Standart ölçülere göre belli üretim tekniklerini kullanarak standart hazır giyim eşyası imal eden sanayi dalına konfeksiyon/hazır-giyim (apparel/ready-to-wear) denir. Bu giysi üretim sisteminde malzeme, ürün tipine ve işletme alt yapısına bağlı olarak, birbiri ardınca sıralanmış operasyonlardan geçer.
Giysilerin seri üretimi dikiş makinesinin icadıyla mümkün olmuştur. Dikiş makinesi kullanılarak dikilen ilk giysiler, askeri giysiler ve erkek giysileridir. Elias Howe, 1845 Isaac Singer, 1850 ler Joseph Merrow, 2007 Önceleri, malzemeler kesilip ayrı gruplar haline getiriliyor ve tamamlanmak üzere makinecilerin evlerine gönderiliyordu. Daha sonra, teslimat ve geri alma maliyetlerini düşürmek, zamandan kazanmak ve kalitenin sürekliliğini sağlamak için makineciler fabrikalarda bir araya getirilmişlerdir.
Endüstriyel devrimle birlikte, hızlı ve verimli üretim teknikleri geliştirilmeye başlanmıştır. Örneğin; bir işçiye bir giysinin sadece bir veya iki kısmının yapılışı gösterilirse, süreç boyunca parçanın bir sonraki aşamaya aktarılmasıyla giysinin çok hızlı bir şekilde hazır hale geldiği görülmüştür. (Bu yöntem parça işi olarak adlandırılmıştır.) Bugün yaygın olan üretim sistemi budur. 1920 lerde elektrikli dikiş makinelerinin piyasaya girmesi, kadın giyimindeki üretimi inanılmaz artırmış; büyük mağazaların aynı ürün serilerini aynı anda ülkenin tamamında bulundurabilmelerini sağlamıştır. (Amerika da seri üretim kıyafetlerin en büyük bölümü, kataloglar ve posta yoluyla satılmıştır.)
Konfeksiyon işletmelerinde işlem akış şeması Hammadde Sipariş Grafik hazırlama Hammadde deposu Planlama Pastal serme Kesim Konfeksiyon imalatı tasarım ve model hazırlama kalıp hazırlama grafik hazırlama pastal serme kesim dikim ütü paketleme Numaralama, eşleme Dikim Ütü, finisaj Kontrol ve ambalaj Model Modelleme Mamul depo
Tasarım ve Model Hazırlama Bir giysinin üretilmesinde ilk adım giysinin tasarlanması, modaya ve giysi türüne bağlı olarak tasarım bileşenlerinin oluşturulmasıdır. Tasarımcı, çalıştığı firmanın ürünlerine gelecek sezonun trendlerini ve renk bilgilerini yansıtarak bir portfolyo hazırlar. Tasarımlar, üretilecek giysinin tasarım bileşenleri (estetik, işlevsellik, pazara uygunluk, maliyet, üretim imkanları, ) dikkate alınarak seçime tabi tutulur. Seçilen tasarımların kalıpları hazırlanır ve her birinden örnek mamul dikilir. Hazırlanan numuneler defilelerle ya da kataloglarla tanıtılır. Alınan siparişler doğrultusunda üretim için planlamaya gidilir.
Planlama Konfeksiyon işletmesinde planlama bölümü, yapılacak işleri planlayan ve programlayan bölümdür. Hammadde araştırması yapan satın almacıların verdiği bilgiler doğrultusunda modelhanede üretilen örnekleri, müşteriden gelen siparişleri, tesisin iş durumunu dikkate alarak zaman planlaması yapar. Malzeme sarfiyatını hesaplar ve satın almaya gönderir. Kesilmiş parçaların, yardımcı malzemelerin bir iş dağıtım çizelgesiyle birlikte üretime girmesini sağlar. Üretimi takip eder.
Kalıp Hazırlama Giysi kalıbı hazırlanmasında göz önüne alınan en önemli faktör beden ölçüleridir. Bir ürün grubunda üretim yapan firmaların, üretimlerine başlamadan önce: *hitap edecekleri kitlenin ölçü standartlarını belirlemeleri, *bu ölçü standartlarına göre ürün gruplarına yönelik giysi ölçülerini oluşturmaları, *bedenler arasındaki büyüme ve küçülme miktarlarını belirleyerek beden numaralarını oluşturmaları gerekir. Giysinin modeline ve kullanılan malzemenin türüne göre gerekli artı/eksi toleranslar verilerek modele bağlı ölçü tabloları hazırlanır. Bu ölçü tabloları esas alınarak daha sonra temel beden kalıpları, temel bedenin modele uygulanmış ana beden kalıpları ve bunların beden serileri elde edilir.
