ISPARTA YÖRESİNDEN KAYNAKLANAN GÜLYAĞI ATIKSULARININ KİMYASAL OLARAK ARITILABİLİRLİĞİ Yaşar AVŞAR*, Uğur KURT*, İsmail TOSUN** ve Ahmet GÜNAY*** *Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Böl. İstanbul, **Süleyman, Demirel üniversitesi Çevre Mühendisliği Böl. Isparta, ***Antalya Büyükşehir Belediye Başkanlığı Çevre Koruma Daire Başkanlığı, Antalya ÖZET Türkiye de en çok gül üretimi Isparta da yapılmaktadır. Gül çiçeğinin işlenmesi esnasında, gül çiçeği miktarının yaklaşık 3 katı kadar su kullanılmaktadır. Isparta da gül çiçeğinin işlenmesi için gerekli su miktarı yıllık ortalama 36000 m 3 tür. Kullanılan suyun 2/3 ü ise atıksu olarak deşarj edilmektedir. Atıksu oluşumu, sadece gül mevsiminde, yılda 45 gün boyunca oluşmaktadır. Bu süreçte Isparta da ortalama 21100 m 3 proses atıksuyu çevreye verilmektedir. Bu prosesten kaynaklanan atıksuyun KOİ si 9500 mg/l ve BOİ si 4950 mg/l, TKN u 100 mg/l ve toplam fosforu 5 mg/l mertebesindedir. Bu çalışmada gülyağı proseslerinden ortaya çıkan atıksuların kirletici özellikleri deneysel olarak belirlenerek atıksuyun kimyasal yöntemlerle arıtılabilirliği araştırılacaktır. Anahtar Kelimeler: Gül yağı, Kimyasal arıtılabilirlik, Fenton CHEMICAL TREATABILITY OF ROSE OIL PROCESS WASTEWATER IN ISPARTA ABSTRACT Rose production is processed in Isparta generally. While rose flower is processed, about 3 times water is poured into the vessel. Therefore, the average annual required water for rose flower is 36000 m 3 in Isparta. The two third of the water is discharged to environment as wastewater measured 21000 m 3 during only 45 days in a year. The characteristics such as COD, BOD, TKN and TP of the wastewater from the process are 9500mg/l, 4950mg/l, 100mg/l and 5mg/l, respectively. In this study, the characteristics of wastewater from the
rose oil production process are going to be determined and then possible chemical treatment capability is going to be searched. Keywords: Rose oil, Chemical treatability, Fenton 1. GİRİŞ Kuzey Yarım Küresi nin çok soğuk iklime sahip olduğu bölgeleri hariç, dünyanın hemen her yerinde gül çiçeği yetiştirilmektedir. Gülyağı üretiminde önde gelen Türkiye ve Bulgaristan ı, Fas, Bağımsız Devletler Topluluğu, Meksika, İran, Hindistan, Güney Afrika, Suudi Arabistan ve Mısır izlemektedir [1]. 1990 yılı verilerine göre dünyada toplam gül çiçeği üretimi 40.000 ton olup ülkelere göre dağılımı Çizelge 1 de verilmiştir [2]. Çizelge 1. Dünya çapında ülkelere göre üretilen yıllık gül miktarları Ülkeler Üretim, ton Türkiye 22000 Bulgaristan 10400 Fas 3600 Meksika 1800 Bağımsız Devletler Topluluğu 1800 İran 450 Türkiye de gül çiçeği üretimi yapan iller ve hasat edilen ürün miktarları ise Şekil 1 de gösterilmiştir. Şekil 1 den görülebileceği gibi 1989 yılından itibaren gül çiçeği üretimi hızla artmış, Isparta ve Burdur illerinin dışında Denizli ile Afyon illerinde de üretime geçilmiştir. Isparta da üretilen gül çiçeği miktarı 1986-1999 yılları arasında ortalama 12000 ton/yıl civarındadır. 1999 yılı itibariyle Türkiye'deki gül çiçeği üretiminin % 62.4'ü Isparta'da, %31.4'ü Burdur ve kalan %6.1 i Afyon ve Denizli de gerçekleşmiştir. Gül çiçeği miktarı, to 25000 20000 15000 10000 5000 Isparta Burdur Afyon Denizli Toplam 0 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 Yıllar Şekil 1. Türkiye de hasat edilen gül çiçeği miktarları
