MAKALELER İMAR PARA CEZALARI (YENİ DÜZENLEMELER IŞIĞINDA) İmar para cezaları; 3194 sayılı İmar Kanununun 42 inci Maddesinin Anayasa Mahkemesince iptal edilerek, Resmi Gazetenin 5 Kasım 2008 tarihinde yayımlanması ile duraksamaya uğramıştı. İptal edilen madde yerine, Yüksek Yargı ca verilen 4 aylık süre içinde yeni yasal düzenleme yapılamamış, aradan bir yılı aşkın bir süre geçtikten sonra T.B.M.M. inde kabul edilen 5940 sayılı Yasa, 17 Aralık 2009 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Düzenlenen yeni 42 inci madde ile Anayasa Mahkemesinin iptal nedenleri olan imar para cezasında alt ve üst sınırların gösterildiği, bu alan içinde cezayı uygulama yetkisinin idareye bırakıldığı, ancak alt ve üst sınırlar arasında yaklaşık elli kat olan genişliğin uygulamada, yorum ve değerlendirme farklılıklarına dayalı olarak eşitsizliğe yol açabilecek nitelikte olması ve idarenin ceza uygulama işlemi kurarken gözeteceği yapının, taşkın, heyelan, kaya düşmesi gibi afet alanlarında bulunan, sıhhi ve jeolojik mahsurları olan veya bunlar gibi tehlikeli durumlar göstermesi nedeniyle imar planlarına veya ilgili idarelerce hazırlanmış, onaylanmış raporlara göre yapılması yasak olan alanlara, imar planlarında umumi hizmet alanlarına, kamu tesis alanlarına ve yapı sahibine ait olmayan alanlara yapılması; hangi amaçla yapıldığı, büyüklüğü ve konut, ticari, sanayi, otel, akaryakıt istasyonu gibi niteliği; fen ve sağlık kurallarına aykırılık taşıması; içinde oturacak veya çalışacak kişiler için tehlike oluşturması; çevresinde ya da aynı bölgede emsal yapılar için uygulanan imar para cezaları; kente ve çevreye etkisi; bitmiş ve kullanılır durumda olması gibi ölçütlerin açık, belirgin ve somut olarak Kanunda yer almadığı hususlarını giderici nitelikte hazırlanmış, ancak bu düzenleme de uygulamada aşağıda açıklanmaya çalışılacağı gibi bazı tereddütleri ve kişilere göre farklılıkları da beraberinde getirmiştir. Cemal İŞLEYİCİ Harita ve Kadastro Mühendisi Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar Dairesi E. Başkanı ODTÜ Öğretim Görevlisi Kanun un İdari müeyyideler başlıklı 42 inci maddesi Bu maddede belirtilen ve imar mevzuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyideler uygulanır. Ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapının sahibine, yapı müteahhidine veya aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere yapının mülkiyet durumuna, bulunduğu alanın özelliğine, durumuna, niteliğine ve sınıfına, yerleşmeye ve çevreye etkisine, can ve mal emniyetini tehdit edip etmediğine ve aykırılığın büyüklüğüne göre, beşyüz Türk Lirasından az olmamak üzere, aşağıdaki şekilde hesaplanan idari para cezaları uygulanır: a) Bakanlıkça belirlenen yapı sınıflarına ve gruplarına göre yapının inşaat alanı üzerinden hesaplanmak üzere, mevzuata 14
AYLIK HABER, YORUM, BİLGİ AKTÜALİTE VE MEVZUAT aykırılığın her bir metrekaresi için; 1) I. sınıf A grubu yapılara üç, B grubu yapılara beş Türk Lirası, 2) II. sınıf A grubu yapılara sekiz, B grubu yapılara onbir Türk Lirası, 3) III. sınıf A grubu yapılara onsekiz, B grubu yapılara yirmi Türk Lirası, 4) IV. sınıf A grubu yapılara yirmiüç, B grubu yapılara yirmibeş, C grubu yapılara otuzbir Türk Lirası, 5) V. sınıf A grubu yapılara otuzsekiz, B grubu yapılara kırkaltı, C grubu yapılara elliiki, D grubu yapılara altmışüç Türk Lirası, idari para cezası verilir. Bu miktarlar her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında bir Türk Lirasının küsuru da dikkate alınmak suretiyle artırılarak uygulanır. b) Mevzuata aykırılığı yapı inşaat alanı üzerinden hesaplanması mümkün olmayan, yapının cephelerini ve diğer yapı elemanlarını değiştiren veya yapı malzemesi için öngörülen gereklere aykırı bulunan uygulamalar için, Bakanlıkça yayımlanan ve aykırılığa konu imalatın tespiti tarihinde yürürlükte bulunan birim fiyat listesine göre ilgili idarece belirlenen bedelin % 20 si kadar idari para cezası verilir. c) (a) ve (b) bentlerine göre cezalandırmayı gerektiren aykırılığa konu yapı; 1) Hisseli parselde diğer maliklerin muvafakati alınmaksızın yapılmış ise cezanın % 30 u, 2) Kamuya veya başkasına ait bir parselde yapılmış ise cezanın % 40 ı, 3) Uygulama imar planında veya parselasyon planında Kamu Tesisi Alanı veya Umumî Hizmet Alanı olarak belirlenmiş bir alanda yapılmış ise cezanın % 60 ı, 4) Mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ediyor ise cezanın % 100 ü, 5) Uygulama imar