Vergi jéåâìä=péêã~óé déäáêäéêá OMMU=v¼ä¼=sÉêÖá=oÉÜÄÉêá
Sunuş Menkul sermaye gelirlerinin vergilendirilmesi, son yıllarda gittikçe önem kazanan ve geniş kitlelerin parasını değerlendirdiği para ve sermaye piyasalarında küçük veya büyük yatırımı olanlar bakımından hem güncel hem de önemli bir konu. Eğer belirli koşullar gerçekleşmişse, bu piyasalardan 2007 yılında gelir elde edenlerin, 1-25 Mart 2008 tarihleri arasında beyanname verip, vergilerinin ilk taksitini de 31 Mart 2008 tarihine kadar ödemeleri gerekecek. Mevduat, repo, hisse senedi, menkul kıymet yatırım fonu, Hazine bonosu ve Devlet tahvili gibi farklı nitelikteki para ve sermaye piyasası yatırım araçlarının vergilendirilmesi ve beyan esasları farklılık gösterir. Bu gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemeler, çoğu yatırımcı tarafından anlaşılması zor ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu çerçevede, hangi gelir için beyanname verilip hangileri için verilmeyeceği, beyanname verilmesi durumunda vergisel yükümlüklerin ne olacağı konusunda yatırımcıları bilgilendirmek amacıyla bu rehberi hazırladık. Konuyla ilgili açıklamalarda özellikle herkesçe anlaşılabilir, sade bir dil kullanmaya çalıştık. Menkul sermaye gelirlerinin beyan ve vergilendirme esasları 2006 yılından itibaren yürürlüğe giren 5281 ve 5227 sayılı Kanunlar ile önemli değişikliklere uğradı. Yeni vergileme rejimi 2006 yılından itibaren elde edilen gelirlere uygulanacak olmakla birlikte, 31/12/2005 tarihi itibariyle elde bulunan menkul kıymetlerden 2006 ve sonrasında elde edilen gelirler bakımından 2005 yılında geçerli olan hükümler uygulanacaktır. Diğer yandan, 2007 yılından itibaren Kontrol Edilen Yabancı Kurum kazançlarının beyanına ilişkin düzenlemeler yürürlüğe girdi. Bu düzenlemelere göre, yurt dışındaki şirketlere %50 ve daha fazla oranda sermaye, kâr payı veya oy hakkı sahipliği veren iştiraklerin belirli koşulları sağlayan kurum kazançları temettü olarak dağıtılmasa dahi Türkiye de beyan ve vergilemeye tabi olacaktır. Rehberde, temelde 2007 yılında elde edilen gelirlerin vergilendirme ve beyan esaslarına yer verilmiş olmakla birlikte 2008 yılında elde edilecek menkul sermaye gelirlerinin vergilendirilme ve beyan esaslarına ilişkin olarak da bilgi vermeyi uygun gördük. Böylece 2008 yılında para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapacak gerçek kişi bireysel yatırımcıların hangi vergi yükleriyle karşılaşacaklarını önceden bilerek daha sağlıklı tercih yapmaları mümkün olacaktır. Çalışmamız ilgililere yararlı olduğu ölçüde, bizler de yatırımcıları bilgilendirme görevini yerine getirmenin mutluluğunu duyacağız. Saygılarımızla, Niyazi Çömez Vergi Ortağı
TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLERİN 2007 YILINDAKİ MENKUL SERMAYE GELİRLERİNİN BEYAN ESASLARI (ÖZET TABLO)(*) Tutarı Ne Olursa Olsun BEYAN EDİLMEYECEKLER 900 YTL yi Geçerse BEYAN EDİLECEKLER BELİRLİ TUTARI GEÇERSE BEYAN EDİLECEKLER(**) Mevduat faizleri (döviz tevdiat hesaplarından ve Takasbank ta değerlendirilen paralardan elde edilenler dahil, yurtdışındaki offshore hesaplardan elde edilenler hariç) Menkul kıymetler yatırım fonu katılma belgeleri kâr payı 31/12/2005 de elde bulunan ve üç aydan daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra 2007 de elden çıkârılan Borsada işlem gören hisse senetlerinden elde edilen alım-satım kazançları 31/12/2005 de elde bulunan ve bir yıldan ( ) daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra 2007 de elden çıkârtılan, tam mükellef (kanuni veya iş merkezi Türkiye de bulunan) kurumların hisse senetlerinden elde edilen alım-satım kazançları Özel finans kurumlarında (katılım bankaları/faizsiz bankacılık) açılan hesaplara ödenen kâr payları Repo geliri İvazsız (örn. veraset veya bağış yoluyla) iktisap edilen hisse senetlerinden elde edilen alım-satım kazançları 07.10.2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta ve bireysel emeklilik poliçeleri dolayısıyla elde edilen gelirler 1998 ve önceki yıl kârlarının dağıtımından elde edilen kâr payları (temettü) Kârın, yedeklerin ve özsermaye enflasyon farklarının sermayeye ilavesi nedeniyle elde edilen kâr payları (bedelsiz hisse senetleri) Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarında yapılan işlemlerden elde edilen kazançlar 1/1/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonosu ile Borsada işlem gören hisse senetlerinden elde edilen ve banka ve aracı kurumlarca vergi kesintisine tabi tutulan gelirler Yurt dışında elde edilen ve Türkiye de istisna ve tevkifata konu olmayan bütün menkul ve gayrimenkul sermaye iratları (faiz, repo, temettü, kira geliri vb.) Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kâr paylarının devir ve temliki kârşılığında alınan para ve ayınlar Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi kârşılığında alınan iskonto bedelleri Her nevi alacak faizleri Stopaja ve istisnaya konu olmayan diğer her nevi menkul ve gayrimenkul sermaye iratları (örn: 1/1/2006 dan sonra ihraç edilen Eurobond faizleri) Not: 900 YTL lik beyan sınırı yukarıda sayılan gelirlerin tamamının toplamına uygulanır Brüt toplamı 38.000 YTL yi geçen; menkul kıymet yatırım ortaklığı dışındaki diğer kurum kâr payları (temettü) ve iştirak hisselerinden doğan kazançlar (ltd. şirket ve iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kâr payları) (***) Toplamı 361.146,32 YTL yi geçen 26/7/2001 31/12/2005 arasında ihraç edilmiş Devlet tahvili ve Hazine bonosunun faizi (YTL cinsinden ) Endeks veya kur farkı hariç toplamı 224.994,16 YTL yi geçen 26/7/2001 31/12/2005 arasında yurt içinde ihraç edilmiş döviz cinsinden veya herhangi bir değere endeksli HB ve DT ile Eurobond faizi 26/7/2001 31/12/2005 arasında yurt içinde ihraç edilmiş döviz cinsinden veya herhangi bir değere endeksli HB ve DT ile Eurobond alım-satım kazancının endeks veya kur farkı hariç toplamı 205.994,16 YTL yi geçen kısmı 31/12/2005 öncesinde ihraç edilmiş ve toplamı 30.497,59 YTL yi geçen; özel sektörce ve Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı ile Özelleştirme İdarelerince çıkârılan menkul kıymetlerin YTL cinsinden faizleri 31/12/2005 öncesinde ihraç edilmiş ve endeks veya kur farkı hariç toplamı 19.000 YTL yi geçen; özel sektörce ve Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı ile Özelleştirme İdarelerince çıkârılan menkul kıymetlerin döviz veya endeks cinsinden faizleri 31/12/2005 öncesinde ihraç edilmiş ve endeks veya kur farkı hariç toplamı 15.000 YTL yi geçen; özel sektörce ve Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı ile Özelleştirme İdarelerince çıkârılan menkul kıymetlerin döviz veya endeks cinsinden alım-satım kazançları 01/01/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen Borsada işlem görmeyen tam mükellef kurum hisse senetlerinin 2 yıldan sonra elden çıkarılmasından sağlanan alım- satım kazancı (*) Tablo sadece beyanname verilip verilmeyeceğine ilişkin bilgi vermektedir. Ne kadar gelir beyan edileceğinin tespiti için Rehberdeki açıklamalara bakılmalıdır. (**) Bu sütunda sayılan gelirlerin birden fazlasının elde edildiği durumda, belirtilen tutarlardan daha az gelir elde edildiğinde de beyanname vermek gerekebilir. Beyan sınırını belirten tutarlar genel bir bilgi vermek amacıyla verilmiştir, yanlış yapmamak için ilgili bölümdeki açıklamalara başvurulmalıdır. (***) Kâr payının 2006 yılı kazancından dağıtıldığı varsayılmıştır.( ) Genel Uyarı ya bkz.
