Bilmek Gerek A. Erdem Akyüz Atatürk ve Ülke Dışındaki Anıtları A tatürk ün, yurtdışında adının verildiği bulvar, cadde, yapılar ile heykel ve büstlerinin tamamının bilinmesi ve tek bir yazıda toplanmasının olanaksız olması karşısında, geçen sayımızda toplayabildiğimiz kadarıyla Atatürk ün diğer ülkelerde adını taşıyan yerler den örnekler vermiş ve bu sayımızda diğer ülkelerdeki Atatürk heykellerinden örnekler sunacağımızı ifade etmiştik. 35
Atatürk ün; yurt dışında, çeşitli kıta, ülke ve şehirlerde bulunan anıt, heykel, büst, rölyef ve benzeri sanat eserlerini derleyip toplamak ve bir bütün olarak sunmak gerçekten zor, meşakkatli ve belki de yapılması tam olarak mümkün olmayan bir durumdur. 36 Atatürk ün Yurtta barış, dünyada barış sözü neredeyse bütün ülkeler arasında ortak bir atasözü hüviyetini kazanmıştır. Gerçekten merak ediyorum ve araştırılması gereken bir husus olarak düşünüyorum. Acaba yeryüzünde, kendi ülkesinin dışında başka ülkelerde, Atatürk kadar bir başka devlet adamının heykeli, anıtları var mıdır? Üstelik bu anıtların, bundan yüz sene önce yaşayan bir devlet adamına ait olmasının yanında heykellerinin veya anıtların, zorlayıcı herhangi bir siyasi veya ticari ilişki olmamasına rağmen yer alması işin daha da şaşırtıcı yönüdür. Bu, bir zorunluluğun değil, Atatürk e karşı içten gelen bir sevgi ve saygının sonucudur. Atatürk ün heykel, anıt ve adının verildiği yerler kadar ilgi çekici bir durumla daha karşılaşılmaktadır. O da kullandığı bazı deyimlerin, uluslararası alanda benimsenmiş ve kullanılmakta olmasıdır. Her ülkenin geleneğinde, eskiden kalma ve toplumun belleğinde yer etmiş atasözleri vardır. Bu sözler bir takım benzerlikler gösterse de birbirinden farklı söylem ve anlam taşırlar. Ancak bir söz vardır ki neredeyse bütün ülkeler arasında ortak bir atasözü hüviyetini kazanmıştır. Bu söz Atatürk ün Yurtta barış, dünyada barış sözüdür. Her ülkenin kendi dilinde ve kendi yazış biçimi ve bazen Türkçesi ile birlikte, Atatürk heykel ve anıtlarında ve hatta başka alanlarında yer almaktadır. Bu söz Atatürk anıtlarında, İngilizce konuşulan ülkelerde Peace at Home, Peace in the World şeklinde, Fransa daki anıtlarda La paix à la maison, La paix dans le monde, Küba, Havana, Peru daki Atatürk anıt, heykel ve rölyeflerinin altında Paz En Casa, Paz En El Mundo Almanya da Frieden zu Hause, Frieden in der Welt, Hollanda daki heykelinde Felemenk yazılışı ile Vrede thuis, vrede in de
wereld şeklinde söylenmekte ve yer almaktadır. Bu deyim adeta uluslararası bir atasözü halini almıştır. Atatürk ün İtalya da Roma daki heykelinin altında büyük anlamına gelen largo kelimesi kullanılarak Largo Mustafa Kemal yazılmıştır. Küba da, Atatürk ten başka hiçbir yabancı devlet adamının heykelinin bulunmadığı söylenmektedir. Bu sözün tam olarak gerçeği yansıttığı bilinmemekle beraber, gerçek olan şudur ki; bir çok sanat adamının heykel ve büstünün bulunduğu Küba da yabancı devlet adamı heykeli yok denecek kadar azdır. Bu istisnanın en önemli örneği Atatürk tür. Küba daki ilk Atatürk Heykeli nin altında