TÜRKİYE DE ÇOK SESLİMÜZİK. Kazım ÇAPACI

TÜRKİYE DE ÇOK SESLİMÜZİK Kazım ÇAPACI

TÜRKİYE DE ÇAĞDAŞ MÜZİĞİN GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Avrupa nın ilgisini çeken ve etkileri klasik bestecilerin eserlerine yeni bir renk ve anlatım ögesi olarak giren Mehter, Yeniçeri Ocağı nın kaldırılmasıyla yerini bandoya bırakmıştır. Batılı anlamda askerî müzik topluluğu olan bandoyu 1826 da İtalyan besteci Giuseppe Donizetti (1788-1856) kurmuştur. Ülkemizde Batı tekniğinin uygulandığı ilk eğitim kurumu, Muzika-i Hümayun adını alan Saray Bandosu dur. Muzıka-i Hümayun, Cumhuriyet in ilanından sonra Riyaset-i Cumhur Musikî Heyeti adını almıştır. Riyaset-i Cumhur Musikî Topluluğu 1932 yılında Millî Eğitim Bakanlığı na bağlanmış ve topluluğun adı Atatürk tarafından Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası olarak değiştirilmiştir. 1924 yılında Atatürk ün önderliğinde Musikî Muallim Mektebi açılmıştır. 1925 yılında besteci, usta çalgıcı ve müzik eğitimcisi yetiştirmek üzere yurt dışında öğrenim görecek gençler için yarışmalı sınav açılmış ve daha sonra Türk Beşleri adını alacak yetenekli gençlerimiz Avrupa ya gönderilmiştir. 1926 yılında İstanbul da Darülelhan (melodiler evi) adıyla açılan konservatuvar, Batı Müziği eğitimi veren Belediye Konservatuvarı na dönüştürülmüştür.

TÜRKİYE DE ÇAĞDAŞ MÜZİĞİN GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ Ülkemizdeki çok sesli müziğin gelişimi, 1934 yılında kurulan Ulusal Müzik ve Temsil Akademisinin kurulması ve Alman Besteci Paul Hindemith in, Türkiye de müzik yaşamının örgütlenerek düzenlenmesinde danışman olarak görevlendirilmesiyle devam eder. Daha sonra 1935 yılında Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde Güzel Sanatlar Müdürlüğü, 1936 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı kurulmuştur. Konservatuvarın temelini oluşturan Musikî Muallim Mektebi 1937 de Gazi Terbiye Enstitüsü ne bağlanmış ve yöneticiliğine Alman müzik eğitimcisi Eduard Zuckmayer getirilmiştir. 1938 de Askerî Mızıka Okulu açılmıştır. Ünlü Macar besteci Bela Bartok,1936 da Türkiye ye gelerek yerel müziklerin değerlendirilmesi ve derleme çalışmalarının başlatılması konusunda konferanslar vermiş ve 1938 de Ankara Devlet Konservatuvarı nda Türk Halk Ezgileri Arşivi kurulmuştur.

TÜRKİYE DE ÇAĞDAŞ MÜZİĞİN GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ Çağdaş çok sesli müziğin gelişimi çeşitli kurumlarda başlayan müzik eğitimi, çok sesli koroların kurulması, yeni kurulan opera ve baleler, konservatuvarlarla devam etmiştir. 1948 yılında devlet yasasıyla üstün yetenekli öğrencilerden İdil Biret ve Suna Kan müzik eğitimi almak üzere yurt dışına gönderilmişlerdir. Çok sesli müziğin yaygınlaşmasında en etkili kurumlardan biri de radyo olmuştur. Ankara Radyosu bünyesinde kurulan, Radyo Senfoni Orkestrası, Radyo Oda Müziği Orkestrası, Mandolin Orkestrası, Madrigal Korosu, Ankara Radyosu Çok Sesli Korosu, gençlik ve çocuk korolarıyla çok sesli müzik yaşamını desteklemiştir. Çok sesli müzik bugün ülkemizde birçok şehirde kurulan senfoni orkestraları, opera ve baleler, devlet koroları, konservatuvarlar, güzel sanatlar liseleriyle, çeşitli uluslararası müzik festivalleriyle, çok sesli müzik Türk toplumunun kültür hayatındaki varlığını sürdürmektedir.

TÜRK BEŞLERİ Cumhuriyet in kurulduğu 1923 yılından sonra ulusalcı kültür ve eğitim politikalarının sonucunda birçok yetenekli müzisyen yurt dışına gönderilmiştir. Türk Müziğinin evrensel düzeye ulaşmasını amaçlayan bu hareketin içerisinde yer alan Cemal Reşit Rey, Ulvi Cemal Erkin, Ahmet Adnan Saygun, Hasan Ferit Alnar ve Necil Kazım Akses daha sonra Türk Beşleri olarak anılırlar. Türk Beşleri özellikle Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş döneminde eserleriyle kendilerinden söz ettirmiş bu beş Klasik Batı Müziği bestecisini bir arada tarif etmek için kullanılan uluslararası bir deyimdir. Türk müziği için çok önemlidirler. Hepsinin ortak amaçları; Batı Müziği yapısı içinde Klasik Türk müziği ve Türk Halk Müziğinin renklerini kullanmaktır.

