Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği ve Gramajın Kumaşların Su Emiciliği, Aşınma Ve Boncuklanma Dayanımlarına Etkisi

Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 2, 2011 (18-25) Electronic Journal of Textile Technologies Vol: 5, No: 2, 2011 (18-25) TEKNOLOJĠK ARAġTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1309-3991 Hakemli Makale (Article) Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği ve Gramajın Kumaşların Su Emiciliği, Aşınma Ve Boncuklanma Dayanımlarına Etkisi Filiz ġekerden M. K. Ü. Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Hatay/TÜRKĠYE filizsekerden@yahoo.com Özet Bu çalışmada, farklı hav yükseklikleri ve gramajda pamuk havlu dokuma kumaşlar üretilmiştir. Hav yükseklik ve gramaj artışının, havluların boncuklanma, su emiciliği ve aşınma dayanımlarına etkisi incelenmiştir. Hav yüksekliği ile batma süresinin doğru orantılı olduğu, batma sürelerinin gramaj artışı ile yükseldiği, hav iplik kalınlığı artmasının, aşınmadaki kütle kaybı (%) nın azalmasına neden olduğu ve en iyi boncuklanma derecesinin, çift katlı hav ipliği ile dokunmuş olan havlu kumaşta olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Havlu Dokuma Kumaş, Hav yüksekliği, Su Emiciliği, Aşınma, Boncuklanma The Effect of Pile Length and Weight on Pilling, Water Absorbency and Abrasion Resistance of Terry Woven Fabrics Abstract Towels were produced in different pile height and weight in this study. The effect of increasing pile length and weight on pilling, water absorbency and abrasion resistance of cotton terry woven fabrics were investigated. Pile height is proportional to the sinking time, sinking time of the towels increases with the increase in weight, increasing thickness of the pile yarn cause the decrease in mass loss (%) in abrasion and it was determined that the towels woven with double pile yarns have the best pilling degree. Keywords: Terry Woven Fabric, Pile Length, Water Absorbency, Abrasion Resistance, Pilling Bu makaleye atıf yapmak için Sekerden, F., Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği ve Gramajın Kumaşların Su Emiciliği, Aşınma ve Boncuklanma Dayanımlarına Etkisi Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi 2011, 5(2) 18-25 How to cite this article Sekerden, F., The Effect of Pile Length and Weight on Pilling, Water Absorbency and Abrasion Resistance of Terry Woven Fabrics Electronic Journal of Textile Technologies, 2011, 5 (2) 18-25

