Merkezi İşlem Birimi Temel Kavramlar CPU : Central Processing Unit Bilgisayarın temel birimlerinden biri olan İşlem birimini oluşturur. CPU çok güçlü bir hesap makinesi gibi çalışır. CPU lar çok zeki olmayabilir, ancak çok hızlıdır. Sadece 0 ve 1 değerleri üzerinden işlem yaparlar. Güncel hızları MHz veya GHz seviyeleri ile ifade edilmektedir. Temel Kavramlar CPU, PC nin beynidir Komutları işler Verileri idare eder Diğer birimlerle olan etkileşimleri kontrol eder Temel Birimleri; Aritmetik ve Mantık Birimi (ALU) Yazmaçlar (Register) Kontrol Birimi Temel Birimler Aritmetik Mantık Birimi (ALU) Aritmetik ve mantıksal işlemleri yapar. İşlemci Yazmaçlar (Register) Kontrol Birimi Üzerinde işlem yapılacak verileri tutarlar. Aritmetik/Mantık Birimi Kontrol Birimi Yazmaçlar İşlemci içerisindeki işleri koordine eder. İlgili kontrol sinyallerini üretir. İşlemciye gelen komutu çözerek ne olduğunu anlar. Yazmaçlara hangi veriler üzerinde işlem yapılacağını söyler. İşlem birimine veriler üzerinde hangi işlemlerin yapılacağını söyler. İkili Sistem ve Bit Kavramı Bilgisayarlar yalnızca 1 ve 0 değerleri üzerinde işlem yaparlar. 1 ve 0, on/off veya açık/kapalı durumlarını tanımlar. Bu iki durumu tanılamak için ikili (binary) sistem kullanılır. İkili sistem 1 ve 0 sayılarından oluşan matematiksel bir sayma sistemidir. Her sayıya binary digits kelimelerinin kısaltılmışı olan bit denir. Byte Kavramı 8 Bit in gruplanması ile oluşturulan birimdir Veriler Byte ve Byte ın katları olarak depolanır (KB, MB, GB) 256 farklı karakterin gösterimi için 1 ler ve 0 lardan oluşan yeterli farklı kombinasyonu sağlar Numaralar Büyük ve küçük harfler Noktalama işaretleri 1
Onlu (Decimal) Gösterim Her basamak için 10 olası değer (0-9) 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,??? Sonra ne yaparız? En sağdaki basamak birler basamağı (0 dan 9 a), Sonraki onlar basamağı (10 dan 90 a), Sonraki yüzler basamağıdır (100 den 900 e) vb... 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13,, 98, 99, 100, vb. Örneğin, 506 6 bir, 5 yüz (6 x 10 0 ) + (0 x 10 1 ) + (5 x 10 2 ) = 506 (6 x 1) + (0 x 10) + (5 x 100) = 506 İkili (Binary) Gösterim Her basamakta sadece 2 olası değer (0 veya 1) 0, 1,??? Sonra ne yaparız? En sağdaki basamak birler basamağı (0 ve 1), Sonraki ikiler basamağı (1 den 2 ye), Sonraki dörtler basamağı (1 den 4 e) vb... 0, 1, 1 0, 1 1, 1 0 0, 1 0 1,, 1 1 0 1, 1 1 1 1, vb. Örneğin, 1 1 0 1 iki, 1 dört (1 x 2 2 ) + (1 x 2 1 ) + (0 x 2 0 ) = 1 1 0 (1 x 4) + (1 x 2) + (0 x 1) = 6 Onlu ve İkili Sistemin Karşılaştırılması Karşılaştırma Onlu Sistem İkili Sistem Her Basamak İçin Olası Değer 10 2 Olası Değerler 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 0, 1 Basamak Artışı / Azalışı Yüzler, Onlar, Birler