CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ADLİ TIP ANABİLİM DALI 6. ANADOLU ADLİ BİLİMLER KONGRESİ 6-9 EYLÜL 2007 MANİSA EDİTÖRLER DOÇ. DR. MAHMUT AŞIRDİZER & DOÇ. DR. MEHMET SUNAY YAVUZ CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ MATBAASI, MANİSA, 2007.
İÇİNDEKİLER Sayfa no 6. Anadolu Adli Bilimler Kongresi nin Ardından... 5 S- Figen Gürsoy, Müdriye Yıldız Bıçakçı, Neriman Aral. Ergenlerin Suça Yönelik Davranış larının Akran Değerlendirmeleri İle Belirlenmesi S- Sibel Güllüçayır, Mahmut Aşırdizer, Mehmet Sunay Yavuz, Yıldıray Zeyfeoğlu, Tarık Uluçay. Tourette Sendromlu Olguda Yasal Sorumluluklar S- Hacer Yaşar Teke, Nergis Cantürk, Semra Duran, Gürol Cantürk. gnetik Rezonans Görüntüleme (M RG)Yöntemi İle L1 - Vertebra Lineer Ölçümlerinden Cinsiyet Tespiti 7 13 18 S- İrem Seyalıoğlu, Gürsel Çetin. Semen Tespitinde Farklı Yöntemlerin Karşılaştırılması 23 S- Berna Şenel Eraslan, Naci Koçer, Gürsel Çetin, Civan Işlak, Keramettin Kurt. Bir Genel Beden Travması Olgusunda Klasik Otopsi Ve Virtopsi İle Saptanan Bulguların Karşılaştırılması S- Arzu Akçay Turan, Deniz Oğuzhan Melez, Esat Şahin, Ferah Karayel, Ahmet Selçuk Gürler, Berna Şenel Eraslan. 8 Olguda Myocardial Bridging İle Ani Ölüm Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi 24 25 S- C.Haluk İnce, Şevki Sözen, Halil Ak. Nöroşirurjikal Uygulamalarda Komplikasyon Ve Tıbbi Malpraktis: Olgu Sunumu 26 S- Elçin Zorlu, Gürsel Çetin. Giysilerden Elde Edilen Polenlere Göre Kişilerin Belli Bi r Ortamda Bulunup Bulunmadıklarının Saptanması 27 S- Gülçin Şenyuva, M. Fatih Yavuz. Fiziksel Şiddet Olgularında Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Değerlendirilmesi 28 S-10. M. Yaşar İşcan, Ayşe Solmaz. Cinnet Geçirmek: Bir Sosyokültürel Adli Fenomen 29 P 1. N. Esra Saka, İ.Özgür Can, Erdem Özkara, Serhat Gürpınar. Çocuk Ölümlerinin Çocuk İstismarı Açısından İncelenmesi 30 P 2. Hanifi Sever. Türkiye Cumhuriyeti Nüfus Cüzdanlarının Güvenlik Özellikleri 36 P 3. Hanifi Sever. Türkiye Cumhuriyeti Pasaport ve Damgalarının Güvenlik Özellikleri 37 P 4. P 5. Reyhan Turan, S. Merve Aloğlu Şentürk, Didem Sözen, Banu Sayıner. Üniversite Öğrencilerinin Nikotin İçeren Maddelere Bakış Açısı ve Nikotin Tüketimi Nursel Türkmen, Bülent Eren, M. Sadık Bilgen, Berna Şenel Eraslan, Recep Fedakar. Çocu kta Düşmeye Bağlı Gelişen Kalp Rüptürü 38 39 P 6. Bülent Eren, Nursel Türkmen, Recep Fedakar, Berna Şenel Eraslan. Otopside Saptanan Bochdalek Hernisi 40 P 7. Birol Demirel, Ahmet Demircan, Taner Akar, Ayfer Keleş, Fikret Bildik. Ülkemizde Trafik Kazalarında Ölenleri n Gerçek Sayısı Nedir? 41 P 8. İkbal Güldal, Nergis Cantürk, Hacer Yaşar Teke, Adli Mikrobiyoloji: Biyoterörizmin Önemini Arttırdığı Bilim Dalı 44 P 9. Tarık Gündüz, Ömür Elçioğlu. Yaz Aylarında Çocukların Kabusu: Bisiklet Yaralanmaları 49 P 10. Burcu Eşiyok, Hacer Yaşar Teke, Semra Duran. Manyetik Rezonans Görüntüleme Yöntemi Kullanılarak Yeniden Yüzlendirme: Olgu Sunumu P 11. Mehmet Toygar, İ. Özgür Can, Yıldırım Karslıoğlu, Abdullah Kılıç, Harun Tuğcu, Mükerrem Safalı. Karaciğer Kist Hidatiği Rüptürüne Bağlı Bir Ani Ölüm Olgusu P 12. Berna Şenel Eraslan, Dilara Türköz