planı bulunan bir alanda yapılmış ise cezanın % 20 si, 6) Yapılaşmaya yasaklanmış bir alanda yapılmış ise cezanın % 80 i, 7) Özel kanunlar ile belirlenmiş özel imar rejimine tabi bir alanda yapılmış ise cezanın % 50 si, 8) Ruhsatsız ise cezanın % 180 i, 9) Ruhsatı hükümsüz hale gelmesine rağmen inşaatı sürdürülüyor ise cezanın % 50 si, 10) Yapı kullanma izin belgesi alınmış olmakla birlikte, ruhsat alınmaksızın yeni inşaî faaliyete konu ise cezanın % 100 ü, 11) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılmıyor ise cezanın % 10 u, 12) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılıyor ise cezanın % 20 si, 13) Çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor ise cezanın % 20 si, (a) ve (b) bentlerinde belirtilen şekilde tespit edilen para cezalarının miktarına göre ayrı ayrı hesap edilerek ilave olunur. Para cezalarına konu olan alanın hesaplanmasında, aykırılıktan etkilenen alan dikkate alınır. 18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerde belirtilen mükellefiyetleri yerine getirmeyen veya bu maddelere aykırı davranan yapı veya parsel sahibine, harita, plan, etüt ve proje müelliflerine, fenni mesullere, yapı müteahhidine ve şantiye şefine, ilgisine göre ayrı ayrı olmak üzere ikibin Türk Lirası, bu fiillerin çevre ve sağlık şartlarına aykırı olması halinde dörtbin Türk Lirası, can ve mal emniyetini tehdit etmesi halinde altıbin Türk Lirası idari para cezası verilir. Yapıldığı tarih itibarıyla plana ve mevzuata uygun olmakla beraber, mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği ilgili idare veya mahkeme kararı ile tespit olunan yapılara, ilgili idarenin yazılı ikazına rağmen idarece tanınan süre içinde takviyede bulunmayan veya bu yapıları 39 uncu madde uyarınca yıkmayan yapı sahibine onbin Türk Lirası idari para cezası verilir. 27 nci maddeye göre il özel idaresince belirlenmiş köy yerleşme alanı sınırları içinde köyün nüfusuna kayıtlı olan ve köyde sürekli oturanlar tarafından, projeleri il özel idaresince incelenerek fen, sanat ve sağlık şartlarına uygun olmasına rağmen muhtarlık izni olmaksızın konut ve zatî maksatlı tarım ve hayvancılık yapısı inşa edilmesi halinde yapı sahibine üçyüz Türk 15
MAKALELER Lirası idari para cezası verilir. Bu yapılardaki diğer aykırılıklar ve ruhsata tabi tarım ve hayvancılık maksatlı yapılardaki aykırılıklar için verilecek olan idari para cezası, üçyüz Türk Lirasından az olmamak üzere, ikinci fıkraya göre hesaplanan toplam ceza miktarının beşte biri olarak uygulanır. Yukarıdaki fıkralarda belirtilen fiil ve hallerin, yapının inşa edilmesi süreci içinde tekrarı halinde, idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanır. Yukarıdaki fıkralar uyarınca tahsil olunan idari para cezaları, aynı fiil nedeniyle 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 184 üncü maddesine göre mahkûm olanlara faizsiz olarak iade edilir. Yapının bu Kanuna, ilgili diğer mevzuata, plana, ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere uygun hale getirilmesi için idarenin yazılı izni dahilinde yapılan iş ve işlemler mühür bozma suçu teşkil etmez. Müelliflerin, fenni mesul mimar ve mühendislerin, yapı müteahhitlerinin, şantiye şefi mimar ve mühendislerin, imar mevzuatına aykırı fiillerinden dolayı verilen cezaları ve haklarındaki kesinleşmiş mahkeme kararları, kendi kayıtlarına işlenmek ve ilgili mevzuata göre cezai işlem yapılmak üzere, üyesi bulundukları meslek odasına ve Bakanlığa ilgili idarece bildirilir. Bu kişiler, verilen ceza süresi içinde yeni bir iş üstlenemez. Yapı müteahhidinin yetki belgesi; a) Yapım işinin ruhsata ve ruhsat eki etüt ve projelere aykırı olarak gerçekleştirilmesi ve 32 nci maddeye göre verilen süre içinde aykırılığın giderilmemesi halinde beş yıl, b) Yapım işinde ruhsat eki etüt ve projelere aykırı olarak gerçekleştirilen imalatın can ve mal güvenliğini tehdit etmesi halinde on yıl, c) Bakanlıkça olumsuz kayıt değerlendirmesi yapılan hallerde bir yıl, süreyle Bakanlıkça iptal edilir. Yapı müteahhidinin, yapım işlerinden doğan vergi ve sigorta primi borçlarını ödememesi ve diğer sorumluluklarını yerine getirmemesi hallerinde yetki belgesi bir yıldan az olmamak üzere Bakanlıkça iptal edilir ve bunlara sorumluluklarını yerine getirinceye kadar yeni yetki belgesi düzenlenmez. Yetki belgesi iptal edilen yapı müteahhidi yeni yetki belgesi düzenleninceye kadar yeni iş üstlenemez, ancak mevcut işlerini tamamlar. Yetki belgeli yapı müteahhidi olmaksızın başlanılan yapının ruhsatı iptal edilir ve yapı mühürlenir. Şeklindedir. 