2007 YILINDA ELDE EDİLEN MENKUL SERMAYE GELİRLERİNİN BEYAN VE VERGİLEME ESASLARI (1) GERÇEK KİŞİ KURUM Mükellef Tam Mükellef Dar Mükellef (*) Tam Mükellef Dar Mükellef (*) Gelir Menkul Kıymet Yatırım Fonları (A ve B Tipi) Katılma Belgeleri Kâr Payı ve Borsa Yatırım Fonu Alım- Satım Kazancı Her Nevi Tahvil ve Bono Faizleri (***) - Hazine Bonosu (HB) - Devlet Tahvili (DT) - Eurobond, - Özel Sektör Tahvili, - Finansman Bonosu, - Varlığa Dayalı Menkul Kıymet. Türkiye de kurulu tam mükellef fonlardan banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergidir. Yabancı ülke fonlarından elde edilenler değer artış kazancı olarak beyana tabi. Yabancı fonları elde bulundurma süresindeki (son ay hariç) ÜFE artışı % 10 veya daha fazla olursa maliyet revizesi (ÜFE endekslemesi) yapılır. 1.1.2006 sonrası ihraç edilenlerden elde edilen: (a) Türkiye deki banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen veya Türkiye de GVK Geç Md. 67 ye göre stopaja tabi tutulan faiz beyan edilmez. (b) Eurobond faizleri stopaj dışında kaldığından 900 YTL yi aşarsa tamamı beyana tabi. (****) 1.1.2006 öncesi ihraç edilenlerden 1.1.2007 sonrası elde edilen: (a) YTL cinsinden elde edilenlere enflasyon indirimi uygulanır. (b) 26.07.2001-31.12.2005 arasında ihraç edilen DT ve HB YTL faizinin enflasyon indiriminden (% 37.7) sonraki tutarının 205.994,16 YTL si vergiden istisnadır. (c) İstisna uygulamasından sonraki tutar 19.000 YTL yi aşarsa, enflasyon indirimi ve istisna uygulaması sonrası gelirin tamamı beyan edilir.(**) Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, sıfır stopaj Yabancı ülke fonlarından elde edilenler tam mükellefteki esaslara göre münferit beyanname ile beyan edilir. Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, sıfır stopaj. Eurobond hariç diğerlerinden, faizleri stopaja tabi olmayanlardan elde edilenler tam mükelleflerin tabi olduğu esaslara göre münferit beyanname ile beyan edilir. Eurobond faizleri beyana tabi değil. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez. Yabancı ülke fonlarından elde edilenler özel beyanname ile beyan edilir. Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Eurobond hariç diğerlerinden faizleri stopaja tabi olmayanlardan elde edilenler tam mükelleflerin tabi olduğu esaslara göre hesaplanarak özel beyanname ile beyan edilir. Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenlerde sıfır stopaj, beyan yok Eurobond faizleri beyana tabi değil. (***) Repo Gelirleri Türkiye de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde beyan edilmez. Mevduat Faizleri (Borsa Para Piyasası Takasbank ta elde edilenler dahil) (***) Türkiye de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Off-shore faizinde Türkiye de stopaj yok, diğer stopaja tabi tutulmayan menkul ve g.menkul sermaye iratlarıyla birlikte toplamı 900 YTL yi aşarsa tamamı beyan edilir. (****) Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde beyan edilmez. Faizsiz Kredi Veren Kurumlara (Katılım Bankaları/ÖFK) Ödenen Kâr Payı (***) Türkiye de elde edilenler beyan edilmez. Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde beyan edilmez. STOPAJ Fon bünyesinde stopaj sıfır. Fon portföyünün % 51 ve daha fazlası İMKB de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkârtılmasında stopaj yok. Diğerlerinde alım-satım kazancı (kâr payı) üzerinden % 10 stopaj. DT ve HB faizlerinde (TKİ ve KOİ tarafından çıkârtılanlardan elde edilenler dahil) (Hazinece yurt dışında ihraç edilenlerden (Eurobond) elde edilenler hariç) % 10, Özel sektör tahvil ve bonolarından elde edilenlerde % 10 1.1.2006 dan önce ihraç edilen tahvil ve bonoların faiz gelirinden Geç. 67 ye göre stopaj yapılmaz (GVK ve KVK ya göre stopaj yapılır (HB ve DT de stopaj % 0)). Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0 (özel sektör faizlerinde % 10) Stopaj % 15. Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0 Stopaj % 15. Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0 Bankalar arası mevduat ve aracı kurumun Takasbankında stopaj yok Stopaj % 15. Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0
2007 YILINDA ELDE EDİLEN MENKUL SERMAYE GELİRLERİNİN BEYAN VE VERGİLEME ESASLARI (2) Mükellef Gelir Tam Mükellef (Kanuni veya İş Merkezi Türkiye de Bulunan) Kurumlardan Elde Edilen Kâr Payı GERÇEK KİŞİ 1 KURUM Tam Mükellef Dar Mükellef (*) Tam Mükellef Dar Mükellef (*) Kurum nezdinde yapılan stopaj öncesi (brüt) tutarın yarısı istisna, kalan tutar 19.000 YTL yi aşarsa tamamı beyan edilir. (**) Bedelsiz hisse senedi olarak dağıtılan temettüler beyan ve vergi dışı. Kâr payı üzerinden dağıtan kurum nezdinde yapılan stopajın tamamı beyannamedeki vergiden mahsup edilir. 1998 ve öncesi kazançtan dağıtılanlar beyan dışı. 1999 2002 istisna kazancından dağıtılanların net tutarının 1/9 fazlasının yarısı dikkate alınır. Beyan edilen tutarın 1/5 i mahsup edilir. Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. İştirak kazançları istisnası uygulanarak vergi dışı bırakılır (yatırım ortaklıkları kâr payları istisnadan yararlanamaz). (KVK md 5/1(a)(1)) Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler kurum kazancına dahil edilir ve iştirak kazançları istisnası uygulanarak vergi dışı bırakılır (yatırım ortaklıkları kâr payları istisnadan yararlanamaz). (KVK md 5/1(a)(1)) Diğerlerinde beyan edilmez. STOPAJ Tam mükellef kurumlara ve yabancı kurum şubelerine dağıtılan kâr paylarından stopaj yapılmaz, diğer gerçek ve tüzel kişilere dağıtılanlar % 15 stopaja tabi. Kârın sermayeye ilavesi halinde stopaj yapılmaz. 1998 öncesi kurum kazancından, 1999 2002 istisna kazançlarından ve GVK Geç. Md. 61 kapsamında dağıtılanlardan stopaj yapılmaz. Hisse Senedi ve Diğer Menkul Kıymetlerin Alım- Satım Kazançları (Her Türlü Bono, Eurobond ve Tahvil ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Dahil) Borsada işlem görmeyenlerin ivazsız olarak iktisap edilenlerinden elde edilenler beyana ve GVK Geçici Md. 67 stopajına tabi değil. Türkiye deki vadeli işlem ve opsiyon borsalarında elde edilen kazançlarda Geçici Md. 67 stopajı % 0, beyan yok. 1.1.2006 sonrası ihraç (hisse senetlerinde iktisap) edilen: (a) Türkiye deki banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen veya Türkiye de GVK Geç Md. 67 ye göre stopaja tabi tutulan kazanç beyan edilmez. (b) Tam mükellef kurumların İMKB de işlem gören hisse senetlerinin 1 yıldan (İMKB de işlem görmeyenlerde 2 yıldan) sonra satışından sağlanan kazanç beyan ve stopaj dışı. (c) Elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) ÜFE artışı % 10 veya daha fazla olursa maliyet revizesi sonrası tutar beyan edilir. 1.1.2006 öncesi iktisap edilen (1.1.2006 öncesi ihraç edilen HB ve DT nin bu tarih sonrasında iktisabı dahil): (a) Borsada işlem gören hisse senetlerinin 3 ay, diğer tam mükellef kurumların hisse senetlerinin 1 yıldan ( ) sonra satışından sağlanan kazanç vergi dışı. (b) Kazancın, elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) maliyet revizesi sonrası tutarının 15.000 YTL yi aşan kısmı beyana tabi.(****) (c) 26.07.2001-31.12.2005 arası ihraç edilen DT ve HB kazancının maliyet revizesinden sonraki 205.994,16 YTL si istisna Türkiye deki banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla SPK mevzuatına tabi menkul kıymetlerde yapılan işlemlerden elde edilenler beyan edilmez, sıfır stopaj (stopaja tabi olmamakla birlikte Eurobondlardan elde edilenler dahil). Diğerleri tam mükelleflerdeki esaslara göre münferit beyanname ile beyan edilir. Kur farkından doğan kazanç vergi dışı. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi. Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla SPK mevzuatına tabi menkul kıymetlerden elde edilenlerden stopaja tabi tutulanlar beyan edilmez (stopaja tabi olmamakla birlikte Eurobondlardan elde edilenler dahil). Diğerleri tam mükelleflerin tabi olduğu esaslara göre hesaplanarak özel beyanname ile beyan edilir. İzin alınarak Türkiye ye getirilen sermaye ile iktisap edilen menkul kıymet ve iştirak hisselerinin arızi olarak satışından elde edilen kazancın hesabına kur farkları dahil edilmez. Kur farkının vergilenmemesi için kazancın sadece bu şekilde iktisap edilen menkul kıymetler ve iştirak hisselerinin satış kazancı ve/veya bunların temettü ve faiz gelirlerinden ibaret bulunması şarttır. 1.1.2006 sonrası iktisap edilen hisse senetlerinden banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen kazançtan aynı takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla % 10 stopaj yapılır. Türkiye de kurulu vadeli işlem ve opsiyon borsalarındaki işlemlerden elde edilen kazançlardan % 0 stopaj yapılır. SPK na göre kurulan borsa ve emeklilik yatırım fonlarının kazançlarından stopaj yapılmaz. 1.1.2006 öncesinde ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen kazançlardan stopaj yapılmaz. Takvim yılı aşılmamak kaydıyla üçer aylık dönemlerde aynı türden menkul kıymetlerden oluşan zarar stopaj matrahından indirilir. Aşağıda sayılan gelirler stopaja tabi değil. (a) Tam mükellef kurumların İMKB de işlem gören hisse senetlerinden 1 yıldan fazla elde tutulanlardan elde edilenler, (b) Hazinece yurt dışında ihraç edilen tahvil ve bonolardan (Eurobond) elde edilenler (c) Banka ve finans kurumları ile diğer tam mükellef kurum ve dar mükellef kurum şubelerinin kendi aralarındaki vadeli işlem ve opsiyon işlemleri (*) Uluslararası vergi anlaşmaları göz önünde bulundurulmalıdır. (**)Beyan sınırı, varsa Türkiye de stopaja tabi tutulmuş diğer menkul sermaye iratları (mevduat faizi, repo, yatırım fonu kâr payı, ÖFK kâr payı hariç) ve gayrimenkul sermaye iratlarının (örn. işyeri kira geliri) eğer yararlanıyorsa enflasyon indirimi ve istisna uygulaması sonrası tutarları eklenmek suretiyle dikkate alınır. Birden sonraki işverenden elde edilen brüt ücret, tarifenin ikinci gelir dilimini aşarsa ücretler ile MSİ ve GMSİ nin tamamı beyan edilir.(***) Yurt dışında elde edilenlerin Türkiye de stopaja ve istisna uygulamasına konu olmayan diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarıyla birlikte toplamı 900 YTL yi aşmıyorsa beyan edilmez, aşıyorsa tamamı beyan edilir. (****) 900 YTL nin hesabında stopaja ve istisnaya konu olmayan bütün menkul ve gayrimenkul sermaye iratları toplamı dikkate alınır. ( ) Genel Uyarı ya bkz. 1 Ticari veya zirai kazanca dahil olmayan yatırımlardan elde edilen gelir dikkate alınmıştır.