Arabacı, Mehmet Özbay, Gürsel Çetin. Düzenek Kurularak Gerçekleştirilmiş Elektrik İle İntihar Olgusu 53 56 57 P 13. Rıza Yılmaz, Veli Özdemir, Bahadır Kumral, Sema Demirçin. -Barre Sendromlu Bir Olguda Mekan ik Ventilatörü Kendi Kendine Çekmeye Bağlı Ölüm 58 P 14. Rıza Yılmaz, Erkut Bulut, Erdal Özer, Mustafa Balkay, Nazım Özdemir, Serhat Gürpınar. Yıldırım Çarpmasına Bağlı Ölümler 62 P 15. Meltem Keloğlanoğlu, Ahsen Kaya, Ekin Özgür Aktaş, Dişlerde Alışkanlıklara Bağ lı Değişiklikler ve Kimliklendirme 63 P 16. Kıymet Köybaşı, Ferah Karayel, Mehmet Özbay, Abdi Özaslan. Yılan Sokması Sonrası Miyokard Enfarktüsüne Bağlı Bir Ölüm Vakası 69 P 17. Nursel Gamsız Bilgin, Halis Dokgöz, İbrahim Üzün, Hakan Kar. Yaşlılık Çağı İntiharlarını n Sosyodemografik Özellikleri 70 P 18. Arzu Akçay Turan, Elif Ülker Akyıldız, Esat Şahin, Deniz Oğuzhan Melez, Gökhan Ersoy, Işıl Pakiş. Çocukluk Çağında Ani Ölüm Nedeni Olarak Kardiak Miksoma P 19. Arzu Akçay Turan, Deniz Oğuzhan Melez, Esat Şahin, Ferah Karayel, İbrahim Üzün. Koroner Arter Anomalileri ve Ani Ölüm, Sol Ana Koroner Arterin Anormal Orijini; Bir Olgu Sunumu P 20. C.Haluk İnce, Eyüp Kandemir, Nurhan İnce, Süheyla Aliustaoğlu. Yanık Nedeniyle Acil Servise Gelen Çocukların Mortalitesini Etkileyen Nedenle 73 74 75 3
P 21. Elif Ülker Akyıldız, Cemalettin Makca, Işıl Pakiş, Arzu Akçay Turan, Ferah Karayel, Deniz Oğuzhan Melez. Bronkopulmoner Displazi, Adli Otopsi Olguları. P 22. Gönül Filoğlu, Havva Altınçul, Özlem Bülbül, Gülten Raimoğlu, İmdat Elmas, Salih Cengiz. -STR Kromozomunun Türk Populasyonunda Polimorfizmi ve Adli Bilimler Açısından Önemi. 76 77 P 23. Hülya Güler, Ahsen Kaya, Ender Şenol, Aytaç Koçak, Ekin Özgür Aktaş, Hüseyin Karali, Süheyla Ertürk. Yeni Türk Ceza Kanununun Yürürlüğe Girmesinden Sonra EÜTF Adli Tıp An abilim Dalında Düzenlenen Kesin Raporların Retrospektif Olarak İncelenmesi. P 24. Ahsen Kaya, Hülya Güler, Ender Şenol, Aytaç Koçak, Ekin Özgür Aktaş, Süheyla Ertürk, Hüseyin Karali. EÜTF Adli Tıp Anabilim Dalında 1 Haziran 2005-31 Aralık 2006 Tarihleri Ara sında Düzenlenen Yaş Tayini Raporlarının Retrospektif Değerlendirilmesi P 25. Sema Demirçin, Fatmagül Aslan. Pitbull Cinsi Köpek Tarafından Isırılan Bir Kız Çocuğu Olgu Sunumu 88 P 26. Taşkın Özdeş, Sefa Çelik. Bir Cenazenin Yol Hikayesi 94 P 27. Taşkın Özdeş, Sefa Çelik. Kastamonu daki Traktör Devrilmesine Bağlı Ölümler 96 P 28. Nergis Cantürk, Sait Özsoy, Gürol Cantürk, Birol Demirel. İki Olgu Nedeni ile Sabunlaşma 99 78 83 P 29. Mehmet Sunay Yavuz, Mahmut Aşırdizer, Tarık Uluçay, Yıldıray Zeyfeoğlu, Koray Erbüyün, Sibel Güllüçayır. İş Kazası Sonucu Acil Servise Müracaat Eden Olgular P 30. Mahmut Aşırdizer, Mehmet Sunay Yavuz, Sibel Güllüçayır, Yıldıray Zeyfeoğlu, Koray Erbüyün, Tarık Uluçay. CBÜ Hastanesi Acil Servisine Başvuran Ev Kazalarına Bağlı Yaralanmalar 102 107 P 31. Hakan Oğuz, Nergis Cantürk, Melih Ünal. Asıda Eyleme Engel Olmamak Amacı ile Ellerin Ayaklara Bağlanması: Bir Olgu Sunumu 114 P 32. Nergis Cantürk, Gürol Cantürk, Tülay İşbaşar. Bir Olgu Nedeni İle Gıda Aspirasyonu 117 P 33. Nergis Cantürk, Taşkın Özdeş, Bülent Doğan. Bir Olgu Neden i İle Pika 119 P 34. İsmail Birincioğlu, Ömer Kurtaş, İsmail Çakır, Nurşen Turan, Sadık Toprak. El Yazısı İncelemelerinde Hız Kavramı 121 P 35. İsmail Birincioğlu, Ömer Kurtaş, İsmail Çakır,Nurşen Turan. El Yazısı İncelemelerinde Fulaj Kavramı 125 P 36. A.Bülent Özata, Dilara Türköz, Bora Karaçam, Kasım T.