TÜBİTAK Özel Sektör Ar-Ge ve Yenilik Destekleri Prof. Dr. Nüket YETİŞ TÜBİTAK Başkanı 15 Şubat 2011, Ankara
Kapsam Ar-Ge ve Yenilik Kavramları Türkiye de BTY Alanında 2002-2009 Yılları Arasındaki Gelişmeler 2011-2016 Ulusal Bilim Teknoloji ve Yenilik Stratejisi Özel Sektörde Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Faaliyetleri TÜBİTAK Destekleri 2
Ar-Ge ve Yenilik İlişkisi Ar-Ge Yaratıcı fikirlerin kaynağı veya yenilik sürecinde bir sorun çözme aracıdır. Yaratıcı Fikir Ticarileştirme Yenilik 3
Yenilik Tanımı Bir yenilik*, işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet), veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin gerçekleştirilmesidir. * OSLO Klavuzu, OECD, 2005 4
Yenilik Türleri* 1. Ürün yenilikleri, 2. Süreç yenilikleri, 3. Pazarlama yenilikleri 4. Organizasyonel yenilikler Fikrin bu kadar yaratıcı, yenilikçi ve orijinalse, bunu rakiplerimiz neden yapmıyor? * OSLO Klavuzu, OECD, 2005 5
Teknolojik Yenilik Boyutu Hız? Ne? Ürün Hizmet Süreç Dönüşüm Radikal Kısmi Kalıcı rekabet üstünlüğü için Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin stratejik ve birbirini destekler şekilde sürdürülmesi gerekir. 6
Kısmi Yenilikler Var olan ürün ve hizmetler ve/veya üretim ve dağıtım sistemlerinde uyarlama, geliştirme ve iyileştirme 7
Kısmi Yenilik Kürsü, Elazığ 8
Sandali Afganistan, Tacikistan Korsi İran 9
Kotatsu, Japonya 10
Elektrikli Kürsü? X 11
Radikal Yenilikler Tamamen yeni ürün ve hizmet türleri ve/veya üretim ve dağıtım sistemlerinin ortaya çıkması 12
Radikal Yenilik Laminant zemin kaplama malzemesi Birkaç kat kağıdın özel reçineler kullanılarak birbirlerine preslenmesi sonucu aşınmaya karşı yüksek dayanıklılığa sahip laminant denen ürün ortaya çıktı. Yenilikçi Orman Ürünleri Ar-Ge ile verimliliği artırma Laminant tümüyle ağaç kaynaklı bir malzeme. 1980 lerde İsveç te üretildi. Zeminde kullanımı için dayanıklılığı 20 kat artırıldı. Zemin kaplama malzemeleri daha hafif ve kolay taşınabilir hale geldi. Yeni Pazar yaratılması: kendin yap pazarı ortaya çıktı IKEA vb kuruluşlar aracılığıyla pazara sunuldu. Devam eden Ar-Ge çalışmaları: Tutkalsız yapıştırma teknolojisi, ayak sesi azaltma sistemi, su geçirmezlik, anti-statiklik ve anti-bakteriyel olma gibi daha bir çok ek özellik 13
Vichy-Fransa Örneği Bio-park: Biomedikal, kozmetik, sağlık ve zindelik konularında çalışan şirketler için Ar-Ge merkezi Yer altı sularının iyileştirici etkisi Romalılar döneminden bu yana biliniyor 1931 de suların cilt için etkileri keşfediliyor ve kozmetikdermatolojik çalışmalar başlatılıyor Hizmet çeşitlenmesi: Termal-Spa merkezi, Şişelenmiş su, Kozmetik ürünler Bölgenin markalaşmasını sağlayan Vichy şirketi termal suları kozmetik alanında kullanmaya başlıyor Kızılcahamam Örneği? 14
Dönüşüm Getiren Yenilikler Ürün ve hizmetleri oluşturan, malzeme, parça veya konfigürasyonlarda icat ve keşiflere dayalı olarak meydana gelen sıçramalar 15
Uçak Teknolojisi 1906 1925 Ağaç ve Bez 1940 1950 Metal 16
Uçak Teknolojisi 1970 1980 Sesten yavaş uçaklar 2000 Sesten hızlı uçaklar 17
Dönüşüm Getiren Yenilikler Hız (mil/saat) 10000 1000 100 Ağaç & Bez Metal Sesten yavaş uçaklar Sesten hızlı uçaklar 10 1900 1920 1940 1960 1980 18
Ar-Ge ve Yenilik Ar-Ge parayı bilgiye dönüştüren, Yenilik bilgiyi paraya dönüştüren süreçtir. Esko Aho, Finlandiya Eski Başbakanı Yenilikçi bir öneri, ama bunu uygulayamayacağız. Çünkü böyle bir şeyi daha önce hiç denemedik. 19
Bilim, teknoloji ve yenilik, günümüzde ekonomik, sosyal ve çevresel sorunların çözümü ve sürdürülebilir gelişim için anahtar niteliğindedir. 20
Ar-Ge Harcaması GSYİH İlişkisi (2007) 21