Dörtler, İkiler, Birler Üstlü İfade İle Gösterimi 10 10 10 2, 10 1, 10 0 2 10 2 2, 2 1, 2 0 6 Değerinin Gösterimi 6 = 6 x 10 0 (1 x 2 2 ) + (1 x 2 1 ) + (0 x 2 0 ) 110 6 = 4 + 2 + 0 5 Değerinin Gösterimi 5 = 5 x 10 0 (1 x 2 2 ) + (0 x 2 1 ) + (1 x 2 0 ) 101 5 = 4 + 0 + 1 Onlu ve İkili Sistem Örnekleri 643 Onlu (Decimal) 10 2 10 1 10 0 100 10 1 2 2 2 1 2 0 4 2 1 6 4 3 1 0 1 600 + 40 + 3 643 101 İkili (Binary) 4 + 0 + 1 + 5 Decimal İkili (Binary) Sistem Örneği Üstler 6 5 4 3 2 1 0 2 tabanında eşitlik n = 1 veya 0 2 6 x n 2 5 x n 2 4 x n 2 3 x n 2 2 x n 2 1 x n 2 0 x n Veri Gösterimi (Input/Output) Adım 1. Kullanıcı klavyeden D (Shift+D) tuşuna basar Adım 2. D harfi için elektronik sinyal sistem ünitesine gönderilir Üst Sonuçları 64 32 16 8 4 2 1 İkili Gösterim 1 0 0 1 1 0 1 Sonuç 77 64 0 0 8 4 0 1 Adım 4. D harfinin ikili kodu üzerinde işlem yapıldıktan sonra kod görüntüye çevrilir ve çıkış aygıtında gösterilir Adım 3. D harfi için sinyal ASCII ikili koda (01000100) dönüştürülür ve işlenmek için hafızada saklanır 2
Bir İşlemci Nasıl Çalışır? Bir İşlemci Nasıl Çalışır? İşlemci her saniyede milyonlarca, hatta milyarlarca komutu işleyebilir. Sabit disk, işlemcinin komut işleme hızına ulaşamaz. Bu sorunu ortadan kaldırmak için programlar sabit diskten alınarak RAM e yüklenir. RAM den işlemciye aktarılır. Bir program RAM e yüklendiğinde ve işlemci kendisinden istenileni gerçekleştirdiğinde buna program (yazılım) çalışıyor deriz. Verinin sabit disk, RAM ve işlemci arasındaki akışı tek yönlü bir işlem değildir. İşlemcinin yaptığı işlemler sonucunda ürettiği veriler de işlemciden, RAM e ve oradan da sabit diske alınarak, sabit diskte tutulur. 4. Evre: Store Sonuçlar hafızaya geri yazılır Aritmetik Mantık Birimi (ALU) 3. Evre: Execute Komutlar işlenir Bellek (RAM) İşlemci Kontrol Birimi 2. Evre: Decode Alınan komutlar yorumlanır 1. Evre: Fetch Veri yada program komutları hafızadan alınır Programlar CPU da Nasıl Çalışır? Programlar, çok basit bir şekilde sıralanmış komutlardır CPU lar temelde makine dili ile yazılmış komutları işleyebilirler Üst seviye diller tarafından yazılan programlar derleyiciler ile makine diline, yani işlemcinin tanıyacağı komutlar dizesi haline getirilirler İşletim sistemleri sınırlı kaynakları zaman içerisinde dağıtarak CPU nun belirli bir düzen içinde bu programları çalıştırmasını sağlar Get 2 numbers from input Add 2 numbers with calculator Put out answer STOP Örnek CPU Komutları İşlem komutları Add (Hafıza konumunda belirtilen sayıları topla) Subtract (Hafıza konumunda belirtilen sayıları çıkar) Hafıza komutları Store (Hesap Makinesi Sonucu Hafıza Alanı) Load (Hesap Makinesi Hafıza Alanındaki Değer) Giriş / Çıkış komutları Get (Giriş Değeri Hesap Makinesi) Put (Hesap Makinesi Çıkış Alanı) Dur