10 fıkradan oluşan ve İdari Müeyyideler başlıklı yeni 42 inci Madde fıkralarını; TBMM sunulan Genel ve Madde Gerekçeleri ile seminer ve konferanslarımızdaki uygulayıcı teknik ve hukukçu katılımcıların soru ve görüşleri ışığında irdelersek; 1 inci Fıkra ile idari para cezası verme yetkisine sahip Encümenler (Belediye ve mücavir alan hudutları içinde Belediye Encümeni, dışında ise İl Encümeni) değişiklikten önce imar para cezasına ilişkin karar verme aşamasında bir süre ile kısıtlı değildi. Ancak yeni düzenleme ile tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince. idari müeyyideler uygulanır hükmü getirildiğinden, 32 inci maddeye göre, ruhsat alınmadan yapıya başlandığı veya ruhsat ve eklerine aykırı yapı yapıldığının tespit edilmesini müteakip, zaman geçirmeden idari müeyyidelerin (para cezaları) uygulanması için -inşaatın o andaki durumu tespiti, yapının mühürlenerek inşaatın durdurulması ve yapı tatil zaptının yapı yerine asılması, bir nüshasının da muhtara bırakılması işlemlerinde sonra - konunun zaman geçirmeden Encümene havale edilmesi gerekmektedir. 2 inci Fıkrada; Ruhsat alınmaksızın veya ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere veya imar mevzuatına aykırı olarak yapılan yapının sahibine, yapı müteahhidine veya aykırılığı altı iş günü içinde idareye bildirmeyen ilgili fenni mesullere, ayrı ayrı idari para cezası verileceği ve miktarının 500 ( beşyüz ) Tl {2010 yılı için 511 } den az olamayacağı belirtilmiş, a,b,c alt bentlerinde de, yapının durumuna göre ceza miktarının nasıl belirleneceği açıklanmıştır. (a) bendinde; öncelikle mevzuata aykırı yapının Sınıfının ve Grubunun belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü bu bentte birim ceza miktarları, her 16
AYLIK HABER, YORUM, BİLGİ AKTÜALİTE VE MEVZUAT yıl Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca belirlenip Resmi Gazetede ilan edilen Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ lerde çeşitli yapılar için SINIF ve GRUBA göre belirlenmektedir. Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca belirlenip 1 Nisan 2010 tarihli Resmi Gazetede ilan edilen yapıları sınıf ve grubuna göre tasnif eden tabloya, 5940 sayılı Kanun ile getirilen 3 ila 63 TL arasındaki değerler ilave edildiğinde; aşağıdaki tablo karşımıza çıkmaktadır. YAPININ MİMARLIK HİZ- METL E R İ N E E S A S O L A N SINIFI TL I. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR. 3 m yüksekliğe kadar kagir ve betonarme istinat ve bahçe duvarları. Basit kümes ve basit tarım yapıları. Plastik örtülü seralar. Mevcut yapılar arası bağlantı-geçiş yolları. Baraka veya geçici kullanımı olan küçük yapılar. Yardımcı yapılar (Müştemilat). Gölgelikler-çardaklar. Üstü kapalı yanları açık teneffüs, oyun gösteri alanları İçin. 3,00 (2010 yılı için 3,066 ) B GRUBU YAPILAR. Cam örtülü seralar. Basit padok, büyük ve küçük baş hayvan ağılları. Su depoları. İş yeri depoları İçin. 5,00 (2010 yılı için 5,110 ) II. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR. Kuleler, ayaklı su depoları. Palplanj ve ankrajlı perde ve istinat duvarları. Kayıkhane İçin. 8,00 (2010 yılı için 8,176 ) B GRUBU YAPILAR. Pnömatik ve şişirme yapılar. Hangar yapıları (Uçak bakım ve onarım amaçlı). Tek katlı ofisler, dükkan ve basit atölyeler. Semt sahaları, küçük semt parkları, çocuk oyun alanları ve müştemilatları. Tarım, endüstri ve sanayi yapıları (Tek katlı, bodrum ve asma katı da olabilen prefabrik beton ve çelik depo ve atölyeler, tesisat ağırlıklı ağıllar, fidan yetiştirme ve bekletme tesisleri). Yat bakım ve onarım atölyeleri, çekek yerleri. Jeoloji, botanik ve tema parkları. Mezbahalar İçin 11,00 (2010 yılı için 11,242 ) III. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR. Okul ve mahalle spor tesisleri (Temel eğitim okullarının veya işletme ve tesislerin spor salonları, jimnastik salonları, semt salonları). Katlı garajlar. Hobi ve oyun salonları. Ticari bürolar (üç kata kadar -üç kat dahil- asansörsüz ve kalorifersiz). Alışveriş merkezleri (semt pazarları, küçük ve büyük hal binaları, marketler. v.b.). Basımevleri, matbaalar. Soğuk hava depoları. Konutlar (dört kata kadar -dört kat dahil- asansörsüz ve kalorifersiz). Akaryakıt ve gaz istasyonları. Kampingler. Küçük sanayi tesisleri (Donanımlı atölyeler, ticarethane, dükkan, imalathane, dökümhane). Semt postaneleri İçin. 18,00 (2010 yılı için 18,396 ) B GRUBU YAPILAR. Kreş-Gündüz bakımevleri. Entegre tarımsal endüstri yapıları. İdari binalar (ilçe tipi hükümet konakları, vergi daireleri). Gençlik Merkezleri 17