TZE Ar-Ge Personeli GSYİH İlişkisi (2007) 22
Türkiye de BTY Alanında 2002-2009 Arasındaki Gelişmeler 23
Ar-Ge Harcaması - GSYİH İlişkisi Kaynak OECD MSTI, UNESCO, TÜİK 24
TZE Ar-Ge Personeli-GSYİH İlişkisi 2008 Kaynak OECD MSTI, UNESCO, TÜİK 25
2002-2008 Arasında Ar-Ge harcamalarında, Belçika, Finlandiya, Singapur, Meksika, Danimarka olmak üzere 5 ülke, Ar-Ge harcamasının GSYİH ye oranında, Şili, Yunanistan, Slovakya ve Polonya olmak üzere 4 ülke, TZE araştırmacı sayısında, İsveç, Finlandiya, Meksika, Belçika, İsviçre, Danimarka, Avusturya ve Hollanda olmak üzere, 8 ülke, Bilimsel yayınlarda, Belçika, Tayvan, İsveç, İsrail ve Polonya olmak üzere 5 ülke, Uluslararası patent (PCT) başvurularında, 2002 ye kıyasla 2007 de; Macaristan, Lüksemburg, Meksika, Polonya ve Yeni Zelanda olmak üzere 5 ülke, sıralamalarda Türkiye nin gerisinde kalmıştır. 26
2011-2016 Ulusal Bilim Teknoloji ve Yenilik Stratejisi 27
UBTYS 2011-2016 Vizyonu Ürettiği bilgi ve geliştirdiği teknolojileri, ülke ve insanlığın yararına yenilikçi ürün, süreç ve hizmetlere dönüştürebilen Türkiye. 28
UBTYS 2011-2016 nın Stratejik Çerçevesi Ar-Ge ve yenilik kapasitemizin güçlü olduğu alanlarda hedef odaklı yaklaşımlar İvme kazanmamız gereken alanlarda ihtiyaç odaklı yaklaşımlar Tabandan yukarı yaklaşımlar (temel, uygulamalı ve öncül araştırmalar dahil) Otomotiv Makine İmalat BİT Savunma Uzay Enerji Su Gıda BTY İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi (BTY insan kaynakları ve toplumun stratejiye yönelik etkinleştirilmesi) Araştırma Sonuçlarının Ticari Ürün ve Hizmete Dönüşümünün Teşviki (Araştırma sonuçlarının yeni ürün, süreç ve hizmetlerin ekonomide katma değer yaratması) Çok Ortaklı ve Çok Disiplinli Ar-Ge İşbirliği Kültürünün Yaygınlaştırılması (Sistem etkileşimlerinin sektörler ve disiplinler arası yöne çekilmesi) Ulusal Yenilik Sistemi İçerisindeki KOBİ'lerin Rolünün Güçlendirilmesi (Daha çok KOBİ nin Ar-Ge ve yenilik yapanlar halkasına eklenmesi) Araştırma Altyapılarının TARAL ın Bilgi Üretme Gücüne Katkısının Artırılması (Mevcut ve yeni araştırma altyapılarının stratejik yaklaşıma taban oluşturması) Ülkemizin Çıkarları Doğrultusunda Uluslararası BTY İşbirliğinin Etkinleştirilmesi 29 (Uluslararası BTY İşbirliklerinin stratejik yaklaşımı desteklemesi)
UBTYS 2011-2016 nın Öngörülen Çıktıları...... Ülkemizin dünyanın ilk 10 ekonomi arasına girmesine katkı... Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin güçlü olduğu alanlarda BTY kaynaklı ekonomik kazanımların arttığı Ülkemizin stratejik gereksinimleri doğrultusunda Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin ihtiyaç-odaklı alanlarda ivme kazandığı Meraka dayalı tabandan yukarı yaklaşımlar ile yaratıcılığın en üst düzeye eriştiği bir Türkiye 30
UBTYS 2011-2016 nın Öngörülen Çıktıları Bilim, teknoloji ve yenilik insan kaynağının bir çekim merkezi içerisinde geliştirildiği Araştırma sonuçlarının ticari ürün ve hizmete dönüşümünün teşvik edildiği Çok ortaklı ve çok disiplinli Ar-Ge ve yenilik işbirliği kültürünün yaygınlaştığı Ulusal Ar-Ge ve yenilik sistemi içerisindeki KOBİ lerin rolünün güçlendiği Araştırma altyapılarının TARAL ın bilgi üretme gücüne katkısının arttığı Ülkemiz çıkarları doğrultusunda uluslararası BTY işbirliğinin etkinleştiği 31
Özel Sektörde Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Faaliyetleri TÜBİTAK Destekleri 32
Sektörler Bazında Ar-Ge Harcamaları Oranı (%) Sektör 2002 2008 ABD 2006 AB27 2006 TR 2013 Hedefi Yüksek Öğretim 64 48 14 22 26 Özel Sektör 29 41 70 63 60 Kamu 7 11 11 14 14 Sektörlerin Ar-Ge harcamaları payı AB değerlerine yaklaşıyor. Kaynak: TÜİK, OECD 33
