SUNUŞ Günümüzde hızla gelişen iletişim ağları ülkelerin bilim ve kültürlerini yakınlaştırırken, ulusların dillerinde de birbirlerine uyumlu etkileşime neden olmaktadır. Bu durum, ulusal dilin kendini zaman içerisinde yenilemesini zorunlu hale getirmektedir. Spor kültürü dünyada her geçen gün daha geniş kitlelere yayılmakta, buna bağlı olarak da bu alanda yapılan yazılı ve görsel çalışmaların, biriken bilgi verilerinin önemi de artmaktadır. Bu artış, spor branşlarındaki hızlı değişimlerden ve yeni anlayışların ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır. Basketbol, voleybol ve hentbol sporları insan vücudu üzerinde olumlu birçok etkilerinin yanında, insanların sosyal yaşantılarını çeşitlendiren ve zevk alarak yaptıkları bir aktivite olmaları bakımından da önemlidir. Bu bağlamda amacımız, bu konuda duyulan bir eksiklikten veya ihtiyaçtan ziyade her geçen gün artan basketbol, voleybol ve hentbol branşlarına özgü spor terimlerinin daha geniş açılımlarını sunarak spor bilim insanları ve her düzeydeki sporseverlere katkı sağlamaktır. Çünkü, tüm dünyada birçok spor terimi genel olarak orijinal diliyle (ribaunt-rebound, pas-pass, defans-defense, pivot-pivot, mola-time out vb. gibi) kullanılmaktadır. Spor alanında branşlara yönelik terim geliştirme çalışmalarında Spor Terimleri Sözlük Dergisi ilk yayın olma özeliği taşımaktadır. Burada verilen bilgilere zaman içinde mutlaka yenileri eklenecektir. Daha sonraki sayılarda diğer spor branşları da eklenerek devam edilecek ve tüm spor branşlarının tamamlanmasından sonra da sözlükler birleştirilerek Türk Dil Kurumuna (TDK) tek bir sözlük şeklinde, Spor Terimleri Sözlüğü olarak yayımlanması için sunulacaktır. Spor terimleri sözlüğünün hazırlanmasında, sözlük geliştirme çalışmalarında bir öncü olan sayın Prof. Dr. Cengiz YAKINCI ve Uz. Dr. Aydemir YALMAN a destek ve önerileri için teşekkür eder, spor alanında terim dilinin gelişmesine katkı sağlaması dileği ile başta sporcu, spor bilimci, eğitimci, yönetici ve antrenörler olmak üzere sporun ilgi alanındaki tüm çalışanlarına yararlı olmasını dilerim. Doç. Dr. Cengiz ARSLAN 1
Yayın Koordinatörü Doç. Dr. Cengiz ARSLAN carslan23@gmail.com 1961 Yılında Elazığ Tadım Köyü nde doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Elazığ da tamamladı. 1979 yılında girdiği Manisa Spor Akademisinden 1982-83 öğretim yılında mezun oldu. 1984 yılında Fırat Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bölümüne Öğretim Elemanı olarak atandı. 1989 yılında Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsünde Yüksek Lisans, 1994 yılında Doktora öğrenimini tamamladı ve aynı yıl Yrd. Doç. Dr., 2008 yılında da Doç. Dr. ünvanlarını aldı. 1992 yılında kurulan Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunun kurucu Müdürlüğünü yaptı ve Beden Eğitimi Bölümü nün gelişmesinin de büyük katkıları oldu. Ulusal ve uluslararası 150 den fazla bilimsel yayın ve birçok lisansüstü tez danışmanlığı yaptı. 1997-98 yıllarında bir yıl süreyle Almanya Justus-Liebik Üniversitesinde (Giessen) Spor Hekimliği ve Sporcu Sağlığı konularında Doktora üstü çalışmalar yaptı. 1999-2001 yılları arasında Gaziantep Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda Müdür olarak görev yaptı. Halen İnönü Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu Müdürü olarak görev yapmaktadır. Evli ve iki çocuk babasıdır. 2
Basketbol Terimleri A adam adama savunma man-to-man defense Saha içinde her savunma oyuncusunun belli bir hücum oyuncusu ile oynadığı savunma sistemi. adam değişme jump switch Toplu oyuncuya perdeleme yapıldığında, perdelemeyi yapan hücumcuyu savunan oyuncunun doksan derecelik bir açıyla dripling yapanın karşısına çıkıp adam değişmesi. aerobik güç aerobic power Oyun içinde enerjinin uzun süre kullanılması, dayanıklı olma durumu. ağırlık antrenmanı weight training Basketbolcuların kondisyona ve kuvvete dayalı çalışma uygulamaları. alan hücumu zone offense Bölge savunmasına karşı yapılan hücum. alan savunması zone defense Her oyuncunun kendi alanı içerisindeki oyuncuyu savunmakla sorumlu olduğu savunma oyunu. alçak post low post Serbest atış çizgisinin dışında potaya en yakın bölgeler. alçak top sürme low dribbling Hareketli olarak yere yakın top sürme. aldatma fake Rakip oyuncunun saha içindeki etkisini azaltmak için topla, sesle ve vücudu kullanarak yapılan hareketler. alıştırma drill Taktik amaçlı yapılan çeşitli uygulamalar. alt bölge down low Pota altındaki bölge. altıncı adam sixth man Oyuna giren ilk yedek oyuncu. alttan pas shovel pass Tek veya iki elle alttan atılan pas. anaerobik güç anaerobic power Basketbolun yapısı gereği hız ve çabukluğun (ani hareketler) oyun içinde etkili olduğu, vücutta oksijenin sınırlı kullanıldığı durum. ani atış run-and-gun Ofans geçişine dayanan, takımın hızla hücuma çıkıp etkili şutörleriyle rakip savunma yerleşmeden ilk fırsatta atış yapması. ani duruş stopping on a dime Oyun içinde koşan oyuncunun aniden durması. ani hareket roll Savunma oyuncusu karşısında çok çabuk hareket etme. ani şut pop shot Çoğunlukla dripling sonunda aniden atılan şut. antrenman training Bilimsel temellere dayanarak basketbolcunun performansını artırmaya yönelik sistemli uygulanan çalışmalar. antrenör coach Birbasketbol takımını tekniktaktik açıdan maçlara hazırlayan ve yöneten kişi. ara zaman half time Devre arası dinlenme süresi. arka adalenin kasılması pulled hamstring Bacakta bükme hareketinden sorumlu kas gruplarında (Hamstring) oluşan gerilme. arka arkaya sayı burning the nets Bir oyuncunun arka arkaya sayı atması. arkadan hücuma gelen oyuncu trailer Hızlı hücumda takım arkadaşının arkasından hücuma katılan oyuncu. arkadan tek el pas behind-the back pass Oyuncunun topu arkasından geçirerek tek elle attığı pas. ayak çalışması foot work Rakip karşısında doğru pozisyon almak için yapılan duruş (stance) çalışmaları. B bakmadan atılan pas no-look pass Hedefe bakılmadan verilen pas. basketbol basketball, roundball Beşer oyuncudan oluşan iki takımın rakip potalara sayı atmayı amaçladığı oyun. basketbolun temelleri fundamentals Basketbolun temel kuralları, teknik ve stratejileri. baskı press, pressing Savunma yapan takım oyuncularının, hücum oyuncularından topu kapmak ve hata yapmalarını sağlamak için yaptıkları hareketler. baskılı alan savunması zone press Savunma yapan takımın kendi alanında rakibi baskı altında tutması. 3