http://collectiveselection.com/?p=117
Kesim (cutting) Tek-parça örme giyim eşyaları haricindeki giysiler genellikle çeşitli parçaların montajı ile oluşturulur. Bunun için ilk olarak gerekli kalıp (pattern) şekillerine göre materyallerin kesimi yapılır. Sonra bunlar, üç boyutlu giysiler yaratmak üzere dikişler (seam) vasıtasıyla birleştirilir. Bir giysinin kesimi yapılırken giysi kalıbı, kumaş deseninin eşleştirilmesi gibi herhangi bir özel gereksinime imkan sağlayacak şekilde, bir veya iki kat (ply) kumaş üzerine tutturulur. Sonra giysi parçaları bir makas, elektrikli kesici veya pres kesici ile kesilir.
Büyük miktarda giysinin kesimi yapılırken, birbirinin üzerine serilmiş çok sayıda kumaş katından oluşan bir pastal (lay) hazırlanır. Bu pastalın en üstüne bir şablon (marker) yerleştirilir. Şablon (grafik); pastaldan kesilmek üzere planlanan tüm bedenlerdeki giysilerin tüm kalıp parçalarının, minimum kumaş firesi verecek şekilde çizilmiş olduğu uzun bir kağıttır. Kesilecek bedenleri (size) ve pastaldaki kumaş katlarının sayısını; giysi siparişinin gereksinimleri, materyal mevcudiyeti ve fiziksel donanımın getirdiği sınırlamalar belirler.
Kesim bölümünde gerçekleştirilen işlemler: 1. Grafik planlama, çizim ve reprodüksiyon 2. Bir pastal oluşturmak üzere kumaşın serilmesi 3. Kumaşın kesimi 1. Grafik planlama, çizim ve reprodüksiyon Grafik planlama: Teknik gereksinimleri ve malzeme tasarrufunu sağlamak üzere kalıp parçalarının yerleşiminin planlanması. Çizim: Kalıp dış hatlarının çizilmesi. Reprodüksiyon: Gelecekte tekrar kullanabilmek için orijinal grafik planının kopyalanması.
Giysi maliyetinin % 50-60 ını kumaş maliyeti oluşturur. Bu demektir ki kesim bölümünde kumaş kesildiğinde işletme, sermayesinin yarısını kullanmış olur. Dolayısıyla giysi başına harcanan kumaş miktarındaki herhangi bir azalma, şirket karında artış sağlar. Analitik, adım adım ilerleyen ve kapalı bir proses olan bir yap-boz bulmaca oluşturmanın aksine grafik planlama sezgisel, açık ve yaratıcı bir prosestir. Bir grafik planlama probleminin tek bir çözümü yoktur: sadece biraz daha sıkı paketlenmiş ve dolayısıyla daha kısa bir grafik elde etmek için daha fazla zaman harcamak gerekir. Verimli bir planlama için bir bakışta görmek ve grafiği bir bütün olarak göz önünde canlandırmak gerekir. İlk olarak büyük kalıp parçaları, daha küçük parçaların yerleştirilebileceği uygun boşluklar öngörülerek yerleştirilir. Birkaç farklı yerleşim denenir ve en kısa grafiği veren plan seçilir.
http://www.geminicad.com/tehnologia/gemini-nest-expert.jpg
Grafik planlamacının çalışmasını sınırlayan birkaç faktör söz konusudur: 1. Kumaşın tabiatı a) Kumaş düz çizgisine göre kalıp hizalama b) Simetri ve asimetri c) Kumaş eni 2. Kesimdeki kalite gereksinimleri 3. Üretim planlama gereksinimleri
1. Kumaşın Tabiatı a) Kumaş düz çizgisine göre kalıp hizalama: Normal olarak kalıp parçalarının üzerinde düz bir çizgi bulunur. Kalıp parçaları kumaşın üzerine yerleştirildiğinde bu düz çizgi; dokuma kumaşlarda çözgü, örme kumaşlarda çubuk doğrultusuna paralel olmalıdır. Kalıp boyu kumaş enince yerleştirilmek istenirse, düz çizgi; dokuma kumaşlarda atkı, örme kumaşlarda sıra doğrultusuna paralel olmalıdır. Verev kesilecek pervaz, kravat gibi parçalarda ise düz çizgi, çözgü/çubuk doğrultusuna 45 açı yapacak şekilde yerleştirilmelidir. Yerleştirme düz çizgiye dikkat edilmeden yapılırsa, bitmiş giysi giyildiğinde form ve duruş bozuklukları görülecektir.