Üstündağ, T.Kaan Gündüz, Gamze Karacahisarlı. İnsan Sesini Etkileyen Larenks Hastalıkları 130 P 37. Mustafa Demirer, Ahmet Küpeli, Çetin Lütfi Baydar, Cemil Dinç Açıkgöz. Farklı Bir İntihar Mekanizması Olgu Sunumu 131 P 38. Melike Topçuoğlu, Hülya Güler, Aytaç Koçak, Ekin Özgür Aktaş, Ender Şenol, Murat Ersel, Bahar Boydak, Ahsen Kaya. Motosiklet ve Bisiklet Kazaları Sebebiyle Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine Başvuran Olguların Özellikleri P 39. Tarık Uluçay, Sibel Güllüçayır, Mehmet Sunay Yavuz, Yıldıray Zeyfeoğlu, Koray Erbüyün, Mahmut Aşırdizer. Celal Bayar Üniversitesi Hastanesi Acil Servisine Başvuran Çocukluk Çağı Travmalarına Bağlı Yaralanmalar P 40. Hacer Yaşar Teke, Ahmet Ziver Başbulut, Hanife Alkurt Alkan, Gürol Cantürk. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalına Başvuran Yaş Tashihi Olguları: 13 Yıllık Retrospektif Değerlendirilmesi 132 137 142 P 41. Yücel Arısoy, Çağatay Üstün, Çiğdem Eresen, Veli Özer Özbek. Adli Moleküler Genetik İncelemelerin Yasal ve Etik Yönü 145 P 42. Rıza Yılmaz, Zerrin Erkol, Celal Bütün, Ayşegül Ertan, Bora Büken. Elleri Bağlı Bir Ası Olgusu 146 Fihrist. 150 4
POSTER BİLDİRİ 39 CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ ACİL SERVİSİNE BAŞVURAN ÇOCUKLUK ÇAĞI TRAVMALARINA BAĞLI YARALANMALAR Tarık ULUÇAY 1, Sibel GÜLLÜÇAYIR 1, Mehmet Sunay YAVUZ 1, Yıldıray ZEYFEOĞLU 1, Koray ERBÜYÜN 2, Mahmut AŞIRDİZER 1 (1) Celal Bayar Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, Manisa. (2) Celal Bayar Üniversites i, Tıp Fakültesi, Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Dalı, Manisa. ÖZET Çocuklar, gerek hareketlilikleri, gerek kendilerini savunma mekanizmalarının yeterince gelişmemiş olması, gerekse büyüklerin gözetim ve kollama görevlerini yeterince yerine getirememesi nedeniyle sıklıkla travmalara maruz kalmaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, 2006 yılı içersinde Celal Bayar Üniversitesi Hastanesi Acil Servisi ne başvuran olgular arasında, çocukluk çağı travmasına bağlı olarak gelişen yaralanmaların sıklığının, türlerinin, yaralanan kişilerin yaş, cinsiyet dağılımlarının belirlenmesi, yaralanma türleri ile mevsimler, aylar ve oluş saatleri arasındaki ilişkinin araştırılması, yaralanma sonucu ortaya çıkan hasarların değerlendirilmesidir. Bu amaçla, yapılan retrospektif arşi v araştırmasında 2006 yılı içersinde 557 çocukluk çağı travmasına bağlı olarak gelişen yaralanma saptanmış; yaralanan kişilerin % 58 inin (n = 323) erkek, % 42 sinin (n =234) kadın oldukları, büyük çoğunluğunun 3 5 yaş grubunda yer aldıkları (% 32.6; n =14 8) saptanmıştır. Çocukluk çağı travmalarının belirlenmesine yönelik olarak yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçların, çocukların maruz kaldığı travmaların önlenmesine yönelik çalışmalarda, önemli bir katkı sağlayacağını düşünmekteyiz. Anahtar kelimeler: Çocukluk çağı, travmalar, acil