Sözlük Dergisi baskılı savunma pressing defense Rakip oyuncular üzerinde iyi savunma ile baskı kurmak. baş aldatması head fake Baş ile yapılan aldatma hareketi. başantrenör head coach Basketbol takımından sorumlu lider çalıştırıcı. baş üstü pas overhead pass Baş üzerinden verilen pas. baş üstü şut overhead shot Baş üzerinden atılan şut. başhakem lead official Bir basketbol müsabakasında oyun sırasında kullanılacak tüm donanımı kontrol eden, maçta oynanacak top seçimini yapan, birinci periyodun hava atışını ve diğer periyotların başlaması için topun oyuna sokulması işlemini yerine getiren ve oyun süresi bittikten sonra sayı cetvelini onaylanıp imzalayan en yetkili hakem. bayan basketbolu girl s basketball Bayan kategorisinde oynanan ligler. Bayanlar Ulusal Basketbol Birliği Women National Basketball Association (WNBA) Amerika Birleşik Devletleri nde oluşturulmuş bayanlar profesyonel basketbol ligi. bencil oyuncu gunner Pas vermeyi sevmeyen, oyun içinde topu kendi kullanan oyuncu. beslenme nutrition Basketbol gibi spor müsabakaları öncesinde, sırasında ve sonrasında sporcunun vücudunu meydana getiren hücrelerin düzenli ve dengeli çalışması için besin öğelerinden yani yağlar, karbonhidratlar, proteinler, vitaminler ve minerallerden yeterli miktarlarda alınmasını ve fizyolojik işlevlerin işlemesini sağlayan faaliyetler. beş saniye kuralı five-second rule Yakından ve kurallara uygun olarak savunulan bir oyuncu topu beş saniyeden fazla elinde tutamaz kuralı. beşli örme five man fast break Beş oyuncu ile yapılan örme. beyzbol pas baseball pass Tek elle kafanın arkasından genellikle hızlı hücum başlangıcında atılan pas. birden fazla faul multiple foul Bir oyuncuya iki rakip tarafından aynı anda kural dışı hareket yapılması. bire bir one-on-one İki rakip oyuncunun takım arkadaşlarından yardım almaksızın karşı karşıya kalmaları. bir-iki-iki bölge savunması one-two-two zone Bir oyuncunun ön, iki oyuncunun orta ve iki oyuncunun da arka pozisyonda oynadığı alan savunması. bir-üç-bir bölge savunması one-three-one zone Bir oyuncunun ön, üç oyuncunun orta ve bir oyuncunun da arka pozisyonda oynadığı alan savunması. blok stuff, block Smaç, şutu kesme veya blok yapma. bloke etme blocking Savunma oyuncusu tarafından, hücum oyuncusunun sayı atmasını, ribaunt almasını veya geçmesini engelleme. bloke şut blocked shot Savunma oyuncusunun hücum tarafından yapılan bir atışı elden çıktıktan sonra ve çember seviyesinin üzerinden aşağıya inişe geçmeden önce kesmesi ve topun çembere gidişini engellemesi. bovling pas bowling pass Hızlı hücumdan çıkış için alttan verilen pas. büyük sayı farkı curtain time Kapatılmayacak kadar büyük fark olunca maça bitti gözüyle bakmak. C canlı top live ball, alive Hava atışında top hakemin ellerini terk ettiğinde, serbest atışı kullanan oyuncu topu eline aldığında ve top çizgi dışından oyuna sokulurken topu oyuna sokacak oyuncu topu eline aldığında oluşan durum. Ç çabukluk quickness Oyun içinde çabuk ve kıvrak hareket etme. çalınmayan faul free foul Faul yapılanın avantajını kaybetmemesi için çalınmayan kural dışı hareket düdüğü. 4
Basketbol Terimleri çalışma work-out Antrenman alıştırmaları. çapraz adım aldatması over play Yakın savunmalara karşı, hücum oyuncusunun tek tarafını savunmayı deneyen rakiplere karşı uygulanan aldatma. çapraz koşu zig-zag Saha içinde çapraz koşular yapma. çapraz pas cross-court pass Hücum sahasının bir yanından ötekine atılan pas. çaylak oyuncu rookie Amerikan Ulusal Basketbol Liginde ilk senesini oynayan oyuncuya verilen ad. Acemi oyuncu. çember bucket, rack, rim Çapı 45 cm, saha içi girintisi 120 cm, yerden yüksekliği 305 cm olan potaya asılı yuvarlak demir. çember altını iyi kullanan lord of the rims Pota altında fiziksel özelliklerini ve tekniğini kullanarak savunmada iyi yer tutan oyuncu. çembere değmeden giren şut nothing but net Bir şut teşebbüsü sonrası topun kısa kalması ve sadece fileye temas etmesi. çembere doğru sayı yapma burn Güzel bir hareketle savunmacıyı çembere doğru geçip sayı yapma. çembere temas offensive goal tending Top çember seviyesinin üzerinden aşağı inmeye başladığında bir hücum oyuncusunun topa veya çembere dokunması. çengel şut hook shot Sayıya daha uzak elini kullanarak oyuncunun tek eliyle attığı atış. çeviklik agility Savunmada veya hücumda denge ve sürat kaybetmeden ani yön değiştirebilme yeteneği. çeyrek quarter Oyun içinde dört periyottan her biri. çift faul double foul İki rakibin aynı anda birbirlerine yaptıkları karşılıklı kural dışı hareket. çift pivot double pivot Post pozisyonundaki iki oyuncunun hücumdaki yerleşmesi. çift sayı double double, double figures Bir basketbolcunun oyun içinde sayı, ribaunt, asist ve blok gibi durumlardan ikisinde iki basamaklı sayılara erişmesi. çift top sürme double dribble İki eli birlikte kullanarak veya iki kez kural dışı top sürme. çizelge chart Basketbolda sayı, faul ve mola gibi istatistiksel bilgileri gösteren tablo. çizgi alıştırması line drill Saha çizgileri arasında uzunlamasına yapılan koşu. çizgi dışı oyunu out of bounds play Topu dışarıdan oyuna sokan takımın uyguladığı oyun. çizgilerin dışı out of bounds Oyun sahasını sınırlayan çizgilerin dışı. çocuk ligi biddy basketball Erkeklerde 9-12 yaş, kızlarda 9-13 yaş arası çocukların katıldığı özel lig. çok iyi oyuncu superstar Takımın yıldız oyuncusu. çok sıçrayan oyuncu lightbulb changer Çok fazla sıçrama yeteneğine sahip basketbolcular için kullanılan deyim. D defans defense savunma dengeli hücum ballanced offense Dengelenmiş hücum düzeni. dengesiz atılan şut brick shot Topun sert bir şekilde panyaya veya çembere çarpıp uzağa sekmesine yol açan acele atılan şut. devre half İlk iki periyodun sonu. dış oyuncu post Serbest atış için belirlenmiş alanın dışında pozisyon alan oyuncu, pivot. dış saha topu outdoor ball Salon dışında oynanan basketbol topu. dış şut outside shot Mesafeli atılan dış şut. dikey sıçrama vertical leap/jump Hava atışı, ribaunt alma gibi bulunduğu yerden en yükseğe sıçramayı gerektiren fiziksel özellik. dip çizgide top sürme baseline drive Sayı atmak amacıyla potanın arkalıklarının altındaki bitiş çizgisi boyunca top sürme. dip çizgiler baselines, end lines Pota altlarında, köşelere kadar uzanan sınır çizgileri. 5
Sözlük Dergisi diskalifiye faulü disqualified foul Basketbolcunun sportmenlik dışı hareket veya davranış sonucu bir daha oyuna dönmemek üzere hakem tarafından cezalandırılması. diyagram diagram Antrenörlerin taktik verirken kullandıkları şekiller. doğru pozisyon getting position Oyun içinde en uygun yerde bulunma. donanım equipment Basketbol oyunu ile ilgili aygıt ve malzemeler. dört kategoride iki basamaklı sayılara ulaşma quadruple double Bir basketbolcunun oyun içinde sayı, ribaunt, asist ve blokta iki basamaklı sayılara erişmesi. dört sayılık oyun four-point play Üç sayılık şut atan ve üç sayı kaydeden oyuncuya kural dışı hareket yapılması ve oyuncunun bu tek atışı da sayıya çevirmesi. dört-bir savunma diamond-and-one Dört oyuncunun baklava şeklinde pozisyon aldığı beşinci oyuncunun ise rakiple bire bir oynadığı bir savunma stratejisi. dörtlü final final four Elemeler sonrası kalan dört takımın kendi arasında oynadığı turnuva. duraksama hesitation Hücumda duraksar gibi yapıp kekeleme adımı atma. duruş stance Rakip karşısında doğru pozisyon alma. düz turnike lay-up Oyuncunun gidiş yönüne doğru potaya en yakın mesafeden, çarptırarak veya direkt çembere tek elle yaptığı atış. E ebat size Oyuncuların fiziksel (vücut) yapıları. ekip staff Kadro, personel. el değiştirerek top sürme crossover dribble Elinde top olan oyuncunun topu bir elinden ötekine dripling yaparak alması. Dripling yaparken el değiştirme. el gösterme show-up Oyuncunun rakibin elindeki topa elini yaklaştırması. el işaretleri hand signals El ve parmaklar ile gösterilen işaretler. elden ele pas hand-off Oyuncular arasında oyunu çabuklaştırmak için elden ele verilen pas. ele yapılan kural dışı temas hacking Rakibin topunu uzaklaştırmak için eline veya koluna yapılan kural dışı hareket. elle kontrol hand check Savunmacının, savunma yaptığı rakibi eliyle