b) Simetri ve Asimetri: Birçok kumaş 180 döndürüldüğünde aynı görünümü verir. Bu tip simetrik kumaşlarda kalıplar her iki yönde yerleştirilebilir. Grafik planlaması zor olan kumaşlar, 180 döndürüldüğünde farklı görünüm veren asimetrik kumaşlardır (havlı, kadife, ekoseli, çizgili, büyük desenli kumaşlar). Bu kumaşlarda bütün kalıplar tek yönlü yerleştirilmelidir. c) Kumaş Eni: Kesim yerleşim planlamasında dikkate alınan en önemli nokta kumaş enidir. Kumaş eni grafik üzerine yerleştirilecek kalıp sayısının belirlenmesinde rol oynar. Planlama en küçük kumaş enine göre yapılmalıdır.
2. Kesimde Kalite Gereksinimleri a) Manuel kesim sistemlerinin (kesim bıçaklarının) kullanıldığı kesim işlemlerinde, kalıplar arasında bıçak boşluğunun bırakılması gerekir. Bu boşluk bıçak hareketine izin verecek ve bıçak yolunu sınırlamayarak yanlış kesimi önleyecek miktarda olmalıdır. Bıçağın bir kalınlığı vardır ve özellikle dönüş noktalarında tam dik açıda dönemezler. Böyle köşe noktaları dönmek için bıçağa bir boşluk bırakılması gerekir. b) Grafik planlama işlemi bittikten sonra kalıpların tamamının dahil edilip edilmediğinin kontrolü yapılır. Örneğin; 12 bedenden oluşan bir kombinasyonda, her beden 16 parçadan oluşuyorsa toplam 192 kalıp parçasının grafik üzerinde bulunması gerekir. c) Kesilen giysi parçalarının doğru bir şekilde etiketlenmesi çok önemlidir. Böylece her beden giysiyi oluşturan kalıplar belirlenmiş olur.
3. Üretim Planlama Gereksinimleri Grafik planı yapılırken bütün kalıpları kapsayan uzun bir pastal planı hazırlamanın mı yoksa daha kısa iki veya daha fazla sayıda kısa pastal planı hazırlamanın mı daha hızlı ve ekonomik olacağı, işletmenin serim masalarının uzunluğu ve dikimhanenin ihtiyaçları göz önüne alınarak belirlenir. Siparişte bütün bedenlerin aynı grafik üzerinde yer alması daha yüksek verimlilikte çalışılmasını sağlar. Ancak bu durumda grafik hazırlama, serim ve kesim işlemleri daha uzun sürecektir. Gerekli hallerde sipariş birkaç bölüme ayrılıp daha kısa pastallar hazırlanabilir.
2. Pastal Serme Serme işlemi; grafik planında belirlenen renklerde ve uzunluktaki kumaş katlarının doğru uzunluk, genişlik ve gerginlikte üst üste serilmesidir. Bu şekilde oluşan kumaş yığınına pastal adı verilir.
Serim işleminde dikkat edilecek noktalar: 1. Kumaş katlarının bir kenarda çakıştırılması: Serme işleminde farklı enlerde kumaş toplarının kullanılması durumunda bir kumaş kenarında çakışma sağlanmalıdır. Böylece en varyasyonları diğer tarafa verilerek kesim işleminde yarım parça çıkması önlenir. Çizgili ve ekoseli kumaşlarda her katta çizgi çakışması sağlanmalıdır. 2. Kumaş hatalarının çıkarılması: Serim işlemi yapılırken, kumaştaki hatalı kısımlar kesilerek çıkarılır.
3. Serim gerginliği: Kumaşların mümkün olduğu kadar düşük gerginlikte serilmesi gerekir. Özellikle elastan iplik içeren kumaşlar ve örme kumaşlarda serim gerginliğine dikkat edilmelidir. Gergin serim sonrasında kumaş relakse olduğunda pastal boyutlarında kısalmalar ve dolayısıyla ölçü farklılıkları ortaya çıkacaktır. 4. Kumaş serim yönüne dikkat edilmesi: Kumaş özelliklerine bağlı olarak serme yöntemi belirlenir. Çift yüzlü ve kumaş yönü önemli olmayan kumaşlar bütün serim metotlarıyla serilebilir. Ancak kadife ve havlu gibi tek yüzlü ve tek yönlü kumaşlarda tek yüzlü ve tek taraflı serim yapılır. Tek yönlü serimlerde tam kalıp kullanılır. Yüz yüze serimde ve simetrik modellerde yarım kalıp kullanılabilir.