Makine Dilinde Örnek Bir Program Programlar, çok basit bir şekilde sıralanmış komutlardır Dikkatli küçük bir çocuk bile komutları takip edebilir İki sayıyı toplayan makine dilinde örnek bir yazılım: Get 2 Girdi aygıtından 2 değeri okunur Ara Özet Bu bölümde şu ana kadar bunları öğrendiniz; İşlemcilerin temel birimleri İkili sayma sistemi ve ondalık sistemle olan karşılaştırması İşlemcinin çalışma sistemi Programların CPU üzerinde nasıl çalıştığı Add 2 Okunan değerin, yani 2 nin üzerine 2 eklenir Put Elde edilen 4 değeri çıktı aygıtına gönderilir Stop Döngü bitirilir 3
İşlemci ve İletişim Yolları İlişkisi İşlemciler de bilgisayarı yönetmek, kontrol etmek için iletişim yollarını kullanır. Hem işlemci içerisinde hem de işlemciyle diğer birimler arasında iletişim hatları bulunmaktadır. İletişim hatları üzerinden elektrik sinyali geçebilecek iletken hatlardır. İletişim hatları üç grup halinde İncelenebilir. Veri ve Adres Yolu Veriler, harici bir veri yolu ile CPU ve RAM arasında taşınır Veri yolundan farklı bir kablo seti olan adres yolu ile CPU MCC yi kontrol eder CPU, RAM den okuma veya yazma yapacağında hangi bölümün okunacağını veya yazılacağını adres yolu ile MCC ye bildirir MCC yeni nesil işlemcilerde CPU içerisinde entegredir MCC Kontrol Yolu (Control Buses) İşlemcinin diğer birimleri yönetmek ve eş zamanlamayı (senkronizasyon) sağlamak amacı ile kullandığı sinyallerin gönderildiği yoldur. CPU Sınıflandırmaları Üretici (Intel, AMD ve Cyrix, Via, Transmeta ) Model (Pentium, Athlon, Core2, Phenom, Celeron, Turion, Sempron, Corei7 ) Paketleri ya da nasıl monte edildiği (PGA, SEC, SEP, BGA) Dış Hız / Dış Saat (Kristalin Hızı) Çarpan (Kristale Uygulanan) İç Hız (Kristal Hızının Çarpımından Oluşan Hız) Pentium4 3.2 GHz ifadesindeki 3.2 GHz Model Numarası (Core2 Duo E6600) Önbellek (Cache) Üretim Teknolojisi (Nanometre) Çekirdek Sayısı (Dual, Triple, Quad) Güncellendi CPU Performansı Dış Saat Hızı (Sistem Kristali) CPU Çarpanı Saat Hızı (Klasik Anlamda İşlemci Hızı) İçsel Yapı Tasarımı ve CPU Paketi Adreslenebilir Bellek Miktarı Önbellek Boyutları Pipelining (İş Hatları) Voltaj, Harcanan Güç ve TDP Çekirdek sayısı Üretim Teknolojisi Nanometre Sistem Kristali Saat sinyalini üreten bileşendir Dış saat hızı olarak da bilinir Genellikle şekildeki gibi anakarta lehimlidir Sistem kristali CPU nun ve PC nin diğer bileşenlerinin çalışacağı hızı belirler CPU ve diğer bileşenler için farklı kristaller mevcuttur Anakartla tümleşik her birim sistem kristalinin hızında çalışması üzere tasarlanmıştır. Quartz Oscillator Güncellendi 4
