk ve Osmanlı mutfağı festivalleri yapılarak başlayabiliriz. Yine önemli başkentlerde ve büyük şehirlerde Türk restoranları açmak gerekiyor. Ayrıca yöresel mutfaklara da önem verilmeli... Yine ülke olarak kendi yemeklerimize ve ürünlerimize sahip çıkmalıyız. Rakiplerimiz patent alarak bizim yemeklerimize sahip çıkıyorlar. Patent alırken de ülkelerarası almak gerekiyor. Öte yandan Türkiye de otellerin de mutfağı gelişiyor. Otellerde büyüklüğüne göre İtalyan, biri Uzakdoğu, biri de Osmanlı-Türk Mutfağı olabiliyor. Türk ve Akdeniz mutfağını hangi otel laikiyle temsil ediyorsa, lezzetli, hijyenik yemekler yapabiliyorsa o otel ilgi görüyor. Turistlerin yanı sıra halk da tercih ediyor. Örneğin Alanya daki 4 yıldızlı bir otel otelde yapılmış reçeller, zeytin, ekmek gibi öyle müthiş şeyler yapıyor ki hem turistlerin hem de bölge halkının ilgi odağı olabiliyor. O otelin mutfağı, servisi onları çektiği için başka otellerde kalanlar da o otele yemeğe gidebiliyor. Faruk Boyacı / Sirkeci Group Yönetim Kurulu Başkanı Bölgede 5 farklı mutfakla alternatif yaratmak istedik Bizim ciddi yeme içme yatırımlarımız da var. Cafe ve restoran 5 tane yeme-içme yeri, 5 tane otel işletiyoruz. Otellere bağlı gibi olan ama ayrı kimliği olan restoranlar işletiyoruz. Osmanlı mutfağı, Ege mutfağı, bölgesel Türk mutfağı gibi farklı restoranlar. İlginin artmaması mümkün değil. Bir kere şöyle bir hatadan geliyoruz. Türk mutfağı denilen şeyi insanlar kebap ve döner vb. üzerinden tanımış. Bunun böyle olmadığını ve çok daha zengin olduğunu insanlara anlattıkça çok büyük bir hayranlıkla denemek istiyorlar. Gerçekten bizim esnaf lokantaları, tencere yemekleri, farklı yöreden gelen çok zengin bir kültür. Biz burada farklı bir misyonu da yerine getirdik. 5 ayrı restoranda 5 farklı mutfak çok zor bir şey. Hepsinde aynı mutfağı yapsam işim çok daha kolay o- lurdu. Otelleri yaparken düşündük: Ya bu kadar yüksek standartta butik oteller yapıyoruz. Peki, burada kalan insanlar nerede yemek yiyecek? Çıkacak sokağa 1 yıldız, 2 yıldız lokantalarda kebap yiyecekler. İnsanlar yiyebilirler, balık ekmek de yiyebilirler. Ama biz bir alternatif yaratarak insanlara sunmamız lazım dedik. Biz bu bölgede bu alternatifleri ürettik ve oldukça başarılı bir hale getirdik. Bölge dışından da insanların gelmesini sağladık. Bizim restoranlarımıza Ritz Carlton, Çırağan dan İstanbul un her tarafından insanlar geliyor. 14 2 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013
DOSYA OTELLERDE GASTRONOMİ GÖRÜŞLER Aydın Demir / Divan İstanbul Executive Chef Turistler kültür deneyimi satın almak istiyor Türkiye de gastronomi turizmi çok değişti. Ülkemizde İtalyan restoranları, Uzakdoğu restoranları, dünya mutfağı gibi seçenekler çoğaldı. Bu gelişmeler gastronomi turizmini zenginleştirdi. Geçmişte karın doyurmak için otelin restoranlarını tercih ediyorlardı ama bugün müşteriler artık konakladıkları otelde değil, her gün farklı bir restoranda yemek yemek istiyorlar. Turistler ülkemize geldiklerinde bu ülkenin lezzetlerini tatmak istiyorlar. Temiz, güvenilir, sağlıklı restoranları tercih ediyorlar. Artık restoran isminden daha çok şefin ismine ve yaptıklarına bakıyorlar. Tabi ki Türk mutfağını tercih ediyorlar. Ama otellerde otantik Türk mutfağı çok olmuyor. Bunu daha çok restoranlar sunuyorlar. Varlıklı müşteri elit Türk restoranlarında yemek yemek istiyor. Restoranlarda ciddi şarap kavı, içecek menüleri zengin olsun istiyorlar. Türk şaraplarını da tatmak istiyorlar. Genelde kültür deneyimi satın almak istiyor. Bunu ön plana çıkaran restoran ve oteller