3. Kesim Kesimin amacı; grafikteki kalıp parçalarına göre kumaşı kesmektir. Kesimin hassas olarak ve kumaş düzlemine dik yapılması gerekir. http://www.pezcyclingnews.com/?pg=fullstory&id=6381
Kesim iki şekilde gerçekleştirilir: Kaba kesim: Kalıp kenarlarını kaba olarak kesme işlemidir. Kaba kesim ile, serilmiş olan kumaş katları parçalara ayrılmış olur. Kesme işlemi dik yada döner bıçaklarla yapılır. Kaba kesim daha çok cep, yaka, manşet vb. küçük parçaların hassas kesiminden önce uygulanır. Kaba kesimi yapılan parçalar hassas kesim için hızara verilir. Hassas kesim: Kumaşın tam olarak dikişe hazır hale getirildiği kesim işlemidir. Kumaş kenarları hassas bir biçimde düzeltilerek tekrar kesilir.
Kesme işleminde dikkat edilecek noktalar: 1. Hassas kesim: Kumaşlar kalıp şekillerine uygun olarak kesilmelidir. Düzgün kesilmeyen kalıplarda ölçü farklılığı ortaya çıkar. 2. Temiz kenarlar: Kesilmiş kumaşın kenarı iyi bilenmemiş bıçak nedeniyle yıpranmamalı, düzgün olmalıdır. 3. Erimemiş kenarlar: Bıçak kumaş katlarını keserken sürtünme nedeniyle oluşan ısı, özellikle termoplastik liflerden yapılan kumaşlarda kenarların erimesine ve birbirine yapışmasına neden olur. Yapışan kenarların zorlanarak açılması kumaş kenarlarını yıpratır ve sertleşmiş kenarlar giyimde rahatsızlık yaratır. Bunun için bıçak keskin olmalı, antifüzyon kağıdı kullanılmalı, gerekiyorsa bıçağın hızı düşürülmeli ve pastal yüksekliği azaltılmalıdır. 4. Pastalın desteklenmesi: Kesme sistemi, işlem sırasında hem kumaşı desteklemeli hem de bıçağın en alt kumaş katına girmesine izin vermelidir. Kesme işleminden sonra kesilen parçaların kalite kontrolü ve ölçü kontrolleri yapılır. Kontrolleri yapılan parçalar işaretleme ve düzenleme işlemlerine tabi tutulur.
Katların işaretlenmesi: Kesimi tamamlanmış giysi parçalarının yüzeyine veya çevresine kılavuz işaretlerinin yapılması işlemidir. Bu kılavuz işaretleri; dikim işlemini kolaylaştırmak, kaliteyi standartlaştırmak ve verimi arttırmak amacıyla yapılır. Birleştirme veya dikiş aşamalarında işlemlerin gerçekleştirilebilmesi için dikiş operatörleri bu işaretlere kesinlikle uymalıdır. Düzenleme İşlemi: 1.Kesimhaneden çıkan kesilmiş katlar dikime gitmeden önce tek tek kontrol edilir. 2.Bir giysiyi oluşturan parçalarda olası ton farklılıklarının önlenebilmesi için pastalın aynı katından kesilen parçaların kullanılması gerekir. Bu amaçla, kesim işleminden sonra her kat ve her parça numaralandırılır (metolama). Ayrıca kesilmiş olan her kalıp parçasına beden etiketi vurulur. Böylelikle, aynı kat numarasına ve bedene sahip parçaların eşlemesi yapılır. 3.Daha sonraki işlemlerin verimli ve hatasız olması için kesilen parçalar tasnif edilir ve düzenli demetler halinde birbirine bağlanır.