Sistem Kristali Saat kristalleri yalnızca işlemci ve yonga setleri için değildir. Bilgisayarınızda bulunan neredeyse her yonganın (genişleme kartlarındakiler dahil) bir saat (clk) girişi vardır ve çalışması için bu sinyale ihtiyaç duymaktadır. Anakartınız üzerinde gelmeyen bir aygıt (mesela ses kartı) aldığınızı varsayalım. Ses kartı üstündeki yonganın çalışabilmesi için saat kristalinden gelecek bir sinyale ihtiyacı vardır. Eğer bilgisayar ses kartını çalıştırmak için sistem kristali kullanılsaydı, ses kartı üreticilerinin her anakart için bir ses kartı geliştirmeleri gerekirdi. 100 MHz?lik bir sistem için 100 MHz?lik bir ses kartı, 133 MHz?lik sistem için 133 MHz?lik bir ses kartı almanız gerekirdi. Saat Hızı ve Çarpan (Multipliers) Sistem kristalinden dış hız alınır CPU nun çarpanı ile çarpılarak CPU nun daha yüksek hızlarda çalışması sağlanır CPU nun çalışma hızı, çarpma sonucunda oluşan hızdır 66 MHz Kristal (Dış Saat) 2x Çarpana Gönderilir 132 MHz CPU Hızı Elde Edilir Orijinal (Dış) Saat 2 İle Çarpılmış Saat CPU Paketi Bir CPU paketi aşağıdakilerden oluşur; Asıl Chip (Die) Plastik, Metal veya Seramik Kasa Kablo ve/veya Konektörler Destek Chipleri Soğutma Bileşenleri Yaygın CPU Paketleri Pin Grid Array (PGA) PIN sayısı işlemciye göre değişir İşlemcilere göre değişen soketlere takılır Single Edge Cartridge (SECC) İşlemci bir kartın üzerindedir Kart anakarta takılır Zero Insertion Force (ZIF) İşlemcinin kolayca takılmasını sağlar Kol işlemciyi sabitler Ball Grid Array (BGA) En yaygınıdır CPU üzerinde PIN yoktur PIN ler anakart soketinde bulunur Önbellek (Cache) CPU larda Voltaj Önbellek (cache) veriye çabuk ulaşım için kullanılan dağınık veri deposudur CPU RAM den daha hızlı çalışır ve bellekten gelen cevaplarda bir gecikme zamanı söz konusudur Cache RAM den daha hızlıdır CPU ya yakın olmasından dolayı gecikme zamanlarını azaltacağından performansı arttırır Maliyet nedeni ile yüksek kapasiteli üretimleri yapılmamaktadır L1, L2, L3 İlk önbellekler CPU nun dışındaydı Eski CPU lar 5 Volt a ihtiyaç duyardı CPU voltajı daha sonra 3.3 Volt ve daha aşağıya düşürüldü Daha sonraki geliştirmeler voltajı daha da düşürdü ancak voltajda bir standart yoktur Daha küçük boyutlar düşük voltajla çalışabilmeyi sağlamış ve yonga alanını küçültmüştür Voltage Regulator Module (VRM) CPU nun voltaj regülatörlerinin standardize edilmesini sağlayan küçük bir karttır 5
İşlem Kapasitesi ve Harcanan Güç Harcanan güç Watt olarak ölçülür Hızlı CPU lar yaparken, daha az güç harcamasına ulaşmak Daha küçük işlemciler, daha düşük voltaj, düşük güç tüketimi ve dolayısıyla da az ısınma demektir TDP: Thermal Design Power Bir işlemci için ısıl tasarım enerjisini ifade eder Maksimum yük altında gereken gücü gösterir Düşük TDP; daha az tüketim ve daha az ısınma anlamına gelir Overclock işlemlerinde, düşük TDP li CPU lar daha fazla tercih edilir Uzun zaman çalışacak bilgisayarlarda ya da gerçek zamanlı sunucu sistemlerde TDP