başarı sağlıyorlar. Müşteriler genellikle otel yemekleri daha standarttır düşüncesiyle kaldıkları otelde yemek yemek istemiyorlar. Ama otellerde bu pastadan pay almak istediği için bu alana önem veriyorlar. Mesela bizim Divan İstanbul da biri Uzakdoğu lezzetlerini sunan Japon restoranı, Divan Pub klasiği ve Türk restoranı olmak üzere üç restoran var. Hem Türk mutfağı hem de dünya mutfağına hitap eden Divan Pub çok ciddi işler yapıyor. Yerli misafir anlamında klasikleşmiş müşterisi var. Divan İstanbul yiyecek içecekten ciddi pay alıyor. Divan da restoranlarının yanı sıra dış davet ve catering işleri de çok yapıyor. Sezonuna göre bu alanın otel gelirlerine katkısı yüzde 30-40 lara ulaşıyor. Türk mutfağı çok popüler hale geldi a- ma Türk mutfağı yapan şef sayısı çok az. Türk mutfağı yapan bir şefin çok iyi para kazanamayacağını çok popüler bir aşçı o- lamayacağını düşündüğü için aşçılar Türk mutfağına çok yönelmiyorlardı. Ama bu biraz kırıldı çünkü Türk restoranları ve mutfağı önem kazanmaya başladı. Ama o mutfağı yapacak yetişmiş şef çok az Ben bunlardan bir örneğim. Türk mutfağını temsil eden bir şefim. Öte yandan yerel mutfaklar yavaş yavaş ön plana çıkıyor. Çünkü insanlar hala tutucu, alışkın oldukları lezzetleri tatmak istiyorlar. Bunu doğru sunan restoranlar ön plana çıkıyor. Türkiye de aşçılık da gelişti. Aşçılar artık bir film yıldızı kadar popüler olabiliyor. Televizyon programlarının bunda çok etkisi oldu. Bir şef kültürünün hakim olması ve bunun halka kadar inmesi, aşçılık mesleğinin popülerliğini artırdı. Artık aşçıbaşılar genel müdür kadar hatta ondan yüksek maaş alıyorlar. Etiler Turizm Meslek Lisesi nde bir konferansa gittiğimde oradaki 200-250 öğrencinin yüzde 80 i aşçı olmak istiyordu. Eskiden aşçılık küçümsenen bir meslekti. Ümit Yüksel / Radisson Blu Bosphorus Executive Chef Türk mutfağı zenginliğine rağmen istediği seviyeye gelemedi Ülkemize gelen turistler öncelikle Türk mutfağını arıyorlar ve lezzetlerine bakmak istiyorlar. Uzun süreli kalışlarda ise farklılık arıyorlar. Herkesin aradığı ortak nokta lezzet ve yaratıcılık... Gittikçe artan tanıtım atağı ile Türk mutfağı da yükselişini sürdürüyor, ama herkesin dediği gibi ilk üç mutfak arasına girebilecek zenginliğe rağmen tanıtım eksikliğinden dolayı dünya üzerindeki yeri henüz o seviyeye gelemedi. Bu da tanıtım ve Türk haftalarının sıklıkla yapılmasıyla mümkün olabilir. O- tellerdeki gastronomiyi ele alacak olursak; daha önceleri otellerde Fransız mutfak ve servis kültürü akımında kalan bir otelcilik vardı. Artık servis kuralları eskisi gibi değil, konsepte uygun olarak servis şekilleri bile değişiyor. Değişim çok hızlı ve önemli olan değişime ayak uydurabilmek. Çünkü aksi halde çok geride kalıyorsunuz. Marka olmuş birçok restoran artık Türkiye de otellerin restoranlarını işletmeye başladı. Oteller ve mal sahipleri iyi paralar kazanıyorlar. Esas soru bence şu olmalı; bu restoranlar para dışında otellere ve otel müşterilerine bir şey kazandırıyor mu? Bu tarz işbirliklerinde kalitesiz hizmet nedeniyle umduklarını bulamayan işletmeler de çok fazla. Otelcilik ve otel hizmeti çok farklı... Para kazanma hırsını bu karmaşaya sokmak günü kurtarmaktan başka bir şey değil bence. Bugün yiyecek içecekte, sağlıklı ve organik beslenme otellerde en fazla ön plana çıkıyor. Radisson Blu İstanbul da Brain food konseptini geçen yıl itibariyle başlattık. Brain food konsepti, bol sebze, bol balık, az et, az şeker ve tamamen doğal şeker ve ü- rünler ile oluşan bir konsept. Radisson Blu Türkiye otellerine gelen misafirler bu hizmet ile toplantı esnasında rehavet verecek yiyecekleri vücuda menü desteği ile sokmadığı için toplantılarda organik ve vücut direncini artıracak, beyini daha fazla uyaracak yiyeceklerden oluşan paket alıyorlar. 16 2 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013