MAKALELER. Belediyeler ve çeşitli amaçlı kamu binaları. Lokanta, kafeterya ve yemekhaneler. Temel eğitim okulları. Küçük kitaplık ve benzeri kültür tesisleri. Jandarma ve emniyet karakol binaları. Sağlık tesisleri (sağlık ocakları, kamu sağlık dispanserleri, sağlık evleri, sağlık merkezleri). Ticari bürolar (Kaloriferli veya asansörlü). Halk evleri. Pansiyonlar. 150 kişiye kadar cezaevleri. Fuarlar. Sergi salonları. Konutlar (asansörlü ve/veya kaloriferli). Marinalar. Gece kulübü, diskotekler. İtfaiye kurtarma istasyonları. Misafirhaneler. Büyük çiftlik yapıları İçin.. 20,00 (2010 yılı için 20,440 ) IV. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR. Özelliği olan büyük okul yapıları (Spor salonu, konferans salonu ve ek tesisleri olan eğitim yapıları). Poliklinikler ve benzeri sağlık yapıları (Hastaneler hariç). Liman binaları. İl tipi hükümet konakları (Büyük idare ve Büyükşehir belediye binaları). Ticari Bürolar (Asansörlü ve kaloriferli). 150 kişiyi geçen cezaevleri. Kaplıcalar, şifa evleri vb. termal tesisleri. İbadethaneler (Dini yapılar, 1000 kişiye kadar). Entegre sanayi tesisleri. Aqua parklar. Müstakil spor köyleri (Yüzme havuzları, spor salonları ve stadları bulunan). Yaşlılar Huzurevi, kimsesiz çocuk yuvaları, yetiştirme yurtları. Büyük alışveriş merkezleri. Yüksek okullar ve eğitim enstitüleri. Apartman tipi konutlar (Bina yüksekliği 21.50 m. yi aşan, asansörlü ve/veya kaloriferli). Oteller (1 ve 2 yıldızlı) İçin. 23,00 (2010 yılı için 23,506 ) B GRUBU YAPILAR. İş Merkezleri. Araştırma binaları ve laboratuarlar. Metro istasyonları. Stadyum, spor salonları ve yüzme havuzları. Büyük postaneler (merkez postaneleri). Otobüs terminalleri. Satış ve sergi binaları (showroomlar). Eğlence amaçlı yapılar (çok amaçlı toplantı, eğlence ve düğün salonları). Banka binaları. Normal radyo ve televizyon binaları. Özelliği olan genel sığınaklar. Özellikli müstakil konutlar (villalar, teras evleri, dağ evleri, kaymakam evi) İçin. 25,00 (2010 yılı için 25,550 ) C GRUBU YAPILAR. Büyük kütüphaneler ve kültür yapıları. Bakanlık binaları. Yüksek öğrenim yurtları. Arşiv binaları. Radyoaktif korumalı depolar. Büyük Adliye Sarayları. Otel (3 yıldızlı) ve moteller. Rehabilitasyon ve tedavi merkezleri İçin 31,00 (2010 yılı için 31,682 ) V. SINIF YAPILAR A GRUBU YAPILAR. Radyo-Tv İstasyonları. Özelliği olan askeri yapılar ve orduevi. Büyükelçilik yapıları, vali konakları ve 600 m2 üzerindeki özel konutlar. Borsa binaları. Üniversite kampüsleri. Yüksekliği 50,50m yi aşan yapılar. Alışveriş kompleksleri (İçerisinde sinema, tiyatro, sergi salonu, kafe, 18
AYLIK HABER, YORUM, BİLGİ AKTÜALİTE VE MEVZUAT restoran, market, v.b. bulunan) İçin.. 38,00 (2010 yılı için 38,836 ) B GRUBU YAPILAR. Kongre merkezleri. Müze, sergi kütüphane kompleksleri. Olimpik spor tesisleri - hipodromlar. Bilimsel araştırma merkezleri, AR- GE binaları. Hastaneler. Havaalanları. İbadethaneler (Dini yapılar, 1000 kişinin üzerinde). Oteller (4 yıldızlı) İçin. 46,00 (2010 yılı için 47,012 ) C GRUBU YAPILAR. Üst donanımlı kompleks oteller ve tatil köyleri (5 yıldızlı). Büyük radyo ve televizyon binaları İçin.. 52,00 (2010 yılı için 53,144 ) D GRUBU YAPILAR. Opera, tiyatro bale yapıları, konser salonları ve kompleksleri. Restore edilecek yapılar ve tarihi ve eski eser niteliğinde olup, yıkılarak orijinaline uygun olarak yapılan yapılar İçin.. 63,00 (2010 yılı için 64,386 ) Bu tabloya rakamlar, yasa hükmüne uygun olarak bir Türk Lirasının küsuru da dikkate alınmak suretiyle artırılarak aktarılmış olup, yeniden Değerleme Oranında artırıldıktan sonra çıkan rakamda, virgülden sonraki üçüncü hanelerde 5 den az olanlarda herhangi bir atma veya 5 ve fazlası için tama getirme( iblağ) işlemi yapılmamış, rakamlar aynen alınmıştır. Çünkü; bu rakamlar tahsilat yapılacak son rakam olmayıp, belli rakamlarla çarpma ve toplamanın tabanı ( temel rakamı ) olacağından, virgülden sonra 3 üncü rakamın kaldırılması ile ilgililerden yasa gereği alınması gerekenden daha az veya daha çok tahsilat yapılması demektir ki böyle bir işlem yargı tarafından iptal nedeni olabilir. Mevzuata aykırı yapının alanı ile yapı sınıfı ve grubuna göre yukarıda belirtilen rakam çarpılmak suretiylei idari para cezasının ilk aşaması tamamlanmış