değerinin düşük olması çok önemlidir Yeni Eklendi İşlemciler ve Gelişimi CPU üreticileri yıllar boyunca yapılarına birçok geliştirme eklemişlerdir Geniş dış veri yolları Geniş adres yolları Saat hızlarındaki artış Intel 1990 ların başlarında Pentium CPU lara başladı 32-bit yazmaçlar (register) 300 MHz e kadar hız Birden çok programı aynı anda yürütebilme Cache RAM e süper hızlı erişim İki yada daha fazla kod satırını aynı anda işleyebilme Intel İşlemci Aileleri ve Modeller İşlemci Ailesi Modeller İlk modeller 386 ve 486 P5 P6 Netburst Mobile Core Core2 Atom - Core i Serisi Itanium Pentium, Pentium MMX Pentium Pro, Pentium II M, PII Celeron, PII Xeon, Pentium III, Pentium III M, Pentium III S, PIII Celeron, PIII Xeon Pentium 4, Pentium 4 HT, Pentium 4 EE, P4 Celeron, P4 Xeon, Pentium D, Pentium XE, Celeron D Pentium M, Celeron M Core Solo, Core Duo, Celeron M, Core Celeron Core2 Duo, Core2 EE, Core2 Celeron, Core 2 Xeon, Core2 Quad, Celeron DC Core i5, Core i7, Core i7 EE, Core i7 Xeon Itanium I ve Itanium II Güncellendi Intel CPU Paketleri AMD İşlemci Aileleri ve Modeller CPU Paketi Modeller LGA 1366 Core i7 LGA 1156 Core i3, Core i5, Core i7, Xeon Socket 441 Atom Socket P Core 2 Duo, Core 2 Quad, Celeron M, Celeron DC Socket M Core Solo, Core Duo, Core 2 Duo, Celeron M Socket J Xeon LGA 775 Pentium 4, Celeron D, Pentium D, Core 2 Duo, Core 2 Quad, Xeon, Celeron Socket 495 Celeron Socket 479 Pentium M, Celeron M Socket 478 Pentium 4, Celeron, Celeron D Socket 423 Pentium 4 Socket 370 Pentium III, Celeron Slot 1 Pentium II, Pentium III, Celeron İşlemci Ailesi Modeller İlk modeller 386 ve 486 K5 K6 K7 K8 K10 K5 ve K5 Geode K6, K6 II, K6 III Athlon, Athlon XP, Athlon MP, Duron, Sempron, Sempron M Athlon64, Athlon64 M, Athlon64 FX, Opteron, Turion64,K8 Sempron, K8 Sempron M, Athlon64 X2, Turion64 X2 Phenom, Phenom X3, Phenom FX, Opteron, Turion64, Turion64 Ultra, K10 Athlon64, Sempron, Phenom II Not: Bu tabloda tüm CPU paketleri verilmemiştir; en yeniden eskiye doğru yaygın kullanım alanı olan yapılara yer verilmiştir. 6
AMD CPU Paketleri CPU Paketi Modeller Socket AM3 Phenom II, Athlon II, Sempron Socket AM2+ Athlon 64, Athlon 64 X2, Opteron, Phenom II X4, Phenom X4, Phenom X3 Socket AM2 Athlon 64, Athlon 64 X2, Athlon 64 FX, Opteron, Sempron, Phenom Socket F Opteron, Athlon 64 FX Socket 940 Athlon 64 FX, Opteron Socket 939 Athlon 64, Athlon 64 FX, Athlon 64 X2, AMD Opteron, Sempron Socket 754 Athlon 64, Sempron, Turion 64, Mobile Athlon 64 İşlemciler ve Özel Durumlar Hyper-Threading İşlemciler: Pentium 4 Çok Çekirdekli İşlemciler: Duo, Quad, X2, X3 Mobil İşlemciler: SpeedStep ve PowerNow Teknolojileri Sunucu İşlemcileri: Xeon ve Opteron 64-Bit İşlemciler: Itanium ve 32-Bit Çalışan 64-Bit ler FSB, HT-Link