2008 YILINDA ELDE EDİLEN MENKUL SERMAYE GELİRLERİNİN BEYAN VE VERGİLEME ESASLARI (1) GERÇEK KİŞİ KURUM Mükellef Tam Mükellef Dar Mükellef (*) Tam Mükellef Dar Mükellef (*) Gelir Menkul Kıymet Yatırım Fonları (A ve B Tipi) Katılma Belgeleri Kâr Payı ve Borsa Yatırım Fonu Alım-Satım Kazancı Türkiye de kurulu tam mükellef fonlardan banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergidir. Yabancı ülke fonlarından elde edilenler değer artış kazancı olarak beyana tabi. Yabancı fonları elde bulundurma süresindeki (son ay hariç) ÜFE artışı % 10 veya daha fazla olursa maliyet revizesi (ÜFE endekslemesi) yapılır. Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, sıfır stopaj Yabancı ülke fonlarından elde edilenler tam mükellefteki esaslara göre münferit beyanname ile beyan edilir. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez. Yabancı ülke fonlarından elde edilenler özel beyanname ile beyan edilir. Her Nevi Tahvil ve Bono Faizleri (***) - Hazine Bonosu (HB) - Devlet Tahvili (DT) - Eurobond, - Özel Sektör Tahvili, - Finansman Bonosu, - Varlığa Dayalı Menkul Kıymet. 1.1.2006 sonrası ihraç edilenlerden elde edilen (a) Türkiye deki banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen veya Türkiye de GVK Geç Md. 67 ye göre stopaja tabi tutulan faiz beyan edilmez. (b) Eurobond faizleri stopaj dışında kaldığından 960 YTL yi aşarsa tamamı beyana tabi. (****) 1.1.2006 öncesi ihraç edilenlerden 1.1.2006 sonrası elde edilen: (a) YTL cinsinden elde edilenlere enflasyon indirimi uygulanır. (b) Enflasyon indirimi sonrası tutar 19.800 YTL yi aşarsa tamamı beyan edilir. (**) Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenler beyan edilmez, sıfır stopaj. Eurobond hariç diğerlerinden faizleri stopaja tabi olmayanlardan elde edilenler tam mükelleflerin tabi olduğu esaslara göre münferit beyanname ile beyan edilir. Eurobond faizleri beyana tabi değil. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Eurobond hariç diğerlerinden faizleri stopaja tabi olmayanlardan elde edilenler tam mükelleflerin tabi olduğu esaslara göre hesaplanarak özel beyanname ile beyan edilir. Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilenlerde sıfır stopaj, beyan yok Eurobond faizleri beyana tabi değil. Repo Gelirleri (***) Türkiye de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde beyan edilmez. Mevduat Faizleri (Borsa Para Piyasası Takasbank ta elde edilenler dahil) (***) Türkiye de elde edilenler beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Off-shore faizinde Türkiye de stopaj yok, diğer stopaja tabi tutulmayan gelirlerle birlikte toplamı 960 YTL yi aşarsa tamamı beyan edilir. (****) Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde beyan edilmez. Faizsiz Kredi Veren Kurumlara (Katılım Bankaları/ÖFK) Ödenen Kâr Payı (***) Türkiye de elde edilenler beyan edilmez. Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi (yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir). Diğerlerinde beyan edilmez. STOPAJ Fon bünyesinde stopaj sıfır. Fon portföyünün % 51 ve daha fazlası İMKB de işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının 1 yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkârtılmasında stopaj yok. Diğerlerinde alım-satım kazancı (kâr payı) üzerinden % 10 stopaj. DT ve HB faizlerinde (TKİ ve KOİ tarafından çıkârtılanlardan elde edilenler dahil) (Hazinece yurt dışında ihraç edilenlerden (Eurobond) elde edilenler hariç) % 10, Özel sektör tahvil ve bonolarından elde edilenlerde % 10 1.1.2006 dan önce ihraç edilen tahvil ve bonoların faiz gelirinden Geç. 67 ye göre stopaj yapılmaz (GVK ve KVK ya göre stopaj yapılır (HB ve DT de stopaj % 0)). Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0 (özel sektör faizlerinde % 10) Stopaj % 15. Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0 Stopaj % 15. Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0 Bankalar arası mevduat ve aracı kurumun Takasbankında stopaj yok Stopaj % 15. Borsa yatırım fonları, emeklilik yatırım fonları, menkul kıymetler yatırım fonları ve ortaklıkları, konut finansman fonları ve varlık finansman fonlarına yapılan ödemelerde % 0
2008 YILINDA ELDE EDİLEN MENKUL SERMAYE GELİRLERİNİN BEYAN VE VERGİLEME ESASLARI (2) Mükellef Gelir GERÇEK KİŞİ 1 KURUM Tam Mükellef Dar Mükellef (*) Tam Mükellef Dar Mükellef (*) STOPAJ Tam Mükellef (Kanuni veya İş Merkezi Türkiye de Bulunan) Kurumlardan (Yatırım Ortaklıkları Dahil) Elde Edilen Kâr Payı Kurum nezdinde yapılan stopaj öncesi (brüt) tutarın yarısı istisna, kalan tutar 19.800 YTL yi aşarsa tamamı beyan edilir. (**) Bedelsiz hisse senedi olarak dağıtılan temettüler beyan ve vergi dışı. Kâr payı üzerinden dağıtan kurum nezdinde yapılan stopajın tamamı beyannamedeki vergiden mahsup edilir. 1998 ve öncesi kazançtan dağıtılanlar beyan dışı. 1999 2002 istisna kazancından dağıtılanların net tutarının 1/9 fazlasının yarısı dikkate alınır. Beyan edilen tutarın 1/5 i mahsup edilir. Beyan edilmez, stopaj nihai vergi. Kurum kazancına dahil. İştirak kazançları istisnası uygulanarak vergi dışı bırakılır (yatırım ortaklıkları kâr payları istisnadan yararlanamaz). (KVK md 5/1(a)(1)) Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler kurum kazancına dahil edilir ve iştirak kazançları istisnası uygulanarak vergi dışı bırakılır (yatırım ortaklıkları kâr payları istisnadan yararlanamaz). (KVK md 5/1(a)(1)) Diğerlerinde beyan edilmez. Tam mükellef kurumlara ve yabancı kurum şubelerine dağıtılan kâr paylarından stopaj yapılmaz, diğer gerçek ve tüzel kişilere dağıtılanlar % 15 stopaja tabi. Kârın sermayeye ilavesi halinde stopaj yapılmaz. 