DOSYA OTELLERDE GASTRONOMİ GÖRÜŞLER Eyüp Sabri Yunusoğlu / Martı İstanbul Hotel Executive Chef Türkiye de bugün restoran sayısı ve mutfak yelpazesi genişledi Türkiye de gastronomi turizmi henüz yeterli bir gelişim göstermedi. Türkiye, çok zengin bir gastronomi kültürüne sahip olmasına rağmen, sadece bu kültürü keşfetmeye yönelik bir turizm yok ülkemizde. Ancak yine de kültür turları yöresel yemeklerin tanıtımına bir nebze de olsa katkıda bulunuyor. Bazı ülke mutfaklarının makus talihi vardır. Örneğin İtalyan mutfağı pizza ve makarnadan ibaret olarak algılanır. Bizim mutfağımız da maalesef sadece döner ve kebap olarak algılanıyor. Bunun değiştirilmesi için özellikle de son yıllarda şefler ve yöneticiler ciddi çaba gösteriyor. Geri dönüşleri yakın zamanda alacağımıza inanıyorum. Otellerdeki gelişime baktığımızda ise şöyle bir gelişim var: Bizim çıraklığımız döneminde dışarıda hizmet veren restoranlar çok azdı ve olanlar da genelde Türk ve saray mutfağının o dönemki temsilcileriydi. Ama şu an bu hizmet geniş bir yelpazeye yayıldı, çeşitli restoranlar farklı konseptlerle hizmet veriyorlar. O dönemde otel restoranları daha çok kullanılıyordu ve o dönemin revaçta mutfağı olan Fransız mutfağı örnekleri hakimdi. Şu an o klasik yemekleri kullanan restoranlar azaldı. Çünkü her neslin yemek tercihi farklılık gösteriyor. Bunun sebebi ise değişen yemek ve sağlık alışkanlıkları aslında. Oteller restoranlarını yeni bir işletmeye kiraya veriyorlar Otellerde yeni trend restoranları dışarıdan bir işletmeye kiralamak. Ancak tabii ki kendi işletmesini yapmak isteyen kurumlar da var. Benim öngörüm ise o- tellerin zaman içerisinde bünyelerindeki restoranları başka bir şirket kurarak ve bu şirketi grupları içerisinde ayrı bir birim olarak yönetecekleri yönünde Bu şirketin yöneticilerini de yine tecrübeli restoran yöneticilerinden seçecekler. O- tel restoranlarındaki artış ve nitelik farkı, işletmelere hem bilinirlik hem de karlılık açısından katkı sağlıyor. Otel misafirlerinin tercihlerine baktığımızda otelde konaklayan misafirler kahvaltılarını otelin ana restoranında alıyorlar. Çoğunlukla otel dışında bir akşam yemeği yerler veya iş yemeğine davet e- dilirler. Bu noktada denemek istedikleri bir restoran varsa onu tercih ediyorlar. Bu kişiden kişiye değişiyor. Kimi hijyen açısından güvenilir bir yerde lokal lezzetleri test ederken, kimileri ise bildik markaların o bölgedeki restoranlarını seçiyor. Bu noktada, otellerin kendi bünyelerinde ülke mutfağının en iyi örneklerini sunabilecekleri restoranlar bulundurmalarında fayda görüyorum. Ayrıca açık alanı da olan bir cafe/brasserie de mutlaka ilgi çekiyor. Kasım Zoto / Hotel Armada İstanbul Mutfağımız uluslararası arenada aranan bir mutfak olacak Gastronomi turizminin bütün dünyada olduğu gibi Türkiye de de gün geçtikçe önemi artıyor. Gelişimin olması gerektiği biçimde gerçekleştiğini söyleyebilir miyiz? Bundan pek emin değilim ama bu alanda büyük potansiyelimiz olduğu çok açık. Eskiden otellerde gastronomi bir yan servis olarak algılanırdı. Şimdi ise otele kendi başına ayrı bir çekicilik ekleyen bir unsur olarak kabul ediliyor. Gastronomi iyi planlanmazsa otelin bir gider kalemi, iyi planlanırsa önemli bir gelir ve pazarlama nedeni olabiliyor. Bugün, bir otel, kendi markası ile bağımsız