Türkçe ve İspanyolca olarak Türkiye Cumhuriyeti nin kurucusu- Yurtta Barış, Dünyada Barış yazmaktadır. Bir başka heykeli de başkent Havana nın en gözde mekanlarından Puerta Caddesi nde bulunmaktadır. Dünyanın bir başka köşesinde Japonya nın Higashimuro - Wakayama daki anıtın hemen Başka bir devlet adamının heykelinin bulunmadığı Küba'daki Atatürk heykeli ve panodaki Türkçe İspanyolca "Yurtta barış, dünyada barış" yazısı Largo (Büyük) Mustafa Kemal Atatürk Roma / İtalya 37
altında Atatürk ün orijinal imzası ile Yurtta Sulh, Cihanda Sulh ibaresi yer almaktadır. Avustralya nın; Sidney, Canberra kentlerinde bulunan heykellerin dışında Albany deki heykeli deniz kıyısında yüksek bir tepede, bir küre üzerinde bulunmakta ve ön tarafında Peace at Home Peace in the World sözü yer almaktadır. Şili nin başkenti Santiago da bulunan heykel ve rölyefinin altında Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu, vatanının fedakâr ve sadık hizmetkârı, benzeri olmayan kahraman, insanlık idealinin canlı emsali. Bütün hayatını Türk Milleti ne vakfetmiş, milletine kendi ruhunu, ateşini vermiştir. Hatırası milletinin ruhunu ateşli 38 Avustralya Albany deki Atatürk heykeli. Kaidesinde yazılı "Peace at Home Peace in the World" sözleri tutan sönmez bir meş'ale olarak yaşamaktadır. ibaresi, Venezuela nın başkenti Caracas da bulunan heykelinin altında Modern Türk Devletinin kurucusu Kemal Atatürk yazısı bulunmaktadır. İsrail in Yehud ve Be er Sheva kentlerindeki anıtlarda benzer ifadelerle Türkiye Cumhuriyeti nin kurucusu Büyük Atatürk. Türk Milleti ve Türkiye yi seven İsrail halkı, Sana sonsuza kadar minnetkar kalacaktır. sözleri yazılıdır. Japonya, Kuşimato daki heykeli çok görkemlidir. Atatürk, Şili'nin başkenti Santiago'da Atatürk Anıtı
Japonya Kushimata, Atatürk heykeli at üzerinde, sırtında pelerini, eli ile ufku göstermektedir. Kazakistan Astana da, kalpaklı, sivil giysili, Kırgızistan ın Bişkek ve Çolpan Ata kentlerinde de gene kalpaklı, sivil giysili ve eli ile göğsünde bir kitap tutmaktadır. Mexico City deki heykeli çok ilginçtir. Yerde, giderek büyüyen ve yükselen bir ay yıldız içinde, elinde şapkası ile gülümsemektedir. Azerbaycan Bakü, Gence, Nahcıvan kentlerinde, Türkmenistan Aşkabad da, Moğolistan da Ulan Bator, Makedonya Üsküp, Pakistan İslamabad, Larkane de, Macaristan Budapeşte de Atatürk adının verildiği sokakta, Romanya Bükreş ve Tulceo da, Hollanda Amsterdam, Oostzaan, Rotterdam da, Yeni Zelanda Wellington, Mexico City'deki (üstte) ve ABDWashington'daki Atatürk heykelleri Hindistan Yeni Delhi, Amerika Birleşik Devletleri Washington da elini kaldırmış konuşur şekilde, New Jersey, New York, Connecticut ve diğer ülke ve kentlerde, hiç bilmediğiniz ve belki de çok kez önünden geçtiğiniz veya ilk kez gittiğiniz bir yerde Atatürk adı, heykeli, anıtı, büstü, rölyefi ile karşılaşırsanız hiç şaşırmayın. Her yerde olduğu gibi orada da bir Atatürk yaşıyordur ve sonsuza dek yaşayacaktır. Çünkü onun ilke ve idealleri evrenseldir, insancıldır, çağdaş ve özgürlükten yanadır. erdemakyuzbd@gmail.com 39