kontrol ederek savunması. ellerin aşırı sallanması elbowing Rakip oyuncuya vurmadan ellerin aşırı sallanarak pozisyon alınması. en değerli oyuncu most valuable person Normal sezonda veya finallerde takımının başarısına katkı yapmış oyuncu, MVP. en hızlı hücum çıkışı firehouse basketball Çabuk ve kolay sayı bulmak için oyuncunun hücuma çıkış sistemi. en iyi şutör shooting guard Oyun içinde takımın en yüzdeli şut atan oyuncusu. eşleşme match-ups Oyuncuların ebatlarına veya özelliklerine göre uygun eşleşmeleri. ev sahibi home Maçı kendi sahasında oynayan ve maç takviminde ilk adı yazılan takım. F falsolu atış spinning layup Turnikeye başlarken vücudu yana doğru döndürüp topa falso verdirerek yapılan potalı atış. faul foul Kural dışı hareket. faul limiti over the limit Takımın bir periyotta dört faulden fazla faul yapması. faul sokamayan oyuncuya faul faul give one Rakipte atış yüzdesi düşük oyuncuya bilerek faul yapma. faul sorunu foul trouble Kişisel faul sınırına yakın olan oyuncu. FIBA Federation of International Basketball Association Uluslararası Basketbol Federasyonu teriminin kısaltması fikstür fixture Maçların yapılacağı saat, gün, yıl 6
Basketbol Terimleri gibi program zamanını gösteren karşılaşma takvimi. file net Basketbol çemberine bağlı, ipten yapılmış, ortası açık silindirik özel yapı. forvet forward Hem savunmada hem hücumda köşelere yakın oyuncu. forvet bloğu forward wall Potaya yakın oynayan üç uzun oyuncunun oluşturduğu blok. G geçiş transition Hücumdan savunmaya, savunmadan hücuma geçiş. geçiş pası inbounds pass Oyuncuların birbirini geçerken kullandığı pas. geri çekilme adımı retreat step Oyuncunun adımını geri çekerek rakibi karşısında pozisyon alması. geri forvet backside forward Savunmanın gerisinde kalan forvet oyuncusu. geri koşma get back Savunmaya kontrollü olarak geri geri gelme. geri saha backcourt Hücumdayken bir takımın savunma yaptığı yarı arka saha. geri saha ihlali backcourt violation Oyuncunun topu orta çizginin gerisindeki kendi potasının olduğu sahaya değdirmesi veya topla temas halinde iken ayağını orta çizgiye veya arkasına basması. geri yürüme reverse walking Rakibi savunarak geri geri hareket etme. geriye sıçrayarak aldatma fadeaway jumper Blok karşısında oyuncunun geriye doğru sıçrayarak atış yapması. geriye düşerek atış fall away shot Rakip oyuncunun bloğundan kaçmak için geriye düşerek atılan şut. germe stretching Eklem ve kasların hareket genişliliğini artırmak ve oyuncuları sakatlıklardan korumak için yapılan esnetme egzersizleri. girmemiş olan bir şut için sayı kararı goaltending Çember seviyesinin üzerindeki topun inişi sırasında savunmanın topu kesmek amacıyla dokunması sonucu verilen sayı. göğüs pas chest pass İki elle göğüs seviyesinden verilen pas. gölge savunması shadow defense Oyuncunun gölgesini kullanarak savunma uygulaması. görev adamı horse Sahada en zor görevleri üstlenen oyuncu. göz aldatması eyes fakes Rakibi geçmek için baş ve göz ile yapılan aldatma. H hafif faul no harm no foul Sakatlığa yol açmayan taktik için yapılan kural dışı hareket. hakem referee, umpire, official Saha içindeki ihlalleri, faulleri ve basketbol oyun kurallarını uygulamakla sorumlu görevliler. hareketli hücum motion offense Hücumda kolay sayı bulabilmek için oyuncuların sürekli yer değiştirmesi. hareketli olma moving Saha içinde sürekli yer değiştirme. hareketli perdeleme moving pick Hareketli bir oyuncunun rakiple temasıyla sonuçlanan engelleme hareketi. hareketli savunma motion defense Savunmada rakibe boş alan bırakmamak için oyuncuların yaptığı savunma sistemi. hareketli şut running jumper Topla hareketli olarak atılan şut. hatalı sürme traveling Hücum oyuncusunun topu sürerken kural ihlali yapması. hatalı top sürme steps Bir oyuncunun topu kontrol altına aldıktan sonra sektirmeden birden fazla adım atarak yürümesi veya sektirdikten sonra topu elinde tutup tekrar topla yürüme ihlali yapması. hava atışı tip-off, jump ball, center jump Maçın başlangıcında rakip iki oyuncu arasında sahanın orta yuvarlağında hakem tarafından yapılan atış. hava atışı dairesi jumping circle Hava atışı için kullanılan merkez dairenin içi. 7
Sözlük Dergisi havada el vurma high five İki oyuncunun ellerini havaya kaldırarak vurmaları. havada kalma süresi hang time Şut, smaç veya turnike için sıçramış oyuncunun havada kalma süresi. havada smaç alley-oop Topun çemberin üzerine doğru pas olarak atılıp, potaya yakın oyuncu tarafından havada yakalanıp smaçla tamamlanması. hızlı çıkış push it up Topu çok çabuk hücum sahasına getirmek. hızlı hücum fast break 1. Bir takımın sayı girişimi sonrası rakip takımın toparlanmasına fırsat vermeden çabuk bir şekilde topla rakip sahaya doğru yaptığı çıkış. 2. Basketbolda rakip sahaya çabuk geçebilmek için uygulanan hücum taktiği. hızlı hücum çıkışı leading the fast break Bir hücum oyuncusunun hızlı hücuma koşarken diğerinden önde olması. hızlı hücum pası outlet pass Savunma ribaundu sonrası hızlı hücum için verilen pas. hücum offense Rakip sahada sayı atma amaçlı yerleşim düzeni. hücum eşleşmesi marking a man Hücum oyuncusunu tutmak, savunmak. hücum faul offensive foul, charging Bir oyuncunun top kendi takımının kontrolündeyken rakip oyuncuya veya top kontrolüne sahip bir oyuncunun sabit duran savunmacıya çarparak faul yapması. hücum oyuncusuna topu aldırmama overplay Top ile çember arasında durup hücum oyuncusuna topu aldırmamak için kapalı duruş pozisyonunda bulunma. hücum potası offensive board Rakip takımın savunduğu pota. hücum ribaundu offensive ribaunt Aynı takımdaki arkadaşının veya kendisinin başarısız bir şut sonrası panyadan veya çemberden dönen topunun sayı için tamamlanması. hücum sistemi offensive system Rakip savunmaya karşı hücum düzeni. hücum takımı offensive team Topa sahip olan ve sayı için atak yapan takım. hücuma yakın oyuncu basket hanger Hücum potasına hep yakın oynayan oyuncu. hücumcuya top aldırmama deny the ball Çok yakın ve sıkı savunma yaparak bir rakibin top almasına engel olmak. hücumda pas bekleme hanger Takımı geri koşarken hücum sahasında kalan oyuncu. hücumda pas yapma deal Hücum sahasında oyuncuların pas yapması. hücumda top alma breakaway Bir hücum oyuncusunun savunma kendi sahasına gelmeden önce hücum sahasına koşup topu alması. hücumun içine girme belly up Hücumda yakın savunma yapma. I ısınma warm-up Maça veya antrenmana vücudu hazırlama uygulaması. İ içeri adım dip step Oyuncunun rakibi aldatmak amacıyla içeri doğru dalma pozisyonu. içeri dalış pası dish out Çembere doğru dalış yapan oyuncunun boş arkadaşına pas vermesi. içeri devrilme pick and roll Perdelemeye gelen oyuncunun topu almak için içeriye doğru hareket etmesi. ihlal false, violation Faul sayılmayan ancak topun hâkimiyetinin rakip takıma geçmesini sağlayan kural dışı hareketler. ihtiyaç dışı oyuncu weeding out Takımın ihtiyacı olmayan oyuncunun takımdan gönderilmesi. iki sayı two-point Üç sayı çizgisinin içinden atılan başarılı şut. iki veya üç sayılık atış girişimi field goald attempt Şutörün pozisyonuna bağlı olarak yapılan iki veya üç sayılık atış girişimi. iki veya üç sayılık atış yüzdesi field goald percentage Şutörün pozisyonuna bağlı olarak yapılan iki veya üç sayılık şut denemesi. 8