Küresel Firmalarının Ar-Ge Harcamaları Firma Ar-Ge* Satış* Oran % Nortel Networks Corp.(Kanada) 1.1 8 15 Nokia (Finlandiya) 5.3 51 10 STMicroelectronics (Hollanda) 1.5 7 22 Delphi (ABD) 1.4 15 9 IBM (ABD) 4.3 75 6 Alcatel-Lucent (Fransa) 3.2 17 19 Ericsson (İsveç) 3 19 16 *Milyar, 2008 34
Ar-Ge Harcamalarının Finans Kaynakları* 3,5 milyar 1 milyar Kaynak: TÜİK 2003-2009 arasında Özel Sektörce fonlanan Ar-Ge harcaması 3,5 katına çıktı. * 2010 sabit fiyatlarıyla 35
Ar-Ge Harcamalarının Sektörel Dağılımı* 3,4 milyar 709 milyon Kaynak: TÜİK 2003-2009 arasında Özel Sektör Ar-Ge harcaması 5 katına çıktı. * 2010 sabit fiyatlarıyla Not: Yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarının hesaplanmasında 2006 yılından itibaren brüt ücretler kullanılmaktadır. 36
Özel Sektör Ar-Ge Personeli 39 bin 31 bin 9 bin 8 bin Kaynak: TÜİK 2003-2009 arasında Özel Sektör Ar-Ge harcaması 4 katına çıktı. 37
Özel Kesimin BTY Faaliyetleri için Kamu Desteği Program İsmi 2005 Öncesi 2005 ve Sonrası TÜBİTAK-1501 Sanayi Ar-Ge Proje Destekleri Programı TÜBİTAK-1503 Proje Pazarı Destek Programı TTGV Ar-Ge Kredi Programı STB-Teknoloji Geliştirme Bölgeleri AB çerçeve Programları (Ulusal Koordinatör TÜBİTAK) TÜBİTAK-1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı TÜBİTAK-1509 Uluslararası Sanayi Ar-Ge Proje Destek P. TÜBİTAK-1007 Kamu Kurumları Ar-Ge Proje Destek P. TÜBİTAK-1301 İŞBAP BT İşbirliği Ağları ve Platformları Dest. P. TÜBİTAK-ARDEB Destek Programları TÜBİTAK, Patent Teşvik ve Destekleme Programı STB TEKNOGİRİŞİM Programı * STB- SanTez Sanayi Tezleri Destek Programı 5746 sayılı Ar-Ge Kanunu 38
TÜBİTAK Sizlere Nasıl yardımcı olabilir? Araştırma Teknoloji Bilgi Yöntem Para 39
TÜBİTAK TEYDEB Destekleri 81 ilden 35 i desteklerden faydalandı. 4 il 10 milyon TL nin üzerinde destek aldı. 46 il desteklerden faydalanmadı. 40
TÜBİTAK TEYDEB Destekleri 81 ilden 54 ü desteklerden faydalandı. (35) 12 il 10 milyon TL nin üzerinde destek aldı. (4) 27 il desteklerden faydalanmadı. (46) 41
TÜBİTAK Destek Programları Patent Teşvik ve Destekleme Programı Ar-Ge yapabilirim! Ar-Ge ile yeni ufuklar! 7. Çerçeve Programı AB ÇP Proje Teşvikleri 1507- KOBİ AR-GE EUREKA 1503 - PROJE PAZARLARI 1301 - İŞBAP 1501 - SANAYİ AR-GE 1001 - ARDEB 1007 - KAMAG/SAVTAG BIDEB Destekleri Uluslararası İkli ve Çoklu İşbirlikleri 1509 - Uluslararası Sanayi Ar-Ge 42
Desteklenen Ar-Ge ve Yenilik Aşamaları 43
Desteklenen projeler 2004-2010 Yılları Arasında Desteklenen Projeler (Birikimli) 5.575 Proje KOBİ :3.902 %70 BÜYÜK:1.673 %30 3.117 Firma KOBİ :2.790 %90 BÜYÜK:327 %10
TÜBİTAK TEYDEB e Başvuru Süreci AGY100 Proje Başvurusu Hakem Değerlendirmesi TEYDEB Değerlendirmesi (Uzman ön değerlendirmesi) (Konu ve bütçeye göre 2-5 uzman araştırmacı hakem) 45
TÜBİTAK TEYDEB Değerlendirme Süreci AGY200 Hakem Raporları TEYDEB Uzman değerlendirmesi Red Kabul Sözleşme Teknoloji Grubu Komitesi Toplantısı 46
TÜBİTAK TEYDEB Ödeme Süreci İzleyici Raporu AGY400 TEYDEB Uzman Değerlendirmesi Destek oranının ve miktarının tespiti Firmaya ödemenin yapılması 47
TEYDEB Destek Programları Değerlendirme ve İzleme Süreleri YIL Proje Başvurusu(AGY100) Ortalama Değerlendirme Süresi (gün) TEYDEB İzleme Süreci (AGY300) Ortalama Süresi (gün) 2001 145 130 2002 130 122 2003 136 149 2004 143 175 2005 159 182 2006 182 172 2007 131 160 2008 146 172 2009 111 125 2010 82 95
Verilen Hibe Destek Tutarı TEYDEB Desteği* %48 %47 %55 * 2010 yılı sabit fiyatlarıyla 2004-2010 arasında KOBİ Hibe destek tutarı 3,8 katına Büyük ölçekli firma destek tutarı 3,3 katına çıktı.