Dünyanın en önemli gül yağı üreticileri sırasıyla Türkiye ve Bulgaristan dır. Türkiye deki üretimin %62 si Isparta da yapılmakta, %38 i ise Afyon, Burdur ve Denizli de gerçekleştirilmektedir. Isparta da gül çiçeği üretimi ortalama olarak 12000ton/yıl civarındadır. 1.1 Gülyağı prosesinin Türkiye de gülyağı üretiminde endüstriyel distilasyonların büyük bir kısmında 3000L lik bakır veya paslanmaz çelikten yapılmış imbikler kullanılır. Genellikle bir imbiğin kapasitesi 400-500kg çiçek ve 1500-2000L sudur. Kazanlara yüklenen gül çiçeği-su oranı 1/3 olarak ayarlanmaktadır (500kg gül çiçeği ve 1500L su). Kazanlara yükleme yapıldıktan sonra 2-3 atü de buhar verilir. Kazan içinde buharlaşan su ile sürüklenen yağ soğutucuya gelir. Soğutucunun ısısı 40ºC ye ayarlanır. Soğutucu paslanmaz çelikten yapılmış olup içinde helezon şeklinde borular ve su ceketi bulunmaktadır. Soğutucuya gelen su-yağ karışımı yoğunlaşır ve florentin kabının bağlı bulunduğu 200L lik kazanda toplanır. Distilasyon işlemi sonunda florentin kabında biriken yağ alınır. Bu yağa ham yağ, direk yağ veya birinci kalite yağ da denmektedir. Gül çiçeği işleme akım şeması Şekil 2'de gösterilmiştir. Şekil 2. Gülyağı üretim prosesi [3] Üretim ince gülyağı ve katı gülyağı (gül konkreti) olarak iki şekilde yapılmakla birlikte, büyük çoğunluğu ince gülyağı şeklindedir. İnce gülyağı üreten fabrikalarda, üretim esnasında yan ürün olarak gül suyu da üretilmektedir [3]. 1 kg gülyağı elde etmek için yaklaşık 3.5-4ton gül çiçeği, 1kg gül konkreti elde etmek için de yaklaşık 300-400kg gül çiçeği kullanılır [1].
Isparta ve civarındaki gül fabrikalarının 2000 yılı kapasite bilgileri Çizelge 2'de gösterilmiştir. Çizelge 2 de belirtilen işletmeler dışında bölgede küçük ölçekli işletmeler de mevcuttur. Çizelge 2. Isparta ve Civarında Bulunan Gül Fabrikalarının Kapasite Bilgileri Fabrika adı Ürün adı İmbik sayısı İşlenen gül çiçeği, (ton/gün) İşçi sayısı kişi/vard Yakaören F. Gülyağı 16+4 (2 ünite) 140 30 Kılıç F. (Keçiborlu) Gülyağı 8+2 50 25 Islamköy F. (Atabey) Gülyağı 10+2 80 20 Güneykent F. (Atabey) - 8+2 (2 ünite) 40 25 Aliköy Gül Konk. F. Konkret 3+1 15 24 P.Robertet ve Z.Konur Gülyağı Itriyat San. Ltd. Şti (Keçiborlu) Gülyağı, konkret 14 imbik 2 ekstraktör 25 40 Gürkan Halı ve Gülyağı 5 imbik - 12.5 25 San. A.Ş. 1 yağ kazanı Erçetin Gülyağı San. ve Gülyağı, konkret, 27 imbik 75 20 Tic. A.Ş. absolü Sebat Ticaret Hüseyin 5 imbik Gülyağı, konkret 15 15 Kınacı (Senir) 1 yağ kazanı Biolendes Gürkan A.Ş. Gülyağı, konkret - 75 -- 1.2 Gülyağı prosesi atıksuları Gül çiçeğinin işlenmesi esnasında, gül çiçeği miktarının yaklaşık 3 katı kadar su kullanılmaktadır. Isparta da gül çiçeğinin işlenmesi için gerekli su miktarı yıllık ortalama 36000 m 3 dolaylarındadır Kullanılan suyun yaklaşık 1/3 ü gül çiçeği tarafından absorblanmakta, 2/3 ü ise atıksu olarak deşarj edilmektedir. Atıksu oluşumu, sadece gül mevsiminde olup ve yılda 45 gün civarındadır. Bu süreçte Isparta da ortalama 21100 m 3 proses atık suyu çevreye verilmektedir. Bu prosesten kaynaklanan atıksuyun KOİ si 9500 mg/l ve BOİ si 