T.C. ZAFER KALKINMA AJANSI EKONOMİK BÜLTEN. Yıl: 1 / Sayı: 1 / Haziran 2012 / Üç ayda bir yayımlanır.

T.C. ZAFER KALKINMA AJANSI EKONOMİK BÜLTEN Yıl: 1 / Sayı: 1 / Haziran 2012 / Üç ayda bir yayımlanır. Afyonkarahisar Yatırım Destek Ofisi Dumlupınar Mah., 2. Cad., No:10, ATSO İş Hanı, Kat:4 03100 Afyonkarahisar / TÜRKİYE T : +(90) 272 212 20 70 F : +(90) 272 212 21 70 e-posta : afyonkarahisarydo@zafer.org.tr Kütahya Yatırım Destek Ofisi Cumhuriyet Mah., Hayme Ana Cad., Metem Tesisleri, Kat:4 43020 Kütahya / TÜRKİYE T : +(90) 274 271 77 61 / 112 F : +(90) 274 271 77 63 e-posta : kutahyaydo@zafer.org.tr Manisa Yatırım Destek Ofisi 1.Anafartalar Mah. 1601 Sok. No:20/3 45020 Manisa / TÜRKİYE T : +(90) 236 237 29 47 F : +(90) 236 239 49 51 e-posta : manisaydo@zafer.org.tr Uşak Yatırım Destek Ofisi Durak Mah. Fatih Cad. No:2/404, Özmerkez İş Merkezi 64100 Uşak / TÜRKİYE T : +(90) 276 224 43 41 F : +(90) 276 224 43 42 e-posta : usakydo@zafer.org.tr

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 1

2 İÇİNDEKİLER SUNUŞ İÇİNDEKİLER 3 Bilgi temelli ekonominin öneminin gittikçe daha iyi anlaşılmasıyla birlikte istatistiki göstergelerin önemi artmış ve gerek ekonomik aktörlerin ve politika belirleyicilerin gerekse kamuoyunun ekonomik verileri daha çok takip etmeye başladığı görülmüştür. Göstergelerin izlenmesi ve yorumlanması; makroekonomik eğilimlerin algılanıp geleceğin planlanması için elzem hale gelmiştir. Kalkınma ajanslarının kuruluş felsefeleri doğrultusunda hizmet verdikleri bölgelerdeki bölgesel kalkınma ve planlama çalışmalarında koordinasyon görevini üstlenmeleri beklenmektedir. Bölgesel kalkınma çalışmalarının sağlıklı sonuç verebilmesi için ulusal ve uluslararası düzeyde istatistiki verilerin takip edilip değerlendirilmesi gerekmektedir; çünkü kalkınma ajanslarının hizmet verdikleri bölgelerde üretilecek strateji ve eylem planları mevcut konjonktürden ayrı düşünülemez. Buna ek olarak; geniş bir coğrafyaya sahip ülkemizde ekonomik verilerin bölgesel düzeyde ayrıştırılmasının da önemli olduğu önemli bir gerçektir. Ek olarak bölge içinde illeri arasındaki farklılıkları gösteren bir doküman, bölgesel düzeydeki aktörlerin faaliyetlerinde bilgilendirici ve yönlendirici nitelik olacaktır. Zafer Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanmış olan Zafer Ekonomi Bülteni (ZAFER BUL) çalışmasının; bölgesel düzeyde birçok hedefe aynı anda ulaşılmasını sağlayabilecek nitelikte, süreli (üç aylık) bir yayın olmasını öngörmekteyiz. Çalışmamız; uluslararası, ulusal ve bölgesel verilerin bulunduğu üç kısımdan oluşmaktadır. ZAFER BUL, içerdiği uluslararası makroekonomik göstergelerle son yıllardaki küresel eğilimleri tespit ederek bu eğilimlerin ulusal ve bölgesel düzeydeki yansımalarını da ele almaktadır. TR33 Bölgesi ndeki üretim altyapısını bilgi temelli ekonomiye ve katma değer üreten bir yapıya dönüştürmeyi kendisine vizyon edinen Zafer Kalkınma Ajansı; bu yayın ile bir nebze de olsa bu yönde bir adım atmış olmaktan iftihar duymaktadır. Çalışmamızın uzun soluklu ve Bölge ye faydalı niteliklere haiz bir doküman olmasını temenni ediyorum. Dr. Yılmaz ÖZMEN Zafer Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri

4 5 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 11 ULUSLARARASI EKONOMİK GÖSTERGELER 12 TOPLAM SANAYİ ÜRETİMİ 12 ABD, AB VE ÇİN DIŞ TİCARET VERİLERİ 14 ABD DIŞ TİCARET VERİLERİ 14 AB DIŞ TİCARET VERİLERİ 16 ÇİN DIŞ TİCARET VERİLERİ 17 DÜNYA GENELİ GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA EĞİLİMİ (Reel Değerlerle) 18 HARCAMA YÖNTEMİYLE GSYH 19 ENFLASYON ORANI 19 FAİZ ORANI 20 CARİ İŞLEMLER DENGESİNİN GSYH YE ORANI 22 İŞSİZLİK 23 SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİNE GÖRE GSYH (Nominal Fiyatlarla) 24 ULUSAL İSTATİSTİKLER 25 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 26 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 27 DIŞ TİCARET ENDEKSİ 31 SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ 32 SANAYİ CİRO ENDEKSLERİ 33 KAPASİTE KULLANIM ORANI 34 SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSİ 34 FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ AYLIK REEL GETİRİ ORANLARI 35 HANEHALKI İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 36 BÖLGESEL İSTATİSTİKLER 37 İSTATİSTİKİ BÖLGE BİRİMLERİ SINIFLANDIRMASI 38 TR33 BÖLGESİ TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ 39 ŞUBAT AYI KURULAN VE KAPANAN ŞİRKET İSTATİSTİKLERİ 41 İHRACAT RAKAMLARI 41 İTHALAT RAKAMLARI 45

6 7 TANIMLAR UYARI ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER Bu Bülten; Zafer Kalkınma Ajansı tarafından, güvenilir kabul edilen ve kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılarak bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Kurumun resmi görüşünü yansıtmaz. Ajans; bu bültendeki bilgilerin tam ve doğru olması ile güncellenmesine ilişkin her hangi bir şekilde garanti vermemektedir ve bülten içinde yer alan bilgilerin kullanılması sebebiyle oluşabilecek doğrudan veya dolaylı zararlara dair sorumluluk kabul etmemektedir. DIŞ TİCARET Bir ülkenin diğer ülkelerle yaptığı mal ve hizmet temelli ithalat ve ihracatına verilen addır. DIŞ TİCARET AÇIĞI / FAZLASI Bir ülkenin ithalatının ihracatından büyük olması halinde dış ticaret açığı; ihracatının ithalatından büyük olması durumunda ise dış ticaret fazlası vardır. KARŞILAMA ORANI Bir ülkenin ihracatının ithalatının ne kadarını karşıladığını gösteren, ihracatın ithalata bölümüyle bulunan orandır. GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HÂSILA (GSYH) Bir ülke sınırları içerisinde belirli bir zaman diliminde üretilen tüm mal ve hizmetlerin para cinsinden karşılığına denk gelmektedir. Farklı ülkelerde aylık, üç aylık ve yıllık olarak GSYH değerleri açıklanmaktadır. ENFLASYON Fiyatlar genel seviyesindeki değişimdir. Bugün için, parasal bir olgu olduğu ve uzun dönemde parasal bir büyüme olmadığı sürece enflasyonun artmayacağı genel olarak kabul görmektedir. Toptan eşya fiyat endeksleri, tüketici fiyat endeksleri, üretici fiyat endeksleri ve özel kapsamlı TÜFE göstergeleri gibi çeşitli endeksler aracılığı ile ölçülmektedir. FAİZ Üretim faktörlerinden sermayenin elde ettiği getiridir. Diğer bir ifade ile paranın kullanım bedelidir. PİYASA FAİZ ORANI (Market Interest Rate) Para piyasasında, para arzı ve para talebinin etkileşimine göre belirlenen ve mevduatlar ile diğer yatırımlar için ödenen faiz oranıdır. CARİ İŞLEMLER DENGESİ Bir ülkedeki yerleşiklerin, mal ithalat ve ihracatı ile navlun, sigorta, turizm, faiz, işçi transferleri gibi mal ve hizmet gelir ve giderlerinin dengesini göstermektedir. Ülkenin cari işlemlerden elde ettiği gelirler, cari işlemlere yapılan giderlerden daha büyükse