TÜRK BEŞLERİ Hepsinin ortak özelliği 1900 lerin başında doğmuş olmalarıdır ve Atatürk'ün eğitim için yurtdışına gönderdiği sanatçılardır. Farklı ailelerde, farklı kültürlerde ve farklı ortamlarda yetiştirildiler. Doğdukları dönem Osmanlı da padişahlık dönemiydi. Cumhuriyetin ilanı ve tekkelerin kapatılmasıyla birlikte, Türk müziği yapılmak istendi. Bu beş kişi devlet tarafından eğitim için yurtdışına gönderildi ve gelip Türk halk şarkılarını yeniden yorumladılar. Bu konuda bu uygulamayı daha önce yapan Rusya, Macaristan ve İspanya örnek alındı.

CEMAL REŞİT REY 25 Ekim 1904, Kudüs 7 Ekim 1985, İstanbul. Cemal Reşit Rey, Türk Beşleri nin en yaşlı üyesidir. Yurt dışında eğitim görmüştür. Besteci ve piyanist olmasının yanında eğitimcilik, orkestra yöneticiliği yapmıştır. Eserlerinden bazıları, Cumhuriyet in Onuncu Yıl Marşı, Lüküs Hayat Opereti, Enstantaneler dir. Cemal Reşit Rey sarayla yakın ilişkileri olan, son Osmanlı ailelerinden birinin oğluydu. 25 Eylül 1904'te Kudüs'te doğdu. Babası Ahmet Reşit Rey, o dönemde Kudüs'e mutasarrıf olarak atanmıştı. Cemal Reşit'in müziğe yeteneği o yıllarda ortaya çıktı. Diğer çocuklar sokakta oynarken o bulduğu bir akordeonu çalmaya ve ondan çıkan sesleri taklit etmeye çalışıyordu. Beş yaşındayken ailece İstanbul'a geldiler. Burada bir yandan ilkokula giderken, bir yandan da piyano çalışmaya başlar. Galatasaray Lisesi'nde okumaya başladığı yıllarda babasının politik durumu nedeniyle 1913 yılında zorunlu olarak Paris'e taşınırlar.

CEMAL REŞİT REY Burada, özellikle Fransa Cumhurbaşkanı Raymond Poincaré aileye sahip çıkar. Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasına çok az zaman vardır ve Cemal Reşit Bey ve ailesi dünyanın kültür başkenti Paris'te yaşamaya başlarlar. Cemal Reşit Bey daha çocuk yaşlarında Gustav Mahler'i orkestra yönetirken görecek, konservatuvarda onu müdür ve ünlü besteci Gabriel Faure dinleyecektir. Faure onu dinledikten sonra ünlü pedagog Marguerite Long'a telefon açar ve "Madam size bir Türk çocuğu gönderiyorum ve hiçbir şey söylemiyorum, kendiniz göreceksiniz" der. Sonra babasına dönerek "Oğlunuz hayatta müzikten başka hiçbir şey yapamaz" diye onun müzik dehasını hemen keşfeder. Claude Debussy'nin öğrencisi, Maurice Ravel'in en yakın dostlarından ve eserlerini en iyi yorumlayan piyanistlerden biri olan Marguerite Long, 19 yaşına kadar hiç para almadan Cemal Reşit'in eğitimi ile yakından ilgilenecektir.

CEMAL REŞİT REY Cemal Reşit Bey ve ailesi, savaş başlayınca Paris'te uzun süre kalamazlar. Cenevre'ye yerleşirler. Cemal Reşit eğitimine burada Cenevre Konservatuvarı'nda devam ederken, normal lise eğitimini de sürdürür. Konservatuvarın ustalık sınıfına kadar yükselir ancak 1919'da babası dahiliye nazırlığına atanınca İstanbul'a gelirler. Baba oğlunu hemen İstanbul'da bir piyano öğretmenine götürür. Ancak çocuğun piyano bilgisi öğretmeninkinden fazladır. Cemal Reşit bu kez tek başına Paris'e eğitime gönderilecek, tekrar Marguerite Long'la çalışmaya başlayacaktır. Konservatuvarda Gabriel Faure'den müzik estetiği dersleri alır. Besteci, piyanist ve orkestra şefliği üzerinde eğitim görür. Daha okul yıllarında besteleriyle ilgi çekmeye başlar.

Cumhuriyet in 10. yıl kutlamaları için 1933'de bir marş yarışması düzenlenir. Cemal Reşit Rey, güftesi Behçet Kemal Çağlar ve Faruk Nafiz Çamlıbel'e ait olan şiir üzerine bir beste yapmaya karar verir. Uzun süre uğraşıp, herkesin coşku ile birlikte söyleyeceği bir marş oluşturmaya çalışır. Ancak ağabeyi Ekrem Reşit'e yaptığı çalışmayı bir türlü beğendiremez. Sonunda Cemal Bey'in aklına mehter ritmi gelir ve besteyi yapar. Herkesin rahatlıkla söyleyebileceği bir eser çıkar ortaya. Ankara'da eseri piyanoda çalarak kendi seslendirir. Marşı degerlendirecek olan heyetin içinde bulunan Cemal Bey'in "Cumhuriyet" sözcüğünde majörden minöre geçtiğini bunu da cumhuriyeti küçük düşürmek için yaptığını iddia eder ancak Cemal Reşit şu örnekle durumu kurtarır: "Minör küçük anlamına gelir ama müzikte bu anlamda kullanılmaz. Beethoven'in Napoleon'un kahramanlıkları için yazdığı Eroica'nın ikinci bölümü de do minör tonundadır." Jüride bulunan bir başkası ise bir kahramanlık öyküsü olan Marseillaise'in de minör tonundan olduğunu söyleyince durum tatlıya bağlanır. Türkiye Cumhuriyeti'nin 10. Yıl Marşı böylece ortaya çıkmış olur. CEMAL REŞİT REY - Onuncu Yıl Marşı -