ve QPI Kavramları Socket A Slot A Socket FS1 Socket 563 Socket F+ Socket F Athlon, Athlon XP, Duron, Sempron, Athlon MP, Geode NX Athlon Turion 64, Turion 64 X2, Mobile Sempron Athlon XP-M Opteron, Athlon 64 FX Opteron, Athlon 64 FX Not: Bu tabloda tüm CPU paketleri verilmemiştir; en yeniden eskiye doğru yaygın kullanım alanı olan yapılara yer verilmiştir. Yeni Eklendi Güncellendi Hyper-Threading İşlemciler Sadece Intel Pentium 4 serisinde vardır Sistemde tek çekirdekli bir işlemci takılı iken, sanki 2 işlemci takılıymış gibi davranır Çift çekirdekli Intel işlemcilerinde HT desteği bulunmamaktadır Corei7 serisi ile birlikte HT desteğinin tekrar sağlanmıştır ve örneğin 4 çekirdekli bir Corei7 işlemci gibi performans artırımı sağlanmıştır. http://vr-zone.com/articles/does-core-i7-hyper-threadinghelps-/6160.html Çok Çekirdekli İşlemciler Tek bir çip üzerine birden fazla yürütme çekirdeği olmasıdır İlk olarak 2 çekirdekli Pentium 4 türevi olan Pentium D ler geldi Intel bu seride D ifadesiyle çift çekirdeği simgeledi Core serisi ile çekirdek sayıları Duo (2 çekirdek), Quad (4 çekirdek) isimleri ile gösterilmeye başlanmıştır AMD ilk çok çekirdeklisi Athlon64 X2 AMD çekirdek sayılarını modellere X2, X3 şeklinde ilave etmiştir Çoklu çekirdek, ancak buna uygun yazılım olması durumunda performans sağlar Mobil İşlemciler Dizüstü bilgisayarlar için özel tasarlanırlar Isınma ve güç gereksinimi problemlerinden dolayı daha az güç kullanılması amacıyla geliştirilmiştir Throttling kullanır, önceki adıyla System Management Mode (SMM) CPU ya az ihtiyaç duyulduğunda CPU yu yavaşlatır Intel in ticari adı: SpeedStep AMD nin ticari adı: PowerNow! Yeni nesil masaüstü işlemcilerde de aynı teknoloji kullanılmaya başlanmıştır Sunucu İşlemcileri Sunuculara özel güçlü işlemciler Büyük önbellekler Kolayca simetrik çok işlemcili sistem oluşturmakta kullanılabilir 2, 4 ve hatta 8 CPU setlerinde çalışmak için özel olarak dizayn edilmişlerdir Intel Xeon ve AMD Opteron markaları ile sunmuştur İlk Itanium (64-Bit) işlemciler de özel sunucu işlemcileridir 7
64-Bit İşlemciler 64-Bit komutları kabul etme ve işlem yapabilme 64-Bit adres yolu demektir 64-Bit veri yoluna sahibiz 2 64 (çok büyük miktarda) bellek adresler İlk olarak Intel Itanium işlemciler Itanium sunucular için Itanium II PC ler için Sadece 64-Bit 32-Bit de çalışan 64-Bit ler Athlon64 ilk masaüstü 64-Bit işlemci Intel de devamında bu desteği sağladı Yeni işlemcilerin çoğu 64-bit desteği sağlar FSB, HT-Link ve QPI-Link Kavramları Hepsi aslında CPU ile RAM arasındaki harici veri yolunun teknolojisini, dolayısıyla da hızını ifade eder İlk olarak Intel ve AMD FSB (Front Side Bus) hızı olarak ifade ediyorlardı AMD bellek kontrolcüsünü Athlon64 ile CPU içine entegre edince