8 9 TANIMLAR TANIMLAR bu durum cari fazla (cari işlemler fazlası); daha küçükse cari açık (cari işlemler açığı) olarak nitelenir. Ülke ekonomilerindeki büyüklüklerin farklılığını göz önüne almak için cari işlemler dengesinin GSYH ye oranı gösterge olarak kabul edilmektedir. İŞSİZLİK Bir toplumda cari ücretler seviyesinde çalışmak istediği halde iş bulamayan yetişkinlerdir. Bu yetişkinlerin toplam işgücü içerisindeki oranı işsizlik oranını vermektedir. SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ Satınalma Gücü Paritesi (SGP), ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak, farklı para birimlerinin satın alma gücünü eşitleyen bir değişim oranıdır. SGP, belirli bir mal ve hizmet sepetinin satın alınabilmesi için gereken ulusal para tutarlarının oranı şeklinde hesaplanmaktadır. Bu oran kullanılarak farklı para birimlerine dönüştürülen harcamalar, satın alınan mal ve hizmet hacmindeki farklılıkları yansıtarak, ülkeler arasında gerçek anlamda karşılaştırılabilir veriler sağlamaktadır. ULUSAL ve BÖLGESEL İSTATİSTİKLER TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) TÜFE, hanehalklarının tüketimine yönelik mal ve hizmet fiyatlarinin zaman içindeki değişimini ölçmektedir. 2003 temel yıllı TÜFE nin temel amacı; piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimi ölçerek enflasyon oranını hesaplamaktır. Bu amaca yönelik olarak hanehalklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurt içinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmıştır. Bu kavram, tüketim harcamalarından hanehalklarının kendi tüketimlerine yönelik üretimleri ve hanehalkları için geçerli izafi kiraları kapsam dışında bırakmıştır. ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (ÜFE) Belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi yapılan ürünlerin yurtiçine yönelik üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen fiyat endeksidir. DIŞ TİCARET ENDEKSİ Değer endeksi; toplam ihracat/ithalat değerlerinde meydana gelen değişimi ölçmektedir. Dış ticaret birim değer endeksi, ihracat ya da ithalat birim değerlerinde meydana gelen değişimin ölçüsüdür. Dış ticaret miktar endeksi ise, fiyatlar sabit olmak koşuluyla dış ticaret miktarlarında meydana gelen değişimi ölçmektedir. Miktar endeksleri, değer endeksi ve birim değer endeksi kullanılarak dolaylı yöntemle hesaplanır. Değer endekslerinin hesaplanmasında temel yıl (2003) Dolar değerleri kullanılmıştır. SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ 2005 yılını "100" kabul eden ve ekonomide sanayi sektöründe üretim yapan işletmelerin yıllar itibarıyla üretimlerindeki artış ve azalışları kıyaslayan endekstir. SANAYİ CİRO ENDEKSİ Ülkemiz ekonomisi içerisinde önemli bir paya sahip olan Sanayi sektöründe faaliyet gösteren orta ve büyük ölçekli girişimlerin ciro değerlerinde meydana gelen gelişmelerin belirlenebilmesi için Ciro Endeksleri hesaplanmaktadır. SİPARİŞ ENDEKSİ Ülkemiz ekonomisi içerisinde önemli bir paya sahip olan İmalat Sanayi sektöründe faaliyet gösteren orta ve büyük ölçekli girişimlerin gelecekteki ciro ve sanayi üretim değerlerinde meydana gelecek değişimlerin önceden belirlenebilmesi için Sipariş Endeksleri hesaplanmaktadır. KAPASİTE KULLANIM ORANI 2010 yılı Ocak ayından itibaren Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından aylık olarak hazırlanıp yayımlanmakta olan İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO) verileri, imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteren işyerlerinin TCMB İktisadi Yönelim Anketi (İYA) ne verdikleri yanıtlara dayalı olarak hesaplanmaktadır. İmalat Sanayi geneli ve alt sektörleri itibarıyla hesaplanan kapasite kullanım oranları, ankete katılan işyerlerinin bildirdikleri, fiziki kapasitelerine göre fiilen gerçekleşen kapasite kullanımlarının ağırlıklı ortalamasıdır. SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSİ Hizmet, Perakende Ticaret ve İnşaat sektörlerine uygulanan Aylık İşyeri Eğilim Anketleri, belirtilen sektörlerde örnekte kapsanan 10'dan fazla çalışana sahip özel sektör girişim yöneticilerinin; girişimin mevcut duruma ilişkin değerlendirmelerini ve yakın gelecek için beklentilerini ölçmeyi amaçlamaktadır.

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 10 11 TANIMLAR FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ ÜFE YE GÖRE AYLIK REEL GETİRİLERİ Finansal Yatırım Araçlarının Reel Getiri Oranları, Yatırım araçlarından Banka Mevduatı (brüt), Borsa Endeksi (İMKB Ulusal 100), Altın (külçe), Dolar ve Euro nun aylık, üç aylık, altı aylık, yıllık ve ortalama yıllık reel getirisinin (ÜFE ve TÜFE ile indirgenmiş) hesaplanmasıdır. HANEHALKI İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Kurumsal olmayan nüfus: Üniversite yurtları, yetiştirme yurtları (yetimhane) huzurevi, özel nitelikteki hastane, hapishane, kışla vb. yerlerde ikamet edenler dışında kalan nüfustur. Kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus: Kurumsal olmayan nüfus içerisindeki 15 ve daha yukarı yaştaki nüfustur. İşgücü: İstihdam edilenler ile işsizlerin oluşturduğu tüm nüfusu kapsar. İşgücüne katılma oranı: İşgücünün kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki oranıdır. İstihdam: Kurumsal olmayan çalışma çağındaki işbaşında olanlar ve işbaşında olmayanlar olarak sınıflandırılmış nüfustur. Bir başka deyişle işgücünde olan nüfus ile işsizlerin arasındaki farktır. İşbaşında olanlar: Yevmiyeli, ücretli, maaşlı, kendi hesabına, işveren ya da ücretsiz aile işçisi olarak referans dönemi içinde en az bir saat bir iktisadi faaliyette bulunan kişilerdir. İşbaşında olmayanlar: İşi ile bağlantısı devam ettiği halde, referans haftası içinde çeşitli nedenlerle işinin başında olmayan kendi hesabına veya işveren olarak çalışanlardır. ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 12 13 ULUSLARARASI EKONOMİK GÖSTERGELER Toplam Sanayi Üretimi Endeksleri TOPLAM SANAYİ ÜRETİMİ Ülkelerde (2005 yılındaki sanayi üretim değerlerini 100 olarak kabul eden) toplam sanayi üretim endeksleri incelendiğinde, 2010 yılının dördüncü çeyreği ile 2012 yılının birinci çeyreği arasında ülkelerin genel olarak sanayi üretimlerinin artış eğilimine sahip olduğu görülmektedir. ABD, Almanya, Rusya ve OECD genelindeki sanayi üretimi istikrarlı artışlar gösterirken; AB, Brezilya, Hindistan ve Türkiye dalgalı sanayi üretim endekslerine sahiptir. Bir Önceki Döneme Göre Toplam Sanayi Üretimi Artış Oranları Ülke/Dönem 2011/1 2011/2 2011/3 2011/4 2012/1 OECD 1,17-0,39 1,25 0,13 0,76 Türkiye 6,45-4,39-0,66 5,49 1,18 ABD 1,08 0,30 1,38 1,24 1,38 AB27 1,00 0,07 0,59-1,56-0,37 Almanya 1,85 1,94 1,79-1,81 0,03 Brezilya 3,49-2,70-1,24-1,11 0,68 Rusya 1,66 0,90 0,01 0,77 0,97 Hindistan 2,38-0,56-1,18-0,65 1,62 OECD, Stat Extracts OECD, Stat Extracts