1998 öncesi kurum kazancından, 1999 2002 istisna kazançlarından ve GVK Geç. Md. 61 kapsamında dağıtılanlardan stopaj yapılmaz. Hisse Senedi ve Diğer Menkul Kıymetlerin Alım- Satım Kazançları (Her Türlü Bono, Eurobond ve Tahvil ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Dahil) Borsada işlem görmeyenlerin ivazsız olarak iktisap edilenlerinden elde edilenler beyana ve GVK Geçici Md. 67 stopajına tabi değil. Türkiye deki vadeli işlem ve opsiyon borsalarında elde edilen kazançlarda Geçici Md. 67 stopajı % 0, beyan yok. 1.1.2006 sonrası ihraç (hisse senetlerinde iktisap) edilen: (a) Türkiye deki banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen veya Türkiye de GVK Geç Md. 67 ye göre stopaja tabi tutulan kazanç beyan edilmez. (b) Tam mükellef kurumların İMKB de işlem gören hisse senetlerinin 1 yıldan (İMKB de işlem görmeyenlerde 2 yıldan) sonra satışından sağlanan kazanç beyan ve stopaj dışı. (c) Elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) ÜFE artışı % 10 veya daha fazla olursa maliyet revizesi sonrası tutar beyan edilir. 1.1.2006 öncesi iktisap edilen (1.1.2006 öncesi ihraç edilen HB ve DT nin bu tarih sonrasında iktisabı dahil): (a) Borsada işlem gören hisse senetlerinin 3 ay, diğer tam mükellef kurumların hisse senetlerinin 1 yıldan ( ) sonra satışından sağlanan kazanç vergi dışı. (b) Kazancın, elde bulundurma dönemindeki (son ay hariç) maliyet revizesi sonrası tutarının 16.000 YTL tutarı aşan kısmı beyana tabi.(****) Türkiye deki banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla SPK mevzuatına tabi menkul kıymetlerde yapılan işlemlerden elde edilenler beyan edilmez, sıfır stopaj (stopaja tabi olmamakla birlikte Eurobondlardan elde edilenler dahil). Diğerleri tam mükelleflerdeki esaslara göre münferit beyanname ile beyan edilir. Kur farkından doğan kazanç vergi dışı. Kurum kazancına dahil. Yapılan stopaj kurumlar vergisinden mahsup edilir. Yabancı kurumun Türkiye deki işyerince elde edilenler beyana ve vergiye tabi. Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla SPK mevzuatına tabi menkul kıymetlerden elde edilenler den stopaja tabi tutulanlar beyan edilmez (stopaja tabi olmamakla birlikte Eurobondlardan elde edilenler dahil). İzin alınarak Türkiye ye getirilen sermaye ile iktisap edilen menkul kıymet ve iştirak hisselerinin arızi olarak satışından elde edilen kazancın hesabına kur farkları dahil edilmez. Kur farkının vergilenmemesi için kazancın sadece bu şekilde iktisap edilen menkul kıymetler ve iştirak hisselerinin satış kazancı ve/veya bunların temettü ve faiz gelirlerinden ibaret bulunması şarttır. 1.1.2006 sonrası iktisap edilen hisse senetlerinden banka veya aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilen kazançtan aynı takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla % 10 stopaj yapılır. Türkiye de kurulu vadeli işlem ve opsiyon borsalarındaki işlemlerden elde edilen kazançlardan % 10 stopaj yapılır. SPK na göre kurulan borsa ve emeklilik yatırım fonlarının kazançlarından stopaj yapılmaz. 1.1.2006 öncesinde ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen kazançlardan stopaj yapılmaz. Takvim yılı aşılmamak kaydıyla üçer aylık dönemlerde aynı türden menkul kıymetlerden oluşan zarar stopaj matrahından indirilir. Aşağıda sayılan gelirler stopaja tabi değil. (a) Tam mükellef kurumların İMKB de işlem gören hisse senetlerinden 1 yıldan fazla elde tutulanlardan elde edilenler, (b) Hazinece yurt dışında ihraç edilen tahvil ve bonolardan (Eurobond) elde edilenler (c) Banka ve finans kurumları ile diğer tam mükellef kurum ve dar mükellef kurum şubelerinin kendi aralarındaki vadeli işlem ve opsiyon işlemleri (*) Uluslararası vergi anlaşmaları dikkate alınmalıdırr. (**)Beyan sınırı, varsa Türkiye de stopaja tabi tutulmuş diğer menkul sermaye iratları (mevduat faizi, repo, yatırım fonu kâr payı, ÖFK kâr payı hariç) ve gayrimenkul sermaye iratlarının (örn. işyeri kira geliri) eğer yararlanıyorsa enflasyon indirimi ve istisna sonrası tutarları eklenmek suretiyle dikkate alınır. Birden sonraki işverenden elde edilen brüt ücret, 19.800 YTL yi aşarsa ücretler ile MSİ ve GMSİ nin tamamı beyan edilir.(***) Yurt dışında elde edilenlerin Türkiye de stopaja ve istisna uygulamasına konu olmayan diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarıyla birlikte toplamı 960 YTL yi aşmıyorsa beyan edilmez, aşıyorsa tamamı beyan edilir. (****) Beyan eşiğinin hesabında stopaja ve istisnaya konu olmayan bütün menkul ve gayrimenkul sermaye iratları toplamı dikkate alınır. ( ) Genel uyarı ya bkz. 1 Ticari veya zirai kazanca dahil olmayan yatırımlardan elde edilen gelir dikkate alınmıştır.
İçindekiler Genel Uyarı Sayfa 1. Genel Bilgi 1 1.1. Bu Rehber Kimin İçin Hazırlandı? 1 1.2. Menkul Sermaye Geliri 2 1.2.1. Menkul Sermaye İratları 4 1.2.2. Değer Artışı Kazancı (Menkul Kıymet Alım Satım Kazancı) 5 1.3. İndirim Oranı (Enflasyon İndirimi) Uygulaması 5 1.4. TEFE (ÜFE) Endekslemesi 5 1.5. Menkul Kıymet Alım-Satım Zararının Kazançtan İndirilmesi (Mahsubu) 6 1.5.1. 31/12/2005 İtibarıyla Elde Bulunan Hisse Senetleri ile 6 01/01/2006 Öncesinde İhraç Edilmiş Her Nevi Tahvil ve Hazine Bonoları 1.5.2. 01/01/2006 Tarihinden İtibaren İhraç Edilen Menkul Kıymetler ile Bu Tarihten İtibaren İktisap Edilen Hisse Senetleri 7 1.6. Menkul Sermaye Geliri Ne Zaman Elde Edilmiş Sayılır? 10 1.6.1. Genel Olarak 10 1.6.2. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancında Elde Etme 10 1.6.2.1. Yurt dışı İştirakin Kurum Kazancının Türkiye de Gelir Vergisine 11 Tabi Tutulabilmesine İlişkin Şartlar 1.6.2.2. İştirakin Yurt dışında Ödediği Vergilerin Mahsubu 11 1.6.2.3. İştirakin Kâr Paylarını Dağıtması Durumunda Vergileme 11 1.6.2.4. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Müessesesinin Çifte 12 Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Kârşısındaki Durumu 1.7. Menkul Sermaye İratlarında (Faiz, Repo, Kâr Payı) Beyanname Verme Sınırının Geçilip Geçilmediği Nasıl Belirlenir? 12 1.8. Ticari ve Mesleki Kazanç Sahiplerinin Menkul Sermaye İratlarının 13 Durumu 1.9. 01/01/2006 Tarihinden İtibaren İktisap Edilen Hisse Senetleri ile Bu Tarihten İtibaren İhraç Edilen Diğer Menkul Kıymetlerden Elde Edilen Gelirlerden Yapılacak Stopaj 14 1.9.1. Tevkifata tabi gelirler 14 1.9.1.1. Genel Düzenleme 14 1.9.1.2. Genel Düzenlemenin İstisnaları 15 1.9.2. Tevkifat Matrahının Tespiti 15 1.9.2.1. Alım Satım işlemlerinde tevkifat matrahı 15 1.9.2.2. Komisyon İadeleri 15 1.9.2.3. Aynı menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracından değişik tarihlerde alımlar yapıldıktan sonra bunların bir kısmının elden çıkârılması 1.9.2.4. Bir menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının alımından önce elden çıkârılması 17 1.9.2.5. Sermaye artırımları dolayısıyla sahip olunan hisse senetlerinin alış tarihi ve bedelleri 18 1.9.2.6. Rüçhan hakkı kuponlarının satışı halinde maliyet bedeli 19 i-iii 16