HT-Link (Hyper Transport) olarak ifade ettiği üçüncü nesil veri yolu teknolojisini kullanmaya başladı Intel Corei7 ile birlikte bellek kontrolcüsünü CPU içine entegre etti ve QPI-Link (QuickPath Interconnect) adını verdiği veri yolu teknolojisini kullanmaya başladı Üçüncü nesil veri yolu teknolojileri, daha yüksek hız ve aynı anda daha çok aygıtın aynı anda veri yolunu kullanabilmesi ve çift yönlü kullanım gibi teknolojik gelişmeleri içerir FSB, HT-Link ve QPI-Link Karşılaştırması İşlemci Karşılaştırması Versiyon Yıl En Yüksek Frekans En Yüksek Genişlik FSB 2008 2.0 GHz 64-Bit HT-Link 1.0 2001 800 MHz 32-Bit HT-Link 1.1 2002 800 MHz 32-Bit HT-Link 2.0 2004 1.4 GHz 32-Bit HT-Link 3.0 2006 2.6 GHz 32-Bit HT-Link 3.1 2008 3.2 GHz 32-Bit QPI-Link 1.0 2008 3.2 GHz 20-Bit En Yüksek Hız 32-Bit: 8.0 GB/s 64-Bit: 16.0 GB/s 16-Bit: 3.2 GB/s 32-Bit: 6.4 GB/s 16-Bit: 3.2 GB/s 32-Bit: 6.4 GB/s 16-Bit: 5.6 GB/s 32-Bit: 11.2 GB/s 16-Bit: 10.4 GB/s 32-Bit: 20.8 GB/s 16-Bit: 12.8 GB/s 32-Bit: 25.6 GB/s 16-Bit: 12.8 GB/s 20-Bit: 16.0 GB/s Çift Yönlü Kullanım Yok CPU Phenom Phenom II Core i7 Core 2 Duo Üretim 65 nm 45 nm 45 nm 65 ve 45 nm En Yüksek Saat 2.6 GHz 3.0 GHz 3.2 GHz 3.2 GHz L1 Önbellek 64 + 64 KB 64 + 64 KB 32 + 32 KB 32 + 32 KB L2 Önbellek 512 KB 512 KB 256 KB 4 MB L3 Önbellek 2 MB 6 MB 8 MB Güç Tüketimi 140 W 125 W 136 W 136 W Veri Yolu Türü HT-Link HT-Link QPI-Link FSB Veri Yolu Hızı (En Yüksek) Veri Yolu Hızı (En Düşük) 3.2 GHz 25.6 GB/s 800 MHz 6.4 GB/s 3.2 GHz 25.6 GB/s 800 MHz 6.4 GB/s 6.4 GT/s 12.8 GB/s 4.8 GT/s 9 GB/s 400 MHz 12.8 GB/s 200 MHz 6.4 GB/s İşlemci Seçimi Niçin CPU değiştirilmeli? Kullanım Yeri İş istasyonları, sunucular, güçlü kullanıcılar Tasarımcılar, mühendislik yazılımları kullananlar, video kurgu yapanlar, oyun meraklıları, yoğun ofis ve ev kullanıcıları Ev kullanıcıları, ofis uç terminalleri, basit eğitim bilgisayarları, internet erişimi İşlemci Modelleri Maliyet Beraberinde anakartı ve RAM de değiştirilmeli Bu maliyete değer mi? Soğutma Alacağınız daha güçlü bir CPU için soğutmanız yetersiz kalabilir Performans Daha hızlı bir CPU her zaman PC nin hızını arttırmaya yetmez Çoğu zaman daha fazla belleğe ihtiyaç duyulur Performansı etkileyen faktörler iyi analiz edilmeli Mobil bilgisayarlar ve diğer taşınabilir üniteler 8
Doğru İşlemciyi Seçmek İşlemci Montajı ve Soketin Hazırlanması Her anakart her işlemci ile çalışmaz Anakart üretici web siteleri Anakart kullanım kılavuzu Bellekleriniz, işlemciniz ile uyumlu olmalı Güç kaynağınız ihtiyacınızı karşılamalı İşlemci montajını kesinlikle kasanın dışında yapın PIN ler (iğnelere) sakın dokunmayın Elektrostatik boşalma ve fiziksel hasar Soketi montaja hazır hale getirin AMD işlemcilerde PIN ler CPU nun üzerindedir Intel işlemcilerin çoğunda