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 14 15 ABD, AB VE ÇİN DIŞ TİCARET VERİLERİ 2011 yılı ve 2012 Ocak-Nisan Ayları ABD Dış Ticaret Verileri ABD DIŞ TİCARET VERİLERİ Amerikan ekonomisi dış ticaret açığı vermeye devam etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri nin 2011 yılı toplam dış ticaret açığı 559,8 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Amerikan ekonomisi 2012 yılının Şubat ayında bir önceki aya göre 7,5 milyar Dolarlık düşüşle toplam 45,4 milyar Dolarlık dış ticaret açığı vermiştir. 2012 yılı Mart ayında ise dış ticaret açığı 52,5 milyar Dolara çıkmıştır. 2012 Nisan ayı itibarıyla da dış ticaret açığı devam etmekte olup Amerikan ekonomisi söz konusu ayda 50 milyar Dolar dış ticaret açığı vermiştir. 2011 Yılı ve 2012 Ocak-Nisan Ayları ABD Dış Ticaret Verileri Dönem İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi Karşılama Oranı (İhracat/İthalat) Ocak 2011 168 215,6-47,5 %78 Şubat 2011 166,5 211,3-44,8 %79 Mart 2011 174,1 219-44,9 %80 Nisan 2011 175,6 219,2-43,5 %80 Mayıs 2011 175,6 223,3-47,6 %79 Haziran 2011 172,6 222,9-50,3 %77 Temmuz 2011 178,3 223,9-45,5 %80 Ağustos 2011 178,3 223,1-44,7 %80 Eylül 2011 180,6 225,0-44,4 %80 Ekim 2011 178,7 224,4-45,7 %80 Kasım 2011 176,7 225,5-48,8 %78 Aralık 2011 177,7 229,4-51,7 %77 Ocak 2012 178,5 231,4-52,9 %77 Şubat 2012 179,9 225,4-45,4 %80 Mart 2012 184,4 237-52,6 %78 Nisan 2012 182,9 232,9-50 %79 Milyar Dolar http://www.census.gov/foreign-trade/statistics/historical/exhibit_history.pdf

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 16 AB DIŞ TİCARET VERİLERİ ÇİN DIŞ TİCARET VERİLERİ 17 Avrupa Birliği'nin, 2011 yılı dış ticaret açığı 7,9 milyar Avro dur. AB ekonomisi ihracat değerleri ithalatını karşılayamamakta bu nedenle dış ticaret açığı meydana gelmektedir. 2012 yılının ilk 3 ayında ise AB Şubat ve Mart aylarında sırasıyla 2,3 ve 8,6 milyar Avro dış ticaret fazlası vermiştir. 2011 Yılı ve 2012 Ocak-Nisan Ayları AB Dış Ticaret Verileri Çin, son yıllarda gösterdiği ekonomik gelişmeye devam etmektedir. Çin in 2011 yılı dış ticaret fazlası 149,9 milyar Dolardır. Çin in 2011 yılı ihracatı 1.894,5 milyar Dolar olurken ithalatı 1.746 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Çin 2011 yılındaki performansını 2012 yılında da sürdürmektedir. 2012'nin ilk dört ayında sadece Şubat ayında dış ticaret açığı vermiştir. Çin dış ticareti performansı 2000 li yıllarda yüksek seviyelere çıkan büyümesine katkı sağlamakta, kriz dönemlerinde dahi Dünya ekonomik büyümesine önemli katkı yapmaktadır. Dönem İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi Karşılama Oranı (İhracat/İthalat) Ocak 2011 124,9 141,4-16,5 %88 Şubat 2011 134,8 137,7-2,9 %98 Mart 2011 157,5 155,9 1,6 %101 Nisan 2011 138,9 143,6-4,7 %97 Mayıs 2011 149,2 149,6-0,4 %100 Haziran 2011 142,8 142,9-0,1 %100 Temmuz 2011 145,1 142,7 2,4 %102 Ağustos 2011 137,4 142,7-5,3 %96 Eylül 2011 151,5 149,3 2,2 %101 Ekim 2011 147,9 147,5 0,4 %100 Kasım 2011 155,4 149,1 6,3 %104 Aralık 2011 146,9 137,8 9,1 %107 Ocak 2012 138,7 147-8,3 %94 Şubat 2012 149,8 147,5 2,3 %102 Mart 2012 164,9 156,3 8,6 %106 Milyar Avro Eurostat, Aktaran Kalkınma Bakanlığı Dünya Ekonomisindeki Son Gelişmeler Mart 2012, Sayı: 3, s.20 Eurostat, Aktaran Kalkınma Bakanlığı Dünya Ekonomisindeki Son Gelişmeler Haziran 2012, Sayı: 6, s.20 2011 Yılı ve 2012 Ocak-Nisan Ayları Çin Dış Ticaret Verileri Dönem İhracat İthalat Ticaret Açığı/Fazlası Karşılama Oranı Ocak 2011 162,1 154,2 7,9 %105,1 Şubat 2011 135,9 132,8 3,1 %102,3 Mart 2011 154,5 140,4 14,1 %110,0 Nisan 2011 159,4 139,1 20,3 %114,5 Mayıs 2011 157,1 142,3 14,7 %110,3 Haziran 2011 155,7 136,5 19,2 %114,0 Temmuz 2011 164,4 144,2 20,1 %113,9 Ağustos 2011 161,6 146,8 14,8 %110,1 Eylül 2011 157,3 147,2 10,0 %106,8 Ekim 2011 158,2 152,8 5,4 %103,5 Kasım 2011 164,3 155,4 8,8 %105,6