TÜBİTAK TEYDEB Projelerinden Örnekler Türkiye'de ilk kez Karbon Elyafı için Pilot Sistem Kurulması Aksa Akrilik Kimya Sanayi A.Ş. Gezer Optik Kafalı Lazer Makinesi Tasarımı ve İmalatı Durmazlar Makine San. ve Ticaret A.Ş. Nanoteknoloji Yöntemleri Kullanılarak Çok Fonksiyonlu Tekstil Ürünlerinin Geliştirilmesi Elvin Tekstil San. ve Tic. A.Ş. 50
TÜBİTAK TEYDEB Projelerinden Örnekler Yeni Hafif Ticari Araç Geliştirme Projesi Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. İnsansız Hava Aracı Uygulaması için Küçük Turboprop Motor Tasarımı ve Prototip İmalatı TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. Üç Boyutlu Oyun Tabanlı E-Eğitim Sistemi Momentum Bilgisayar Yazılım Danışmanlık Tic. A.Ş. 51
Gezer Optik Kafalı Lazer Makinesi Tasarımı ve İmalatı Durmazlar Makine Sanayi ve Ticaret A.Ş. Yurt dışı imalatçılar rekabet edebilmek için Türkiye satış fiyatlarını ortalama %20 civarında düşürmüştür. Proje sonunda gerçekleşen satışlar ile toplam ciroda %2,3 lük artış sağlanmıştır. Proje sonucunda elde edilen projeler ile hibrit tip lazer kesim makinesi uygulaması ve lazer kesim makinelerinde hareketli ayna uygulaması ile ilgili yeni Ar-Ge projeleri başlatılmıştır. 52
Metal Talaşı Briketleme Makinesi Butek Makine Sanayi ve Ticaret A.Ş. Proje ile satışlarda %16,7 lik artış meydana gelmiş; pazar payı %7 oranında artmıştır. İthalat maliyeti 1,5 milyon dolar olan tesis, 450 bin dolara imal edilmiştir. Proje firmanın Ar-Ge altyapısının gelişmesine katkıda bulunmuş ve çıktıları bir başka Ar-Ge projesinin başlatılmasına neden olmuştur. 53
TÜBİTAK TEYDEB Projelerinden Örnekler Korteks Mensucat Sanayi ve Ticaret A.Ş İplik Paketleme Otomasyon Projesi Proje ile maliyetler %18 oranında azalmıştır. %30 iş gücü kazanımı sağlanmıştır. 54
TÜBİTAK TEYDEB Projelerinden Örnekler MAY- AGRO Tohumculuk Sanayi ve Ticaret A.Ş. Türkiye ve Avrupa Koşullarına Uygun Mısır Hatları ve Hibrit Çeşitlerinin Islahı Satış hasılatı 2.7 milyon TL Net kâr 1,2 milyon TL Lisans giderinden 500 bin TL tasarruf İç pazarda ilk yıldan %3 lük pay Türkiye deki mısır üreticilerinin en yüksek verim kademesindeki yabancı kökenli çeşitlere göre yaklaşık %20 daha uygun maliyetli ve yüksek kaliteli tohumluk kullanması sağlanmıştır 55
Ar-Ge ve Özgün Teknoloji ile zirveye... YENİLİK YAPMAYAN YENİLİK YAPAN 56
Teşekkür Ederim. www.tubitak.gov.tr 57