Cemal Reşit Rey, operet yazmaktan ve ağabeyi ile sahne sanatçıları ile birlikte yaşanan anılardan her zaman en sıcak biçimde söz etmişti: "Zerafet, incelik, nükte, hoşgörü... Bir sırada elli kişi oturmuş ve elli kişi de gülüyorsa bu bir sosyal hadisedir. Operet bestelediğim yıllar hayatımın en zevkli, en neşeli yıllarıdır. Sahne sanatçıları ile kısa sürede kaynaşmıştık. Onlarla konakta buluşur, şarkılar söyler çalışırdık. rahmetli biraderimin ölümü ile operet devri benim için kapanmış oldu." Cemal Reşit Rey, 1932-1942 yılları arasında ağabeyi Ekrem Reşit Rey'le birlikte operet ve revü müzikleri besteler. Cemal Reşit Bey, bir yandan ciddi klasik eserlerini yazarken, ağabeyi ile birlikte Viyana, Paris havasını İstanbul'da yaşatmaya çalışmakta, sahneye konulan her oyun İstanbul'da büyük sükse yapmaktadır. Cemal Reşit Rey'in bu popüler çalışmaları kimi klasik müzik sanatçısı tarafından onun zamanını boşa harcaması olarak görülmesine rağmen, Cemal Bey bu çalışmaları hiçbir zaman küçümsememiş, sanat ve eğlenceyi düzeyli biçimde bir araya getiren operet ve revülerinden hep sevgi ile söz etmiştir. CEMAL REŞİT REY - operetleri -

Rey Kardeşler'in ilk operet çalışmasını dönemin Şehir Tiyatroları Genel Sanat Yönetmeni Muhsin Ertuğrul ve İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ talep eder. Üç Saat Opereti bu istek üzerine yazılır. Beş ay süreyle kapalı gişe oynayınca, Muhsin Ertuğrul gelecek sezon için onlardan yeni bir müzikal talebinde bulunur. İkinci operet Lüküs Hayat olur. Rey Kardeşler'in yazdıkları operetler içinde en beğenileni her zaman Lüküs Hayat olmuştur. Üçüncü yıl için yazılan operet Deli Dolu olur. Deli Dolu'da ana fikir iki yüzlülüktür. Eserde orkestrayı dönüşümlü olarak Hasan Ferit Alnar ve Cemal Reşit Rey yönetirler. sahnede kullanılan karikatürler Cemal Nadir tarafından çizilir. Deli Dolu'nun ilk orkestrası mali sıkıntılar dolayısıyla 10 kişiliktir. 1979'da İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından sahnelenirken Cemal Bey, orkestrayı yetmiş kişiye çıkartır. 1937'de Hava Civa yazılır. Eserin ilk temsili 1943 yılında Avni Dilligil yönetiminde Ses Operet ve Tiyatrosu'nda yapılır. Ancak savaş yılları ekonomik krizi de beraberinde getirmiş ve eser daha küçük bütçeli olarak sahneye konulmuştur. Eserin baş kadın oyuncusu Semiha Berksoy'dur. CEMAL REŞİT REY - operetleri -

Rey Kardeşler'in bu operetlerin dışında revü çalışmalarıda vardır. Adalar, Alabanda ve Aldırma. Bunlardan Alabanda'da Safiye Ayla oynamıştır. Cemal Reşit Rey'in ağabeyinin ölümünden sonra operet çalışmaları biter. Ailede birbirinin arkasına gelen ölümler ve maddi sıkıntılar sonucu satılan konaktan kalan para ile taşındığı Serencebey'deki küçük apartman dairesindeki yalnız yaşam, yaşlılık dönemindeki Cemal Reşit Rey'i sanat dünyasından da uzaklaştırmıştır. 60'lı yılların sonlarında Haldun Dormen onu ziyarete gider ve birlikte yeni bir operet çalışması yapmalarını önerir. Ağabeyinin ölümünden sonra operetlere veda eden Cemal Bey, şarkı sözleri için Erol Günaydın'la çalışmaya razı olur. Yaygara 70 isimli oyun büyük bir başarı kazanır. Ardından aynı ekiple Uy Balon Dünya isimli yeni bir çalışma daha yapılır ancak çok başarılı olmaz. 1971 yılında son opereti olan Bir İstanbul Masalı'nı besteler. CEMAL REŞİT REY - operetleri -

CEMAL REŞİT REY - son yılları - 1985'te Lüküs Hayat 51 yıl aradan sonra yine aynı sahnede İstanbul Şehir Tiyatrosu 'nda sahnelenecektir. Cemal Bey, gala gecesi için özel olarak hastaneden çıkarılır ve Harbiye Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu 'na getirilir. Eser yıllar sonra yine büyük bir başarı kazanmıştır. Haldun Dormen ve Gencay Gürün onu alkışlar arasında sahneye çıkarırlar. Anlatılmaz derecede mutludur. Seyirci onu dakikalarca ayakta alkışlar. Bu onun son sahneye çıkışı olacaktır. Ertesi gün tekrar hastaneye yatırılır ve buradan ikinci çıkışında Edirnekapı'daki aile mezarlığına defnedilecektir.