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 18 19 Dönem İhracat İthalat Ticaret Açığı/Fazlası Karşılama Oranı Aralık 2011 163,3 152,2 11,1 %107,3 Ocak 2012 159,4 129,3 30,0 %123,3 Şubat 2012 155,3 176,0-20,6 %88,3 Mart 2012 171,1 150,1 21,0 %114 Nisan 2012 164,7 137,8 26,9 %119,5 Milyar Dolar OECD, Stat Extracts HARCAMA YÖNTEMİYLE GSYH Harcama yöntemiyle GSYH ye göre dünyanın en büyük ekonomisi son yıllarda yeni katılan üye ülkelerle AB olmuştur. AB yi ABD takip etmektedir. Brezilya, Hindistan, Rusya, Güney Afrika ve Türkiye de son yıllarda görünen artışlar gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisindeki yerlerini sağlamlaştırdığını göstermektedir. Harcama Yöntemiyle GSYH Değerleri DÜNYA GENELİ GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA EĞİLİMİ (Reel Değerlerle) Dünya ekonomisinde kriz dönemleri olan 1998 ve 2000 li yılların başları ve 2008-2009 döneminde GSYH düşme göstermiştir. Gelişmiş ekonomiler ve Avrupa ülkeleri 2008-2009 kriz döneminde en fazla düşüş sergileyen ekonomiler olmuşlardır. Gelişmekte olan ekonomiler ise aynı dönemde düşüş göstermelerine rağmen gelişmiş ülkeler ve Avrupa kadar etkilenmemişlerdir. 1997 den itibaren Dünyadaki toplam üretimin lokomotifini gelişen Asya ekonomileri oluşturmuştur. Dünya ekonomisi 2009 daki krizden sonra toparlanma emareleri göstermektedir. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Değişim Oranları Ülke / Zaman 2009/4 2010/1 2010/2 2010/3 2010/4 2011/1 2011/2 2011/3 2011/4 Türkiye 871.889 877.393 910.023 919.457 958.335 973.478 985.832 998.905 1.004.795 ABD 12.813.500 12.937.700 13.058.500 13.139.600 13.216.100 13.227.900 13.271.800 13.331.600 13.429.000 AB (27 Ülke) 13.580.546 13.650.583 13.783.847 13.857.142 13.893.947 13.987.015 14.012.484 14.045.861 14.006.074 Almanya 2.660.623 2.674.159 2.726.251 2.747.807 2.760.894 2.798.039 2.805.737 2.821.903 2.816.771 Brezilya 1.898.886 1.938.146 1.961.994 1.979.994 2.000.236 2.017.488 2.027.044 2.024.096 2.027.433 Rusya 1.970.364 2.004.728 2.010.811 2.016.223 2.062.839 2.082.036 2.081.989 2.118.600 2.158.548 Hindistan 3.376.216 3.581.545 3.546.004 3.630.519 3.716.843 3.790.817 3.850.630 3.898.016 3.953.002 Güney Afrika Milyar Dolar OECD, Stat Extracts 464.588 469.185 472.455 476.063 481.327 486.732 487.887 489.941 493.773 ENFLASYON ORANI Enflasyon düzeyi Türkiye de 2011 in ilk çeyreğinden itibaren yükselme eğilimine girmiş ve 2012 yılı ilk çeyreğinde %10,5 düzeyine ulaşmıştır. Aynı dönemde ABD nin 2012 yılı ilk çeyreğinde enflasyon oranı genel olarak diğer ülkelerden düşük olmakla birlikte %2,8 le OECD ülkelerinin ortalamasına eşittir. Türkiye ve Güney Afrika hariç diğer ülkeler ve OECD ülkeleri enflasyon oranları 2011 yılı 3. çeyreğinden itibaren düşüşe geçmiştir. Ülkeler arasında enflasyon oranı en düşük olan Almanya dır. BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) ülkelerinde ise Hindistan daki enflasyon oranı 2011 yılı 3. çeyreğinde %9 lar seviyesinde iken 2011 yılı 4. çeyrekte düşmeye başlamış ve 2012 yılı 1. çeyrekte %7,2'ye gerilemiştir. Çin ve Brezilya da 2011 yılı 3. çeyreğine kadar enflasyon oranları yükselirken sonraki iki çeyrekte düşme eğilimi göstermiş olup Çin de 2012 yılı ilk çeyreğinde enflasyon oranı %3,8 iken Brezilya da ise bu oran %5,8 olarak gerçekleşmiştir. Güney Afrika'daki enflasyon oranı ise sürekli yükselen bir grafik izleyerek 2012 yılının ilk çeyreğinde %6,3 seviyesine ulaşmıştır.

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 20 21 Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Enflasyon Oranları Ülkelere Göre Piyasa Faiz Oranları Ülke/Dönem 2010/4 2011/1 2011/2 2011/3 2011/4 2012/1 OECD Tüm ülkeler 1,9 2,3 3 3,2 3,1 2,8 Türkiye 7,4 4,3 5,9 6,4 9,2 10,5 ABD 1,3 2,1 3,4 3,8 3,3 2,8 Almanya 1,5 2,1 2,3 2,5 2,3 2,2 Brezilya 5,6 6,1 6,6 7,1 6,7 5,8 Rusya 8,1 9,5 9,5 8,1 6,7 3,9 Hindistan 9,2 9 8,9 9,2 8,4 7,2 Çin 4,7 5,1 5,7 6,3 4,6 3,8 Güney Afrika 3,4 3,8 4,6 5,5 6,3 6,3 Yüzde (%) OECD,Stat Extracts FAİZ ORANI 2008 den itibaren Türkiye, ABD ve AB de faiz oranlarında önemli oranda düşüşler gözlemlenmiştir. 2012 ilk çeyreği itibarıyla Türkiye, ABD ve AB de sırasıyla faiz oranları %5; %0,1 ve %0,1 dir. Aynı dönemde Brezilya daki faiz oranları düşme eğilimi gösterse de 2012 ilk çeyreğinde %10 lar seviyesindedir. Hindistan da ise faiz oranları 2011 in ikinci çeyreğine kadar düşme eğiliminde iken sonraki dönemde yükselmeye başlamış ve 2012 ilk çeyreğinde %10,4 oranına gelmiştir. Rusya inişli çıkışlı bir grafik sergilerken 2012 ilk çeyreğinde faiz oranı %4,8 dir. 2008 2009 2010 2011 2011/2 2011/3 2011/4 2012/1 Türkiye 16,0 9,2 5,8 3,0 1,5 3,8 5,1 5,0 ABD 1,9 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Avro Bölgesi 3,8 0,7 0,5 0,8 1,1 0,9 0,4 0,1 Brezilya 12,4 10,1 9,8 11,7 11,9 12,2 11,3 10,3 Rusya 5,5 7,8 3,1 3,9 3,6 4,1 5,1 4,8 Hindistan 11,5 4,5 6,5 8,8 8,3 9,0 9,6 11,4 Güney Afrika 11,3 8,2 6,2 5,3 5,3 5,3 5,3 5,3 Yüzde (%) IMF, International Financial Statistics Public Data