olur. Mevzuata aykırı yapının alanının hesaplanması, aykırılıktan etkilenen alan dikkate alınır. Hükmüne uygun olmalıdır. Ancak uygulamada alanın hesabında farklı görüşler ortaya çıkmaktadır. Bu konuya ilişkin madde gerekçesinde aynen yapıdaki mevzuata aykırılık, kapladığı alan dışında, aynı zamanda yapının tamamını ya da bir bölümünü de etkiliyor ise para cezalarına konu alanın hesaplanmasında, aykırılıktan etkilenen alanın dikkate alınacağı hükme bağlanmıştır. İfadesi ile konunun net olarak ifade edildiği kanısında değiliz. Örnek verecek olursak: 100 m2 olarak projelendirilmiş ve ruhsata bağlanmış bir yapıda, yalnız bir odayı etkileyecek şekilde, 10 m2 lik bir ilave yapılmış olsa, mevzuata aykırı yapı alanının tespitinde idari para cezasına konu alan, ilave yapılan 10 m2 mi dir? Yoksa 8 m2 lik bir odanın alanının 18 m2 ye çıkmasından dolayı dikkate alınacak alan 18 m2 mi dir? Yoksa dairenin 100 m2 lik alanı 110m2 ye çıktığı için cezaya esas alan 110 m2 mi? olarak alınacaktır. Bir başka örnek: Yapı kullanma izni alınmamış bir yapıda, 100 m2 lik bir bağımsız bölüme ait 1*3 m ebatlarında 3 m2 lik bir açık çıkma balkonun kapatılması sonucu 42. ncı madde uygulaması esnasında idari para cezasına esas alanın belirlenmesinde, 3 m2 lik kapatılan balkon alanı mı, yoksa dairenin alanı 100 den 103 e çıktığı için 103 m2 mi? dikkate alınmalıdır. Uygulamada tereddüt uyandıran diğer bir konu da mevzuata aykırı yapının sınıf ve grubunun tayinindedir. Mimari projesi onaylı olup ruhsatı olmadan başlanan veya ruhsatlı olup ruhsata veya ruhsat eki projelere aykırı yapı yapılması halinde, bu yapının sınıf ve grubunu kolaylıkla tayin edebilir. Ancak; hiç proje ve ruhsatı olmadan başlatılan bir yapının sınıf ve gurubunun tayin edilebilmesi için, kişilerin müneccim olması 19
MAKALELER gerekmektedir. Böyle bir yapıya idari para cezası uygulaması esnasında, sınıf ve grup tayini tahminlere dayalı olacağından hata yapma olasılığı çok yüksek olur. (b) bendinde; Mevzuata aykırılığı yapı inşaat alanı üzerinden hesaplanması mümkün olmayan, yapının cephelerini ve diğer yapı elemanlarını değiştiren veya yapı malzemesi için öngörülen gereklere aykırı bulunan uygulamalar için Bakanlıkça her yıl belirlenen birim fiyatlar dikkate alınarak belirlenecek maliyet bedelinin % 20 si idari para cezası olarak verilir. Bu bende göre yapıların cephelerinde ruhsat alınarak yapılması gereken değişiklikler, pencere ve kapı yerlerinin veya ebatlarının değiştirilmesi, yapı malzemesi için öngörülen gereklere aykırı bulunan uygulamalar için maliyet hesaplanmak suretiyle idari para cezası verilmesi gerekmektedir. (c) Bendinde ise; (a) ve (b) bentlerine göre cezalandırmayı gerektiren aykırılığa konu yapıda, Anayasa Mahkemesinin iptal nedeni olarak belirttiği hususların varlığı tek tek tahkik edilerek, her hatanın ( aykırılığın ) varlığına göre yukarıda (a) ve ( b) bentleri için hesaplanan idari para cezasının ilk aşama rakamına ilave edilir. Cezalandırmayı gerektiren aykırılığa konu yapıda, tahkik edilmesi gereken hususlar 13 adet olup, bunlar 1) Hisseli parselde diğer maliklerin muvafakati alınmaksızın yapılmış ise cezanın % 30 u, 2) Kamuya veya başkasına ait bir parselde yapılmış ise cezanın % 40 ı, 3) Uygulama imar planında veya parselasyon planında Kamu Tesisi Alanı veya Umumî Hizmet Alanı olarak belirlenmiş bir alanda yapılmış ise cezanın % 60 ı, 4) Mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ediyor ise cezanın % 100 ü, 5) Uygulama imar planı bulunan bir alanda yapılmış ise cezanın % 20 si, 6) Yapılaşmaya yasaklanmış bir alanda yapılmış ise cezanın % 80 i, 7) Özel kanunlar ile belirlenmiş özel imar rejimine tabi bir alanda yapılmış ise cezanın % 50 si, 8) Ruhsatsız ise cezanın % 180 i, 9) Ruhsatı hükümsüz hale gelmesine rağmen inşaatı sürdürülüyor ise cezanın % 50 si, 10) Yapı kullanma izin belgesi alınmış olmakla birlikte, ruhsat alınmaksızın yeni inşaî faaliyete konu ise cezanın % 100 ü, 11) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılmıyor ise cezanın % 10 u, 12) İnşaî faaliyetleri tamamlanmış ve kullanılıyor ise cezanın % 20 si, 13) Çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor ise cezanın % 20 si, dir Yukarıdaki 13 maddenin varlığının tahkiki esnasında da bazı tereddütlerin yaşanması, kişilere göre değişebilen hususların varlığı gözlenmektedir. Bunlar 4.ncü maddedeki Mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ediyor olması, hususu bilimsel araştırma ve tahkiki gerektirir olması, 13.ncü maddesi Çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor olması herkes için değişen bir husustur. Bizim için çok güzel ve çevreye uyumlu olarak addettiğim yapı,bir başkası için çevre ve görüntü kirliliğine sebebiyet veriyor denilebilir. 