4950 mg/l, TKN u 100 mg/l ve toplam fosforu 5 mg/l mertebesindedir. Yıllara göre oluşan posa ve atıksu miktarları Çizelge 3 te verilmiştir. Gülyağı fabrikalarında üretim sonrasında oluşan atıksular hiçbir önlem alınmaksızın çoğu işletmelerde kanalizasyona, dereye veya göle deşarj edilirken, bazı tesislerde ise çukurlarda toplanarak sızma ve buharlaştırma yoluyla uzaklaştırılmaktadır. Bundan dolayı gül sanayi atıksuları yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarını kirletmektedir. Çizelge 3. Oluşan posa ve atıksuyun yıllara göre dağılımı [4] Yıllar Atıksu, m 3 /yıl 1986 16184 1987 25506 1988 27508 1989 24239 1990 33155 1991 32529 1992 34563 1993 25297
1994 27008 1995 9943 1996 7241 1997 11065 1998 10480 1999 10775 Ortalama 21106 1.3 Gülyağı proses atıksularının arıtımı Atıksu için biyolojik faaliyet açısından toksik bileşenler içermesi, biyolojik olarak ayrışabilir maddelerin düşük olması ve sistemin kesikli çalışması gibi durumlarda kimyasal arıtma tercih edilebilmektedir [5]. Bunun yanında kimyasal arıtmanın, işletme kolaylığı, proses süresinin kısa olması ve biyolojik arıtmada yeterli düzeyde giderilemeyen renk ve bulanıklık gibi fiziksel parametrelerin giderilmesinde etkili sonuç vermesi diğer tercih sebeplerindendir [6]. Ayrıca atıksuyun kirlilik karakteristiği arttıkça, kimyasal uygulamanın daha etkili olduğu tespit edilen bir diğer özelliktir [7]. Ülkemizde, gül sanayi atıksuların arıtılması ile ilgili araştırma mevcut değildir. Bu çalışmada, gülyağı proses atıksularının sezonluk olması, atıksuların yüksek konsantrasyonlarda askıda katı madde içermesi ve prosesin kesikli işletilebilmesi gibi hususlar dikkate alınarak atıksuların arıtımı için kimyasal arıtma alternatifi araştırılacaktır. 2. BULGULAR Bu çalışmada, gülyağı prosesi atıksularının arıtılması ve optimum arıtma yöntemi değerlendirilecektir. Klasik kimyasal arıtmada kimyasal koagulant olarak alüm [Al 2 (SO 4 ) 3.14H 2 O], demir klorür [FeCl 3 ], Kireç [Ca(OH) 2 ], ve katyonik polielektrolit kullanılmıştır. Bu sayede uygun kimyasal madde ve dozunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Klasik kimyasal arıtmanın dışında ayrıca proses atıksuları için ileri kimyasal arıtma tekniklerinden fenton uygulamaları da denenmiştir. Gülyağı işleme tesisinden oluşan atıksuyun kimyasal arıtılabilirliğinin belirlenmesi için yapılan işlemler, laboratuar çalışmaları ölçeğinde gerçekleştirilmiştir. Laboratuar çalışmasında kullanılmak üzere gülyağı atıksu numunesi, Isparta dan gülyağı üretimi yapan bir fabrikadan temin edilmiştir. Elde edilen atıksu herhangi bir ön arıtmaya tabi tutulmadan direkt olarak fabrikadan üretim esnasında oluşan nihai atıksu niteliğindedir. Isparta daki fabrikadan alınan atıksu örneği Y.T.Ü Çevre Mühendisliği Bölümü laboratuarına 1 gün ara ile getirilmiş ve laboratuarda, atıksu karekterizasyonunu belirleme ve jar test çalışmaları başlatılmıştır. 2.1 Deneysel sonuçlar 2.1.1 Klasik kimyasal arıtma Gülyağı atıksularının arıtılabilirlik çalışmalarının başında atığın kirletici karekterizasyonunun belirlenmesi yapılmıştır. Buna göre atıksuya ait kimyasal analiz sonuçları AWWA 19th Eddition Standard Metotlarına [8] göre yapılmış ve sonuçlar Çizelge 4 de verilmiştir.