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 22 23 CARİ İŞLEMLER DENGESİNİN GSYH YE ORANI İŞSİZLİK Ülke ekonomilerindeki büyüklüklerin farklılığını göz önüne almak için cari işlemler dengesinin GSYH ye oranı gösterge olarak kabul edilmektedir. Cari dengenin GSYH ye oranı incelendiğinde Çin, Almanya ve Rusya nın %5 dolayında istikrarlı bir şekilde cari fazla verdiği görülmektedir. Brezilya, Hindistan, Güney Afrika, Birleşik Krallık ve ABD de ise başlarda cari açık verildiği görülürken; Güney Afrika nın bu açığı oransal olarak giderek azalttığı anlaşılmaktadır. Türkiye de ise cari açığın oranı hızla artmaktadır ve açık oranı %10 lar seviyesine ulaşmıştır. Cari İşlemler Dengesinin GSYH Oranları Ülke/Yıl 2008 2009 2010 2011 Türkiye -5,69-2,18-6,35-9,90 (*) ABD -4,74-2,70-3,24-3,14 Almanya 6,21 5,92 6,08 5,74 Birleşik Krallık -1,38-1,46-3,32-1,92 Brezilya -1,71-1,50-2,21-2,11 Rusya 6,25 4,05 4,70 5,47 Hindistan -2,48-2,07-3,27-2,81 (*) Çin 9,12 5,23 5,15 2,75 (*) Güney Afrika -7,16-4,05-2,82-3,30 (*) (*)IMF nin tahmini Cari İşlemler Dengesinin GSYH ye Oranı (%) IMF, International Financial Statistics 2008-2009 yıllarında meydana gelen küresel ekonomik kriz, başta ABD ekonomisi olmak üzere Birleşik Krallık ve Rusya gibi birçok ülkeyi etkilemiştir. ABD deki işsizlik kriz öncesi %5,8 iken 2011 yılında %9 dur. Türkiye de işsizlik oranı aynı dönemde kriz nedeniyle %14 ler seviyesine çıkmış olup 2011 deki oranı %9,9 olarak gerçekleşmiştir. Kriz döneminden etkilenmeyen ve işsizlik oranları benzer şekilde seyreden tek ülke Çin dir. Çin in işsizlik oranı %4 ler seviyesindedir. Gelişmiş ülkelerden olan Almanya 2008 yılında %7,6 olan işsizlik oranını 2011 yılında %6 seviyelerine çekebilmiştir. İşsizlik Oranları Ülke/Zaman 2008 2009 2010 2011 Türkiye 10,9 14,0 11,9 9,9 ABD 5,8 9,3 9,6 9,0 Almanya 7,6 7,7 7,1 6,0 Birleşik Krallık 5,6 7,5 7,9 8,0 Brezilya 7,9 8,1 6,7 6,0 Rusya 6,4 8,4 7,5 6,5 Çin 4,2 4,3 4,1 4,0 Güney Afrika 22,9 23,9 24,9 24,5(*) Yüzde (%) (*)IMF nin tahmini IMF, International Financial Statistics

ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER ULUSLARARASI İSTATİSTİKLER 24 25 SATINALMA GÜCÜ PARİTESİNE GÖRE KİŞİ BAŞI GSYH (Nominal Fiyatlarla) Kişi başına düşen milli gelir Çin de son yıllarda gerçekleşen ekonomik atılımlarla birlikte yükselmeye devam etmektedir. Çin in performansına en yakın ülke Türkiye olarak gözükmektedir. Gelişmiş ülkelerden ABD ve Almanya da 2008 e kıyasla artış olmakla birlikte Birleşik Krallık ta çok fazla değişim yaşanmamıştır. BRICS ülkelerinden Rusya nın 2008 den sonra 2009 da düşüş göstermekle birlikte 2010 ve 2011 yıllarında artış göstermiştir. Hindistan 2009 da çok fazla bir artış göstermemekle birlikte kişi başı milli gelirini sürekli arttırmış; Güney Afrika ve Brezilya benzer bir seyir izleyerek 2009 yılında az bir düşüş sergileseler de 2010 ve 2011 yıllarında kişi başı gelirlerini arttırmışlardır. Satınalma Gücü Paritesine Göre Kişi Başı GSYH Değerleri Ülke/Yıl 2008 2009 2010 2011 Türkiye 12.854 12.199 13.275 14.517(*) ABD 46.900 45.348 46.900 48.386 Almanya 35.681 34.329 36.013 37.896 Birleşik Krallık 35.907(*) 34.460(*) 35.343(*) 36.089(*) Brezilya 10.525 10.498 11.314 11.769(*) Rusya 16.040 14.945 15.657 16.736 Hindistan 2.916 3.098 3.418 3.693(*) Çin 6.185 6.792 7.550 8.382 Güney Afrika 10.403 10.236(*) 10.540(*) 10.973(*) ABD Doları (*)IMF nin tahmini IMF, International Financial Statistics ULUSAL İSTATİSTİKLER

ULUSAL İSTATİSTİKLER ULUSAL İSTATİSTİKLER 26 27 GAYRİ SAFİ YURT İÇİ HASILA 1998 Sabit Fiyatları ve Cari Fiyatlara Göre GSYH Gelişme Hızı 2011 yılı 4. çeyreğinde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 1998 sabit fiyatlarıyla %5,2'lik artış ile 29.515 milyon TL, cari fiyatlarla %14,9'luk artış ile 339.755 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Kişi başına düşen GSYH 4. çeyrekte 395 TL olarak hesaplanmış olup bir önceki çeyreğe göre %5,3 düşüş göstermiştir. 2 0 1 1 2 0 1 0 2 0 0 9 2 0 0 8 Dönemi IV. Dönem III. Dönem II. Dönem I. Dönem IV. Dönem III. Dönem II. Dönem I. Dönem IV. Dönem III. Dönem II. Dönem I. Dönem IV. Dönem GSYH (1998 Fiyatlarıyla) Gelişme Hızı (%) TÜİK, Ulusal Hesaplar, 2012 GSYH (Cari Fiyatlarıyla) Gelişme Hızı (%) Kişi Başına Düşen GSYH (1998 Fiyatlarıyla) (TL) Kişi Başına Düşen GSYH (1998 Fiyatlarıyla) Gelişme Hızı (%) Kişi Başına Düşen GSYH (Cari Fiyatlarla) (TL) Kişi Başına Düşen GSYH (Cari Fiyatlarla) Gelişme Hızı (%) 5,2 14,9 395-5,3 4.547-4 8,4 18,8 416 9,9 4.706 10 9,1 18,6 375 6,3 4.222 9 11,9 19,5 351-8,3 3.854-4 9,2 17 381-2,2 4.012 0 5,3 13,6 389 10,4 4.015 10 10,2 16,9 348 8,7 3.608 9 12,2 16,3 318-11,1 3.269-7 5,9 9,1 354-6,1 3.505-3 -2,8-0,3 375 14,6 3.607 13-7,8-4,5 321 10,4 3.150 9-14,7-3,6 287-18,0 2.866-14 -7 6,1 339-15,7 3.260-13 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), 2012 yılının Nisan ayında bir önceki aya göre %1,52; bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,09 ve bir önceki yılın aynı ayına göre %11,14 artış göstermiştir. 2012 yılı TÜFE aylık değişim oranlarına bakıldığında, 2010 ve 2011 yıllarındakine paralel bir seyrin söz konusu olduğu görülmektedir. TÜFE Değişim Oranları Bir önceki aya göre değişim (%) Mart 12/ Nisan 12 Bir önceki yılın Aralık ayına göre değişim (%) Aralık 2011/ Nisan 2012 Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim (%) Nisan 2011/ Nisan2012 Endeks (1998bazlı Fiyatlarla) Nisan 12 Türkiye 1,52 3,09 11,14 207,05 TR33 0,9 2,82 10,59 203,91 TÜİK, TÜFE, 2012