olgular, tıbbi belgeler. Tarık Uluçay, Celal Bayar Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, Manisa. tarikulucay@gmail.com GİRİŞ nsan, doğumundan ölümüne dek belirli dönemler içinde gelişir, duraklar ve çöker. Çocukluk, gençlik, olgunluk, yaşlılık olarak bilinen bu dönemler kesin sınırlar ile birbirinden ayrılamamakla birlikte, her biri kendine özgü ve belirgin ruhsal ve toplumsal özellikler taşımaktadırlar [1,2]. Doğumla başlayan ve erişkinlik dönemine kadar süren, gelişim ve olgunlaşma süreci; Çocuk Hakları Sözleşmesi nin 1. maddesinde yer alan çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır ifadesi ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 6. maddesinin 1. bendinin b fıkrasında yer alan çocuk deyiminden; henüz on sekiz yaşını doldurmamış kişi anlaşılır hükmü gereğince çocukluk dönemi olarak kabul edilmektedir [3, 4]. Çocuk ölümleri, Dünya gündeminde halen en önemli sıralardan birini işgal etmekte olup, Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2005 yılında ülkemizde meydana gelen ölümlerin % 8.2 ni çocuk ölümleri oluşturmaktadır [5]. Aşırdizer ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada [6], Adli Tıp Kurumu Morg İhtisas Dairesi nde otopsisi yapılan 11-20 yaş arasındaki gençlerin ölümlerinin % 90.35 inin zorlamalı ölümler oldukları; Estonyada yapılan bir çalışmada [7], 0 14 yaş arası travmatik ölümlere bağlı yıllık ölüm oranının 19. \100000 olarak tanımlandığı da göz önüne alındığında; çocukluk çağı travmalarının ne derecede önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Almanya ya ait istatistiklerde [8], her yıl 300-400 çocuğun ölümcül yaralanmaya maruz kaldığı; Amerika Birleşik Devletleri nde yapılan araştırmada [9], her yıl 6-17 yaş arasındaki 16 milyon çocuğun çeşitli travmalar sonucu yaralandığını ve bunlardan 30 bin kadarının yaralanma sonucu ortaya çıkan sekelleri ömür boyu taşıdığı belirtmektedir. Travma, 1967 den bu yana Tayvan daki 12 yaş altı çocuklarda ölümcül ve ölümcül olmayan yaralanmaların baş nedeni olarak kabul edilmektedir [10] Bu çalışmada, Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi ne başvuran 0 18 yaşa arasındaki çocukların risk faktörlerinin tanımlanması ve çocukluk çağı travmalarının en aza indirilebilmesi için çözüm yolları önerilmesi amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalışmada, 2006 yılı içersinde Celal Bayar Üniversitesi Hastanesi Acil Servisi ne başvuran olgulara ait acil kartları retrospektif olarak incelenmiş, aralarından travmalara bağlı olarak yaralandığı belirlenen 0-18 yaş 137
arasındaki olgular değerlendirmeye alınarak, çocukluk çağı travmalarına bağlı yaralanmaların sıklığı, türleri, yaralanan kişilerin yaş ve cinsiyet dağılımları araştırılmıştır. Çalışmada istatistiksel hesaplamalar için x 2 testi kullanılmıştır. 3. Bulgular 2006 yılı içersinde Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi ne başvuran olgular arasında; 557 çocukluk çağı travmasına bağlı yaralanma saptanmış; yaralanan kişilerin % 58 inin (n = 323) erkek, % 42 sinin (n =234) kadın oldukları belirlenmiştir. Olguların yaş ortalamaları 6.99 ± 5.00 (erkekler için: 7.39 ± 5.14; kadınlar için: 6.44 ± 4.76) olup; olguların büyük çoğunluğu 3 5 yaş grubunda yer almakta (% 32.6; n =148) ve bu yaş grubunu 0 2 yaş grubu (% 21.4; n=119) izlemekteydi [Grafik 1]. 