1.9.2.7. Kuponlu tahvillerde alış bedeli 20 1.9.2.8. Tahvil alış bedelinin itfa bedeli ve işlemiş faiz tutarının üzerinde 21 olması 1.9.2.9. Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçları 23 1.9.2.9.1. TÜFE ye endeksli devlet iç borçlanma senetlerinde tevkifat 23 matrahının tespiti 1.9.2.10. Yabancı para cinsinden ihraç edilen menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçları 25 1.9.2.11. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri 26 1.9.2.12. İhtiyari beyan 30 1.9.2.13. Virman işlemlerinde tarih ve maliyet bildirimi 32 1.9.2.14. Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının fiziken bir banka veya aracı kuruma teslim edilmesi 33 1.9.2.15. Menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının itfası halinde tevkifat matrahı 33 1.9.2.16. Dönemsel getirilerde tevkifat matrahı 34 1.9.2.17. Ödünç işlemlerinde tevkifat matrahı 34 1.9.2.18. Birden fazla banka veya aracı kurumlar çalışılması 34 1.9.2.19. Birden fazla hesap kullanılması ve müşterek hesaplar 34 1.9.3. Tevkifat Oranı 35 1.9.4. Tevkifat Dönemi 35 2. Hisse Senedi ve Ödünç Menkul Kıymet Komisyonları 36 2.1. Genel Olarak 36 2.2. Hisse Senedi Alım-Satım Kazançları 36 2.2.1. 31/12/2005 Tarihinde Sahip Olunan Hisse Senetleri 36 2.2.2. 01/01/2006 Sonrasında İktisap Edilen Hisse Senetleri 36 2.2.3. Beyan Edilmeyecek Hisse Senedi Alım Satım Kazançları 37 2.2.3.1. 31/12/2005 Tarihinde Sahip Olunan Hisse Senetleri 37 2.2.3.2. 01/01/2006 Tarihinden İtibaren İktisap Edilen Hisse Senetleri 38 2.2.4. Beyan Edilecek Hisse Senedi Alım Satım Kazançları 38 2.2.4.1. 31/12/2005 Tarihinde Sahip Olunan Hisse Senetleri 38 2.2.4.2. 01/01/2006 Tarihinden İtibaren İktisap Edilen Hisse Senetleri 39 2.2.5. Hisse Senedi Alım Satım Kazancında Elde Bulundurma Süresinin ve Vergi Matrahının Tesipiti 39 2.2.6. Elde Bulundurma Süresinin Belirlenmesinde Hisse Senetlerinin İktisap Tarihinin Tespiti 40 2.2.6.1. Sermaye Artırımları Dolayısıyla Sahip Olunan Bedelsiz Hisse 41 Senetleri 2.2.6.2. Aynı Hisse Senedinden Yıl İçinde Birden Fazla Alım Satım 41 Yapılması 2.2.6.3. Aracı Kurumlar Vasıtasıyla Alınan Hisse Senetlerinin İktisap 41 Tarihi 2.2.7. Sermaye Artırımları Dolayısıyla Sahip Olunan Bedelsiz Hisse Senetlerinin Maliyet Bedeli 42 2.2.8. Geçici İlmühaberler 42 2.2.9. Kayden İzlenen Hisse Senetleri 43 2.3. Hisse Senedi Kâr Paylarının (Temettü) Beyanı ve Vergilenmesi 43 2.3.1. Genel Olarak 43
2.3.2. Bedelsiz Hisse Senetlerinin Durumu 45 2.4. Ödünç Menkul Kıymet Komisyonları 45 3. Yatırım Ortaklığı Hisse Senetlerinin Kâr Paylarının Beyanı ve 47 Vergilenmesi 3.1. 31/12/2005 Tarihinde Sahip Olunan YO Hisse Senetlerinden Elde 47 Edilen Kâr Payı 3.2. 01/01/2006 dan Sonra İktisap Edilen YO Hisse Senetlerinden Elde 49 Edilen Kâr Payı 4. Devlet Tahvili (DT) ve Hazine Bonosu (HB) 50 4.1. Genel Olarak 50 4.2. 26/7/2001 31/12/2005 Arasında İhraç Edilmiş DT ve HB den Elde 50 Edilen Gelirler 4.2.1. Faiz Geliri 50 4.2.1.1 Faiz Gelirinde İstisna Uygulaması 53 4.2.2. Alım Satım Kazancı 54 4.2.2.1 Alım Satım Kazancında İstisna Uygulaması 55 4.3. 01/01/2006 Tarihinden İtibaren İhraç Edilen DT ve HB den Elde Edilen 56 Gelirler 4.3.1. Faiz Geliri 56 4.3.2. Alım Satım Kazancı 56 5. Eurobondlar 57 5.1. Genel Olarak 57 5.2. 26/7/2001 31/12/2005 Arasında İhraç Edilen Eurobondlardan Elde 57 Edilen Gelirler 5.2.1. Faiz Geliri 57 5.2.2. Alım Satım Kazancı 59 5.3. 01/01/2006 Tarihinden İtibaren İhraç Edilen Euorobondlardan Elde 60 Edilen Gelirler 5.3.1. Faiz Geliri 60 5.3.2. Alım Satım Kazancı 61 5.4. Yabancı Kurum ve Kuruluşlarca İhraç Edilen Eurobondlar 61 6. Mevduat ve Repo 63 7. Yatırım Fonları Katılma Belgesi Kâr Payları 64 8. Özel Sektör Tahvili 66 8.1. Faiz Geliri 66 8.2. Alım Satım Kazancı 68 9. Borsa Para Piyasasında (Takasbank ta) Elde Edilen Faizler 70 10. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarında Yapılan İşlemlerden Elde Edilen 71 Kazançlar 11. Türkiye de Yerleşik Olmayanların (Dar Mükelleflerin) Vergilendirilmesi 72 11.1. Genel Olarak 72 11.2. Dar Mükellef Gerçek Kişi ve Kurumların Özel Amaçlı Araçlardan(ADR, GDR, DR) Elde Ettikleri Kazançların Vergilendirilmesi 73 12. Beyannamenin Verilmesi ve Vergilerin Ödenmesi 76 12.1. Genel Olarak 76 12.2. Aile Bireylerinin Gelirlerinin Beyanı 76 13. Vergi Tarifesi 77 14. Beyan Edilen Gelir Üzerinden Ödenen Vergilerin Mahsubu 78 15. DİE Üretici Fiyatları Endeksi 79
Genel Uyarı Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 67 nci Madde, 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapılan menkul kıymet işlemlerinden elde edilen menkul sermaye gelirlerinin vergilenmesini yeni esaslara bağlamıştır. Söz konusu Geçici Madde 67 ile getirilen düzenleme, esas itibarıyla 1/1/2006 tarihinden itibaren banka ve aracı kurumların olağan faaliyetleri çerçevesinde aracılık yaptıkları menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları işlemlerinden elde edilecek faiz, alım-satım kazancı ve benzeri gelirleri kapsamaktadır. Bununla birlikte, 1/1/2006 öncesinde iktisap edilmiş olan menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları ile bu tarihten önce ihraç edilmiş olan her nevi tahvil ve Hazine bonoları ve Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin elde tutulması veya elden çıkarılması suretiyle sağlanan gelirlerin vergilendirilmesinde, 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümler uygulanmaktadır. Geçici 67 nci Maddenin 13 numaralı fıkrasında, bu maddede geçen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesinin, özel bir belirleme yapılmadığı sürece Türkiye de ihraç edilmiş ve Sermaye Piyasası Kurulunca kayda