Çizelge 4. Gülyağı işleme tesisinden kaynaklanan atıksuya ait kimyasal özellikler [9]. Parametre Değer ph 4,1 Bulanıklık, NTU 750 KOİ, mg/l 9500 BOİ 5, mg/l 4950 NH 3 -N, mg/l 15,9 TKN, mg/l 143,4 Top. P, mg/l 13,7 TKM mg/l 7960 AKM, mg/l 525 Gülyağı atıksularının kimyasal arıtılabilirliğinde kullanılan kimyasalların tamamı için kirletici giderme verimleri, yapılan deneysel çalışmalarla araştırılmıştır. Gülyağı atıksuyunun kimyasal arıtılması çalışmalarında farklı kirletici parametreleri için farklı sonuçlar elde edilmiştir. Şekil 3 te verilen ve laboratuarda denenen jar test çalışmaları neticesinde, kirletici parametrelere ait en yüksek oranda giderme verimlerinin elde edildiği farklı kimyasallar ve bunlara ait uygulamalar Çizelge 5 te verilmiştir. Koagülant İlavesi Çöktürme 1 lt. Numune 100 devir/dk t= 60 san. 30 devir/dk t = 20 dk. Şekil 3 Jar test prosedürünün akım şeması 0 devir/dk t = 25 dk. Çizelge 5. En yüksek oranda giderme verimlerinin elde edildiği farklı kimyasal ve dozları Parametre Optimum kimyasal dozu Giderme verimi KOİ, mg/l Alüm, 550mg/l % 29 TKN, mg/l FeCI 3.6H 2 O, 450 mg/l % 52.5 TP, mg/l Alüm, 450mg/l % 83.2 AKM, mg/l Alüm, 500 mg/l % 89.1 Bulanıklık, NTU Alüm, 550mg/L %92 Laboratuarda yapılan klasik kimyasal arıtma (jar test) çalışmalarından, kireç [Ca(OH) 2 ] uygulamalarının yukarıda verilen parametrelerin giderilmesinde yeterli bir verim sağlayamadığı gözlemlenmiştir. Elde edilen sonuçlar göstermiştir ki, Alüm [Al 2 (SO 4 ) 3.18H 2 O] çalışması, FeCl 3.6H 2 O ve Ca(OH) 2 uygulamalarına göre daha iyi sonuç vermektedir. Bu amaçla 550 mg/l alüm dozlaması en optimum kimyasal doz olarak belirlenmiştir. Fakat buna rağmen elde edilen verimin düşük olması ve
kullanılacak kimyasal dozun ekonomik olmayışı nedeni ile çalışmada ileri kimyasal arıtma alternatifi araştırılmıştır. 2.1.2 İleri kimyasal arıtma yöntemi (Fenton uygulamaları) Özellikle literatürde fenton uygulamalarının güçlü bir oksidasyon prosesi olması nedeni ile kimyasal arıtmada çok tercih edildiği bilinmektedir [10]. Dolayısı ile bu çalışmada klasik kimyasal arıtmaya alternatif olarak, atıksu içerisinde yeterli miktarda demir iyonu konsantrasyonunun sağlanması ile optimum ph ve optimum hidrojen peroksit (H 2 O 2 ) kullanımı ile ileri kimyasal arıtma prosesi olan fenton uygulamaları araştırılmış ve elde edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir. 2.1.2.1. H 2 O 2 optimizasyonu (sabit Fe konsantrasyonu) Ham atık su, 200mg FeSO 4.7H 2 O/200ml ham numune olacak şekilde fenton uygulamasına tabi tutulmuştur. Gerekli oksidasyon süresini belirlemek amacı ile, 4 saat sonra numuneler için yüksek ph da (ph~8-9) Fe iyonlarının çöktürülmesi ile (Kireç ve polielekrolit) KOİ giderme verimi izlenerek sonuçlar Şekil 4 de verilmiştir. Aynı çalışma için 24 saat jar test uygulamasından sonrasında aynı uygulamalar ile KOİ giderme verimi ise Şekil 5 de verilmiştir. KOI giderme verimi, % 100 90 80 70 60 50 40 30 Üst faz KOI miktarı, mg/l 20 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 H2O2 miktarı, ml Şekil 4. H 2 O 2 optimizasyon çalışması (üst faz için (4saatlik)) KOI giderme verimi, % 100 90 80 70 60 50 40 30 Üst faz için KOI değeri, mg/l 20 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 7 7,5 8 8,5 9 9,5 10 H2O2 miktarı, ml Şekil 5. H 2 O 2 optimizasyon çalışması, (üst faz (24saatlik))