Operaları Faire Sans Dire, tek perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey (Alfred De Musset ten yararlanılarak) 1920. Yarın Marek, üç perde, dört tablo. Libretto: Xavier Fromentin 1920. Sultan Cem, beş perde, on iki sahne. Libretto: Ekrem Reşir Rey (Roussel Despierre nin senaryosuna göre) 1924. Zeybek, üç perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1926. Köyde bir facia, tek perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1929. Çelebi, dört perde. Libretto: Ekrem Reşit Rey 1942 1945. Orkestrasyonunun tamamlanması 1973. Operet ve Müzikalleri La Petit Chaperon Rouge, iki sahne, 1920. Üç saat, üç perde, 1932. Lüküs hayat, üç perde, 1932. Deli dolu, üç perde, 1934. Saz Caz, üç perde, 1935. Maskara, üç perde, 1936. Hava Cıva, üç perde, 1937. Yaygara 70, 1969. Uy balon dünya, 1970. Bir İstanbul masalı, 1971. Cemal Reşit Rey in ayrıca üç müzikal komedisi (revü sü) vardır Adalar revüsü, 1934. Alabanda, 1941. Aldırma, 1942. CEMAL REŞİT REY - eserleri -

Orkestra Yapıtları Bebek Efsanesi (Senfonik Şiir), 1928, Karagöz (Senfonik Şiir), 1930 1931. Enstantaneler (Senfonik İzlenimler), 1931. Scéne Turques (Halk Dansları Üzerine) dört parça, 1928. Paysages de Soleil (Senfonik İzlenimler), 1931. Inıtation (Senfonik Şiir), 1935. Senfoni No:1, 1941. L appel (Senfonik Şiir), 1953. Fatih (Senfonik Şiir), 1953. Katibim (Piyano ve orkestra çeşitlemeler), 1953. Senfonik Konçerto (İkili Orkestra için), 1963. Senfoni No:2, 1969. Türkiye (Senfonik Rapsodiler). 50. Yıla Giriş (Senfonik Bölüm), 1973. Konçertoları Konçerto Kromatik (Piyano ve Orkestra için), 1932 1933. Keman Konçertosu, 1939. Piyano Konçertosu, 1949. Gitar Konçertosu, 1978. Konçertant Parçaları Introduction and Dance (Viyolonsel ve Orkestra için), 1928. Konçertant Parçalar (Viyolonsel ve Orkestra için), 1955. Andante ve Allegro (Keman ve Yaylılar Orkestrası için), 1967. CEMAL REŞİT REY - eserleri -

Oda Müzikleri Sonat (İki Piyano için), 1924. Kentet (Beş Üflemeli Çalgı için), 1932. Ondes Martenot ve Yaylı Çalgılar için Poem, 1934. Yaylı Çalgılar Kuarteti, 1935. Kısa Parça (Keman ve Piyano için), 1936. Kuartet (Piyano ve Yaylılar için), 1938 1939. Sextour (Tenor, Piyano ve Yaylılar Dörtlüsü için), 1939. Colloqye Instrumental, 1957. 12 Prelüd ve Füg (İki Piyano için), 1969. Şan ve Orkestra Eserleri Anadolu Türküleri (Dört Parça), 1926. İki Anadolu Türküsü, 1930. Mystique (Mevlana nın Mesnevi Mukaddimesi), 1938. Üç Anadolu Türküsü, 1970. Vokal Fantezi, 1980. Şan ve Piyano Eserleri Je Me Demande (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1919. Üç Melodi (Paris te Fromont Yayınevince basılmıştır), 1920. Initiales sur un Banc (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1921. Chanson du Printemps (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1922. Au Jardin (şiir: Philoxene Boyer), 1923. L Offrande Lyrique (sekiz ezgi), 1923. Nocturne (şiir: Ekrem Reşit Rey), 1925. 12 Anadolu Türküsü (Paris te Heugel Yayınevince yayınlandı), 1925 1926. Vatan (Hulusi Öktem in Mekteplerde Musıki adlı kitabında yayınlanmıştır, 1930. Dört Melodi (şiirler: Baki Süha Ediboğlu), 1956. CEMAL REŞİT REY - eserleri -

Koro Eserleri Anadolu Halk Türküleri (dört sesli koro için), 1926. İki Parça (eşliksiz kadın korosu için Yunus Emre nin şiirleri üzerine, 1936. On Halk Türküsü (dört sesli koro ve piyano için), 1963. Marşları 10. Yıl Marşı (piyano ve şan; bando için düzenlemeleri yapılmıştır), 1933. Denizciler Marşı (şan ve piyano için; bando düzenlemeleri yapılmıştır), 1935. Yedek Subay Marşı (piyano ve bando düzenlemesi yapılmıştır), 1940. 100. Yıl Marşı, 1981. Piyano Yapıtları Scénes Turques, Anadolu Türküleri üzerine 6 parça (Heugel yayınevi, Paris), 1928. Paysages de Soleil (Anadolu Halk Dansları üzerine 6 parça), 1930 1931. Sonat, 1936. Pelerinages Dans la Ville Qui N est Plus que Souvenir (Ankara Devlet Konservatuarı Yayını), 1940 1941. Fantezi, 1948. İki Parça, 1959. On Halk Şarkısı (koro şarkılarının piyano uyarlaması, Ankara Devlet Konservatuarı Yayını), 1967. Sahne Müzikleri Özyurt, 1933. Macbeth, 1934 Kral Lear, 1936. Hamlet, 1936. Benli Hürmüz, 1936. CEMAL REŞİT REY - eserleri -