alınmış ve/veya Türkiye de kurulu menkul kıymet ve vadeli işlem ve opsiyon borsalarında işlem gören menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçları ile kayda alınmamış olsa veya menkul kıymet ve vadeli işlem borsalarında işlem görmese dahi Hazinece veya diğer kamu tüzel kişilerince ihraç edilecek her türlü menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracını ifade edeceği hükmüne yer verilmiştir. Diğer yandan, aynı maddenin 16 numaralı fıkrasında; bu madde kapsamına girmeyen ve 1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmiş olan menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından sağlanan gelirlerin vergilendirilmesinde 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. Geçici 67 nci maddede yer alan 13 ve 16 numaralı fıkra hükümlerinin birlikte nasıl yorumlanacağı konusunda belirsizlik vardır. Şöyle ki, her iki fıkrada geçen menkul kıymet ifadesi 13 üncü fıkrada tanımlandığı şekilde kabul edilirse, 1/1/2006 tarihi öncesinde iktisap edilmiş olan Sermaye Piyasası Mevzuatına tabi olmayan menkul kıymetlerin Geçici 67 nci Madde kapsamında olmadığı sonucuna varılacaktır. Dolayısıyla bu menkul kıymetlerden 1/1/2006 sonrasında elde edilen gelirler bakımından 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli hükümler değil işlem sırasında geçerli olan hükümler uygulanacaktır (1/1/2006 öncesinde ihraç edilmiş olan özel sektör tahvillerinden bu tarih sonrasında elde edilen gelirlerin vergilendirilmesinde ise 9 numaralı fıkradaki özel belirleme nedeniyle 31/12/2005 tarihinde geçerli hükümler uygulanacaktır). Sermaye Piyasası Mevzuatına tabi olan menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarından 1/1/2006 tarihi öncesinde iktisap edilenler bakımından ise 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli hükümler uygulanacaktır (bu tarihten önce ihraç edilmiş olan Devlet tahvili ve Hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin elde tutulması veya elden çıkarılması suretiyle sağlanan gelirlerin vergilendirilmesinde de 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümler uygulanacaktır). i
Gelir İdaresinin konuya ilişkin olarak kamuya açıklanan herhangi bir yazılı görüşü (mukteza, sirküler, tebliğ vb.) bulunmamaktadır. Gelir İdaresinin konuyu yukarıdaki şekilde yorumlaması halinde 1/1/2006 öncesinde iktisap edilen, halka açık olmayan (SPK Mevzuatına tabi olmayan) şirketlerin hisse senetlerinin bu tarih sonrasında elden çıkartılması halinde 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli hükümlere göre değil işlemin yapıldığı tarihte geçerli hükümlere göre vergileme yapılması gerekecektir. Bu durum, aşağıdaki tabloda özetlenen 3 ayrı konuda yatırımcıların aleyhine bir durum yaratacaktır. 1/1/2006 öncesinde iktisap edilen halka açık olmayan şirketlerin hisse senetlerinden bu tarih sonrasında elde edilecek alım-satım kazancı Konu Maliyet revizesi (ÜFE endekslemesi) Alım-satım (değer artış) kazancında istisna Elde bulundurma süresine bağlı istisna 16 numaralı fıkranın yatırımcı lehine yorumu ÜFE ilgili dönemdeki artış % 10 un altında kalsa dahi elden çıkarmanın (satışın) gerçekleştiği ay hariç iktisap bedeli endekslenerek (maliyet revizesi yapılarak) kazanç belirlenebilir. Alım-satım kazancının varsa diğer değer artış kazançları ile birlikte toplamının 2008 yılı için 16.000 YTL si (2007 yılı için 15.000 YTL si) vergiden istisna edilir. 1 yıldan daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra satıştan elde edilen kazanç vergilenmez. 16 numaralı fıkranın yatırımcı aleyhine yorumu ÜFE ilgili dönemdeki artış % 10 ve daha fazla olmadıkça maliyet revizesi yapılamaz. İstisna uygulanamaz. 2 yıldan daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra satıştan elde edilen kazanç vergilenmez. Benzer bir yorumun Hazine Müsteşarlığı dışındaki kurum ve kuruluşlarca yurt dışı piyasalarda ihraç edilen Eurobondlar için de yapılabilmesi mümkündür. Bu tür Eurobondların Geçici 67 nci madde kapsamında olmadığı gerekçesiyle, 1/1/2006 öncesinde ihraç edilmiş olan bu tür Eurobondlardan 2008 ve sonrasında elde edilen alım-satım kazançlarının 16.000 YTL lik istisnadan yararlanamayacağı (2007 de elde edilenler bakımından 15.000 YTL) ve ÜFE endekslemesinin ancak endeksleme dönemindeki artışın % 10 ve daha fazla olduğu durumda uygulanacağı yönünde görüşler vardır. Vergi İdaresinin görüşü bu konuda da henüz belli değildir. Biz aşağıdaki gerekçelerle söz konusu 16 numaralı fıkra hükmünün yatırımcı lehine yorumlanması gerektiği görüşündeyiz. Bu nedenle, Rehberdeki açıklamalarımız bu çerçevede yapılmıştır. Ancak, Gelir İdaresinin konuyu yatırımcı aleyhine yorumlayabileceğinin Rehber kullanıcılarının kararlarında dikkate alınması gerektiğini hatırlatırız. Geçici 67 nci maddenin 16 numaralı fıkrasında; bu madde kapsamına girmeyen ve 1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilmiş olan menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından ii
sağlanan gelirlerin vergilendirilmesinde 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli olan hükümler uygulanacağı belirtilmiştir. Söz konusu fıkrada yer verilen bu madde kapsamına girmeyen ifadesi, 13 numaralı fıkradaki menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesine dahil olmayan menkul kıymetlerin tamamını kapsamaktadır. Çünkü 13 numaralı fıkrada yapılan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı tanımı zaten Geçici 67 nci maddede yer verilen menkul kıymetlerin tamamını kavramaktadır. Başka bir ifadeyle, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı tanımına dahil olmayan başka bir menkul kıymetin madde kapsamında olmaması tanım gereği zaten mümkün değildir. Dolayısıyla 16 numaralı fıkranın her ihtimale karşı 13 numaralı fıkradaki tanıma dahil olmayan menkul kıymetler için getirildiği yorumunu yapmak doğru olmaz. Bu nedenle, 16 numaralı fıkranın Geçici 67 nci maddede yer verilenlerin dışındaki bütün menkul kıymetleri ve bu bağlamda halka açık olmayan şirketlerin hisse senetlerini kapsadığı yorumunun doğruluğu kabul edilmek durumundadır. Nitekim fıkraların sırası da bize göre bu anlayışı teyit etmektedir. 16 numaralı fıkra, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı tanımının yer aldığı 13 numaralı fıkradan sonra, varsa kapsam dışında kalan bütün unsurları kapsamak amacıyla getirilmiş olmalıdır. Diğer yandan, 13 numaralı fıkrada bir bütünleşik ifade olarak menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracı ifadesine yer verilmişken, 16 numaralı fıkrada sadece menkul kıymet ifadesine yer verilmesi, bize göre, 16 numaralı fıkranın Sermaye Piyasası Mevzuatına tabi olmayan menkul kıymetler bakımından da 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli hükümlerin uygulanacağını belirtmek amacını taşımaktadır. iii