Basketbol Terimleri iki veya üç sayılık başarılı atış field goald made Oyuncunun iki veya üç sayılık atışlardaki başarı oranı. iki-bir-iki bölge savunması two-one-two İki oyuncu geride, bir oyuncu ortada ve iki oyuncunun önde olduğu savunma sistemi. iki-iki-bir bölge savunması two-two-one Saha içinde iki oyuncunun geride, iki oyuncunun ortada ve bir oyuncunun da önde görev yaptığı savunma sistemi. ikili oyun criss-cross play İki hücum oyuncusunun, elinde top olan hücum oyuncusunun önünden ayrı yönlere doğru çapraz hareket etmesi. ikili sıkıştırma double team Top kontrolüne sahip oyuncuya iki adamla birden savunma yapma. ikili sıkıştırmaya yardım sag Savunmada kendi adamını bırakıp ikili sıkıştırma için arkadaşına yardıma gitme. ikinci oyun kurucu off-guard Oyunda takımın oyun kurucusundan sonra iyi şut atan oyun kurucu olarak da bilinen daha kısa ve hareketli oyuncu. ileri pas lead pass İleri doğru koşan takım arkadaşına atılan pas. ilk beşte yer alanların yedeği backup İlk beşte yer alan pozisyonların birinde oynayan oyuncuların yedeği. ör. yedek oyun kurucu. ilk sayı break the ice Maçın başlaması ile birlikte oyuncunun pozisyonuna göre yaptığı ilk sayı. isabet yüzdesi düşük oyuncu stone hand İyi bir şut stiline sahip olmayan, dolayısıyla isabet oranı düşük olan oyuncu. istatistik statictics Maçla ilgili sayısal veriler. istem dışı temas incidental contact Oyuncunun istemeyerek yaptığı temas faulü. istem dışı topu düşürme fumble Oyuncunun istemeyerek, yanlışlıkla topu elinden düşürmesi. işaretler signals Görsel iletişim kurmak amacıyla parmak veya elle gösterilen hareketler. işaretli çizgiler hash marks Orta çizgisinin iki tarafında, yan çizgilerin üzerinde işaretlenmiş çizgiler. itiraz objection Hakemler veya diğer elemanlarla kural ve kararlarda tartışma. itme pushing foul İterek yapılan kural dışı hareket. K kalabalık oyuncu grubu traffic Bir takım hücum yaparken rakip oyuncuların oluşturduğu grup. kanat adamı wing man Hücumda sahanın köşe bölgelerini kullanan oyuncu. karşılıklı faul sonrası yapılan faul false double foul Aynı zaman içinde meydana gelmeyen, birbirlerine kural dışı hareket yapan oyuncuların ilk kural dışı hareket sonrası ve top oyuna sokulmadan yaptıkları ikinci kural dışı hareket. kasıtlı faul intentional foul Genellikle oyun sonlarında oyun saatini durdurmak amacıyla savunma oyuncusu tarafından yapılan kural dışı hareket. kasıtlı sert faul flagrant foul Bir oyuncuya kasten ve şiddetle yapılan kural dışı hareket. kat etmek cutting Top almak veya bir alanı boşaltıp yer açmak için topsuz hücum oyuncusunun yaptığı hareket. kavisli pas looping pass Yüksekten ve yavaşça atılan pas. kavisli top arc Çembere atılan topun havada çizdiği kavis. kayma sliding Savunma duruşunda iken adımlarla kayma. kayma adımı slide step Ayakları birbiri ardına çekerek adımlama. kendi sahasından geçiş down the middle Hücum oyuncusunun kendi sahasından diğer potaya doğru koşarak veya dripling ile ilerlemesi. kesici safety player Orta sahaya yakın hızlı hücumu engellemekle görevli oyuncu. kısa forvet small forward Uzun forvetten daha hızlı fakat daha kısa boylu hücum oyuncusu. kişisel faul personal foul Oyuncunun bireysel olarak yaptığı kural dışı hareket. kolaps savunma collapsing defense Topun rakip 9
Sözlük Dergisi oyuncuya her geçişinde savunmacıların birbirlerine yaklaşarak uyguladıkları savunma. kolay pas floating a pass Yüksekten ve yavaşça atılıp kolayca yakalanabilecek pas. kolej oyuncusunun takım değiştirmesi road scholar Kolej oyuncusunun o okulu beğenmeyip başka bir okula geçmesi. kombine savunma combine defense Bazı oyuncuların adam adama savunma, geri kalanların da bölge savunması yaptığı savunma sistemi. kondisyon çalışması conditioning Kuvvet, güç, sürat gibi fiziksel dayanıklılığı artırmak için yapılan çalışmalar. konferans conference Özellikle Amerika da bölümlere ayrılmış basketbol liglerine verilen ad. kontratı bitmiş oyuncu free-agent Herhangi bir takımla sözleşme süresi sona ermiş veya iptal edilmiş ve dolayısıyla serbest kalmış oyuncu. kontrolsüz top loose ball Herhangi bir takımın kontrolünde olmayan yerde seken veya yuvarlanan top. korna sesi buzzer Periyot veya devrenin bittiğini belirten sesli işaret. koşarken potaya şut running right-hander Çok hızlı koşarken potaya şut atmak. koşu running Top hakimiyeti sonrası, pas verirken veya dripling yaparken kullanılan hareketler. köşe çizgisi corner Oyun çizgilerinin kesiştiği alanlar. köşe şutu corner shot Sahanın köşelerinden yapılan atışlar. kulvarların doldurulması fill the lanes Savunmayı dağıtmak için hızlı hücumda sahanın aşağısına, kenar çizgilere doğru yapılan hareket. kural rule Maçlarda uyulması zorunlu talimat ve kaideler. kural dışı illegal Basketbol oyununa özgü olmayan hareket ve durumlar. kural dışı davranış outlaw school Oyuncu transferinde kulüplerin talimatların dışında hareket etmesi. kurallara uygun legal Basketbol oyununa özgü hareket ve durumlar. kutu alıştırması box drill Dairenin ortasına konan basketbol topunu hücumcunun almasını engelleme alıştırmaları. kutu ve bire bir savunma box-and-one İkisi serbest atış çizgisinin kenarlarında olmak üzere savunmadaki dört oyuncu kutu şeklinde savunma yaparken bir oyuncunun karşı takımın en skorer oyuncusuna bireysel savunma yaptığı sistem. kuvvet kondisyon strength conditioning Kuvvet gelişimini sağlayan alıştırmalar. L lig league Basketbolun oynandığı çeşitli kategorideki maçlar. lig sonrası oyun play-off Genellikle tek veya çift devreli maçlardan sonra ilk sekiz takımın eşleştiği oyun sistemi. liste roster Takımdaki oyuncuları göteren sıralı çizelge. M maç öncesi toplantı skull session Maçlardan önce oyuncuların hücum ve savunma stratejilerini konuştuğu oturum. merkez çizgi center line Oyun alanını ikiye bölen çizgi. merkez hakem center official Bir basketbol maçında serbest atış çizgisi uzantısı ve sahanın orta alanı arasındaki hareketlerden sorumlu hakem. mola time out Oyun içinde takımların dinlenme veya taktik amaçlı aldıkları oyun dışı zaman. mola süresini aşma excessive timeout Kuralların izin verdiği mola sayısından fazla mola süresi kullanma. motivasyon konuşması pep talk Maçlarda antrenörlerin oyuncuları cesaretlendirmek için yaptığı konuşma. mucize atış half mary Mucizelerle sayı olabilecek atış. 10