ULUSAL İSTATİSTİKLER ULUSAL İSTATİSTİKLER 28 29 TR33 Bölgesi nde 2012 yılı Nisan ayında 2003 temel yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %0,90; bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,82 ve bir önceki yılın aynı ayına göre %10,59 artış gerçekleşmiştir. TR33 Bölgesi TÜFE değişim oranları Türkiye ile karşılaştırıldığında genel itibarıyla artış oranları Türkiye değerlerinin altında kalmakta olup 12 aylık ortalamalara göre değişim değerlerinde Türkiye nin üzerindedir. TÜFE Değişim Oranları TÜFE Ana Harcama Grupları 2012 yılı Nisan ayında TÜFE yi oluşturan ana harcama gruplarında bir ay önceye göre en yüksek artış %13,20 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşmiştir. Ayrıca konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlarda %3,15; lokanta ve otellerde %1,19; mobilya, ev aletleri ve ev bakım eşyalarında %0,81; eğlence ve kültürde %0,62; sağlıkta %0,52; eğitimde %0,52; çeşitli mal ve hizmetlerde %0,30; ulaştırmada %0,27; alkollü içecekler ve tütünde %0,05 artış olurken; haberleşmede %0,04; gıda ve alkolsüz içeceklerde %0,12 düşüş gerçekleşmiştir. TÜFE deki ana harcama gruplarında bir önceki yılın aynı ayına göre değişimler incelendiğinde en yüksek artışın % 18,53 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleştiği görülmektedir. Yüksek artış görülen diğer harcama gruplarından çeşitli mal ve hizmetler %16,56; konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar %13,11; giyim ve ayakkabı %11,66; gıda ve alkolsüz içecekler %11,65 artış göstermiştir. TR33 Bölgesi'nde TÜFE de de Türkiye genelindeki oranlara paralel olarak bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %18,84 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Çeşitli mal ve hizmetler %17,53; konut %11,12; giyim ve ayakkabı %8,49; gıda ve alkolsüz içecekler %10,39 ile artış oranının yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. TÜFE Ana Harcama Gruplarındaki Endekslerin Yıllık Değişim Oranları Üretici Fiyatları Endeksi - 2012 Nisan 2012 yılı Nisan ayında 2003 temel yıllı Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) nde bir önceki yılın aynı ayına göre %7,65; genel tarım endeksinde %1,92 ve sanayi endeksinde %8,92 artış gözlenmiştir. Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim (%) Ocak 12 Şubat 12 Mart 12 Nisan 12 ÜFE 11,13 9,15 8,22 7,65 Genel Tarım Endeksi 8,44 8,13 6,16 1,92 Sanayi 11,71 9,37 8,66 8,92 ÜFE, Artış Oranı Hesabı, 2012 2012 yılı Nisan ayında, bir önceki aya göre ÜFE %0,08; sanayi %0,24 artmış ve genel tarım endeksi %0,7 azalmıştır.

ULUSAL İSTATİSTİKLER ULUSAL İSTATİSTİKLER 30 31 DIŞ TİCARET ENDEKSİ Geçici verilerle hesaplanan 2003 temel yıllı dış ticaret endeksleri incelendiğinde; 2012 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre, ihracat birim değer endeksinin %9,3 azaldığı, ithalat birim değer endeksinin %13,1 arttığı görülmektedir. ÜFE deki sonuçlar, sanayinin alt sektörlerine göre değerlendirildiğinde en yüksek aylık artışın %4,39 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı alt sektöründe gerçekleştiği görülmektedir. Sanayideki üç temel sektör ele alındığında, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,56; imalat sanayi sektöründe %0,18 artış, elektrik, gaz ve su sektöründe %0,05 düşüş gerçekleşmiştir. TÜİK, Dış Ticaret Endeksleri, 2012 2012 yılı Mart ayında ihracat miktar endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %16 artarken, ithalat miktar endeksi %5 azalmıştır. Mevsim ve Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre değerlendirildiğinde ise; ihracat miktar endeksi bir önceki aya göre %1,1 artış gösterirken, ithalat miktar endeksi %3,2 yükselmiştir.

ULUSAL İSTATİSTİKLER ULUSAL İSTATİSTİKLER 32 33 İhracat ve İthalat Birim Değer ve Miktar Endeksleri Ay İhracat Birim Değer Endeks (TL) İthalat Birim Değer Endeks (TL) İhracat Miktar Endeksi İthalat Miktar Endeksi Ocak 11 165,6 174 153,1 174,4 Şubat 11 171,7 182,6 158,3 175,5 Mart 11 174,8 187,3 181,5 210,7 Nisan 11 172,4 186,5 178,2 197,4 Mayıs 11 176,8 191 165,5 199,6 Haziran 11 180,9 193,9 170,8 204,9 Temmuz 11 186,3 201,6 179 199,4 Ağustos 11 195,5 215,6 171,5 184 Eylül 11 194,4 215,1 169 203 Ekim 11 195,8 221,1 189,6 190,7 Kasım 11 192,8 214,6 176,9 180,1 Aralık 11 197,2 219,8 201 201,2 Ocak 12 194,7 212,8 166,6 174,1 Şubat 12 188,4 206,8 187 174,1 Mart 12 191,1 211,8 210,5 200,2 TÜİK, Dış Ticaret Endeksleri, 2012 SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ Sanayi, alt sektörler bazında incelendiğinde 2012 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre; toplam sanayi sektörü endeksinin %2,6; maden ve taşocakçılığı sektörü endeksinin %3,7; imalat sanayi sektörü endeksinin %1,8; ara malı sektörü endeksinin %2,7; dayınıklı tüketim malları sektörü endeksinin %2,9 ve enerji sektörü endeksinin %4,4 arttığı görülmektedir. Bir Önceki Yılı Aynı Ayına Göre Sektörel Sanayi Üretim Endeksleri Değişim Oranları Sanayi üretim endeksi, takvim etkisinden arındırılmış seriye göre incelendiğinde 2012 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %2,6; mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre incelendiğinde ise bir önceki aya göre %0,9 artış görülmektedir. Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış ve Arındırılmamış Sanayi Ciro Endeksleri SANAYİ CİRO ENDEKSLERİ Sanayi Üretim Anketi kapsamında yer alan işyerlerinden 2005 temel yıllı oluşturulan Sanayi Ciro Endeksi, 2012 yılı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %13,6; bir önceki aya göre ise %13,2 artış göstermiştir. Sanayi, alt sektörler bazında incelendiğinde 2012 yılı Mart ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre; Madencilik ve Taşocakçılığı endeksinde %21,7; İmalat Sanayi endeksinde ise %13,3 artış görülmektedir. Ana sanayi grupları sınıflamasına göre değerlendirildiğinde ise 2012 yılı Mart ayında en yüksek artış %18 ile Dayanıklı Tüketim Malı İmalatında görülmüştür. Ana Sanayi Grupları Endeks Mart 11 Mart 12 Yıllık Değişim (%) Aylık Değişim (%) Endeks Yıllık Değişim (%) Aylık Değişim (%) Sanayi 206,2 26,5 17,0 234,1 13,6 13,2 Ara Malı İmalatı 231,7 26,6 17,6 261,5 12,8 13,7 Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı 148,0 19,8 17,2 197,7 33,9 18,3 Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı 180,1 17,5 15,3 204,7 13,7 13,8 Enerji 201,1 47,5 19,0 231,8 15,5 14,4 Sermaye Malı İmalatı 219,3 39,0 17,4 238,8 8,9 9,2 Madencilik ve Taşocakçılığı 266,0 27,6 8,9 323,6 22,1 3,6 İmalat Sanayi 204,9 26,4 17,2 232,1 13,3 13,6 TÜİK, Sanayi Ciro Endeksi, 2012