CEMAL REŞİT REY Ödülleri Cenevre Konservatuarı Solfej Birincilik Ödülü (1914-1915) Cenevre Konservatuarı Piyano Birincilik Ödülü (1914-1915) Cenevre Konservatuarı Erkek Birincilik Ödülü (1915-1916) Cenevre Konservatuarı parnak Birincilik Ödülü (1915-1916) İspanyol Hükümeti nin Alfonso X el Sabio Nişanı (1953) İtalyan Hükümeti nin Stella della Solidarietà Italiana Nişanı (1957) Fransız Hükümeti nin Chevalier de la Legion d Honneur payesi Fransız Hükümeti nin Officier de la Legion d Honneur payesi TİSAV Elli Yıl Sahnede Kalanlar Ödülü (1980) İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Osman Hamdi Ödülü (1981) Atatürk Sanat Armağanı (1981) Devlet Sanatçısı Ünvanı (1981) Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı Profesörü (1984) Sevda-Cenap And Vakfı Altın Onur Madalyası (1985) İsmini taşıyan yapılar Cemal Reşit Rey Konser Salonu Cemal Reşit Rey İlkokulu Cemal Reşit Rey Guzel Sanatlar Lisesi

ULVİ CEMAL ERKİN 14 Mart 1909, İstanbul 15 Eylül 1972. Türk çağdaş müzik bestecisi ve müzik öğretmeni. Ulvi Cemal Erkin, 1925 yılında kazandığı devlet bursuyla yurt dışında eğitim almıştır. Birinci kuşak Çağdaş Türk Müziği bestecileri arasında yer akan Erkin, opera dışında hemen hemen tüm formlarda yapıtlar vermiş verimli bir bestecidir. Besteci ve piyanist olmasının yanında çeşitli kurumlarda öğretmenlik yapmıştır. Türkiye Cumhuriyeti nin ilk yıllarında açılan müzik kurumlarında yöneticilik yaparak «müzik devrimi» nin sevilmesi ve yaygınlaştırılması konusunda öncülük etmiştir. 1971 yılında devlet sanatçısı unvanı ile onurlandırılmıştır. Tüm eserleri seslendirilmiş tek Türk bestecisidir. Eserlerinden en önemlileri; Köçekçe Süiti, şan ve orkestra için Bülbül ve Ayın On Dördü ve Beş Damla adlı piyano eseridir.

ULVİ CEMAL ERKİN 1906 yılında İstanbul da dünyaya geldi. Babası, üst düzey bir bürokrat olan Mehmed Cemil Bey, annesi Nesibe Hanım dır. Diplomat Feridun Cemal Bey (Erkin) in kardeşidir. Yedi yaşındayken babasını kaybetti. Dedesi Abdullah Behçet Bey in evinde büyüdü. İlk müzik derslerini piyano çalan annesinden aldı. Piyano derslerine önce Mercenier adlı bir Fransız öğretmenden, daha sonra İstanbul da tanınmış bir öğretmen olan piyanist Adinolfi den dersler alarak devam etti; bir yandan da Galatasaray Lisesi nde eğitimini sürdürdü. Milli Eğitim Bakanlığı nın yurtdışında müzik öğrenimi görecek gençleri seçmek için açtığı sınavı kazanarak 1925 yılında Paris e gönderildi. Paris Konservatuarı nda Jean Batalla, Isidor Philipp ve Camile Decreus ile piyano, Jean Galon ile armoni, Noel Galon ile kontrpuan çalıştı; daha sonra Ecole Normale de Musique de, Jean Galon ve Nadi Boulanger dan kompozisyon dersleri aldı.

ULVİ CEMAL ERKİN Beş yıllık öğrenimini Paris Konservatuarı ile Ecole Normale de başarıyla tamamlayan genç sanatçı, 1930 yılında yurda dönerek Ankara Musiki Muallim Mektebi nde öğretmenliğe atandı. Çeşitli Avrupa kentlerinde öğrenimini tamamladıktan sonra yurda dönüp Ankara Musiki Muallim Mektebi kadrosuna katılan Ekrem Zeki Ün, Hasan Ferit Alnar, Ahmet Adnan Saygun, Necil Kazım Akses ile birlikte müzik tarihinde Türk Beşleri olarak anılan grubun bir üyesi kabul edildi. Paris te başladığı İki Dans adlı orkestra yapıtını Ankara da bitiren bestecinin bu ilk yaratısının dünya prömiyeri, 6 Mart 1931 yılında Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası tarafından gerçekleştirildi. 1932 yılında piyanist ve piyano öğretmeni Ferhunde Remzi Hanım ile evlenen Ulvi Cemal Bey'in bu evlilikten Sevin (1937) ve İçten (1941) adında kızları oldu.