Basketbol Terimleri N NBA National Basketball Association Amerikan Profesyonel Basketbol Birliği ifadesinin kısaltması. O o sembolü O Koçların diyagramlar çizerken hücum oyuncusu için kullandığı şekil. okul sahası schoolyard Okulların bahçelerinde basketbol oyunu için yapılmış oyun alanları. orta daire center circle Oyunun başlangıcında hava atışının yapıldığı sahanın orta yuvarlağı. orta oyuncu middle man Hızlı hücumda topu ortadan götüren oyuncu. orta saha midcourt Saha içinde orta dairenin de bulunduğu alan. orta saha çizgisi midcourt line Sahayı ikiye bölen çizgi. oyun dışı foul out Oyuncunun kişisel fauller sonrası oyun dışında kalması. oyun dışı oyuncu disqualified player Faul limitini dolduran veya kural dışı hareket eden oyuncunun bir daha dönmemek üzere oyun dışına çıkarılması. oyun kurucu guard, point guard, playmaker Hücum sistemi içinde takımı yönlendiren ve yöneten, top kullanma hâkimiyeti yüksek oyuncu. oyun saati game clock Oyun içinde kalan zamanı gösteren saat. oyuncu player Sahadaki her bir sporcu. oyuncu kontrollü faul player-control foul Şut kullanmıyorken hücumda yapılan faul. oyuncu seçmeleri draft, tryouts Amerikan profesyonel basketbol liginde sezon başında yapılan seçmeler. oyuncunun dışarıdaki arkadaşına pası kick it out Pota altında atış şansı bulamayan oyuncunun dışarıdaki arkadaşına pas atması. oyuncunun pozisyonunu alması establish position Hücum oyuncusu kendi alanına girmeden önce savunma oyuncunun hazır halde beklemesi. oyuncuyu sıkıştırma trap İki savunma oyuncusunun rakip bir hücum oyuncusu üzerinde baskı kurması. oyundan uzak bölge downcourt Oyunun oynandığı alandan uzak olan bölge. Ö öldürücü şutör deadly shooter Hücumun zorlandığı anlarda çok iyi şut atan oyuncu. ölü top dead ball Sahadan veya serbest atıştan sayı yapıldığında, top canlıyken bir hakem düdük çaldığında, bir periyodun sona erdiğini belirten sesli işaret geldiğinde ve top bir takımın kontrolünde iken 24 saniye saatinin sesli işaret vermesi halinde oluşan durum. ön saha front court Dip çizgiden merkez daireye uzanan alan, takımların hücum sahası. öne adım jab step Stop sonrası sabit olmayan ayağın öne doğru hareket pozisyonu. örme weave Topu yere vurmadan oyuncuların paslaşarak yaptıkları alıştırmalar. P panya, pota backboard Sahanın her iki ucunda aksamları tahta, mika veya fiberglastan yapılmış ve çember ile bütünleşmiş, uzunluğu 105 cm olan çarpma levhası, arkalık. panyalı şut bank shot Panyaya çarptırarak sayı atma girişimi. parmakların topu takibi follow through Topun bir oyuncu tarafından şut, top sürme ve geçişlerde tek veya çift el kullanılarak takım arkadaşına verilmesi. pas pass Topun bir oyuncu tarafından şut, top sürme ve geçişlerde tek veya çift el kullanılarak takım arkadaşına verilmesi. pas oyunu passing game Hareketli paslaşmaların yapıldığı alıştırmalar. perdeleme screen, pick Hücum eden takımın oyuncularından birinin takım arkadaşının kolay şut atması veya rakibi geçebilmesi için, takım arkadaşı ile savunma oyuncusunun arasına girerek yardımlaşması. 11
Sözlük Dergisi periyot period Bir basketbol maçının dört çeyrek bölümünün her biri. periyot öncesi son sayı buzzer beater Periyotun bitiş düdüğünden hemen önce yapılan sayı. pivot pivot uzun oyuncu pivot hareketi pivotting Tek ayağı hareket ettirirken diğer ayağın yerde sabit kalması. Sabit ayak pivot ayağıdır. planlı hücum pattern play Daha önceden planlanmış hareketlerin yapıldığı hücum düzeni. ponpon kızlar cheerleader Molalarda ve devre arasında sahada seyircilere dans eden amigo bayanlar. pota altı underneath Sahanın her iki uç tarafında bulunan panyaların alt alanları. potaya çok uzak mesafe downtown Pota ile arasında ileri derecede uzaklık olan bölge. potaya doğru hareket penetration Potaya doğru dripling ile yapılan içeri dalma hareketi. potaya yakın atılan şut inside shot Yakın mesafeden çemberin içine doğru bırakılan atış. potayı parçalamak crash the boards Uzun oyuncunun pota altında bir maç veya sezon boyunca yüksek ribaunt ortalamasını yakalaması. pozisyon position Oyuncuların oyun kurucu, forvet gibi oyun içindeki konumları. pozisyon oyuncusu secretariat Oyun içindeki pozisyonuna göre diğer oyunculara baskın olan oyuncu. prim bonus Maçlarda galibiyeti teşvik için verilen ödül. profesyonel basketbol ligi National Basketball Association Kendine has kurallarla üst düzeyde basketbolun oynandığı Amerikan Ulusal Basketbol ligi, NBA. R rakip oyuncuyu savunma guarding, covering a man Rakip bir oyuncu karşısında savunma pozisyonu alma. rakipten ribaunt alma snatch Rakip oyuncunun elinden ribaunt kapma. rapor scout Rakip takımlar hakkında hazırlanan bilgiler, gözlem. resmi oyun kuralları official game rules Maçlarda oyuncuların ve diğer görevlilerin uymalarının zorunlu olduğu talimatlar. ribaunt rebound Panyadan ve çemberden dönen topların takip edilerek tutulması. ribaunt için potaya gitme go to the boards Pota altında çemberden dönen toplar için yer tutma. ribaunt için pozisyon alma box out, block out Ribaunt için avantaj sağlamak amacıyla, vücudunu kullanarak rakiple pota arasında pozisyon alma. Hücum oyuncusunu potadan uzak tutma. ribaunt sonrası çıkış bang the boards Ribaunt sonrası rakibin savunmaya yerleşmesine fırsat tanımadan saldırgan çıkış. ribauntçu dirseği russel elbow Ribaundu alan oyuncunun dirseklerini çıkartıp rakibin yaklaşmasını önlemesi. rüya takım dream team Amerikan Profesyonel Basketbol ligindeki oyunculardan kurulu Amerika Birleşik Devleti basketbol takımını oluşturan oyunculara ilk kez 1992 Barselona Olimpiyatları nda şampiyon olduklarında yazılı ve sözlü basının verdiği ad. S saatin çalışması start the clock Maç saatinin çalışmaya başlaması. saha court, inbound Dip çizgiler ve kenar çizgilerin içinde kalan basketbol oyun alanı. saha dışı outside, of the court Saha çizgilerinin dışında kalan bölge, sahanın dışı. saha içi daireler restraining circle İki serbest atış dairesi ve merkez daire. saha görüşü court vision Oyun süresince bir oyuncunun en iyi pası verebilmesi için sahadaki her şeyi görebilmesi. saldırgan savunmacı chaser Bölge savunmasının önünde durup saldırgan savunma ile rakip oyun- 12
Basketbol Terimleri cuları kötü pas atmaya zorlayan oyuncu. salon topu indoor ball Salon içinde oynanan top. savunma duruşu defensive stance Savunma sırasında el ve ayakların bulunması gereken duruş pozisyonu. savunma hareketi boxer s shuffle Savunma duruşunda ayakları kullanarak yana, ileri, geri kayma. savunma işaretleri defensive signals Takımların oyun sırasında savunmada yardımlaşmak amacıyla kullandığı görsel işaretler. savunma potası defensive board Takımın kendi potası. savunma pozisyonu stagger stance Savunmada bir ayak ötekinin biraz önünde, ayaklar omuz genişliğinde açık ve bir el topu çalmak için ileri doğru uzatılmış şekildeki savunma duruşu. savunma ribaundu defensive ribaunt Rakibin şutu sonrası dönen topu alma. savunma ribaundunu alan oyuncunun sayı yapması go coast-to-coast Savunma ribaundunu alan oyuncunun topu dripling ile hücum sahasına kadar götürüp sayı yapması. savunma üçgeni defensive triangle Savunmada iki oyuncunun pota altında, bir oyuncunun serbest atış çizgisine yakın ortada olduğu pozisyon. savunma yapmayan open man Savunması kötü oyuncu. savunmacının yanına adımını alıp top sürme drop step Sayıya yönelen oyuncunun savunmacının yanına adımını alıp onu top sürüşüyle geçmesi. savunmada adam değişme switch Savunma yapan oyuncuların oyun içinde tuttukları adamları yardımlaşarak değiştirmeleri. savunmada değişiklik stunting Oyun içinde savunma sisteminde gereksinimlere göre devamlı değişiklik yapma. savunmanın potanın önünde toplanması clogging the middle Savunma takımının rakip takıma potaya yakın atış şansı vermeyecek şekilde potanın önünde kümelenmesi. savunmasız atış yapan oyuncu garbage man Potaya çok yakın ve savunmasız atışları sayı yapan oyuncu. savunmasız şut open shot Rakip takımın savunma yapmasına fırsat vermeden kullanılan şut. savunmayı çatlatmak crack the defense Savunmanın zaaflarından faydalanıp sayı yapmak. savunmayı okuma read a defense Rakibin savunması karşısında hazır olma ve ona göre hücum planlama. sayı score, point Topun fileden geçmesi sonrası elde edilen ve atış yerine göre bir, iki, üç