200 150 100 119 148 101 62 55 72 50 0 0 2 YAŞ 3 5 YAŞ 6 8 YAŞ 9 11 YAŞ 12 14 YAŞ 15 17 YAŞ YAŞ Grafik 1: Olguların yaş gruplarına göre dağılımı Çocukluk çağı yaralanmalarının büyük bölümü sonbahar (n=195; % 35) ve yaz (n=154; % 27.6) aylarında meydana gelmişti [Grafik 2]. 195; 35,0% 84; 15,1% 124; 22,3% 154; 27,6% KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR Grafik 2: Olguların mevsimlere göre dağılımı Olguların hastaneye müracaat saatlerinin gün içindeki dağılımı incelendiğinde; en riskli zaman aralığının 16:01 ile 24:00 arasındaki zaman olduğu izlenmektedir [Grafik 3]. 200 184 185 150 118 100 50 0 29 37 4 00:01-04:00 04:01-08:00 08:01-12:00 12:01-16:00 16:01-20:00 20:01-24:00 SAAT Grafik 3: Olguların hastaneye müracaat saatlerine göre dağılımı 138
Yaralanma orijini, olguların % 90.5 inde (n=504) kaza, % 6.6 sında (n=37) ise etkili eylem sonucu yaralanma, % 2.9 unda (n=16) intihara teşebbüs olarak belirlenmiş; kaza orijinli 504 yaralanmanın, 291 inde (% 57.7) çevresel kazaların; 206 sında (% 40.9) ev kazalarının, 7 sinde (% 1.4) iş kazalarının etken olduğu saptanmıştır. Kaza orijinli yaralanmaların içersinde en ön sırayı künt travmatik yaralanmalar (n=339; % 67.3) almakta olup; tüm kaza orjinli yaralanmaların 1/5 inin nedeni trafik kazalarıdır. Zehirlenmeler (n=68; % 13.5), kaza sonucu yaralanma nedeni olan ikincil etmendir. Zehirlenmelerin 2/3 ü ise koroziv madde ve deterjan zehirlenmeleri şeklinde gerçekleşmiştir. Kaza orijinli yaralanmaların diğer sebepleri Tablo 1 de ayrıntılı olarak sunulmuştur. Tablo 1: 504 Kaza orijinli olgunun yaralanma türlerine göre dağılımı Yaralanma nedeni sayı %* Trafik kazaları 101 29.8 Toplam sayı %** Künt travmalar Kayarak düşmeler ve burkulmalar 28.6 Çarpma ve sıkışmalar 20.4 Yüksekten düşmeler 11.5 Yatak,masa,sandalye,kucak, kaydırak v.b düşmeler 9.7 339 67.3 Zehirlenmeler Koroziv madde ve deterjan zehirlenmeleri 69.1 Hayvan sokmaları 16.2 İnsektisit/Rodentisit zehirlenmesi 4.4 CO zehirlenmesi 4.4 Naftalin zehirlenmesi 2.9 Etanol zehirlenmesi 1.5 İlaç zehirlenmesi 1.5 13.5 Göz kulak,buruna yabancı cisim kaçması/girmesi 100.0 5.7 Kesici ve/veya delici alet yaralanmaları 100.0 5.4 Yabancı cisim aspirasyonları 100.0 4.4 Haşlanmalar 42.9 Yanıklar Alev yanıkları 35.7 Elektrik yanıkları 14.3 Patlamada mıks tip yanık 7.1 2.8 Hayvan ısırıkları 100.0 0.7 Ateşli silah yaralanması 100.0 0.2 Etkili eylem şeklinde gerçekleşen travmaların 25 i (% 67.6) künt travmatik yaralanma, 10 u (% 27) kesici ve/veya delici alet yaralanması, 1 i (% 2.7) cinsel saldırı, 1 i (% 2.7) ateşli silah (av tüfeği) yaralanması şeklinde gerçekleşmiş olup; intihara teşebbüs aşamasında kalan yaralanmaların tümü ilaç zehirlenmesi nedeniyle başvurmuştu. Yaralanarak hastaneye müracaat eden olguların % 37.3 ü (n=208) yatırılmışken; % 62.7 si (n=349) ayaktan tedavi edilmiştir. Olguların tümü için Adli Tıp Anabilim Dalı ndan mütalaa alınmamış ise de, meydana gelmiş lezyonların adli tıbbi değerlendirmeleri yapıldığında; yaralanma ağırlığının, 409 (% 73.4) olguda basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek ölçüde hafif derecede, 148 (% 26.6) olguda basit tıbbi müdahale ile 139