Şekil 5 ten de görüleceği üzere 200 mg Fe konsantrasyonu için 5 ml H 2 O 2 konsantrasyonu 24 saat jar test uygulaması için yaklaşık olarak % 66,5 KOİ giderme verimi sağlarken deneyin ilk zamanlarında (4 saatlik) bu değerin oldukça düşük kaldığı belirlenmiştir. Atıksu için 5 ml H 2 O 2 konsantrasyonunun optimum doz olduğu bu çalışma ile belirlenmiştir. 2.1.2.2 FeSO 4 optimizasyonu, 5ml H 2 O 2 sabit konsantrasyonla 200ml hacminde 5 ayrı numune kabına konulan ham atıksular sırası ile farklı FeSO 4 miktarlarına (FeSO 4 kullanılmadan, 100, 200, 300, 400 mgr) karşılık sabit H 2 O 2 konsantrasyonlarına (5ml sabit H 2 O 2 konsantrasyonu) tabi tutulmuşlardır. 1 ve 3 saatlik jar test çalışması sonrası elde edilen numuneler kireçle ph~8-9 yapılarak Fe iyonları çöktürüldü ve üst fazda KOİ değişimleri aşağıda Şekil 6 ve Şekil 7 de verilmiştir. 100 90 Üst faz, için KOI değeri, mg/l KOI giderme verimi, % 80 70 60 50 40 30 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 FeSO4 miktarı, mgr Şekil 6. FeSO 4 optimizasyonunda üst faz için (1saatlik) KOI giderme verimi, % 100 90 80 70 60 50 40 Üst faz, için KOI değeri, mg/l 30 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 FeSO4 miktarı, mgr Şekil 7. FeSO 4 optimizasyonunda üst faz için (3saatlik) Şekil 6 ve Şekil 7 den görüldüğü gibi sistemin arıtma verimi tamamen deneyin süresi ile ilgili olup bu konuda 5 ml H 2 O 2 için optimum Fe dozunun 1 saat için 400 mg ile %71,2 iken deney süresinin 3 saate çıkarılması ile optimum Fe dozunun 200 mg a düştüğü (KOİ giderme verimi %65,7) belirlenmiştir.
2.1.2.3 Kademeli fenton uygulaması Çalışmanın bir diğer aşamasında ise yaklaşık optimum dozların belirlenmesinden sonra sisteme kademeli fenton uygulaması denemesi gerçekleştirilmiştir. İki farklı kapta 500 ml direkt ham su alındı ve iki farklı uygulamaya tabi tutuldu. Kademeli fenton uygulaması için yapılan deneysel hazırlıklar aşağıda Çizelge6 da verilmiştir. Çizelge 6. Kademeli fenton uygulaması Uygulama Numune A B I 50 mg FeSO 4.7H 2 O+1,25 ml H 2 O 2 100 mg FeSO 4.7H 2 O+1,25 ml H 2 O 2 Karıştırmanın 60. dakikasında H 2 O 2 miktarının tükenmesi ile I (B) uygulamasına 1,25 ml H 2 O 2 ilavesi yapıldı. Çalışmanın 90. dakikasında ise I (A) uygulamasına 50 mg FeSO 4.7H 2 O ile 1,25 ml H 2 O 2 ilaveleri yapıldı. Sonra tüm numuneler Kireç+PE uygulamalarına tabi tutuldu ve üst fazdan numuneler alınarak KOI değerleri belirlendi. Buna göre elde edilen KOI değişimleri aşağıda Çizelge 7 de verilmiştir. Çizelge 7. Kademeli fenton uygulaması sonrası elde edilen arıtma verimleri Numune KOİ değeri, KOİ giderme verimi, mg/l % I (A): 500ml numune ve Kademeli fenton (50+50mgFeSO 4 ve 1,25+1,25 ml H 2 O 2 ) +Kireç+PE 2230 76,5 I (B): 500ml numune ve Kademeli fenton (100mgFeSO 4 +1,25+1,25 ml H 2 O 2 )fenton+kireç+pe 2290 75,9 Kademeli fenton çalışmasından elde edilen veriler ışığında, 1L ham gül atıksuyu için gerekli olan optimum Fe konsantrasyonunun 100 mg değerine ve gerekli optimum H 2 O 2 konsantrasyonunu ise 5 ml olduğu belirlenmiştir. Bu verilerle kademeli fenton uygulamasının daha başarılı bir arıtma verimi sağladığı belirlenmiştir. Kademeli fenton uygulaması ile (200mg FeSO 4 ve 5ml H 2 O 2 ) atıksuyun KOİ değerinde %76,5 lere varan bir giderim sağlandığı belirlenmiştir. Bu verim zaten fenton uygulamalarından elde edilen yüksek oranda bir giderme verimini ifade etmektedir. 