değerlikli olan skor. sayı hakemi scorekeeper Masada sayıları yazan hakem. sayı olasılığı yüksek şut bunny Markaj altında değil de son derece serbest pozisyonda atılan orta veya kısa mesafeli, sayı olma olasılığı çok yüksek olan atış. sayı pası asist Başarılı bir sayının olmasının sağlayan ve o pozisyondaki oyuncuya verilen pas. sayı sonrası topun oyuna sokulması take it out Topun fileden geçip sayı olmasından sonra pota altı çizgisinden oyuna sokulması. sayı şutu shooter s bounce Şutun çemberden sektikten sonra sayı olması. sayı tabelası scoreboard Atlan sayıların, faullerin, süre ve diğer bilgilerin yazılı olduğu tabela. sayı yapmak convert Başarılı bir serbest atış sonrası yapılan sayı. seçenek option Hücum düzeninde oyuncuların kolay hücum edebilmek için taktikleri kullanma hakkı. seçim kurası lottery ABD de Playoff a giremeyen takımlar arasında çekilen ve draft ilk turundaki ön sıralarda kimin seçim yapacağını belirleyen kura. sekiz saniye kuralı eight-second rule Takımın kendi sahasından hücum sahasına çıkmak zorunda olduğu süre. sepet basket Topun filenin içinden geçmesi, sayı olma durumu. 13
Sözlük Dergisi serbest atış foul shot, free throw Serbest atış çizgisinin gerisinden duruma göre bir, iki veya üç tane durarak atış yapılması. serbest atış bölgesi buffer zone Pota altında farklı renkte boyalı üç saniye alanının olduğu yer. serbest atış çizgisi charity stripe, free throw line Şut atışı yapan oyuncuya rakibi tarafından yapılan kural dışı hareket (faul) sonrası atışı yapacağı alan çizgisi. serbest atış çizgisi uzantısı free-throw line extended Serbest atış çizgisinden kenar çizgilere doğru hayali çizgi uzantısı. serbest atış dairesi free throw circle, key 1. Serbest atış çizgisiyle ikiye ayrılmış yuvarlak. 2. Serbest atış dairesi daha dar ve anahtar deliği şekline benzediği için anahtar adını da almaktadır. serbest atış dizilişi lineup for a free throw Serbest atış sırasında ribaunda gireceklerin işaretli yerlere dizilmesi. serbest yerleşimli paslaşma free lane passing Oyun alanı içinde serbestçe paslaşma. seri galibiyetler train Bir takımın arka arkaya maç kazanması. sert oyuncu hatched man Çok sert faul yapan oyuncu. set çalışmasında hücumu takip dummy offense Hücum setinin savunmasız çalışılması veya set çalışması sırasında savunmanın top kapma hakkı olmayıp sadece hücum oyuncusunu takip etmesi. set oynama running a play Hücum ederken oyuncunun setin oynanması için gösterdiği çaba. set oyunu set play Yapılacak hareketlerin önceden planlanarak stratejik olarak oynanması, oyun içinde yerleşim düzeni. set şutu set shot Hücum seti sırasında boş kalıp sıçramadan atılan şut. seyircinin hoşlandığı oyuncu fancy dan Seyircinin gözüne hoş gelecek oyun ve atışları yapan oyuncu. sezon öncesi pre-season Sezon başlamadan önceki dönem. sezon sonrası post-season Sezon bittikten sonraki dönem. sezonda oynamayan oyuncu red shirt Bir sezon oynatılmayıp temel tekniği geliştirilen kolej oyuncusu. sıçrayarak çengel atış jump hook Oyuncunun sıçrayarak çembere doğru topa sahip olduğu elini havada bükerek yaptığı şut girişimi. sıçrayarak durma jump stop Sıçrayarak tek zamanlı durma. sıçrayarak şut atma jump shot, jumper Oyuncunun sıçrayarak havada atış pozisyonu alması. sıkıştırmalı bölge savunması zone trap Toplu oyuncuyu çizgilere veya köşelere doğru sürüp topu kaybetmesi için baskılı yapılan savunma sistemi. sırtı dönük potaya zıplayarak atış turn-around jumper Yakın savunmadaki rakibe sırtı dönük top aldıktan sonra potaya zıplayarak yapılan atış. sırtı dönük top isteme post up Pivot bölgesindeki savunmacıyı sırtı dönük top isteme. silici eraser Çok iyi top kesen oyuncu. skorer scorer Sayı yüzdesi yüksek oyuncu. skorer guard swing man İki veya üç numarada kısa forvet mevkiinde oynayan, çok uzun boylu olmayan, fakat son derece atletik ve iyi sıçrayan oyuncular. bk. kısa forvet smaç slam dunk, jam Sıçrayarak tek el veya çift el topu çemberden geçirme girişimi. smaç yapma throw it down, dunning the ball Oyuncunun sıçrayarak tek el veya çift el ile topu çemberin içine doğru sert bir şekilde vurarak sayı yapması. soğukkanlı cool Oyun içinde rahat ve sakin hareket eden oyuncular için kullanılan tabir. soğuma cool down Maç sonrası yorgunluğu ve gerginliği atmak için basketbolcuların yaptığı kısa süreli egzersizler. sokak basketbolu streetball Açık alanlarda tek pota oynanan basketbol oyunu. son saniye şutu rainmaker Maçın son anlarında kaybedildi denilen maçı çeviren, çok zor şartlar 14
Basketbol Terimleri altında kullanılan ve muhtemelen üçlük bir sayı olan atış. sözleşmeli takas sign-and-trade Kontratı sona eren veya serbest kalan oyuncunun, son oynadığı takımla tekrar sözleşme imzalayarak başka takıma takas edilmesi. spor salonu sport hall Basketbol oynanmasına uygun zemin ve donanıma sahip kapalı alan. sporcu athlete, sportmen Ferdi veya takım sporları içinde yer alan kişi. sportmence sportmanlike Müsabaka sürecinde sportmenlik kurallarına uygun hareketlerde bulunma. sportmenliğe aykırı davranış unsports-manlike conduct Müsabaka sürecinde sportmenlik kuralları dışı hareketlerde bulunma. sportmenlik dışı faul unsportsmanlike foul Müsabaka esnasında karşı takım sporcusuna sportmenlik kuralları dışı yapılan hatalı hareket. Ş şut shot, shoot Oyuncunun topu herhangi bir şekilde elleriyle çemberden geçirmek amacıyla potaya atma hareketi. şut hazırlığı square up Şut atmak için pozisyon alma. şut kartı shot chart Maçta atılan tüm şutların kaydedildiği çizelge. şut sesi swish Panya veya çembere dokunmadan giren şutun çıkardığı ses. şut veya sayı atma pozisyonu verme set someone up Takım arkadaşına elverişli şut veya sayı atma pozisyonu yaratma. şutu kaçırma blowing a shot Çok kolay sayı olabilecek bir atışın kaçırılması. şutun fileye değip sayı olmaması tickle the twine Atılan şutta topun çembere ulaşıp içine giremeden sadece fileye deyip sayı olmaması. T t sembolü t Teknik faulün veya molanın kısaltılmışı. takım team Oyuncuların oluşturduğu sporcu topluluğu. takım çalışması team work Savunmada ve hücumda takım halinde yapılan çalışmas. takım faulleri team fouls Bir takımdaki oyuncuların yaptığı toplam fauller. takımın kendi sahasındaki maç home/road game Ev sahibi takımların kendi sahalarında oynadığı maçlar. tam saha full court Basketbol oyununun oynanması için çizgilerle sınırlandırılmış alan. tam saha baskı full-court press Tam saha uygulanan baskılı savunma. tecrübeli oyuncu veteran free agent Çaylak sözleşmesinden çıkmış ve sonraki sözleşmesi de sona ermiş oyuncu. tecrübesiz oyuncu green player Acemi oyuncu. tek atış one-shot Başarılı bir sayı sonrası verilen faul atışı. tek el kepçe pas scoop pass Tek elle alttan çabuk atılan pas. tek el sıçrama sayı lay-in Oyuncunun sayı için topu nazikçe tek eliyle çemberin içine bırakması. tek el şut one-hand shot Rakibin topa blok yapmaması için pozisyon gereği tek elle yapılan atış. tek pota maçlar pickup games Genelde tek pota program dışı antrenman maçları. tekerlekli sandalye basketbolu wheelchair basketball Sahip oldukları bedensel engele göre sınıflandırılmış sporcular arasında tekerlekli sandalye ile oynanan basketbol oyunu. teknik faul technical foul Oyuncuların kural dışı hareketleri sonrasında hakemlerin uyguladıkları ceza atışı. teknik gözlemci technical observer Basketbol maçlarında sayı ve süre görevlilerinin arasında oturan, oyun sırasında öncelikli görevi masa görevlilerini denetlemek ve oyunun düzgün akışı için saha içindeki hakemlere yardımcı olmak olan 15