DİKİŞ TİPLERİ: OLUŞUMLARI VE UYGULAMALARI (Stitch types: formations and applications) I. Dikiş Oluşumları (Stitch formations) 1. Intralooping 2. Interlooping 3. Interlacing
1. Intralooping: Bir iplik ilmeğinin (loop), aynı ipliğin oluşturduğu başka bir ilmeğin içinden geçmesidir. Bunun bir örneği, tek iplikli zincir dikiştir (single thread chainstitch). Şekil 1. Intralooping (Dikiş101) http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
2. Interlooping: Bir iplik ilmeğinin, başka bir iplik besleyici tarafından oluşturulan diğer bir ilmeğin içinden geçmesidir. Bunun bir örneği, iki iplikli zincir dikiştir (double lock chainstitch). Şekil 2. Interlooping (Dikiş 401) http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
3. Interlacing: Bir ipliğin, başka bir ipliğin veya başka bir ipliğin ilmeğinin üstünden veya etrafından geçmesidir. Bunun bir örneği, düz (kilit) dikiştir (lockstitch). Şekil 3. Interlacing (Dikiş 301) http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
II. Sınıflandırma (Classification) Dikişlerin oluşumlarına göre sınıflandırılmasında bir nümerik sistem kullanılır. İlk basamak dikiş sınıfını, ikinci ve üçüncü basamaklar dikiş türünü belirtir. Örnek: 501 (tek iplik overlok). Dikiş sınıfı Tanımı Dikiş mekanizması 100 Tek iplikli zincir dikişler İğne, kör lüper (Chainstitches) 200 El dikişleri İğne, iğne aynası, iplik silindiri (Hand stitches) 300 Düz (çift baskı) dikişler İğne, masura kabı veya mekik, mekik (Lockstitches) kancası 400 Çok iplikli zincir dikişler İğne, gözlü ilmek atıcıları, ilmek (Multi thread chainstitches) ayırıcı, bağlama plakası 500 Overlok dikişler İğne, lüperler, kanca (Over edge chainstitches ) 600 Kapama (örtme) amaçlı dikişler (Cover seam chainstitches) İğne, gözlü lüper, bağlama plakası, ilmek ayırıcı, ilmek tutucu, ilmek yakalayıcı kanca
Sınıf 100 Zincir dikiş (Chainstitch) Bu dikiş, bir ya da daha fazla iğne ipliğinden intralooping tekniğiyle oluşturulur: İğne ipliğinin ilmeği, kumaşın alt yüzeyinde kendi ilmeği arasından geçirilerek zincir şeklinde bağlantı yapar. Tek iplikli zincir dikişte iplik kavrayıcı (lüper) (looper) iplik taşımaz. Şekil 4. Intralooping (101) Şekil 5. 101 Tek iplikli zincir dikiş http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
Şekil 6. Intralooping oluşumu (Dikiş 101) http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm http://158.132.122.156/portal/pattern/02clothing/6stitches02.pdf
Şekil 7. Dikiş 101: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
103 gizli dikiş tipinde eğri iğneyle kumaşa kısmen batarak kumaşın ön yüzünde görünmeyen baskı dikişi yapılır. Şekil 8. Dikiş 103: Arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Tek iplikli zincir dikişte, her bir ilmeğin güvenliği bir önceki ilmeğe bağlı olduğu için kolaylıkla kaçabilir veya sökülebilir. Bu nedenle genellikle teyelleme gibi geçici uygulamalarda kullanılır. Kalıcı uygulamalarda kullanılması durumunda sökülmeyi önlemek için dikiş sonu emniyete alınmalıdır. Alt iplik kullanılmaması dikiş işleminin daha kolay ve hızlı yapılmasını sağlar. Şekil 9. 101 Tek iplikli zincir dikiş http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm Uygulamalar: Teyelleme (basting); düğme (button) veya çıtçıtların (press-stud) tutturulması; kör dikiş (blind stitch) kenarları; manşet (cuff), yırtmaç (vent),çorap vb. nde bölgesel (spot) takviyelendirme, giysilere ve çoraplara ürün etiketlerinin (label) tutturulması.
Sınıf 300 Düz dikiş (Lockstitch) Düz dikiş, en yaygın kullanılan dikiş türüdür. Düz dikişin en basit tipi olan 301 dikiş, iki iplik sisteminden oluşur. Üst iplik sitemi (iğne ipliği) ile alt iplik sistemi (masura ipliği) kumaşın orta noktasında bağlantı yapar (interlacing yöntemi). Dikiş her iki kumaş yüzeyinde aynı görünür. Şekil 10. Interlacing (Dikiş 301) Şekil 11. Düz dikiş 301 http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
Şekil 12. Interlacing oluşumu http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm http://158.132.122.156/portal/pattern/02clothing/6stitches02.pdf
301 dikişin oluşumu: animasyon (QC)
Şekil 13. Dikiş 301: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Dikiş 304, genellikle zig-zag kilit dikiş olarak adlandırılır. Zig-zag görüntüsü, kumaş beslenirken iğne çubuğunun yatay olarak hareket etmesi ile oluşur. Şekil 14. Dikiş 304: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Avantajları: Bu dikişi kullanmanın çeşitli avantajları vardır. Düz dikiş sade ve zarif bir görünüme sahiptir; dolayısıyla dikişin belirgin olarak görünmesinin istenmediği yerlerde uygulanabilir. Bunun yanı sıra, özellikle dekoratif bir dikiş görüntüsü vermek amacıyla da kullanılabilir. Dikişin iki tarafı da aynı göründüğü için her iki taraf da kullanılabilir. Kuvvetlidir; doğru gerilimde yük her iki iplik üzerinde eşittir. Emniyetlidir; tek bir dikişin kopması veya ipliklerin zarar görmesi tüm dikişin sökülmesine yol açmaz (her ne kadar dikiş performansını tehlikeye atacak olsa da). Çok yönlüdür; pamuklu bluzların dikiminden deri döşemeliklerin dikimine kadar geniş uygulama alanına sahiptir. Dezavantajları: Düz dikişin dezavantajı, alt iplik olarak masura ipliğinin kullanılmasıdır. Masuraya sarılan iplik miktarının sınırlı olması nedeniyle masura değişim zamanı ortaya çıkar. Ayrıca çok iğneli çalışmalara sınırlama getirir. Çok iğneli çalışmalarda gereken sayıda masurayı dikiş plakası altına yerleştirmek için yer yoktur. Bu nedenle iki iğneden daha fazla sayıda iğne ile çalışılmaz.