giderilemeyecek ölçüde oldukları saptanmıştı. 64 olguda (%11.5) kemik kırığı oluşturacak; 34 olguda (% 6.1) kemik kırığı oluşturacak ve yaşamsal tehlikeye neden olacak; 19 olguda (% 3.4) yaşamsal tehlikeye neden olacak derecede ağır yaralanma saptandı. Böylece olguların toplam 98 inde (% 17.6) kemik kırıkları; toplam 53 ünde (% 9.5) yaşamsal tehlikeye neden olacak tipte yaralanma bulunduğu tespit edildi. TARTIŞMA VE SONUÇ Çocuklar, gerek hareketlilikleri, gerek kendilerini savunma mekanizmalarının yeterince gelişmemiş olması, gerekse büyüklerin gözetim ve kollama görevlerini yeterince yerine getirememesi nedeniyle sıklıkla travmalara maruz kalmaktadırlar. Çocuklar düşe kalka büyürler şeklindeki düşünce, çocukluk çağı travmalarının küçümsenmesine ve çocuklar üzerindeki riskin artmasına neden olmaktadır. Çalışmamızda kazaya uğrayan 18 altı çocukların % 58 ini erkekler oluşturmakta olup; erkek sayısındaki üstünlük erkeklerin daha agressif ve daha cesaretli oluşu ile açıklanabilmektedir [11]. Keza, Aşırdizer ve arkadaşları tarafından İstanbul da meydana gelmiş ev kazalarına bağlı çocuk ölümleri konusunda yapılmış bir çalışmada da, erkeklerin oranı % 55.8 olarak saptanmıştır [12] Çocukluk çağı travmaları sonucu yaralanan olguların çoğu 3 5 yaş grubunda (% 32.6; n =148) olmak üzere; 2/3 ü 0-8 yaş aralığında yer almaktadır [(p<0.01)( x²=71.2> x² (5 0.01)= 15.1)]. 12 yaş altı çocukların kayma, tökezleme ve düşmeye bağlı yaralanmalarını araştıran Chang ve arkadaşları [10]; bu tür yaralanmaların % 72 sinin 6 yaş altındaki çocuklarda meydana geldiğini bildirmişlerdir. Tüm yaş gruplarındaki yüksekten düşmeleri araştıran Yavuz ve arkadaşları [13]; çalışmalarında en fazla olgunun (%31.5) 0-10 yaş grubunda yer aldığını; literatürde de yüksekten düşmeye bağlı yaralanma saptanan olguların en fazla 0-4 yaş grubunda ve 0 10 yaş grubunda bulunduğunu belirterek; bu durumun, bu yaş grubunda yer alan çocukların hareketli olmaları nedeni ile kendilerini koruyamamaları ve aileleri tarafından da yeterince korunamadıklarını düşündürdüğünü vurgulamışlardır. Çocukluk çağı yaralanmalarının büyük bölümünün sonbahar (n=195; % 35) ve yaz (n=154; % 27.6) aylarında meydana gelmiş olması ve kış aylarında yaralanma oranının daha düşük bulunması [(p<0.01)( x²=47.5> x² (3 0.01)= 11.3)]; yaz ve okulların açıldığı sonbahar aylarında aktivasyonun artışı ile izah edilebilir. Çalışmamızda, çocukluk çağı travma sonucu hastaneye gelen yaralıların, en sık 16:01-24:00 saatleri arasında müracaat ettikleri gözlenmiştir [(p<0.01)( x²=350.3> x² (5 0.01)= 15.1)]. Bu zaman dilimlerinde müracaat edilmiş olması; genellikle çalışmakta olan evin erkeğinin ya da çocuğun okuldan veya işten eve dönüşünün beklenilmesi gibi bazı masum sebepleri akla getirmekte ise de; olguların içersinde bir cinsel saldırı olgusu dışında çocuk istismarı öyküsü almış başka bir olgunun olmaması; genellikle akşam saatlerinde, acil servislere, başka hikayeler ile müracaat şeklinde gerçekleşen çocuğa kötü muamele olgularının atlanmış