ULUSAL İSTATİSTİKLER ULUSAL İSTATİSTİKLER 34 35 KAPASİTE KULLANIM ORANI Sektörel Güven Endeksleri 2012 yılı Nisan ayı kapasite kullanım oranı verileri incelendiğinde, İmalat Sanayi kapasite kullanım oranının bir önceki yılın aynı ayına göre %0,2 puan azalış göstererek %74,7 olarak gerçekleştiği görülmektedir. Söz konusu oranın bir önceki aya göre ise %1,6 puan artış gösterdiği görülmektedir. Kapasite kullanım oranı tüketim mallarında %72,9; gıda ve içeceklerde %67,1; ara mallarında %76,4; yatırım mallarında %73,8 ve gıda ürünlerinin imalatında ise %68,6 olarak gerçekleşmiştir. Alt Sektörlere Göre Kapasite Kullanım Oranları SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSİ Sektörel güven endeksleri incelendiğinde, 2012 yılı Mart ayında 102,9 olan Hizmet Sektörü Güven Endeksinin 110,1; 106,5 olan Perakende Ticaret Sektörü Güven Endeksinin 111,5 ve 95,9 olan İnşaat Sektörü Güven Endeksinin 99,5 değerine yükseldiği görülmektedir. Buna göre; 2012 yılı Nisan ayında Hizmet Sektörü Güven Endeksi bir önceki aya göre %7; Perakende Ticaret Sektörü Güven Endeksi %4,7 ve İnşaat Sektörü Güven Endeksi %3,7 oranında artmıştır. 0 ile 200 arasında değer alabilen Sektörel Güven Endekslerinin 100 den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100 den küçük olması ise kötümserliğini göstermektedir. FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ AYLIK REEL GETİRİ ORANLARI 2012 Nisan ayında en yüksek reel getiri, ÜFE ile indirgendiğinde %0,41 oranıyla mevduat faizinde gerçekleşmiştir. ÜFE ile indirgendiğinde; yatırım araçlarından külçe altın %-1,76, Euro %-0,55, İMKB 100 Endeksi %-0,38 ve Amerikan Doları %-0,21 oranında yatırımcısına kaybettirmiş olup TÜFE ile indirgendiğinde ise külçe altın %-3,15, Euro %-1,96, İMKB 100 Endeksi %-1,79, Amerikan Doları %-1,63 ve mevduat faizi %-1,01 oranında yatırımcısına kaybettirmiştir. TÜİK, Finansal Yatırım Araçlarının Aylık Reel Getirileri, 2012

ULUSAL İSTATİSTİKLER BÖLGESEL İSTATİSTİKLER 36 37 HANEHALKI İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Hanehalkı İşgücü Araştırması Mart 2012 sonuçlarına göre; Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 201 bin kişi azalarak 2 milyon 615 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranında ise %0,9 puanlık azalış gerçekleşmiş ve işizlik oranı %9,9 seviyesinde düşmüştür. Tarım dışı istihdam 704 bin kişi artmış, tarım sektöründe çalışan sayısı 173 bin kişi azalmıştır. Aynı dönemdeki işgücüne katılma oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %0,4 puanlık azalışla %48,6 olmuştur. BÖLGESEL İSTATİSTİKLER 2011 ve 2012 Yılları İşgücü Verileri Kurumsal olmayan nüfus (bin kişi) 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus (bin kişi) TÜRKİYE KENT KIR 2011 2012 2011 2012 2011 2012 72.014 73.326 49.346 50.260 22.668 23.066 53.242 54.438 36.787 37.575 16.455 16.863 İşgücü (bin kişi) 26.103 26.431 17.344 17.785 8.759 8.646 İstihdam (bin kişi) 23.286 23.817 15.150 15.722 8.136 8.095 İşsiz (bin kişi) 2.816 2.615 2.194 2.063 623 551 İşgücüne katılma oranı (%) 49,0 48,6 47,1 47,3 53,2 51,3 İstihdam oranı (%) 43,7 43,8 41,2 41,8 49,4 48,0 İşsizlik oranı (%) 10,8 9,9 12,6 11,6 7,1 6,4 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 13,4 12,1 13,0 11,9 15,5 13,2 Genç nüfusta işsizlik oranı (1) (%) 19,3 17,4 21,2 19,5 15,2 12,8 İşgücüne dahil olmayanlar (bin kişi) (1) 15-24 yaş grubundaki nüfus TÜİK, İşgücü İstatistikleri 27.139 28.007 19.443 19.790 7.696 8.217 MANİSA AFYON UŞAK KÜTAHYA

BÖLGESEL İSTATİSTİKLER BÖLGESEL İSTATİSTİKLER 38 39 İSTATİSTİKİ BÖLGE BİRİMLERİ SINIFLANDIRMASI Türkiye nin Avrupa Birliğine uyum süreci doğrultusunda, 2002/4720 no lu kanun gereğince, Devlet Planlama Teşkilatı ve Türkiye İstatistik Enstitüsü üç ayrı düzeyde İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) oluşturmuşlardır. Avrupa Komisyonuna sunulan raporlarda; bölgesel kalkınma planları, illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması, yerleşme merkezlerinin kademelenmesi çalışması ve kişi başına GSYH, sanayi sektöründe kişi başı üretim, tarımsal üretim değeri, nüfus yoğunluğu, kentleşme oranı vb. bazı temel istatistiki göstergeler dikkate alınarak Düzey 1 ve Düzey 2 bölgelerinin tanımlandığı ifade edilmektedir. (Öztürk, 2009) Düzey 2 Bölgeleri Bakanlar Kurulu kararı ile oluşturulmuştur. Bölgesel istatistiklerin toplanması, geliştirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yapılması, bölgesel politikaların çerçevesinin belirlenmesi ve karşılaştırılabilir istatistiki veri tabanı oluşturulması amacıyla, Avrupa Birliği İstatistik sistemine uygun ülke genelinde İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) tanımlanmıştır. Bu sınıflamaya göre Türkiye 12 adet Düzey 1 Bölgesi'ne ve 26 adet Düzey 2 Bölgesi'ne ayrılmıştır. Ayrıca her il Düzey 3 bölgesi'dir. Düzey 2 bölgelerin belirlenmesi sırasında, ortak özelliklere sahip, sosyo-ekonomik ve kültürel olarak birbirine benzer, coğrafi olarak yakın özellikler gösteren illerin gruplandırılması esas alınmıştır. İBBS kodları verilirken önce iki haneli alfabetik TR kodu, hemen arkasından da Düzey 1 için bir, Düzey 2 için iki ve Düzey 3 için de üç haneli sayısal bir kod verilmiştir. Bir alt düzey, birden fazla bölgeye ayrılmıyorsa o bölgeye, bir önceki kodun ardına bir sıfır eklenerek yeni kod verilmiştir. Örneğin; TR3 olarak adlandırılan Ege Bölgesinde bulunan ve tek ilden oluşan İzmir Bölgesi TR31 olarak isimlendirilmişken, bölgemiz TR33 olarak isimlendirilmiştir. Bu sınıflandırma idari bir sınıflanma olmayıp istatistiki bir sınıflamadır. 5449 sayılı Kanun gereğince Kalkınma Ajansları Düzey 2 Bölgeleri esas alınarak kurulmaktadır. Zafer Kalkınma Ajansı; Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak illerinden oluşan TR33 Bölgesi'ne hizmet vermektedir. KOD KAPSAMINDAKİ İLLER KOD KAPSAMINDAKİ İLLER TR10 İstanbul TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat TR22 Balıkesir, Çanakkale TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın TR31 İzmir TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop TR32 Aydın, Denizli, Muğla TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya TR33 Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Uşak TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Gümüşhane, Artvin TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan TR51 Ankara TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli TR52 Konya, Karaman TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari TR61 Antalya, Isparta, Burdur TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis TR62 Adana, Mersin TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 5449 sayılı Kanun gereğince Kalkınma Ajansları Düzey 2 Bölgeleri esas alınarak kurulmaktadır. Zafer Kalkınma Ajansı merkezi Kütahya olmak üzere Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa ve Uşak illerinden oluşan TR33 Bölgesi'ne hizmet vermektedir. TR33 BÖLGESİ TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına (İBBS) göre 26 Düzey 2 Bölgesi içinde TÜFE nin aylık bazda en yüksek artış gösterdiği Bölge TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) %1,89 olmuştur. Bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış %3,64 ile TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) Bölgesi'nde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %12,89 ile TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) Bölgesi'nde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış ise %10,12 ile TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) Bölgesi'nde gerçekleşmiştir. TR33 Bölgesi'ndeki TÜFE değişim oranları bir önceki aya göre %0,9; bir önceki yılın aralık ayına göre %2,82; bir önceki yılın aynı ayın göre %10,59; oniki aylık ortalamalara göre ise %8,9 olarak gerçekleşmiş olup büyük ölçüde Türkiye oranlarının altında kalmıştır. Düzey 2 Bölgelerinde TÜFE Değişim Oranları Yerleşim yeri Kod Bir Önceki Aya Göre Değişim (%) (Mart 2012/ Nisan2012) Bir Önceki Yılın Aralık Ayına Göre Değişim (%) (Aralık 2011/ Nisan 2012) Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre (%) (Nisan2011/ Nisan2012) Oniki Aylık Ortalamalara Göre Değişim (%) Adana, Mersin TR62 1,72 2,98 11,64 9,01 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan TRA2 1,19 3,26 11,98 9,5 Ankara TR51 1,63 3,19 10,66 8,42 Antalya, Isparta, Burdur TR61 1,89 3,64 10,27 8,47 Aydın, Denizli, Muğla TR32 0,76 1,96 9,88 8,76 Balıkesir, Çanakkale TR22 1,38 2,29 11,05 8,7

