TANIM Makinist, belirli çalışma süresi ve çalışma kuralları içerisinde, talimatlara uygun olarak emniyetli, konforlu ve ekonomik bir şekilde, hazır olan cer araçlarını ve treni teslim alan, sevk ve idare eden nitelikli teknik kişidir. A- GÖREVLER KULLANILAN, ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMAN - Tren ve Cer aracının servis öncesi kontrollerini yapar - Lokomotifin mekanik aksamını yağlar ve gerekli güvenlik önlemlerini alır, - Lokomotifi çalıştırır ve yol boyunca hareket emirlerine, tarifelere, işaretçinin ve diğer demiryolu personelinin vereceği sinyallere uyar ve trenin hareketlerini kontrol eder, - Lokomotifte görev yapan diğer çalışanları denetler, - Seyahat sırasında ufak tamir ve ayar işlerini yapar, - Yolculuk bittikten sonra rapor tutar ve ilgili defterleri (vukuat defteri vb.) doldurur. - Cer aracı - Çoklu kumanda kuplörü - El kitapları - El feneri - İletişim araçları (telsiz, telefon, cep telefonu, GSMR) - İlkyardım çantası - İşaret bayrakları - İşaret levhası - Kare anahtar - Kestane fişeği - Kumanda anahtarı - Makas çevirme kolu - Tevkif takozu - Tren anahtarı - Tren seti hortum ve contası ADANA A 1.1 2015/I
B- MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ GENEL ÖZELLİKLER Makinist olmak isteyenlerin; - Göz ve ellerini eşgüdüm halinde kullanabilen, - Belli bir anda bir çok şeyi algılayabilen, - Dikkatli, sorumlu, soğukkanlı, - Renkleri ayırt edebilen, - Makinelerle uğraşmaktan hoşlanan ve mekanik yeteneği olan kimseler olmaları gerekir. C- ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Tren makinistliğinin önemli bir kısmı cer araçlarının içinde geçmektedir. İdeal koşullarda cer aracı, aydınlatılmış, havalandırılmış, nem ve sıcaklık kontrolünün sağlandığı, toz, kir veya kirlilik yaratan etkenlerden arındırılmış bir ortamdır. Çalışma ortamının uluslararası standartların üzerinde olmamak kaydıyla, olumsuz koşulları arasında, koku, gürültü, nem, titreşim, aşırı hava akımı ve elektrik akımına maruz kalma tehlikesi sayılabilir. Uzun yol sürüşlerinde sürekli kabin içerisinde ve gece sürüşleri yaparlar. Günün her saatinde ve resmi tatil günlerinde çalışma söz konusudur. Makinistlik yoğun dikkat gerektiren bir meslek olup, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymada istisnasız bir duyarlılık ve dikkat gerekmektedir Tren Makinistinin kapalı mekan, hız ve yükseklik korkusunun olmaması, soğukkanlı olması, reflekslerinin güçlü olması gerekmektedir. ADANA B-C 1.1 2015/I
D- MESLEK EĞİTİMİ MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER Makinistlik mesleğinin eğitimi TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğüne bağlı hizmet-içi eğitim merkezleri ile Eskişehir'de bulunan TCDD Meslek Lisesinde yapılmakta iken, söz konusu okul artık öğrenci almadığından genellikle makine teknolojisi, raylı sistemler teknoloji, elektrik ve motor bölümü olmak üzere meslek lisesi mezunları alınarak 60 ay süren hizmet-içi eğitimle yetiştirilmektedir. MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI - Ortaokulu tamamlamış olmak, - Milli Eğitim Bakanlığınca okul türlerine ve alan/dala göre belirlenen giriş koşullarını taşımak. EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ - TCDD Genel Müdürlüğü tarafından Yardımcı Makinist olarak işe giren Raylı Sistemler alanı mezunları 3 aylık çeşitli eğitimlerden geçtikten sonra yapılacak sınavda başarılı olma koşulu ile Yardımcı Makinist unvanı ile çalışabilmektedirler. Yardımcı makinist unvanı ile belli bir süre çalıştıktan sonrada yapılacak sınavda başarılı olanlara Makinistlik brövesi verilir. - TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğünde makinist Hizmet-içi eğitimde; - Lokomotiflerin tipleri, numaralandırılması, ana aksamlarının tanınması, - Lokomotifin çalıştırılması için makinist tarafından yapılması gereken işlemler, - Yolda ve manevra hizmetlerinde yapılması gereken işlemler, - Varışlarda lokomotif üzerinde yapılması gereken işlemler, - Lokomotiflerin özel çalışma yöntemleri (Sofaj kablolarının bağlanması, lokomotiflerin çift olarak bağlanma şekilleri, lokomotiflerin soğuk olarak sevki, dizel motorunun el ile müdahale edilerek durdurulması, tahliye muslukları ve seviye göstergeleri ile cihazların yerleştirilmesi vb.), - Demiryolu trafiğinin merkezden idare talimatları (TMİ), - Demiryolu trafiğinin merkezden kontrol sistemi (CTC), - TCDD işaret yönetmeliği sinyalleri ve lambaları, - Motor eğitimi, elektrik vagon bilgisi, - Elektrikli, dizel ve diğer tip elektrik sistemleri, - Rapor tutma teknikleri, kullanılan defterleri (vukuat defteri vb.) doldurma şekilleri, - Yolculuk sırasında meydana gelebilecek kazalara karşı alınacak tedbirler gibi konularda kuramsal ve uygulamalı eğitim verilir. EĞİTİM SONUNDA ALINAN BELGE-DİPLOMA Eğitimlerini tamamlayan öğrenciler "Makinist adayı" olarak mezun olurlar. ADANA D 1.1 2015/I
E- ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI Meslek elemanları, ağırlıklı olarak TC Devlet Demiryolları ile şeker fabrikaları, demir çelik fabrikaları, şehir-içi raylı sistem yolcu taşımacılığında çalışabilirler. Demiryolu taşımacılığında, buharlı lokomotiflerden dizel lokomotife ve dizelelektrikli lokomotife daha sonra da tesisatı olan demiryollarında elektrikli lokomotife geçiş yapılmıştır. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak bazı ülkelerde bilgisayarlı lokomotiflerin kullanıldığı görülmektedir. Artan nüfus beraberinde kitle taşımacılığı sorununu da getirmektedir. Kitle taşımacılığının en ekonomik ve güvenli araçlarından birisi de trendir. Ülkemizde demiryolu ile yük ya da yolcu taşımacılığının istenilen seviyede olduğu söylenemez. Bir ülkenin gelişmesi için demiryolu taşımacılığı çok önemli olduğuna göre ülkemizde de bu alanda önemli atakların yapılması bir zorunluluk olmaktadır. Demiryollarının gelişmesi ve modernleştirilmesi demek, aynı zamanda daha fazla makinistin çalışması demektir. F- EĞİTİM SÜRESİNCE VE EĞİTİM SONRASI KAZANÇ EĞİTİM SÜRESİNCE - 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu gereğince, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrencilere, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 30 undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 15 inden aşağı olmamak üzere ücret verilir. - Eğitim gören öğrencilerin iş kazası ve meslek hastalıkları ile ilgili sigorta primleri devletçe karşılanır. - Öğrenciler, mesleki eğitim yaptıkları işletmelerin sosyal imkânlarından faydalanır. EĞİTİM SONRASI Makinist olarak göreve başlayanların atamaları kadrolu ya da sözleşmeli personel şeklinde yapılır, Kadrolu olarak ataması yapılanlar 12. derecenin 2. kademesinden göreve başlayıp özel tazminatları ile birlikte brüt olarak asgari ücretin iki katı civarında aylık ücret almaktadırlar. Ayrıca yola gittikleri zaman fazla mesai ve kilometre tazminatı adı altında ek ücretler de almaktadırlar. Bu miktarlar maaş katsayısı ve kıdeme göre artmaktadır. Sözleşmeli olarak çalışanlar ise net asgari ücretin 4-5 katı arasında değişen miktarlarda aylık ücret almaktadırlar. ADANA E-F 1.1 2015/I
G- MESLEKTE İLERLEME MESLEKİ EĞİTİMDE İLERLEME Meslek liselerinden mezun olanlar istedikleri takdirde ÖSYS Kılavuzlarında belirtilen ön lisans programlarına sınavsız geçiş için başvurabilirler. Ayrıca mezunlar, yükseköğretime giriş sınavlarında başarılı oldukları takdirde, ÖSYS Kılavuzlarında belirtilen programlara yerleştirilebilirler. İŞ HAYATINDA İLERLEME Yeni mezun olmuş TCDD Meslek Lisesi mezunu ile açıktan sınavla alınan endüstri meslek lisesi mezunları makinist yardımcısı olarak göreve başlarlar. Belirli bir süre hizmet-içi eğitimden sonra makinist unvanı alırlar. Makinist olarak diploma (Brove) alanlar kurslara devam etmek suretiyle baş makinist olabilirler. BENZER MESLEKLER - Şoför (Genel), - Gemi Kaptanı, - Pilot. ADANA G 1.1 2015/I
H- EK BİLGİLER GÖREV - İş organizasyonu yapar, - Çevre koruma önlemleri alır, - İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin faaliyetleri uygular, - Kalite Yönetim Sistemi kurallarına uygun çalışır, - Mesleki gelişim faaliyetlerinde bulunur. I- KAYNAKÇA İ- AYRINTILI BİLGİ İÇİN - Meslek elemanları, - T.C. Ulaştırma Bakanlığı TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü Demiryolu Meslek Lisesi Tanıtım Rehberi, - İŞKUR Genel Müdürlüğü "Türk Meslekler Sözlüğü" Ankara-1983 Yayın No: 173, - TCDD Dizel Elektrikli Lokomotiflerin Kullanma Arıza Bulma ve Giderme Kılavuzu, - TCDD İşletmesi " Demiryolu Trafiğinin Merkezlerden İdaresi Talimatnamesi " (TMİ) İzmir-1982 Yayın No: 252, - TCDD İşletmesi " TCDD İşaret Yönetmeliği " İzmir-1980 Yayın No: 26, - TCDD İşletmesi " Trenlerin Seyri Sefer Talimatnamesi " İzmir-1982 Yayın No: 251, - Meslek Danışma Komisyonu (MEDAK) üyesi kuruluşlar. - İlgili eğitim kurumları, - Türkiye İş Kurumu web sayfası www.iskur.gov.tr - Mesleki Yeterlilik Kurumu web sayfası www.myk.gov.tr - Ulusal Meslek Bilgi Sistemi http://mbs.meb.gov.tr/ - T.C. Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi http://osym.gov.tr/ - Bünyesinde Meslek Bilgi Merkezi Bulunan Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri/Hizmet Merkezleri Bu dosya; meslek seçme aşamasında olan gençleri bilgilendirme amaçlı olup, meslek mensupları, işyerleri, mesleğin eğitim yerleri ve meslek odalarından bilgi alınarak oluşturulmuştur. ADANA H-I-İ 1.1 2015/1