Uygulamalar: Düz dikiş 301; dikişin her iki yüzde de aynı görünmesinin istendiği çift taraflı kullanılabilen ürünlerde, farklı renkteki kumaş katlarına uygun iplik kullanımını mümkün kılması sebebiyle uygulanır. İğne ucunda kumaş döndürüldüğünde 90 derecelik bir açıda güvenilir şekilde dikim yapılabilen tek dikiştir. Bu, yaka ve manşet gibi parçaların üst dikişleri için önemlidir.
Sınıf 400 Çok iplikli zincir dikişler (Multi thread chainstitches) İki veya daha fazla iplik grubundan oluşmaktadır. En basit tipi 401 dikiştir. 401 dikişe çift kilit zincir dikiş de denir. Bunun sebebi; her bir iğne ipliği ilmeğinin, kumaşın alt yüzeyinde aynı lüper ipliği tarafından oluşturulan iki ilmekle birden zincir şeklinde bağlantı yapmasıdır. (interlooping yöntemi). Şekil 15. 401 zincir dikiş http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
Şekil 16. Interlooping oluşumu (Dikiş 401) http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm http://158.132.122.156/portal/pattern/02clothing/6stitches02.pdf
401 dikişin oluşumu: animasyon (QC)
Şekil 17. Dikiş 401: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf Uygulamalar: Zincir dikiş 401 çoğunlukla kot pantolonların bacak dikişlerinde kullanılır: yüzeyde düz dikiş (301) görünümü verirken altta çift zincir vardır. Yüksek mukavemet ve esneklik özelliklerine sahip olduğu ve dikiş büzülmesine eğilimi çok düşük olduğu için erkek ve kadın giysilerinde yan dikişlerin dikimine uygundur.
Dikiş 404, genellikle zig-zag zincir dikiş olarak adlandırılır. Oluşumu dikiş 401 ile benzerdir. Zig-zag görüntüsü, kumaş beslenirken iğne çubuğunun yatay olarak hareket etmesi ile oluşur. Şekil 18. Dikiş 404: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Dikiş 406 üç iplikle oluşturulur: iki iğne ipliği (kırmızıyla gösterilen) ve bir lüper ipliği (sarı ile gösterilen). İğne ipliklerinin ilmekleri lüper ipliği ile interlooping ve interlacing tekniklerine göre bağlantı yaparlar. Şekil 19. Dikiş 406: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Dikiş 406, çok iplikli zincir dikişte en çok kullanılan dikiş tipidir; reçme dikiş olarak adlandırılır. Genellikle işlenmemiş kenarların kapama dikişi olarak kumaş kenarlarına uygulanır. Kullanım yerlerine ilişkin örnekler: Etek reçme: Özellikle likralı, esnekliği yüksek ve hassas kumaşlardan yapılmış ürünlerin etek ucu, kol ağzı, paça vb. yerlerinin kıvrılarak temizlenmesinde kullanılır. Bıçak tertibatı ilave edildiğinde reçme dikişinin dışında kalan kumaş fazlalığı kesilerek temizlenir. Şekil 20. Etek reçme. http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/giyim/moduller/recme.pdf
Bant reçme: Etek reçmenin ön kapağının değiştirilip biye aparatının takılmasıyla bant reçme yapılabilir. Şekil 21. Bant reçme. http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/giyim/moduller/recme.pdf Kemer köprüsü: Reçme makinesine köprü kıvırma aparatı ilavesiyle kemer köprüsü yapılabilir. Şekil 22. Kemer köprüsü. http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/giyim/moduller/recme.pdf
Lastik reçme: Lastik ve dantel ile kenar temizleme amaçlı kullanılır. Sağdan kesicili regula bıçak sistemi ile dantel veya lastik altındaki fazla kumaş kenarları kesilerek temizlenir. İlave edilen lastik verici ünite yardımıyla, lastik veya dantel şerit, makine baskı ayağı altına yönlendirilir. Böylece lastik gerginliği ayarlanabilir. Şekil 23. Lastik reçme. http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/giyim/moduller/recme.pdf