ULVİ CEMAL ERKİN 1936 yılında Ankara Devlet Konservatuarı nın kurulması üzerine bu kurumun piyano bölüm başkanlığını üstlendi. 1949-1951 yılları arasında konservatuarın müdürlüğünü üstlendi. Hayatının sonuna kadar bu kurumda piyano öğretmeni ve piyano bölüm şefi olarak görevine devam etti; bir yandan da bestecilik, orkestra şefliği yaptı. Türk Beşlerinin diğer üyeleri gibi eserlerinde halk müziği ezgilerinden yararlanan besteci, 1937 ve 1938 yıllarında yapılan birinci ve ikinci derleme gezilerine katıldı. Birinci gezide Sivas, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Trabzon ve Rize illerinde; ikinci gezide Malatya, Diyarbakır, Urfa, Gaziantep, Maraş ve Adana illerinde eser derleme çalışmalarına katıldı. Besteci arkadaşı Necil Kazım Akses le birlikte Carmen, Aida, Fidelio gibi çok sayıda önemli opera yapıtını Türkçe ye kazandırarak opera repertuarımıza armağan etti ve sahnelenmesini sağladı.

ULVİ CEMAL ERKİN 1943 yılında Cumhuriyet Halk Partisi nin açtığı beste yarışmasına Köçekçe ve Piyano Konçertosu ile katıldı. Piyano Konçertosu ödüle layık görüldü; Ahmet Adnan Saygun ve Hasan Ferit Alnar ile birlikte yarışmanın büyük ödülünün sahibi oldu. Bu eser, aynı yıl 11 Mart günü Riyaset-i Cumhur Orkestrası tarafından eşi Ferhunde Erkin solistliğinde seslendirildikten sonra 8 Ekim 1943 te bombardıman altındaki Berlin de yine Ferhunde Erkin in solistliğinde Berlin Şehir Orkestrası tarafından seslendirildi. Sanat yaşamındaki başarıları nedeniyle Fransız ve İtalyan devletlerinin onur ve liyakat nişanları ile ödüllendirilen Erkin, 1971 yılında Türkiye Cumhuriyeti tarafından devlet sanatçısı ünvanı ile onurlandırıldı.

ULVİ CEMAL ERKİN 15 Eylül 1972'de, altmışbeş yaşında iken Ankara da yaşamını yitirdi. Karşıyaka Mezarlığı na defnedildi. Ölümünden sonra sanatçı anısına 1985 yılında pul basıldı. 1991 yılında Çağdaş Türk müziğinin yaratılmasına zengin esin gücüyle olağanüstü katkılarından, gelecek kuşaklara aktardığı üstün eserlerinden ve yetiştirdiği değerli öğrencilerinden ötürü Sevda - Cenap And Müzik Vakfı onur ödülü altın madalyası verildi.

İlk yapıtlarında geç romantizm ve izlenimcilikten yola çıkan Ulvi Cemal Erkin, kısa sürede geleneksel Türk müziğinin, özellikle halk müziğinin makamsal ve ritmik gereçlerini başarıyla kullanmaya başladı; bilinçle eğildiği bu gerecin renkleriyle ulusal bireşime ulaştı. Besteci İlhan Usmanbaş Beşler in kişiliğinde Erkin in bu dönemini şöyle değerlendirir : Birinci kuşak Türk Bestecileri, 1930 larda ilk yapıtlarını verdikleri zaman, bugün insanı hayrete düşüren bir şey daha var; o da sanki Türkiye de yüzyıllardan beri Avrupa müziği yapılıyormuş gibi yeni bir müzik diline oturmuş olmaları. Mesela Erkin in Beş Damla adlı piyano parçaları 1931 tarihini taşır; yani henüz öğrenciliğini bitirip Türkiye ye dönmüş genç bir besteci, birden bire o güne kadar Türkiye de nasıl bir müzik yapılması gerektiğini en açık bir dille ortaya koymuştur. Bu çizgi, yaratılarının son döneminde doğal olarak yeni müzik tekniklerine eğilim göstermiş, sonuçta besteci, çağımıza uzanan bütün müzik tekniklerini kırk yıllık sanatsal yaşamına sığdırmayı başarmıştır. Ulvi Cemal Erkin in yapıtlarının seslendirme üzerindeki tüm telif hakları SACEM e aittir. ULVİ CEMAL ERKİN - eserleri hakkında -

ULVİ CEMAL ERKİN - ödüller ve nişanlar - 1950 Fransız Milli Eğitim Bakanlığı Palm Academique Nişanı, 1959 Fransa Legion d'honneur Chevalier (şövalye) nişanı 1963 İtalyan Cumhuriyeti Liyakat Nişanı. 1970 Fransa Legion d honneur Officier (subay) nişanı 1971 Türkiye Cumhuriyeti devlet sanatçısı ünvanı 1991 Sevda - Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü altın madalyası PTT, 1985 yılında besteci adına bir pul çıkartmıştır.

ULVİ CEMAL ERKİN - eserleri - Şan ve Orkestra için Bülbül ve Ayın Ondördü, soprano ve küçük orkestra için, 1932 Yedi Halk Türküsü, basbariton ve orkestra için, 1939 Dizinin dört parçasının orkestra tarafından seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, şef: Hikmet Şimşek, bas: Ayhan Baran (bas), 15 Aralık 1972 Türkülerin tamamının ilk seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, şef: Tadeusz Strugala, bas: Ayhan Baran, 6 Ocak 1978 Konservatuvar Marşı, Necil Kazım Akses ile müştereken bestelenmiştir, 1940 Şan ve Piyano için 6 Halk Türküsü, Ses ve piyano için, 1936 Koro Eserleri İki Sesli Halk Şarkıları, iki sesli koro için 12 parça, 1936 6 Halk Türküsü, karma koro için, 1945 10 Halk Türküsü, karma koro için, 1963