1. Genel Bilgi 1.1. Bu Rehber Kimin İçin Hazırlandı? Menkul sermaye gelirlerinin vergilendirilmelerine ilişkin açıklamaların yer aldığı bu rehber, 2007 yılında faiz, kâr payı, repo geliri ile hisse senedi, bono ve tahvil gibi menkul kıymetlerden alım-satım kazancı elde eden gerçek kişi bireysel yatırımcılar için hazırlanmıştır. 2008 yılında elde edilen söz konusu gelirlerin vergilendirilme esaslarına da ayrıca yer verilmiştir. 5281 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 67 nci Madde çerçevesinde 01/01/2006 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni düzenleme ile menkul kıymet alımsatım kazançlarında bir nevi kaynakta vergi kesintisi esasına dayalı vergileme rejimine geçilmiştir. Söz konusu yeni vergileme rejimi 01/01/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetleri ile 01/01/2006 tarihinden itibaren ihraç edilen her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirlere uygulanacaktır. 31/12/2005 itibarıyla elde bulundurulan hisse senetleri ile yine bu tarih itibarıyla ihraç edilmiş her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden 2006 ve sonrasında elde edilen gelirler 31/12/2005 tarihi itibarıyla geçerli mevzuata göre vergilendirilecektir. Bu nedenle, 31/12/2005 tarihi itibarıyla elde bulunan menkul kıymetlerden 2007 yılında ve sonrasında elde edilen gelirlerin durumu 2005 yılında geçerli mevzuata göre ayrıca açıklanmıştır. Bireysel yatırımcıların 2007 yılında elde ettikleri gelirlerin beyan ve vergileme durumunu tam olarak tespit edebilmeleri için öncelikle bu gelirlerin hangi vergileme rejimine (1/1/2006 sonrası mı yoksa 31/12/2005 tarihinde geçerli rejim mi) tabi olduğunu belirlemeleri gerekmektedir. Açıklamalar Türkiye de yerleşik tam mükellef gerçek kişilerin durumu esas alınarak yapılmıştır (çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları Türkiye de yerleşik sayılmamakta, bunlar dar mükellef kabul edilmektedirler). Türkiye de yerleşik olmayan dar mükellefler için ayrı bir bölümde açıklama yapılmıştır. Aksine bir belirleme yapılmadığı takdirde Rehberdeki tüm açıklamalar tam mükellefler için yapılmış sayılmalıdır. Aşağıda sayılanlar tam mükellefiyet esasında gerek yurt içinde gerekse yurt dışında elde ettikleri bütün gelirler için Türk vergi mevzuatına göre vergilendirilirler. Medeni Kanuna göre ikametgahı Türkiye de bulunanlar, Bir takvim yılı içinde Türkiye de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (geçici ayrılmalar Türkiye de oturma süresini kesmez), Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı 1
memleketlerde oturan Türk vatandaşları (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla gelir vergisine veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, bu kazanç ve iratları üzerinden ayrıca Türkiye de vergilendirilmezler.) Aşağıda yazılı yabancılar ülkemizde altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye de yerleşmiş sayılmadıkları için tam mükellef kabul edilmezler. Dolayısıyla bu kişiler dar mükellef sayılarak, sadece Türkiye de elde ettikleri gelirleri üzerinden vergilendirilirler. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler, Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye de alıkonulmuş veya kalmış olanlar. Yukarıdaki kriterlere göre Türkiye de yerleşik sayılmayan kişiler dar mükellef olarak nitelendirilir ve bu kişiler dar mükellefiyet esasında sadece Türkiye de elde ettikleri gelirleri üzerinden vergilendirilirler. Çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşamakta olan Türk vatandaşları Türkiye de yerleşik sayılmadıklarından, sadece Türkiye de elde ettikleri gelirleri üzerinden vergilendirilirler. Dar mükelleflerin Türkiye de elde ettikleri gelirlerinin vergilendirilmesi tam mükelleflere göre önemli farklılıklar gösterir. Dar mükelleflerin vergileme esaslarına ileride ayrı bir bölümde yer verilmiştir. Rehberdeki açıklamalar her bir yatırım aracından elde edilen gelir için ayrı ayrı verilmiştir. Farklı yatırım araçlarından gelir elde edildiği durumda her bir yatırım aracından elde edilen gelirin beyan durumu birlikte değerlendirilmeli, beyanı gerekenler aynı beyannamede birleştirilmelidir. Bazı durumlarda, beyanname verilmesi belirli bir miktarı aşan gelirin elde edilmesine bağlıdır. Bu gibi durumlarda beyan sınırının aşılıp aşılmadığı, aynı gruba giren gelirlerin toplamı dikkate alınarak belirlenmelidir. Örneğin hisse senedi alım-satım kazancı ile Hazine bonosu ve Devlet tahvili alım-satım kazancı menkul kıymet alım-satım kazancıdır ve diğer kazanç ve irat (değer artış kazancı) olarak isimlendirilir. Hazine bonosu ve Devlet tahvili faizi, mevduat faizi, hisse senedi kâr payı ve repo geliri ise menkul sermaye iradı olarak isimlendirilir. Bu konuda bölüm içerisinde yapılan açıklamalar göz önünde bulundurulmalıdır. Rehberdeki açıklamalar, aksi belirtilmedikçe Türkiye deki yatırım araçlarından elde edilen gelirlere yöneliktir. Yabancı yatırım araçlarından elde edilen gelirlerin beyanı, bu durum belirtilerek açıklanmıştır. 1.2. Menkul Sermaye Geliri Menkul sermaye gelirini, menkul sermaye iradı ve menkul kıymet alım-satım kazancı olarak ikiye ayırmak mümkündür. Menkul sermaye iradı, nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermayenin kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlarıdır. Genel olarak ifade etmek gerekirse, 2