PIN ler anakart üzerindedir Türüne göre sabitleme kolunu veya çerçeveyi açık duruma getirin İşlemcinin Sokete Yerleştirilmesi ZIF veya BGA yönlendirmesine dikkat edin İşlemciyi doğru ve sorunsuz şekilde takabileceğiniz tek yön vardır İşlemciyi Yatağına Yerleştirin Düşürmeyin, olabildiğince dengeli ve yavaşça davranın İşlemciye "yumuşak iniş yaptırın ve eğim olmayacak şekilde oturtun İşlemci yerine tam oturmamışsa kenarlarından tutup dikkatlice kaldırın ve yeniden yerleştirmeyi deneyin İşlemcinin Sabitlenmesi PIN ler işlemcinin üzerinde ise soketin yanında yer alan kolu aşağıya doğru bastırarak kilitleyin PIN ler anakartın üzerinde ise ise, çerçeveyi CPU üzerine kapatın ve kolu kilitleyin Soğutma Sistemi İşlemcinin ardından, soğutma sisteminin parçaları monte edilir Soğutma sistemi; fan, ısı transfer bloğu (heat sink) ve termal macun dan oluşur; heat sink, fan ve CPU arasında monte edilir Heat sink; alüminyum, bakır ya da bu maddelerin karışımından yapılır ve yüzeydeki ısıyı iletken yüzeyi sayesinde emer İşlemci ile heatsink arasındaki iletim ne kadar iyi ise, işlemcinin sıcaklığı da o kadar kolay düşürülür İşlemci ile heatsink arasına termal macun sürülerek, iki birim arasındaki boşluklar doldurulur ve ısı iletimi kolaylaştırılır İşlemci Fanının Takılması Montaj öncesinde mutlaka termal macun uygulanmalıdır Sabitleyiciler kilitlendikten sonra kımıldamıyor olmalı Fan türüne göre farklı bağlantılar 4 ayaklı sabitleyiciler Çerçeveli sabitleyiciler Ortadan sabitleyiciler Aşırı baskı uygulanmamalı Yeni Eklendi Güncellendi 9
İşlemci Fanının Sökülmesi 4 ayaklı sabitleyicilerde ayak vidaları sökme durumuna getirilmeli Çerçeveli modelde sıkıştırıcılar açılmalı ve hafif baskı uygulanarak (gerekirse bir kargaburnu yardımı ile) çentikler birbirinden ayrılmalı Ortadan sabitlenenlerde sıkıştırıcı açıldıktan sonra önce bir tarafa baskı uygulanarak çentikten kurtarılmalı İşlemci Fanının Enerji Bağlantısının Yapılması İşlemci ve fan türüne 3 veya 4 PIN bağlantı kullanılabilir Anakart üzerinde işlemciye yakın bir noktada bulunur Genellikle anakart üzerinde PIN lerin yan tarafında fan bağlantısı olduğunu belirten bir ifade yer alır CPU_FAN Soğutma Sanatı CPU ların kutusundan çıkan OEM fanlar bazen yetersiz kalır Overclock gibi normalin üzerinden ısı üreten müdahaleler Hava transferi iyi olmayan kasalar İçerisinde aşırı parça olan kasalarda sirkülasyonun azalması Daha sessiz ortam oluşturma ihtiyacı Büyük ve özel fanlar Su ve nitrojen bazlı soğutmalar Overclock (Hız Aşırtma) CPU yu önerilen stabil hızından daha hızlı çalıştırmaya denir Overclock kolaylaştırıcı ayarlar vardır Garanti ortadan kalkar Stabil çalışmama, aşırı güç tüketimi, aşırı ısınma ve bunlara bağlı kullanım ömrünün kısalması gibi sonuçlar doğurabilir 10