Dikiş 407 dört iplikle oluşturulur: üç iğne ipliği (kırmızıyla gösterilen) ve bir lüper ipliği (sarı ile gösterilen). İğne ipliklerinin ilmekleri lüper ipliği ile interlooping ve interlacing tekniklerine göre bağlantı yaparlar. Şekil 24. Dikiş 407: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Dikiş 408 beş iplikle oluşturulur: iki iğne ipliği (kırmızıyla gösterilen), bir lüper ipliği (sarı ile gösterilen) ve bir yatırım ipliği (mavi ile gösterilen). İğne ipliklerinin ilmekleri lüper iplikleri ile interlooping ve interlacing tekniklerine göre bağlantı yaparlar. Bu dikiş, iki sıra 401 zincir dikiş ve kumaşın üst yüzeyini örten bir yatırım ipliğinden oluşmaktadır. Üst yatırım ipliği kumaşın yüzeyinde iğne ipliklerinin arasında ve etrafında yer alır. Şekil 25. Dikiş 408: Ön ve arka görünüm. http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Avantajlar: İğne ipliği ve lüper ipliği büyük iplik bobinlerinden beslenir; masura değişim zamanı ortaya çıkmadığından sürekli, uzun dikim uygulamaları için mükemmeldir. Diğer bir avantajı, mukavemeti ve esnekliğidir. Lüper ipliğinin, her bir dikiş için iki ilmek oluşturması hem dikişlerin esnek ve kuvvetli olmasını sağlar hem de daha ince iplik kullanımını mümkün kılar. (Düz dikişe göre daha sağlam ve esnek, tek iplikli zincir dikişe göre daha az esnektir.) İpliklerin kumaş tabakaları arasında değil de kumaşın altında bağlantı yapması, özellikle sık dokulu kumaşlarda dikiş büzülmesi problemini azaltır. Tüm bu faktörler üretimin artmasına katkıda bulunur. Dezavantajlar: İplikler kesilirse veya ipliklerden biri zarar görürse dikişler kolaylıkla kaçar veya sökülebilir. Dikiş bitmiş uçtan da kaçabilir. Bu problemi azaltmak için sık-dikiş (over-sew) veya punteriz (bar-tack) yapılmalıdır. Şekil 26. Dikişte kaçma http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/ Clothing_tech/default.htm
Sınıf 500 Overlok dikişler (Over edge chainstitches ) Kenar temizleme dikişidir. Bir iğne ipliği ve kumaşın yanından ve altından beslenen bir veya daha fazla lüper ipliği ile interlooping tekniğine göre oluşturulur. Bu dikiş tipine overlok da denir. Adından da anlaşılacağı üzere bir veya daha fazla iplik, kumaş kenarının etrafını sarar. Makinenin üzerindeki kesme bıçağı dikişten önce kumaş kenarını düzeltir. Şekil 27. Interlooping (504) http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
Avantajlar: Bu tip zincir dikiş makineleri, kumaş kenarındaki saçaklanmaları önlemek için kullanılır. Genellikle kumaş katlarının kesik kenarını dikmek ve temizlemekte kullanılır. Bu dikiş sınıfı, iplik tedarikinin büyük bobinlerden yapılması sebebiyle uzun dikim uygulamaları için mükemmeldir. Oluşan dikişler yüksek elastikiyete ve düz dikişin hemen hemen beş katı iplik kullanıldığı için daha yüksek mukavemete sahiptir. Bu yüksek hızlı kompakt makineler, bobin değiştirmeden uzun dikim yapılabilmesi için tasarlandığından üretimin artırılmasına yardımcı olur. Dezavantajlar: Bu dikiş tipi, dikiş sırıtmasına (seam grinning) eğilimlidir. Dikiş sırıtması; dikişin, dikim hattına dik açıda çekilmesiyle ipliklerin ortaya çıkmasıdır. Şekil 28. Dikiş sırıtması (açılması) http://www.amefird.com.cn/seam_quality.htm
503 tipi, bir iğne ve bir lüper ipliğiyle oluşturulur. Çok yönlü değildir ve genellikle kenar temizleme için ve özellikle pantolon dikiminde kullanılır. Bu dikiş yapısı pantolon kenarlarının preslenmesinde iz yapmaz. Şekil 29. Dikiş 503 http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