Sekerden, F. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 1.GĠRĠġ Petrulyte ve Baltakyte [1], kasarlı ve kasarsız keten hav iplikleri ile havlu dokuma kumaş üretmiş, havluların su emme özelliklerini incelemiş, her iki yöntemle üretilmiş keten hav ipliği ile dokunan havluların da yüksek su emiş özelliğine sahip olduğunu, yumuşatma işlemi uygulanmış havlularda su emiliminin daha hızlı gerçekleştiğini ifade etmişlerdir. Karahan, M. [2], havluların dinamik su emme özelliklerini araştırmış, iplik türünün havlunun dinamik su emme özelliği üzerinde etkili olan faktörlerden en önemlisi olduğunu, tek katlı ipliklerin çift katlı ipliklerden daha hızlı su emdiğini, hav uzunluğu, çözgü ve atkı sıklığının havlu kumaşların su emme özellikleri üzerinde iplik türü kadar etkili olmadığını, hav yüksekliği, atkı ve çözgü sıklığındaki artışın gramaj artışına neden olacağı, bunun sonucunda da ön yıkama uygulanmış havluların su emme kapasitelerinin artacağını ifade etmiştir. Karahan ve Eren [3], havlu dokuma kumaşların statik su emme özelliklerini inceleyen, çift katlı open-end ipliğinden üretilmiş havluların en düşük su emme özelliğine sahip olduğunu bildirmişler, çözgü ve atkı sıklığı artışının, su emme yüzdesinin düşmesine, hav yükseklik artışının ise su emme yüzdesinin artışına neden olduğunu bildirmişlerdir. Swani et al [4] ring ve rotor hav iplikleri kullanarak ürettiği havluların fonksiyonel özelliklerini incelemiş, su emme hızının open-end ve ring ipliklerden üretilen havlularda aynı olduğunu, bununla birlikte maksimum su emiciliğinin, open end ipliklerden üretilen havlularda elde edildiğini ifade etmişlerdir. Petrulyte ve Baltakyte [5], havlu kumaşların su emme derecesinin kumaş karakteristiklerine bağlı olduğu kadar, kumaş cinsine ve bitim işlemlerine de bağlı olduğunu, bitim işlemleri kumaşlara etkili bir şekilde uygulandığında, kumaşların su emme derecelerinin de artacağını söylemişlerdir. Petrulyte ve Naslenience [6], keten ve keten/pamuk karışım ipliklerinden üretilen havlu kumaşların hav yüksekliğine ve bitim işlemlerine bağlı olarak su tutma özelliklerini incelemiş, hav yüksekliğinin su tutma kapasitesi üzerinde önemli düzeyde etkisi olduğunu, havluların su tutma kapasitelerinin bitim işlemlerine bağlı, farklı bitim işlemleri uygulanmış havluların su tutma kapasitelerinin birbirinden farklı olduğunu, (yıkama, ısıtma, mekanik, kimyasal bitim işlemleri v.s.), yumuşatma işlemi gibi pasif bir işlemle bile havluların su tutma kapasitelerinin etkilendiğini ifade etmişlerdir. Frontczak-Wasiak ve Snycerski [7], havluların su emiciliği ve tutum özelliklerinin ham madde, dokuma kumaşın yapısı ve bitim işlemlerine hangi düzeyde bağlı olduğunu tespit etmeye çalışmışlardır. Jordanov ve Mangovska [8], enzimatik temizleyicilerle işlem görmüş havluların kullanım ve mekanik özelliklerinin alkali temizleme maddeleri ile işlem görmüş havlulardan daha iyi olduğunu, boncuklanma, boyutsal stabilite özelliklerinin de alkali temizleme maddeleri ile işlem görmüş havlulardan daha iyi olduğunu ifade etmişlerdir. Zervent ve Koç [9], yumuşatıcı tiplerinin havlu kumaşın hidrofilitesini etkilediğini, baskılı havlularda hidrofilitenin düşük olduğunu, hav yüksekliği arttıkça batma süresinin kısaldığını belirtmişlerdir. Teli et al. [10], çalışmalarında havlu kumaşları 4 farklı yumuşatıcı (Sarasoft DP, Supercone 2300, Terrysoft 478 ve Terrysoft TC) ile yıkamışlar, Terrysoft 478 numaralı yumuşatıcının, su emiciliğini etkilemeyen en iyi yumuşatıcı olduğu sonucuna varmışlardır. Perat [11], havlu kumaşların aşınma dayanımı ve hav çekilmesini incelemiş, havlu kumaşların aşındığını, aşınma ile hav ipliğinin kumaştan çekilme kuvveti arasında bir ilişki olduğunu ifade etmiştir. Bu çalışmada, pamuklu havlu dokuma kumaşlarda hav yüksekliği ve gramajın, kumaşın boncuklanma, su emiciliği ve aşınma dayanımlarına etkisi incelenmiştir. 2.MATERYAL VE METOD Çalışmada kullanılan havlu kumaşlar Pignone esnek kancalı dokuma makinasında hav yükseklikleri 4-9 mm, gramajları 415.39-1029.97 g/m 2 arasında üretilmiştir. Havlu kumaşların hav, atkı ve çözgü iplik numaraları ve üretim şekilleri Tablo 1 de, hav ipliklerinin düzgünsüzlük ve mukavemet özellikleri Tablo 2 de, Dokunan havlu kumaşların gramaj ve zemin çözgü desen raporları Tablo 3 de verilmiştir. 19

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği Tablo 1. Havlu kumaşların hav,atkı ve çözgü iplik numaraları ve üretim şekilleri İplik Numarası (Ne) 20/2 20/2 16/1 1 İplik Üretim Tekniği Open end Open end Open end 2 3 4 5 İplik Numarası (Ne) 12/1 20/2 16/1 İplik Üretim Tekniği Open end Open end Open end İplik Numarası (Ne) 16/1 20/2 16/1 İplik Üretim Tekniği Ring Open end Open end İplik Numarası (Ne) 16/1 20/2 16/1 İplik Üretim Tekniği Open end Open end Open end İplik Numarası (Ne) 20/1 20/2 16/1 İplik Üretim Tekniği Ring Open end Open end Tablo 2. Dokunan havlu kumaşların gramaj ve zemin çözgü desen raporları No % U Ġnce yer -% 50 Kalın yer +% 50 Neps + %200 H (Tüylülük) Rkm (kgf*nm) 1 7.4 0 2 3 9.6 16.3 2 10.23 1.5 18.5 31 4.34 13.53 3 7.57 0 10 10 7.21 25.72 4 11.5 3.1 234 630 8.49 15.74 5 7.8 0 5 5 8.1 21.1 20