Sözlük Dergisi görevli. temas touching Oyuncuya veya topa dokunma. ters dönüş reverse Ani dönüş hareketiyle rakibi ters yöne gönderme. ters smaç reverse dunk Oyuncunun başının üzerinden çemberi arkasına alarak yaptığı smaç. ters taraf katı backdoor play Yüksek posttaki oyuncunun ters taraftan (zayıf taraf) kat eden bir oyuncuya topu vermesi. ters turnike reverse lay-up Oyuncunun çemberin kendi gidiş yönünden değil ters tarafından turnike atması. ters yöne pas blind pass Basketbolcunun takım arkadaşını görmeden baktığı yerin tersine verdiği pas. terse adım reverse step Ters geriye doğru çekilme adımı. terse elin dönüşü backspin Bilek ve parmak uçlarının topa şut atarken yumuşatmak için geri dönüş vermesi. teşebbüs attempt Sayı girişiminde bulunma. tipleme tip-in, tap, putback Çemberden seken veya çemberle temas halindeki topu sayı amaçlı hücum ribaundu ile topun çemberin içine girmesi için itme. top ball, rock Basketbol maçlarında kullanılan çevresi 75-78 cm ağırlığı 600-650 gram olan özel yapım yuvarlak deri. top aldatması ball fake Pas veya şut atmak için yapılan aldatma. top çalan savunmacı ball hawk Rakip oyunculardan saldırgan savunma yaparak top çalan savunma oyuncusu. top çalma steal Rakipten topu kapma. top elinde yürümek walking Top sürmeden kural dışı adım atarak yürüme. top hâkimiyeti ball handling, possession Topun kontrolünü kaybetmeden pas verme ve topa sahip olma. top hakimiyeti possession Topa sahip olma. top ile çeşitli hareketler wheel and deal Oyuncunun top ile göze hoş gelen çeşitli hareketler yapıp pas vermesi. top kaybı turnover Topu rakibe kaptırmak. top kesme reject Oyuncunun sayı olmasını önlemek amacıyla şuta yaptığı temas. top kontrolü ball control İyi bir atış imkânı sağlayana kadar hücum takımının topu kendi kontrolünde ve hâkimiyetinde bulundurması. top kontrolü olmadan faul loose-ball foul Top hiçbir takımın kontrolünde değilken yapılan hatalı hareket. top sürme dribbling, put the ball on the floor Topun bir oyuncu tarafından kontrol altına alındıktan sonra, durarak veya hareket hâlinde bir elle yere doğru itilerek istenilen yöne doğru sürekli olarak zeminde sektirilmesi. top tarafı ball side Topun oynandığı bölge. top taşıma carry the ball Dripling yapmadan topun kural dışı taşınması. top yakalama catching Oyun içinde topu tutma durumu. top yön işareti possession arrow Maçın başlangıcındaki hava atışı sonrası topa sahip olacak takımın yönünü gösteren ok işareti. topa ayakla vurma kicked ball Topa ayakla vurarak avantaj sağlama. topa blok leather breath Sayı veya pas amaçlı hareket eden oyuncunun topuna elle yapılan müdahale. topla içeri sürüş drive Hücum oyuncusunun sayı yapmak amacıyla yaptığı hareket, içeri dalış yapma. toplu oyuncuya dörtlü savunma clear-out Dört hücum oyuncusu sahanın bir tarafında toplanıp, elinde top olan oyuncuya hareket edecek boş alan bırakmaması. topsuz faul off-the-ball foul Topsuz alanda yapılan hatalı hareket. topu döndürerek atılan şut finger roll Parmak uçlarından topun döndürülerek çembere bırakılması. 16
Basketbol Terimleri topu içine kolayca alan çember sewer Kolay sayı yapılan çember. topu rakip sahaya geçirme advancing the ball Sayı teşebbüsünden önce bir takımın topu kendi savunma sahasından hücum sahasına top sürerek veya pas iletmesi. topu taşımak palming Dripling yaparken elini, topu avuçlayacak şekilde alta getirmek. topu tutarak durdurma pin the ball Potaya giden topa havada temas ederek tutma. topun çembere veya potaya değmemesi air ball Sayı girişiminde bulunan oyuncunun topu çembere veya potaya temas ettirememesi. topun oynandığı alan strong side Topun oyunda olduğu hareketli bölge. turnike lay-up Oyuncunun potaya en yakın mesafeden, çarptırarak veya direkt çembere doğru yaptığı atış. tutma holding Oyuncunun ellerini kural dışı kullanması veya rakibinin hareketini sınırlaması. tutulmuş top held ball İki rakip oyuncunun aynı anda topa sahip olmak için topu tutma hali. Türkiye Basketbol Federasyonu Turkish Basketball Federation Türkiye de her yaştaki vatandaşın basketbola ilgi ve sevgisini artırıcı çalışmalar yaparak bu amaca yönelik olarak ülke genelinde yapılanmaya, bu faaliyetleri ulusal ve uluslararası kurallara uygun olarak diğer ilgili kuruluşlar ve yerel yönetimler ile işbirliği içerisinde özel hukuk hükümlerine tabi, özerk statüye ve tüzel kişiliğe sahip teşkilat. U uçtan uca coast to coast Sahanın bir ucundan ötekine ucuna olan uzunluğu. Uluslararası Basketbol Federasyonu Federation of International Basketball Association Uluslararası basketbol federasyonlarını ortak kural ve yönetim altında toplayan birlik, FIBA. uyanık oyuncu heady player Rakibin hatalarından yararlanmasını bilen zeki oyuncu. uygulama practice Basketbolda yapılan antrenman ve alıştırmalar. uzak mesafeden atıcı perimeter shoter Sayının çoğunu uzak mesafeden atan oyuncu. uzak mesafeden sayı bury Orta veya uzak mesafeli atılan şutun sayı olması. uzak mesafeli şut long shot, bomb, rainbow Genellikle maçların sonunda, sürenin az kaldığı durumlarda uzak mesafeden yapılan atış. uzatma devresi extra period, overtime Normal süresi berabere biten bir maçın sonuna eklenen beş dakikalık ekstra periyot. uzun forvet power forward Hem sayı atıp hem ribaunt alabilen fiziksel yapısı güçlü oyuncu. uzun oyuncu pivot, center Genellikle pota altlarını kullanan, post pozisyonunda takımın en uzun oyuncusu. Pivot. Ü üç kategoride başarı triple double Bir basketbolcunun oyun içinde sayı, ribaunt, asist ve blok gibi durumların üçünde de iki basamaklı sayılara ulaşması. üç saniye ihlali lane violation Pota altında farklı renkte belirlenmiş bir alan içinde oyuncunun üç saniyeden fazla kaldığı durum. üç saniye koridoru paint, lane Hücum oyuncusunun pota altında hareketsiz üç saniyeden fazla kalamadığı, farklı renkte boyanmış alan. üç saniye koridoru alıştırması lane drill Pota altındaki üç saniye koridoru üzerine yanlamasına yapılan koşular. üç saniye kuralı three-second rule Pota altında belirlenmiş tahditli alan içinde hücum oyuncunun en fazla kalması gereken süre kuralı. üç sayı three point, three-point field goal Üç sayı çizgisinin gerisinden üç sayı değerinde sayı yapma. üç sayı çizgisi three-point line Serbest atış çizgisinin ilerisine çizilmiş, buradan atılan sayının değeri üç sayı olan kavisli çizgi. üç sayı çizgisi dışı perimeter Üç sayı çizgisinin 17