bir restoran işletmesi değildir. Yeni trend, otellerdeki mutfak şeflerinin ve farklı mutfak konseptlerinin öne çıkarıldığı yiyecek ve içecek üniteleridir. Turistlerin beklentisi, buraya kadar gelmişken yerel alkollü ve alkolsüz içkiler ve yerel mutfak ürünlerini tatmak istiyorlar. Büyük kentlerde ise farklı mutfak örneklerini kolaylıkla otel dışında da buldukları için kaldığı otelden öyle bir beklenti içinde değiller. Gün geçtikçe Türkiye de mutfak şeflerinin kalitesi yükseliyor, dolayısıyla yerel mutfağın dünya standartlarında pişirme teknikleri ve prezantasyonu da mutfağımızın uluslararası platformda daha fazla söz sahibi olmasına yol açıyor. Böyle devam ederse yakın gelecekte Türk Mutfağı bütün dünyada aranan bir mutfak olacaktır. 18 2 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013
OTELLER HABER Dedeman Erbil misafirlerini ağırlamaya başladı Irak ın başkenti Erbil in finans ve ticari merkezine yakın konumda Dedeman Erbil misafirlerine kapılarını açtı. 151 odası olan Dedeman Erbil de toplam 8 toplantı salonu bulunuyor. Özbekistan dan sonra yurtdışında ikinci tesisi açan Dedeman Hotels, yurtdışındaki ikinci otelini Irak ta Dedeman Erbil adıyla açtı. Son yıllarda ticari gelişme ile dikkat çeken Erbil de hizmete açılan Dedeman Erbil otelinde superior, deluxe, executive ve süit oda olmak üzere toplam 151 oda bulunuyor. Otelde aynı zamanda kapalı yüzme havuzu, güzellik salonu, Türk hamamı, Fin hamamı, sauna, aroma terapi ve Uzakdoğu masajları ve fitness center yer alıyor. Finans ve ticari merkezlere yakın Executive Lounge hizmetlerini de sunan Dedeman Erbil de 8 toplantı salonu yer alıyor. Şehrin merkezinde, finans ve ticari merkezlere yakın olan otelde Türk ve Ortadoğu mutfağının hakim olduğu restoranlar ve publar bulunuyor. Eğlence parkı Vialand in ilk etabı açıldı İçerisinde çocuklar için temalı park bulunan Vialand alışveriş merkezi açıldı. Projenin geri kalanında bulunan iki temalı otel ise 2014 yılında açılacak. Alışveriş caddeleri şeklinde tasarlanan, temalı park, gösteri merkezi ve rekreasyon alanını bir arada sunan İstanbul un ilk temalı eğlence ve alışveriş merkezi Vialand in ilk etabı açıldı. İstanbul Eyüp te yapımı 2 yılda tamamlanan Vialand projesinin ilk etabında yer alan alışveriş merkezi hizmete girdi. Açılışını Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın yaptığı Vialand, bünyesinde yapılacak 5 yıldızlı otel ise 2014 sonlarında açılacak. Via Properties & Gürsoy Gup Ortaklığı Yönetim Kurulu Üyesi Tayfun Döşkaya Vialand Alışveriş Merkezi nin temalı park ile yaratacağı sinerjiyi dikkate alarak çocukları Vialand e getirmek için birçok markayı projeye eklediklerini söyledi. Çocuklar için temalı otel odaları tasarlanacak Proje içinde önemli bir otel yatırımı da olacağını belirten Döşkaya, 2014 yılında açmayı düşündükleri 5 yıldızlı temalı otel bünyesinde 250 oda, 12 adet özel suit oda ve aile odaları bulunacağını aktardı. Tüm o- dalarda çocuklar için özel tasarlanmış yatak ve banyoların yanı sıra yeme içme alanlarında özel çocuk üniteleri ile otel misafirlere rüya gibi bir deneyim sunması planlanıyor. Vialand te temalı park, gölet, yeşil alan ve konser alanları bulunuyor Yaklaşık 600 dönüm üzerine kurulan Vialand te alışveriş caddeleri üzerinde 109 farklı cephe, 250 mağaza yer alıyor. 8 bin araçlık otoparkı bulunan Vialand te 10 bin kişilik açık hava gösteri merkezinin yanı sıra temalı parkı, gölet, yeşil alan, konser alanları ve yürüyüş yollarını içeren 100 dönümlük bir de rekreasyon alanını ziyaretçilerine sunuyor. 20 2 ǀ turizm&yatırım ǀ 06 2013