3. Fıkrada; 18, 28, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerde belirtilen mükellefiyetleri yerine getirmeyen veya bu maddelere aykırı davranan yapı veya parsel sahibine, harita, plan, etüt ve proje müelliflerine, fenni mesullere, yapı müteahhidine ve şantiye şefine, ilgisine göre ayrı ayrı olmak üzere ikibin Türk Lirası, ceza verilmesi öngörülmektedir. Bu fıkranın uygulamasında dikkat edilmesi gereken en önemli husus, cezanın hemen verilemeyecek olmasıdır. Öncelikle mükellefiyet veya aykırılık tespit edilecek, bunların giderilmesi için belirli bir süre verilecek, hala giderilmedi ise ikibin TL ( 2010 için 2 044 TL ), bu fiillerin çevre ve sağlık şartlarına aykırı olması halinde dörtbin TL. (2010 için 4 088 TL. ), can ve mal emniyetini tehdit etmesi halinde altıbin TL (2010 için 6 132 TL.) idari para cezası verilmesi öngörülmüştür. Uygulamada bu fıkranın da yanlış uygulandığı gözlenmektedir. Çünkü Ya- 20
AYLIK HABER, YORUM, BİLGİ AKTÜALİTE VE MEVZUAT sada, maddenin hangi hususuna aykırı davranılması veya mükellefiyeti yerine getirmemesi hususlarında bir açıklık bulunmamaktadır. Bazı belediyelerimizde, mevzuata aykırı yapılar için ikinci fıkraya göre hesaplanan idari para cezası verilmekte, 3 üncü fıkrada da 32 inci madde ayrıca geçtiği için 2000 TL. daha ilave edildiğini görmekteyiz. Bu fıkraya ilişkin olarak madde gerekçelerinde aynen Üçüncü fıkrada, 3194 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde yer alan kısıtlamalar ve 28 inci maddesinde yer alan yükümlülükler ile 33 üncü maddesindeki umumi hizmetlere ayrılan yerlerde yapılacak muvakkat yapılara, 34 üncü maddesindeki inşaat, tamirat ve bahçe tanzimi ile ilgili tedbirlere ve mükellefiyetlere, 35 inci maddesindeki bina ön cephe hattı ile yol arası ve tabii zeminin kazılmasına, 36 ncı maddesindeki kapıcı dairesi ve sığınaklara, 37 nci maddesindeki otopark tesisine, 40 ıncı maddesindeki arsalarda, evlerde ve sair yerlerde, halkın sağlık ve selameti için alınması gereken tedbirlere, 41 inci maddesindeki idarece belirlenen yollar üzerinde sakıncalı bina bulunan veya binasız arsaların yola bakan yüzlerinin idarece belirlenen şartlarda kapatılmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen veya bu yükümlülüklere aykırı davranan yapı veya parsel sahibine, müelliflere, ilgili fenni mesule, yapı müteahhidine ve şantiye şefine, ilgisine göre ayrı ayrı olmak üzere, can ve mal güvenliğini tehdit edip etmemesi, çevre ve sağlık şartlarını etkileyip etkilemediği hususları da tespit edilerek kademeli olarak idari para cezası verilmesi hükme bağlanmıştır. ifadesinin yer aldığını ancak 32. maddenin yer almadığını görmekteyiz. Üçüncü fıkrada geçen maddelerden 34, 35, 36, 37, 40 ve 41 inci maddelerin uygulanmasında fazla bir tereddüt duyulduğunu gözlemledik. Çünkü, İmar Yasasında belirtilen madde başlıkları ile 5940 sayılı Yasa ile getirilen mükellefiyetleri yerine getirmeyen veya bu maddelere aykırı davranan ifadeleri örtüşmektedir. 34 üncü maddede İnşaat, tamirat ve bahçe tanzimi ile ilgili tedbirler ve mükellefiyetler, 35 inci maddedeki Bina ön cephe hattı ile yol arası ve tabii zeminin kazılması, 36 ıncı maddede Kapıcı daireleri ve sığınaklar, 37 inci maddede Otoparklar, 40 ıncı maddede Kamunun selameti için alınması gereken tedbirler, 41 ıncı maddede Arsaların yola bakan yüzleri, ifadelerinde, hangi mükellefiyetin yerine getirilmesi gerektiği açık olarak anlaşılmaktadır. Ancak 18,nci maddede Arazi ve arsa düzenlemesi, 28 inci madde de Müelliflik, fenni mesuliyet, şantiye şefliği, yapı müteahhitliği ve kayıtlar, 32 inci maddede Ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı olarak başlanan yapılar, 33 üncü maddede Umumi hizmetlere ayrılan yerlerde muvakkat yapılar başlıklarından hangi mükellefiyetin yerine getirilmemesinden dolayı işlem yapılması gerektiği anlaşılamamaktadır. Bu sıkıntı bazı belediyeler tarafından da hissediliyor olmalı ki zaman zaman parselasyon yapılmayıp ifraz tevhit yöntemiyle oluşan parsel maliklerine, mevzuata aykırı yapıya göz yuman ve 6 işgünü içinde idareye bildirmeyen fenni mesullere 2. fıkra uygulanması ile birlikte ayrıca 3. fıkranın