olma ihtimalini da düşündürmektedir. Yaralanma orijini, olguların % 90.5 inde (n=504) kaza, % 6.6 sında (n=37) ise etkili eylem sonucu yaralanma, % 2.9 unda (n=16) intihara teşebbüs olarak belirlenmiştir. Aşırdizer ve arkadaşları [6], puberte, erken ve geç adolesan dönemi ölümlerinin araştırmasına yönelik çalışmalarında, 745 zorlamalı ölüm olgusunun % 54.9 unun kaza, % 27.11 inin cinayet, % 17.99 unun intihar orijinli oldukları belirtmişlerdir. Kaza sonucu meydana gelen yaralanmaların ölümle sonuçlanma insidensindeki nispeten daha düşük olan oranın, ölüm ve yaralanma arasındaki oransal farklılığı meydana getirdiği düşünülmüştür. Kaza orijinli 504 yaralanmanın, 291 inde (% 57.7) çevresel kazaların; 206 sında (% 40.9) ev kazalarının, 7 sinde (% 1.4) iş kazalarının etken olduğu saptanmış olup; ev kazalarının çocukluk çağı travmalarının önemli bir kısmını oluşturduğu; 1996-2000 yılları arasında İstanbul Adli Tıp Kurumu nda otopsileri yapılmış ve 0 18 yaş grubunda bulunan olguların ölüm sebeplerinin % 26 sının ev kazalarına bağlı olduğu bildirilmektedir [12]. Kaza orijinli yaralanmalar içersinde künt travmatik yaralanmalar ön plana çıkmaktadır (n=339; % 67.3). Şahin ve arkadaşları [14], Çocuklarda mortalite ve morbidite sebepleri arasında üçüncü sırada yer alan kafa travmalarının (yılda 200/100000) lösemiye bağlı ölümlerden 5 kat, beyin tümörlerine bağlı ölümlerden ise 18 kat daha fazla mortaliteye sebep olduklarını; travma sebepleri arasında düşme, motorlu araç kazaları ve çocuk ihmal ve istismarları ilk sıralarda yer aldığını; bu kadar ölüm ve sekellere sebep olabilen ile çocukluk çağı travmalarının dikkatle üzerinde dikkatle durulması gerekliliğini vurgulamışlarken; Şimşek ve arkadaşları [15], çocukluk çağı kafa travmalarının yarıya yakınının nedeninin düşme olduğunu; okul çağında ise ilk sırayı trafik kazalarının aldığını belirtmişlerdir. Çalışmamızda kaza orijinli zehirlenmeler arasında ik sırayı koroziv maddeler ve temizlik maddeleri ile (n=47; % 69.1)zehirlenmeler almış; intihara teşebbüs orijinli zehirlenmeler de dahil edildiğinde (n=17), çocukluk çağındaki zehirlenmeler arasında ikinci sıraya ilaç alımlarının çıktığı görülmektedir. Akbay Öntürk ve arkadaşı tarafından yapılan bir çalışmada [16], ülkemiz genelinde çocukluk çağında zehirlenmelerin en sık ilaç alımı ile olduğu, non farmakolojik ajanlar arasında ise temizlik maddesi olarak kullanılan koroziv maddelerın ilk sırayı aldığı bildirilmiştir. 140
Olguların değerlendirilmesinde yaklaşık ü ayaktan tedavi görmüş ve yaralanmanın adli tıbbi değerlendirmesinde yaklaşık ¾ ünde basit tıbbi müdahaleler ile giderilebilecek ölçüde hafif yaralanmalar saptanmış ise de; her on olgudan yaklaşık birinde yaşamsal tehlike kriterlerine rastlanılması ve yine her altı olgudan yaklaşık birinde kemik kırığı saptanması; çocukluk çağı travmalarının ciddiyetini ortaya koyabilmek için ciddi bir kriterdir. Çocukların psikolojik ve motor gelişim safhalarına göre potansiyel tehlikelerin belirlenmesi, potansiyel tehlike belirlenmesinde yüksek riskli çocuk ayrımı yapılmadan, tüm çocukların potansiyel risk altında bulunduğunun kabulü ile ebeveynlere ve evde çocuk bakan