504 tipi üç iplik overlok olarak adlandırılır. Bu dikiş, bir iğne ve üç iplikle (bir iğne ipliği ve iki lüper ipliği) oluşturulur. Dokuma endüstrisinde daha çok kenar temizleme, örme giysi endüstrisinde ise dikim, birleştirme ve kenar temizleme amacıyla yaygın olarak kullanılır: örme giysi, iç çamaşırı, iç giyim, spor giyim, kayak giysisi, dans giysisi, tişört, polo-tişört, tayt, çocuk giysisi. Dikiş esnekliğine ihtiyaç duyulan streç materyallerde kullanışlıdır. Şekil 30. Dikiş 504 http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
504 dikişin oluşumu: animasyon (QC)
Şekil 31. Dikiş 504: Ön e arka görünüm. http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
512 dikişi iki iğne ve dört iplikle (iki iğne ipliği ve iki lüper ipliği) oluşturulur; dört iplik yalancı emniyet dikişi (four-thread mock safety stitch) olarak da adlandırılır. Kenar temizleme dikişi yapılırken ikinci iğne ile kumaşlar birleştirildiğinden daha sağlam dikiş elde edilir. Özellikle dokuma giysi endüstrisinde iş giysilerinin, gömleklerin ve bluzların dikilmesinde ve kenarların temizlenmesinde kullanılır. Bununla birlikte, büyük ölçüde iplik gerilim dengesinden kaynaklanan iplik kopması (thread breakage) ve dikiş büzülmesi (seam pucker) gibi üretim ve kalite problemleri sergilemesinden dolayı günümüzde nadiren kullanılmaktadır. Üreticiler bu dikişin yerine Dikiş 514 ü tercih etmektedir. Şekil 33. Dikiş 512:Oluşumu. http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/ Clothing_tech/default.htm
Şekil 34. Dikiş 512: Ön ve arka görünümü http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Dikiş 514, dört iplik emniyet dikişli overlok olarak adlandırılır; iki iğne ve dört iplikle oluşturulur. Bu zincir dikişin yapısı, iki iğne ile kombine edilen güvenilir iplik gerilim dengesi sayesinde dikiş büzülmesi, iplik kopması, dikiş ayrılması gibi birçok üretim ve kalite problemini çözmüştür. Özellikle hafif ve narin materyaller için kullanışlıdır. Ayrıca görünüşü nedeniyle de popülerdir: güçlü dikiş ipliği özelliklerini korurken görüntüsü zariftir. Dört ipliğin kullanılması bu dikişi ekonomik bir opsiyon haline getirir. Hem dokuma hem de örme giyim endüstrilerinde dikim ve kenar temizleme için geniş çapta kullanılır: örme üst giysi, kadın iç giyimi, iç çamaşırı, spor giyim, kayak giysisi, dans giysisi, tişört, polo tişört, tayt, çocuk giyimi, gömlek ve bluzlar. Şekil 35. Dikiş 514:Oluşumu. http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/ Clothing_tech/default.htm
Şekil 36. Dikiş 514: Ön ve arka görünümü http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
516 tipi, beş iplik emniyet dikişi olarak adlandırılır. İki iğne ve beş iplik kullanılarak birbirine paralel, bağımsız iki dikiş oluşumunun aynı anda dikilmesiyle ile gerçekleştirilir: 401 ve 504. Şekil 37. Dikiş 514 (401.504):Solda bir iğne ipliği (1) ve bir lüper ipliği (a) ile Dikiş 401, sağda bir iğne ipliği (1) ve iki lüper ipliği (a ve b) ile Dikiş 504 oluşturulur. http://www.knitepedia.co.uk/browse/knit_tech/clothing_tech/default.htm
Şekil 38. Dikiş 516: Ön ve arka görünümü http://www.coatssewingsolutions.com/sewingsolutions/download/stitchtypeclassification.pdf
Emniyet dikişi 516 dokuma giyim endüstrisinde dikim ve kenar temizlemede, özellikle zorlanmaya ve gerilime maruz giysi bölümlerinde ve iplikleri kolay sökülen giysilerin kenarlarının dikişinde yaygın olarak kullanılır: kot, iş giysisi, kadın ve erkek pantolonu, astarsız ceket, gömlek, bluz, günlük giysi. Sol iğne işlem dışı bırakılarak makine, pantolon paçalarına (trouser legs) sürfile çekme veya cep kenarlarını temizleme gibi standart overlok uygulamaları için Dikiş 504 e dönüştürülebilir. Sağ iğne işlem dışı bırakılarak makine, pantolon paça dikişleri, kol dikişleri (sleeve seams) ve sırt dikişleri (back seams) gibi açık dikiş uygulamaları için Dikiş 401 e dönüştürülebilir.