da mı? uygulanacağı, mevzuata aykırı yapıdan dolayı Yapı Sahibine, Müteahhide, Fenni Mesullere 2. fıkraya göre para cezası uyguluyoruz, 3. fıkrada ayrıca 32. madde geçtiğinden ilaveten 2000 TL daha mı uygulanacağı, Umumi hizmetlere ayrılan yerlerde mevzuata aykırı yapı yapanlara ikinci fıkrayı uyguluyoruz, hatta böyle yapılar için 2. fıkranın ( c ) bendindeki tahkikatı yarak 3 nolu Uygulama imar planında veya parselasyon planında Kamu Tesisi Alanı veya Umumî Hizmet Alanı olarak belirlenmiş bir alanda yapılmış ise cezanın % 60 ı nı ilave ettiğimiz halde, 3. fıkrada 33 madde tekrar geçtiği için 2000 TL daha mı ilave edeceğiz- gibi sorularla karşılaşmaktayız. Uygulamadan gelen bir mühendis olarak 3194 sayılı İmar Kanunu nun 18,28,32,33 üncü maddelerin 5940 sayılı Yasa nın üçüncü fıkraya göre, idari para cezası uygulaması şöyle olmalıdır. 18.maddesinin son fıkrasındaki Veraset yolu ile intikal eden, bu Kanun hükümlerine göre şüyulandırılan Kat Mülkiyeti Kanunu uygulaması, tarım ve hayvancılık, 21
MAKALELER turizm, sanayi ve depolama amacı için yapılan hisselendirmeler ile cebri icra yolu ile satılanlar hariç imar planı olmayan yerlerde her türlü yapılaşma amacıyla arsa ve parselleri hisselere ayıracak özel parselasyon planları, satış vaadi sözleşmeleri yapılamaz. hükmüne aykırı davrananlara, 28 inci maddedeki müellifler, fenni mesuller, şantiye şefleri ve yapı müteahhitlerden * Mimarlık, mühendislik ve planlama hizmetine ilişkin harita, plan, etüt, proje ve eklerinin mevzuata uygun olarak düzenlenmemesi, *Yapının denetlenmemesi, *Yetki belgesi olmayan usta çalıştırılması, *Şantiye şefi ve yardımcı fen elemanı çalıştırılmaması, *İstifa eden fenni mesul yerine yeni fenni mesul görevlendirilmemesi, * Yapı kullanma izin belgesinin imzalanmaması, vs. yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde, 32 inci maddeye göre işlem yapılıp verilen süre içinde, ruhsat alabilecek durumda olanların ruhsat almaması, ruhsat alması mümkün olmayanlar için ise yapısını yıkmayan yapı sahibine, 32 inci maddenin son fıkrasına göre Encümence yıkım kararı verilirken, ayrıca 3 üncü Fıkra gereğince 2 044, 4 088, 6 132 TL idari para cezalarından uyan cezanın verilmesi, 33. maddeye göre umumi hizmetlere ayrılan yerlerde geçici yapı yapan yapı sahibine, muvakkatlık süresi sonunda ve idarenin o yere ihtiyacı olduğunda, kamulaştırma bedeli ödenmesine rağmen yapısını yıkmadığı takdirde, encümence yıkım kararı verilmesi esnasında yükümlülüğünü yerine getirmeyen yapı sahibine 3. Fıkra gereğince 2 044, 4 088, 6 132 TL idari para cezalarından uyan cezanın verilmesinin uygun olacağı görüşündeyiz. 4. Fıkrada; Yapıldığı tarih itibarıyla plana ve mevzuata uygun olmakla beraber, mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği ilgili idare veya mahkeme kararı ile tespit olunan yapılara, ilgili idarenin yazılı ikazına rağmen idarece tanınan süre içinde takviyede bulunmayan veya bu yapıları 39 uncu madde uyarınca yıkmayan yapı sahibine onbin Türk Lirası idari para cezası verilir. Hükmü izaha meydan vermeyecek şekilde açık olmasına rağmen uygulamada bazı hataların yapıldığı ve kararların idari yargı tarafından iptal edildiğine tanık olmaktayız. Bünyesinde bu konuda uzmanlaşmış İnşaat Mühendisi bulunmayan idarelerin mevcut haliyle veya öngörülen bir afet tehlikesi karşısında can ve mal emniyetini tehdit ettiği veya edeceği hususuna karar vermemeleri, İnşaat Mühendisleri Odasından, Üniversitelerden veya Mahkemelerden rapor almaları, 39 uncu maddeye göre Yıkılacak derecede tehlikeli yapı kararının verilmesi esnasında da konunun uzmanı İnşaat Mühendislerinden rapor alınması ve 39 uncu maddedeki usul ve sürelere aynen uyulması gerekmektedir. Bu tip yapılara yazılı ikaza rağmen idarece tanınan süre içinde takviyede bulunmayan veya yıkılacak derecedeki tehlikeli yapıları yıkmayan yapı sahibine, yasada belirtilen 10 000 Tl. ( 2010 yılı için 10 220 Tl.) idari para cezası verilir. 6. fıkrası ile 32 inci maddesine göre işlem yapılan yapı hakkında, inşa süreci içinde mevzuata aykırılığın tekrarı halinde, idari para cezaları bir kat artırılarak verileceği, hükmü ile değiştirilen 42 inci maddede de olduğu gibi daha önce uygulanan fiil ve hallerin tekrarının önleneceği görüşündeyiz. 7. fıkrası ile 12 Ekim 2004 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Ceza Kanununun 184. Maddesine istinaden mahkum olanlara, tahsil edilmiş olunan idari para cezaları, faizsiz olarak iade edileceği, hükmü ile 8. fıkrası ile 32 inci madde uygulaması sonucu, mevzuata aykırı yapının ruhsata, ruhsat eki etüt ve projelere uygun hale getirilmesi için idarenin yazılı izni dahilinde yapılan iş ve işlemler mühür bozma suçu teşkil etmeyeceği, Hükmünün getirilmesi ile uygulamada yaşanan karmaşa, ortadan kaldırılmış olmaktadır. Ayrıca, yapının sahibine, yapı müteahhidine ve fenni mesullere, idari para 22