3. SONUÇ Gülyağı atıksularının kimyasal olarak arıtılabilirliği çalışmasında elde edilen bulgular, özellikle klasik kimyasal arıtma yöntemleri ile istenilen oranda arıtma veriminin sağlanamayacağını ortaya çıkarmıştır. Özellikle Çizelge 1 in incelenmesi ile atıksu içerisinde bulunan çözünmüş katı madde miktarının oldukça yüksek oluşu, klasik kimyasal koagülantlar ile istenilen düzeyde arıtımın gerçekleştirilmesine engel olmaktadır. Güçlü oksidant olması nedeni ile, çalışmada ileri kimyasal yöntemlerinden olan fenton uygulaması gerçekleştirilmiştir. Ve en uygun çalışma biçimi olarak kademeli fenton uygulamasının 100 mg Fe iyonu konsantrasyonu ile birlikte 5 ml H 2 O 2 miktarının
optimum dozlar olduğu belirlenmiştir. Bu durumda KOİ gideriminde %76,5 gibi yüksek düzeyde bir arıtma verimi sağlanmıştır. Her ne kadar kimyasal arıtma ile %76,5 gibi yüksek oranda bir verim eldesi mümkün olmuş ise de bu şartlarda çıkış suyunda 2230 mg/l civarında bir KOİ kaldığı, bu değerin de Su kirliliği Kontrol Yönetmeliği ne göre deşarj limitlerinin üzerinde olduğunu göstermektedir. Gülyağı üretiminin yılın sadece 45 gün gibi kısa bir döneminde yapılıyor olması, kimyasal arıtma ile elde edilen giderme verimi ile herhangi bir ikincil arıtım yapman çıkış suyunun şehir şebekesine belirli oranlarda katılması ile evsel atıksu arıtma tesisine gelmesi bir arıtma alternatifi olarak düşünülebilir. Veya biyolojik arıtma gibi ikincil bir arıtma sisteminin dizayn edilmesi ile gülyağı atıksularının kimyasal arıtma sonrası kanala deşarj edilebilir limitlere çekilmesi de olası alternatifler arasında düşünülebilir. Bu çalışma ile gülyağı atıksularının arıtılabilirliğinde iki kademeli bir arıtmanın (kimyasal ve biyolojik) da alternatif olarak düşünülebileceği gerçeği ortaya çıkmış olmaktadır. KAYNAKLAR [1]. M. Kürkçüoğlu, 1988, Türk gülyağının üretimi ve özelliklerinin tespiti, Y.Lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. [2]. S. Kazaz, 1997, Hasat zamanı ve Hasat Sonrasının Bekleme sürelerinin yağ gülünde (Rosa damascena Mill.) yağ miktarı ve kalitesine etkileri üzerine bir araştırma, Y.Lisans tezi, SDÜ Fen Bil. Ens., Isparta. [3]. Ö. Özcan, 1998, Isparta İli ve Çevresinde Gül Tarımı ve Türkiye Ekonomisine Katkısı, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bil. Ens., İstanbul. [4]. İ. Tosun, 2003, Gül İşleme Posasının Evsel Katı Atıklarla Birlikte Kompostlaşabilirliği, Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. [5]. L. Semerjian and G. M. Ayoub, 2001, High-pH-magnesium coagulation-floculation in wastewater treatment, Advances in Enviromental Research, s.1-15. [6]. A. Bes-Piá, J. A. Mendoza-Roca, M. I. Alcaina-Miranda, A. Iborra-Clar and M. I. Iborra-Clar, 2002, Reuse of wastewater of the textile industry after its treatment with a combination of physico-chemical treatment and membrane Technologies, Desalination, Volume 149, Issues 1-3, 10 September 2002, Pages 169-174 [7]. E. Debik, A. Demir, A. Günay, İ. Toröz, 1999, "Kimyasal Arıtmanın Evsel Atıksulardaki Kirleticilerin Partiküler ve Çözünmüş Kısımlarını Giderme Verimine Etkisi", Türkiye'de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu. [8]. AWWA, 1995, Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, 19 th Edition. [9]. Y. Avşar, U. Kurt, İ. Tosun, A. Günay, 2005, Gülyağı Prosesi Atıksularının Kimyasal Arıtılabilirliği Y.T.Ü Araştırma Fonu Projesi, Proje No: 24-05-02-01. [10]. H. Lin. Sheng, D. J. Chang, 2003, Fenton oxidation and sequencing batch reactor (SBR) treatments of high-strength semiconductor wastewater, Desalination 154 107-116.