Orkestra Eserleri İki Dans, büyük orkestra için, 1930 İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur Musiki Heyeti, Şef: Zeki Üngör, Musiki Muallim Mektebi Salonu, Ankara, 6 Mart 1931 Konçertino, piyano ve orkestra için, 1932 Orkestra eşliğiyle ilk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası, solist: Ferhunde Erkin, şef: Ulvi Cemal Erkin, 11 Mayıs 1934. Bayram, büyük orkestra için, 1934 İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası, şef: Ulvi Cemal Erkin, Ankara, 11 Mayıs 1934. Piyano Konçertosu, piyano ve orkestra için, 1942 (Ferhunde Erkin e adanmıştır) İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası, şef: Dr. Ernst Praetorius, piyano: Ferhunde Erkin, Ankara Radyoevi, 11 Mart 1943 Köçekçe, orkestra için dans rapsodisi, 1943 (Vedat Nedim Tör e adanmıştır) İlk seslendirilişi: Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası, şef: Dr. Ernst Praetorius, Ankara Radyoevi, 1 Şubat 1943. 1. Senfoni, orkestra için, 1944-46 İlk seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı Filarmoni Orkestrası, şef: Ulvi Cemal Erkin, Ankara Devlet Konservatuarı Salonu, 20 Nisan 1946 Keman Konçertosu, keman ve orkestra için, 1946-1947 İlk seslendirilişi:ankara Opera Evi'nin açılış töreni, Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası, Solist: Lico Amar (keman), Ankara, 2 Nisan 1948 2. Senfoni, orkestra için, 1948-1951 (taslak), 1958 (orkestrasyonun tamamlanışı) İlk seslendirilişi: Münih Filarmoni Orkestrası, şef: Karl Oehring, Almanya, 2 Temmuz 1958. Senfoni Konçertant, piyano ve orkestra için, 1966 İlk seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, şef: Prof. Gotthold Ephraim Lessing, piyano: Verda Erman, "1. Çağdaş Türk Müziği Haftası etkinlikleri çerçevesinde, 10 Kasım 1967. Senfonik Bölüm, büyük orkestra için, 1968-1969 İlk seslendirilişi: Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, şef: Jean Perisson, Ankara, 8 Ekim 1976 ULVİ CEMAL ERKİN - eserleri -

Oda müzikleri Yaylılar Dörtlüsü, iki keman, Viyola ve Viyolensel için, 1935-36 İlk seslendirme: Adolf Winkler (keman), Enver Kapelman (keman), İzzet Nezih Albayrak (viyola), David Zirkin (viyolonsel), Ankara Radyoevi, 1936; İlk kez halk önünde çalınma: aynı kadro, Ankara Devlet Konservatuarı Konser Salonu, 22 23 Nisan 1938. Piyanolu Beşli, piyano, iki keman, viyola ve viyolensel için, 1943 İlk seslendirme: Ankara Radyosu, Ferhunde Erkin (piyano), Gilbert Back (keman), Sedat Ediz (keman), İzzet Nezih Albayrak (viyola), Mesut Cemil Tel (viyolonsel), Ankara Radyosu, 23 Ocak 1946. Sinfonietta, yaylı çalgılar orkestrası için, 1943 (Nazım Kamil Bayur a adanmıştır) İlk seslendirme:cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, şef: Prof. Gotthold Ephraim Lessing, Ankara Radyoevi, 1967; halk önünde ilk çalınışı: Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, şef: Prof. Lessing, 17 Şubat 1967. Solo piyano eserleri Beş Damla, piyano için beş parça, 1931 İlk seslendirme: Sivas Orduevi, piyano: Ulvi Cemal Erkin, 7 Kasım 1931; Ankara'da ilk seslendirme Halkevi Güzel Sanatlar Şubesi, 11 Mart 1932. 'Duyuşlar, piyano için onbir parça, 1937 İlk seslendirme: Ankara Halkevi, Piyano: Ferhunde Erkin, 17 Nisan 1947. Sonat, piyano için, 1946 İlk seslendirme: Ankara Radyosu stüdyosu, piyano: Ferhunde Erkin, 15 Ocak 1948 Altı Prelüd, piyano için, 1965-67 İlk seslendirme: Ankara Radyosu, Piyano : Gülay Uğurata, 20 Kasım 1969 ULVİ CEMAL ERKİN - eserleri -

Keman ve Piyano Ninni, Improvisation ve Zeybek Türküsü, keman ve piyano için, 1929-32 İlk seslendirme: Sivas Orduevi, Keman: Cezmi Rıfkı, Piyano: Ulvi Cemal Erkin, 7 Kasım 1931 (Yalnız "Ninni ve "Zeybek bölümleri çalınmıştır.); Eserin bütününün ilk seslendirilişi Ankara Halkevi, Keman: Necdet Remzi Atak, Piyano: Ulvi Cemal Erkin, 1932 Sahne Yapıtları Karagöz, çocuk oyunu için müzik, 1940 Keloğlan, bale müziği, 1931 (bestelenme), 1950 (orkestrasyon) İlk temsil: 1950 Opera çevirileri Pietro Mascagni/Cavalleria Rusticana, (Erkin ve Fuat Turkay) Georges Bizet/Carmen, (Erkin ve Akses) Charles Gounod/Faust, (Erkin ve Akses) Giuseppe Verdi/Aida, (Erkin ve Akses) Gioacchino Rossini/Sevil Berberi, (Erkin ve Akses) Giacoma Puccini/İl Tabarro,(Erkin ve Halil Bedii Yönetken) Giuseppe Verdi/Othello, (Erkin ve Akses) Richard Strauss/Salome, (Erkin ve Saadet İkesus) Ludwig van Beethoven/Fidelio, (Erkin ve Akses) ULVİ CEMAL ERKİN - eserleri -