kişilere yönelik eğitsel faaliyetlerde bulunulması; kanunlar ve tüzükler ile ev, çevre ve iş yeri güvenliğine ait önlemlerin alınması; gerek konut olarak kullanılan, gerekse iş yeri olarak hizmet veren binalar ile, yolların güvenliği artıracak şekilde tasarlanması; inşaat ekipman ve ürünlerinin binaların güvenliğini artıracak geliştirilmesi ve çevre düzenlemesinin bu şartlara uygun olarak yapılması; kullanılan tesisat ve aletlere ait özel güvenlik talimatlarının bulunması; kimyasal maddelerin mutlaka uygun şekilde etiketlenmesi; ailelerin, iş yerlerinin ve belediyelerin güvenlik önlemlerini alması için finansal olarak desteklenmesi; bu ciddi yaralanmaların önüne geçebilecek, en başta insan hayatının kurtarılmasının yanı sıra, sağlık giderlerinin azaltılmasına da yardımcı olacaktır. KAYNAKLAR: 1. Yavuzer H, Çocuk ve Suç. 1.baskı, Altın Kitaplar Kitabevi,.İstanbul. 1982:161-165, 2. Aycan N. Gençlerde Suçluluk. II. Ulusal Adli Tıp Günleri- Serbest Bildiriler, Temel Matbaacılık, İstanbul, 1986:119-124. 3. Çocuk Hakları Sözleşmesi, Vikikaynak, http://tr.wikisource.org/wiki/%c3%87ocuk_haklar%c4%b1_s%c3%b6zle%c5%9fmesi Erişim Tarihi: 14.08.2007. 4. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, TBMM. http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html Erişim Tarihi: 14.08.2007. 5. Yaş ve Cinsiyete Göre Ölümler, TÜİK. http://www.tuik.gov.tr/veribilgi.do Erişim Tarihi: 14.08.2007. 6. Aşırdizer M, Cantürk G, Sarı H, Cansunar FN. Puberte, Erken Adolesan ve Geç Adolesan Dönemi Ölümlerinin Analizi. 1. Ulusal Adli Tıp Kongresi, Adli Tıp Kurumu, İstanbul 1994, Kongre Kitabı, 1998: 1 12. 7. Vali M, Lang K, Soonets R, Talumäe M, Grjibovski AM. Childhood Deaths From External Causes in Estonia, 2001 2005. BMC Public Health. 2007; 7(1): 158. 8. Statistisches Bundesamt. Statistical Yearbook of Germany 2000. Wiesbaden: Metzler Poeschel-Verlag; 2000. 9. Carney J, Gerring J. Return to school following severe closed head injury: a critical phase in paediatric rehabilitation. Pediatrician. 1990; 17: 222 229. 10. Chang LT, Tsai MC. Craniofacial injuries from slip, trip, and fall accidents of children. J Trauma. 2007; 63(1):70 4. 11. Vane D, Shedd FG, Grosfeld JL, Franiak RJ, Ulrich JC, West KW, Rescorla FJ. An analysis of pediatric trauma deaths in Indiana. J Pediatr Surg. 1990; 25 (9): 955-60. 12. Asirdizer M, Yavuz MS, Albek E, Canturk G. Infant and Adolescent Deaths due to Home Accidents in Istanbul. Turk J Pediatr. 2005; 47(2): 141-9. 13. Yavuz MS, Tomruk Ö, Baydar ÇL, Küpeli A. Kaza sonucu yüksekten düşme nedeni ile acil servise müracaat eden olgular. Adli Tıp Dergisi, 2004; 18(3 4), 8 12. 14. Şahin S, Doğan Ş, Aksoy K. Çocukluk Çağı Kafa Travmaları. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2002; 28 (2): 45-51. 15. Şimşek O, Hiçdönmez T, Hamamcıoğlu MK, Kılınçer C, Parsak T, Tiryaki M, Kurt İ, Çobanoğlu S. Çocukluk çağı kafa travmaları: 280 olgunun retrospektif değerlendirmesi. Ulus Travma Derg 2005; 11(4): 310-317. 16. Akbay Öntürk Y, Uçar B. Eskişehir bölgesinde çocukluk çağı zehirlenmelerinin retrospektif değerlendirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 2003; 46: 103 113. 141