Sekerden, F. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 Tablo 3. Dokunan havlu kumaşların gramaj ve zemin çözgü desen raporları Gramaj Numune Zemin Desen Raporu (gr/m 2 Hav yüksekliği (mm) ) 2 424.66 4.1215 4 415.39 6.512 1 626.02 6.1305 5 552.89 7.936 3 638.40 9.093 Tablo 3 de görüldüğü gibi havlu kumaşlar 415.9 gr/m 2 ile 638.40 gr/m 2 gramajları arasında, bezayağı (B1/1) ve çözgü ribsi (Rç 2/1) zemin deseninde dokunmuştur. Deneylerin yapıldığı laboratuarda, ortam şartları, % 65 ± 2 izafi rutubet ve 20 ± 2 0 C sıcaklık değerinde olmuştur. Deneyler yapılmadan önce bütün iplik ve kumaş numuneleri 24 saat kondisyonlanmıştır [12]. 2.1. KumaĢlara Uygulanan Testler Kumaşlara uygulanan testler ve kullanılan standartlar Tablo 4 de verilmiştir. Kumaşların hidrofilitesi, TS 866 standardına göre, numunelerin 7.5x7.5 cm boyutlarında kesilip, saf suya bırakılması ve kronometre yardımıyla batma süresinin tespit edilmesi şeklinde hesaplanmıştır. Kumaşların hav yükseklikleri, TS 629 standardına göre ölçülmüştür. Kumaşların aşınma dayanımı TS EN ISO 12947-3 standardına göre Martindale aşınma mukavemeti test cihazında yapılmıştır. Numune kumaşların aşınma dayanımları, kütle kaybı (%) ile belirlenmiştir. Kumaşların boncuklanma dayanımı TS EN ISO 12945-1 standardına göre ICI Boncuklanma (Kutulu) cihazında yapılmıştır. Numune kumaşların 10000 devirdeki tüylenme (boncuklanma) dereceleri belirlenmiştir. Tablo 4. Kumaşlara uygulanan testler ve kullanılan standartlar Test Adı Dokunmuş Kumaşlar - Birim Uzunluk ve Birim Alan Kütlesinin Tayini Standart TS 251 Kasarlı Pamuklu Tekstil Mamullerinin Su Emme Özelliğinin Tayini TS 866 21

Hav yüksekliği (mm) Batma süresi (sn) Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği Hav yüksekliği(tekstil - Havlular ve havlu kumaşlar - Örme - Özellikler ve deney metotları) Tekstil - Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı Dayanımının Tayini- Bölüm 3: Kütle Kaybının Tayini Tekstil- Kumaşlarda Yüzey Tüylenmesi ve Boncuklanma Yatkınlığının Tayini- Bölüm 1: Boncuklanma Kutusu Metodu TS 629 TS EN ISO 12947-3/Nisan 2001 TS EN ISO 12945-1/Nisan 2002 3.BULGULAR VE DEĞERLENDĠRME 3.1. HĠDROFĠLĠTE TS 866 standardına göre yapılmış olan kumaşların hidrofilite sonuçları, hav yükseklikleri ile birlikte Şekil 1 de verilmiştir. 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 30 25 20 15 10 5 0 1 2 3 4 5 Kumaşlar 0 Hav yüksekliği Batma süresi ġekil 1. Havlu kumaşların hidrofilite- hav yükseklikleri Şekil 1 de görüldüğü gibi hav yüksekliği ile batma süresinin doğru orantılı olduğu, hav yüksekliği arttıkça batma süresinin de arttığı, hav yüksekliği azaldıkça batma süresinin de azaldığı, gramajları yüksek olan 1 ve 3 numaralı kumaşların, batma sürelerinin de daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. 3.2. KumaĢların AĢınma Dayanımı Tayini Şekil 2 de aşınma dayanımı sonuçları gösterilmiştir. 22

Kütle kaybı (%) Sekerden, F. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 30 25 20 15 10 5 0 10000 20000 30000 Devir sayısı (n) 2 3 4 5 ġekil 2. Kumaşların aşınma dayanımı 1 numaralı kumaş, 10000 devir sonunda parçalanmıştır. En yüksek kütle kaybı 5 numaralı numunede, en düşük kütle kaybı ise 2 numaralı numunede olmuştur (Şekil 2). Şekil 2 ve Tablo 1 birlikte incelendiğinde aşınma dayanımı ile iplik kalınlığının ters orantılı olduğu, hav iplik kalınlığı arttıkça, aşınmadaki kütle kaybı (%) nın azaldığı görülmektedir. 3.3. KumaĢların Boncuklanma Dayanımı Tayini Havlu kumaşların boncuklanma sonuçları Tablo 5 de verilmiştir. Boncuklanma dereceleri 1 den 5 e kadardır. 1 de çok ileri derecede boncuklanma, 2 de ileri derecede boncuklanma, 3 de orta derecede boncuklanma, 4 de hafif derecede boncuklanma ve 5 de boncuklanma yok şeklinde değerlendirme yapılır. Tablo 5. Havlu kumaşların boncuklanma sonuçları KumaĢlar Boncuklanma Derecesi 1 4-5 2 4 3 4 4 4 5 4 Tablo 5 den en iyi boncuklanma derecesinin çift katlı hav ipliği ile dokunmuş olan 1 numaralı numunenin sahip olduğu görülmektedir. 23

Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 Havlu Dokuma Kumaşlarda, Hav Yüksekliği 4.SONUÇLAR Çalışmanın sonuçları aşağıda özetlenmiştir; Hav yüksekliği ile batma süresinin doğru orantılı olduğu, hav yüksekliği arttıkça batma süresinin de arttığı, hav yüksekliği azaldıkça batma süresinin de azaldığı görülmüştür. Gramaj arttıkça, batma süresinin de uzadığı tespit edilmiştir. Aşınma dayanımı ile iplik kalınlığının ters orantılı olduğu, hav iplik kalınlığı arttıkça, aşınmadaki kütle kaybı (%) nın azaldığı görülmektedir. Çift katlı hav ipliği ile dokunmuş olan 1 numaralı numunenin en iyi boncuklanma derecesine sahip olduğu gözlenmiştir. 5. KAYNAKLAR 1. Petrulyte S., Baltakyte, R., 2008, Investigation into the wetting Phenemenon of Terry Fabrics Fibres& Textiles in Eastern Europe, Vol: 16, No: 4(69), s: 62-66 2. Karahan,M., 2007, Experimental Investigation of the Effect of Fabric Construction on Dynamic Water Absorption in Terry Fabrics Fibres& Textiles in Eastern Europe, July/ September, Vol: 15, No: 3 (62), s: 74-80 3. Karahan, M, Eren, R., 2006, Experimental Investigation of the Effect of Fabric Parameters on Static Water Absorption in Terry Fabrics Fibres& Textiles in Eastern Europe, April /June, Vol: 14, No: 2 (56) s: 59-63 4. Swani N.M., Hari, P.K., Anandjiwala R., 1984,, Performance properties of terry towels made from open end ring spun yarns, Indian Journal of Textile Research, Vol: 9, No: 3, s: 90-94 5. Petrulyte, S., Baltakyte, R., 2009, Liquid Sorption and Transport in Woven Structures Fibres&Textiles in Eastern Europe, Vol: 17, no: 2 (73), s: 39-45 6. Perulyte, S., Nanslenience, J., 2010, Investigation of the Liquid Retention Capacity of Terry Fabrics, Fibres& Textiles in Eastern Europe, Vol: 18, No:5(82), s:93-97 7. Frontczak-Wasiak I., Snycerski M., 2004, Use properties of terry woven fabrics Fibres and Textiles in Eastern Europe. 12(1), s: 40-44 8. Jordanov I., Mangovska B., 2004, Enzymatic scouring of terry for towels Vlakna a Textil. 11(2), s: 43-49 9. Zervent B, Koç, E., 2006, An Experimental Approach on the Performance of Towels: Part II. Degree of Hydrophility and Dimensional Variation Fibres&Textiles in Eastern Europe, April/June, Vol: 4, No: 2 (56), s: 64-70 24

Sekerden, F. Teknolojik Araştırmalar: TTED 2011 (2) 18-25 10. Teli M.D., Munawar Q., Chaudhari S., Saraf N., 2000, Finishing terry towel with softeners International Dyer. 185(4), s: 25-30 11.Perat H.M., 2003, Abrasion resistance of terry cloth, Tekstilec. November/December, 46(11-12), : 369-373 12. TS EN ISO 139, 2008, Tekstil - Şartlandırma ve deney için standart ortamlar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 10 sayfa 13. TS 251,2008 Dokunmuş Kumaşlar - Birim Uzunluk ve Birim Alan Kütlesinin Tayini Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 9 sayfa 14. TS 866,1985, Kasarlı Pamuklu Tekstil Mamullerinin Su Emme Özelliğinin Tayini Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 6 sayfa 15. TS 629, 2007, Tekstil - Havlular ve havlu kumaşlar - Örme - Özellikler ve deney metotları Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 15 sayfa 16. TS EN ISO 12947-3/Nisan 2001 Tekstil - Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı Dayanımının Tayini- Bölüm 3: Kütle Kaybının Tayini Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 11sayfa 17. TS EN ISO 12945-1/Nisan 2002 Tekstil- Kumaşlarda Yüzey Tüylenmesi ve Boncuklanma Yatkınlığının Tayini- Bölüm 1: Boncuklanma Kutusu Metodu Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 9 sayfa TEġEKKÜR Havlu kumaşların üretilmesine imkan tanıyan SANKO AŞ ye, Laboratuarlarında kumaş testlerinin yapılmasına olanak sağlayan T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), İstanbul Tekstil Kalite Kontrol Laboratuarı na, teşekkürlerimi sunarım. 25