AYLIK HABER, YORUM, BİLGİ AKTÜALİTE VE MEVZUAT cezası verilmesi esnasında Encümenlerin, özellikle üzerinde durulması gereken iki husus üzerinde durmak istiyorum. 17 Aralık 2009 tarihinde yayımlanan 5940 sayılı Kanun ile 3194 sayılı İmar Kanununun 42 inci maddesi ile 28 inci maddesi de değiştirilmiştir. Bu makalede değinilmeyen 28 inci maddedeki iki paragraf 42 inci madde ile yakından ilgilidir. Bunlardan birincisi; 28 inci maddenin ikinci fıkrasının sonunda; Yapı sahibine ve idareye karşı sorumlu olan fenni mesuller, uzmanlık alanına uygun olarak yapıda yetki belgesi olmayan usta çalıştırılması veya şantiye şefi bulundurulmaksızın yapım işinin sürdürülmesi veya yapının mevzuata aykırı yapılması veya istifaları halinde, bu durumları altı iş günü içinde ilgili idareye yazılı olarak bildirmek zorundadır. Aksi takdirde, fenni mesuller kanuni mesuliyetten kurtulamaz. Bildirim üzerine, en geç üç iş günü içinde 32 nci maddeye göre işlem yapılır. hükmüne yer verilmektedir. Bu hükme göre fenni mesullerin aykırılığı 6 işgünü içinde idareye bildiren ve bu ihbar üzerine yapı hakkında 32 inci madde uygulaması başlatılması halinde, Fenni Mesullere idari para cezası verilmemesi gerekmektedir İkincisi ise yine 28 inci maddenin son fıkrasındaki ( 11 inci Fıkra ) Yapı sahibi, ruhsat süresi dolmamış olan bir yapının etüt ve proje müellifliği, yapı müteahhitliği ve şantiye şefliği görevlerinden herhangi birini üstlenmemiş ise bütün sorumluluk, ilgisine göre etüt ve proje müelliflerine, yapı müteahhidine, şantiye şefine ve ilgili fenni mesullere aittir. hükmüne göre Yapı Sahibi bazı sorumluluklardan muaf tutulmaktadır. Bu hususun daha net hale getirmek ve tereddütleri gidermek için Yasanın gerekçelerine bakmakta yarar vardır. Yasanın genel gerekçesinde; Proje, yapım ve denetim konularında yetkin kişi ya da kuruluşlarla sözleşme imzalayan yapı sahibine ceza verilmesi engellenmiştir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile İmar Kanununun ceza hükümleri uyumlu hale getirilmiştir., Madde gerekçelerinde ise; Onbirinci fıkrada, ruhsat süresi dolmamış bir yapıda, yapı ruhsatında imzaları alınmak suretiyle etüt ve proje müellifleri, yapı müteahhidi, şantiye şefi ve fenni mesuller belirlenmiş ise ve yapı sahibi ayrıca bu görevlerden birini üstlenmemiş ise yapı sahibinin mimarlık ve mühendislik hizmetlerinden sorumlu olamayacağı, bu konudaki sorumlulukların ilgisine göre ayrı ayrı yapı müteahhidine, şantiye şefine ve ilgili fenni mesullere ait olduğu belirtilmiştir. Denilmekle, maddeye açıklık getirilmiştir. Yukarıdaki açıklamalar ışığında, mevzuata aykırı yapıya ilişkin idari para cezası verilmesi esnasında ruhsatın süresi dolmamış olmak şartıyla, Yapı Sahibinin yapıda etüt ve proje müellifliği, yapı müteahhitliği görevlerinde herhangi bir üstlenmemiş olmak, etüt ve proje müellifleri, yapı müteahhidi, şantiye şefi ve fenni mesullerin, yapı ruhsatında imzaları alınmak kaydıyla yapıdaki mevzuata aykırılıktan sorumlu tutulmaması ve para cezasına tabi tutulmaması gerekmektedir. Son olarak da mal sahibi/yapı sahibi ikilemi üzerinde durmak istiyoruz. Mevzuata aykırı yapıya uygulanacak işlemlere ilişkin olarak, İmar kanununun 28,32 ve 42 inci maddelerinde ( 42 inci maddenin 3 üncü Fıkrası hariç ) mal sahibi hiçbir zaman muhatap olarak alınmamakta, hep YAPI SAHİBİ nden söz edilmektedir. Bu nedenle imar mevzuatına aykırı yapıya uygulanacak idari para cezası uygulamasında, (28. Maddenin son fıkrasına göre idari işlemden muaf tutulanlar hariç, ) yapı sahibinin araştırılması, cezaların şahsiliği ilkesi ve Danıştay ın yerleşmiş içtihatları gereğince şarttır. 17 Aralıkta yayımlanan ve 2950 civarındaki belediyenin bir çoğunda hatalı uygulanan 42. Madde hakkında, TBMM sunulan madde gerekçeleriyle de ilişkilendirilmek suretiyle açıklamaya ve tereddütleri asgariye indirmeye çalıştım. Tereddütlerin tamamen ortadan kalkması için Bakanlığın mutlaka resmi olarak açıklama yapması ve bazı maddeler için de gerekirse Yasa Değişikliği yoluna gidilmesi gerekmektedir. 23