Sözlük Dergisi dışındaki ön saha. üç sayı oyunu three-point play Üç sayı atmak için yapılan oyun. üç-iki bölge savunması three-two Üç oyuncunun önde iki oyuncunun arkada olduğu alan savunma sistemi. üçlü perdeleme triple screen Üç oyuncunun birden perdeleme yapması. üçlü tehdit triple threat position Bir oyuncunun topa sahip olduktan sonra rakibi karşısında yapabileceği dripling, şut veya pas verme gibi pozisyonlar. üniversite takımı university team Amerika Birleşik Devletleri nde okuldaki en iyi oyunculardan oluşturulan takım. V v-katı v-cut Çembere doğru 1-2 adım atıp aniden yön değiştirip topu almak için yapılan alıştırma. ver ve git give-and-go Pası takım arkadaşına verip sayı için tekrar topu almak için hareketlenmek. vücut engellemesi body up someone Savunmada vücudu hareketli bir şekilde kullanarak rakibin sayı yapmasını engelleme. vücut hareketleri ile aldatma fake and feint Savunmacının dengesini bozmak için göz, kafa veya vücudun herhangi bir yeri ile yapılan yanıltma hareketi. W Women National Basketball Association (WNBA) Bayanlar Ulusal Basketbol Birliği ifadesinin kısaltması. X x sembolü X Koçların diyagramlar çizerken savunma oyuncusu için kullandığı sembol. Y yakın mesafeden şut chippie Hiçbir zaman kaçırılmayacak yakın mesafeden atılan şut. yakın savunma closely guarded Savunma oyuncusunun hücum oyuncusuna çok yakın oyna-ması. yan perdeleme lateral screen Yana doğru yapılan perdeleme. yan çizgiler sidelines Sahayı yandan çevreleyen ve uzunlamasına sınır oluşturan çizgiler. yan pas lateral pass Oyun içinde kenarlara doğru verilen pas. yardım pozisyonu floating Hücum gücü zayıf bir oyuncuyu savunurken diğer oyunculara rahatça yardım edebilecek bir pozisyonda içinde olma. yardım tarafı help side Oyuncuya yardıma gidilen taraf. yardım ve dön help and recover Oyuncunun savunmada yardıma gidip tekrar kendi adamına dönmesi. yardımcı antrenör assistant coach Bir takımın idaresinden sorumlu çalıştırıcının yardımcısı. yardımcı hakem trail official Bir takımın topa sahip olduğu pozisyon değişikliğinden sonra sahanın diğer ucuna doğru hareket eden ve pozisyon alan hakem. yarı saha halfcourt, upcourt Sahayı ortadan ikiye bölen çizgilerin önündeki alanlardan her biri, oyunun oynandığı yarı saha. yarı saha baskı half-court press Ön sahada topu kazanan takımın uyguladığı baskı. yarım çengel atış baby hook Oyuncunun potaya yarım kavis vererek attığı atış. yarım saha hücumu half-court offense Topun ön sahaya getirilmesinden sonra takım tarafından yapılan hücum organizasyonu. yavaş set hücumu slow break Hücuma yavaş yavaş gelip set hücumuna başlama. yedek oyuncu sırası bench Yedek oyuncuların ve koçun oyun sırasında saha kenarında oturdukları yer. yedek oyuncunun girip sayı yapması instant offense Yedek giren oyuncunun girer girmez sayı yapmaya başlaması. 18
Basketbol Terimleri yedek oyun kurucu backup point guard Saha kenarında oyuna girmek için bekleyen oyun kurucuların yedeği. yedekler substitutes Saha kenarında oyuna girmek için bekleyen yedek oyuncular. yeniden savunmak recover Basketbolcunun toparlanmasına fırsat vermeden tekrar savunma pozisyonu almak. yenilgisiz eleme sweep Bir takımın play-off serisinde hiç mağlup olmadan rakibini elemesi. yerden sektirme pas bounce pass Yere çarptırılarak verilen pas. yerleşim düzeni formation Hücumda ve savunmada yerleşim şekli. yıldızlar takımı all-american team ABD de koçların ve spor yazarlarının oyları ile o yılın en iyi kolej oyuncuları arasından seçilen takım. yirmi dört saniye kuralı twenty-four second rule Topa sahip takımın rakip potaya hücum etme süresi. yirmi dört saniye saati shooting/twenty-four second clock Takımın şut için kullanması gereken zamanı ve hücum sürelerini gösteren saat. yukarı-aşağı şut aldatması pump fake Şut atarken önce topu kaldırıp sonra aşağı indirme aldatması. yüksek çengel atış sky hook Çember seviyesinin üstünden kavisli atış. yüksek post high post Serbest atış alanının hemen dışından başlayan hücum bölgesi veya o bölgede oynayan oyuncu. yüksek sıçrama skywalk Çok yükseğe zıplayıp havada fazla kalabilme. yüksek top sürme high dribbling Sabit veya kontrollü olarak topa sahip olma. yüksek yüzdeli şut shoot the lights out, fire the rock Bir oyuncunun, bir maçta attığı şutları yüksek isabet oranında sayı yapması. yüksekten ribaunt alma sweep the boards Diğer oyunculardan yükseğe sıçrayıp topa havada sahip olabilme. Z zaman geçirmek delay of game Topun oyunda olduğu zamanı azaltmaya çalışmak. zaman hakemi timekeeper Maçta süreyi tutan masa görevlisi. zamanı kullanma freeze Hücum takımının zamanı kullanmak için topu atış süresinin sonuna kadar kullanması. zamanı öldürmek killing the clock Skor olarak öndeki takımın zamanı sonuna kadar kullanması. zamanlama timing Savunmada veya hücumda yapılacak hareketlerde zamanı iyi ayarlama. zayıf taraf weak side Oyuncuların birbirleri ile kontrollü olduğu ancak topsuz oyunun oynandığı alan. zemin floor Genellikle parke, poliüretan gibi esnemeye müsait ve sporcuların sakatlanmasını önleyici malzemeden yapılmış maçların oynandığı düz alan. 19
Sözlük Dergisi İngilizce - Türkçe Dizin advancing the ball aerobic power agility air ball all-american team alley-oop anaerobic power arc asist assistant coach athlete, sportmen attempt baby hook backboard backcourt backcourt violation backdoor play backside forward backspin backup backup point guard ball control ball fake ball handling, possession ball hawk ball side ball, rock ballanced offense bang the boards bank shot baseball pass baseline drive baselines, end lines basket basket hanger basketball, roundball behind-the back pass belly up bench biddy basketball blind pass blocked shot blocking blowing a shot body up someone bonus bounce pass bowling pass box drill box out, block out topu rakip sahaya geçirme aerobik güç çeviklik topun çembere veya potaya değmemesi yıldızlar takımı havada smaç anaerobik güç kavisli top sayı pası yardımcı antrenör sporcu teşebbüs yarım çengel atış panya, pota geri saha geri saha ihlali ters taraf katı geri forvet terse elin dönüşü ilk beşte yer alanların yedeği yedek oyun kurucu top kontrolü top aldatması top hâkimiyeti top çalan savunmacı top tarafı top dengeli hücum ribaunt sonrası çıkış panyalı şut beyzbol pas dip çizgide top sürme dip çizgiler sepet hücuma yakın oyuncu basketbol arkadan tek el pas hücumun içine girme yedek oyuncu sırası çocuk ligi ters yöne pas bloke şut bloke etme şutu kaçırma vücut engellemesi prim yerden sektirme pas bovling pas kutu alıştırması ribaunt için pozisyon alma box-and-one boxer s shuffle break the ice breakaway brick shot bucket, rack, rim buffer zone bunny burn burning the nets bury buzzer buzzer beater carry the ball catching center circle center line center official charity stripe, free throw line, foul line chart chaser cheerleader chest pass chippie clear-out clogging the middle closely guarded coach coast to coast collapsing defense combine defense conditioning conference convert cool cool down corner corner shot court vision court, inbound crack the defense crash the boards criss-cross play cross-court pass crossover dribble curtain time cutting cylinder kutu ve bire bir savunma savunma hareketi ilk sayı hücumda top alma dengesiz atılan şut çember serbest atış bölgesi sayı olasılığı yüksek şut çembere doğru sayı yapma arka arkaya sayı uzak mesafeden sayı korna sesi periyot öncesi son sayı top taşıma top yakalama orta daire merkez çizgi merkez hakem serbest atış çizgisi çizelge saldırgan savunmacı ponpon kızlar göğüs pas yakın mesafeden şut toplu oyuncuya dörtlü savunma savunmanın potanın önünde toplanması yakın savunma antrenör uçtan uca kolaps savunma kombine savunma kondisyon konferans sayı yapmak soğukkanlı soğuma köşe çizgisi köşe şutu saha görüşü saha savunmayı çatlatmak potayı parçalamak ikili oyun çapraz pas el değiştirerek top sürme büyük sayı farkı kat etmek silindir 20