HASAN FERİT ALNAR Hasan Ferit Alnar, küçük yaşta kanun çalmaya başlamış ve iyi bir kanun yorumcusu olarak ün yapmıştır. 1927 de yurt dışına giderek eğitimini tamamlamıştır. Orkestra yöneticiliği, müzik tarihi ve kompozisyon öğretmenliği yapmıştır. Ankara da ilk opera temsillerinin düzenlenmesine öncülük etmiştir. Geleneksel bir çalgı olan kanun için yazdığı Kanun Konçertosu müzik tarihinde bir ilktir. Eserlerinden bazıları; Viyolonsel Konçertosu, Türk Süit i, Yaylı Dördül dür. Klasik Türk Müziği öğeleriyle Batı müziği tekniklerini bağdaştırma çalışmalarıyla tanınır. Kanun ve Yaylı Sazlar Orkestrası İçin Konçerto, Viyolensel Konçertosu en bilinen eserlerindendir.

HASAN FERİT ALNAR

Ahmet Adnan Saygun, 1928 de devlet bursuyla gittiği yurt dışında eğitimini tamamlamıştır. Bestecilik, etnomüzikoloji ve eğitim alanlarında Türk Müziğine olan katkılarıyla müzik tarihine geçmiştir. 1934 yılında ilk ulusal operamız olan Özsoy operasını bestelemiştir. Eserlerinden bazıları; Kerem, Köroğlu ve Gılgamış operaları, Yunus Emre Oratoryosu, İnci nin Kitabı adlı piyano eseridir. Necil Kazım Akses, 1926 da yurt dışına giderek eğitimini tamamlamıştır. Türk Beşleri nin en genç üyesi olan Akses, besteciliği ve öğretmenliği kadar sanat kurumlarındaki yöneticiliği ile de Türk kültür yaşamına hizmet etmiştir. Eserlerinden bazıları, Çiftetelli, Sesleniş, Eskilerden İki Dans, Bir Divandan Gazel, Minyatürler dir. AHMET ADNAN SAYGUN

Necil Kazım Akses, 1926 da yurt dışına giderek eğitimini tamamlamıştır. Türk Beşleri nin en genç üyesi olan Akses, besteciliği ve öğretmenliği kadar sanat kurumlarındaki yöneticiliği ile de Türk kültür yaşamına hizmet etmiştir. Eserlerinden bazıları, Çiftetelli, Sesleniş, Eskilerden İki Dans, Bir Divandan Gazel, Minyatürler dir. NECİL KAZIM AKSES

NECİL KAZIM AKSES

Çağdaş Türk Bestecileri Türk Beşleri yle aynı kuşakta olan besteciler, Türk Müziği ses sistemi üzerine araştırmalar yaparak, geleneksel müziğimizin saf renklerini, ritmini, koro ve orkestra yapıtlarında işlemişlerdir. Batı daki çağdaşlarıyla birlikte yeni anlatım stillerini ve teknolojik gelişmelerin müziğin anlatım diline katkılarını da kullanarak Türk motiflerinin evrensel müzikte yer almasında öncü olmuşlardır. Eserlerinde, Batı nın çağdaş tekniklerini kullanarak ülkemizin müzik yaşamına evrensel boyutlarda katkı sağlayan bestecilerimiz: Ekrem Zeki Ün, Faik Canselen, Mithat Fenmen, Kemal İlerici, Bülent Tarcan, Sabahattin Kalender, Nedim Otyam, Nevit Kodallı, Necdet Levent, Ferit Tüzün, Muammer Sun, Cenan Akın, Kemal Sün der, Yalçın Tura, Kemal Çağlar, Çetin Işıközlü, Sayram Akdil, Okan Demiriş, Sarper Özsan, İstemihan Taviloğlu, Bülent Arel, İlhan Usmanbaş, Ertuğrul Oğuz Fırat, İlhan Mimaroğlu, Cengiz Tanç, İlhan Baran, Ali Doğan Sinangil, Turgut Aldemir, Ahmet Yürür, Necati Gedikli, Turgay Erdener, Betin Güneş, Mehmet Aktuğ, Kamuran İnce, Perihan Önder Ridder, Sıdıka Özdil, Nihan Atlığ Atay, Server Acim, Aydın Esen, Hasan Uçarsu, Mehmet Nemutlu, Ali Özkan Manav, Fazıl Say dır. Türk Müziği ve Batı Müziği arasındaki alışveriş on yedinci yüzyıla dayanır. Öncelikle Mehter müziği Batılı müzisyenleri etkilemiş; on dokuzuncu yüzyılın ilk yarısından itibaren de Osmanlı saraylarına gelen Batılı opera, bale gruplarından etkilenen Türk besteciler opera ve operet alanında bazı denemeler yapmışlardır. Yirminci yüzyıla doğru, aralarında ünlü piyanist Liszt in de bulunduğu Batı nın birçok ünlü müzisyeni İstanbul a gelerek konserler vermiştir. Klasik Dönemde Türk adını müzikte en çok duyuran besteci Mozart tır. Sonat, konçerto, opera ve balelerinde Türk vurmalı çalgılarını ve renklerini kullanmıştır.