BÖLGESEL İSTATİSTİKLER BÖLGESEL İSTATİSTİKLER 40 41 Yerleşim yeri Bursa, Eskişehir, Bilecik Erzurum, Erzincan, Bayburt Gaziantep, Adıyaman, Kilis Hatay, K.Maraş, Osmaniye Kod Bir Önceki Aya Göre Değişim (%) (Mart 2012/ Nisan2012) Bir Önceki Yılın Aralık Ayına Göre Değişim (%) (Aralık 2011/ Nisan 2012) Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre (%) (Nisan2011/ Nisan2012) Oniki Aylık Ortalamalara Göre Değişim (%) TR41 1,57 3,13 10,62 8,26 TRA1 1,38 2,57 11,61 9,96 TRC1 0,82 2,23 11,58 9,73 TR63 1,74 3,36 12,64 9,81 İstanbul TR10 1,85 3,62 11,36 7,84 İzmir TR31 1,63 2,94 10,49 8,42 Kastamonu, Çankırı, Sinop TR82 0,5 2,38 11,47 9,44 Kayseri, Sivas, Yozgat TR72 0,57 2,45 11,37 9,25 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova TR71 0,6 3,05 12,89 10,12 TR42 1,46 2,42 10,97 8,8 Konya, Karaman TR52 0,91 2,76 10,76 8,67 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak Mardin, Batman, Şırnak, Siirt Samsun, Tokat, Çorum, Amasya TRB1 1 2,27 11,36 9,34 TR33 0,9 2,82 10,59 8,9 TRC3 0,98 2,18 10,6 9,31 TR83 1,2 2,47 11,12 8,9 Şanlıurfa, Diyarbakır TRC2 0,93 2,25 11,11 9,35 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane Van, Muş, Bitlis, Hakkari Zonguldak, Karabük, Bartın TÜİK, TÜFE, 2012 TR21 1,44 3,44 11,33 8,99 TR90 1,7 2,77 11,5 9,27 TRB2 0,66 2,66 11,27 9,23 TR81 0,83 2,17 11,21 9,22 ŞUBAT AYI KURULAN VE KAPANAN ŞİRKET İSTATİSTİKLERİ 2012 yılının Şubat ayı kurulan ve kapanan şirket sayıları incelendiğinde genel olarak Türkiye de kurulan ve kapanan işletme sayılarındaki azalış göze çarpmaktadır. TR33 Bölgesi'nde en çok kurulan ve kapanan şirket sayısı Manisa da olup en az kurulan ve kapanan şirket sayısı ise Afyonkarahisar dadır. TR33 Bölgesi genelinde ise; 2011 in Şubat ayı 2012 nin Şubat ayı karşılaştırıldığında açılan şirket sayılarında azalış, kapanan şirket sayılarında artış görülmektedir. İL ADI AFYONKA- RAHİSAR ŞİRKET 2012 ŞUBAT (BİR AYLIK) 2011 ŞUBAT (BİR AYLIK) KURULAN TASFİYE KAPANAN KURULAN TASFİYE KAPANAN KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL. 6 0 26 0 1 3 2 8 16 0 19 1 0 3 0 20 KÜTAHYA 12 3 28 1 0 2 2 12 16 0 38 2 0 2 0 5 MANİSA 24 2 87 5 0 5 1 50 40 5 68 10 2 13 0 29 UŞAK 10 0 27 0 0 4 1 12 14 1 21 3 0 3 0 23 TR33 BÖLGESİ 52 5 168 6 1 14 6 82 86 6 146 16 2 21 0 77 TÜRKİYE 3.809 85 5.744 820 76 997 97 3.854 4.899 101 5.117 1.096 146 910 74 2.135 TOBB, İstatistikler,2012 İHRACAT RAKAMLARI İhracat rakamlarına bakıldığında Manisa haricinde Bölge genelindeki ihracat değerlerinde Şubat ayında düşüş yaşanmış, Mart ayında düşüş telafi edilmiştir. İlk üç aylık toplam değerlere bakıldığında TR33 Bölgesi'nde en yüksek ihracat değerleri Manisa dadır. Ocak Şubat Mart Toplam AFYONKARAHİSAR 22.439.208 20.662.271 30.574.546 73.676.025 KÜTAHYA 12.475.986 11.463.032 16.731.806 40.670.824 MANİSA 299.451.536 341.036.794 420.474.637 1.060.962.967 UŞAK 12.353.693 11.084.463 14.844.896 38.283.052 TR33 BÖLGESİ 346.120.423 384.246.560 382.625.885 1.213.592.868 ABD Doları TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri, 2012 ŞİRKET KOOP. ŞİRKET KOOP. GER. KİŞİ TİC. İŞL.

BÖLGESEL İSTATİSTİKLER BÖLGESEL İSTATİSTİKLER 42 43 İhracatta İlk 5 Ülke 2012 yılı Ocak-Mart dönemi ihracat verileri ihracatın yapıldığı ülkelere göre incelendiğinde, Afyonkarahisar ve Uşak illerin en çok ihracat yaptıkları ülkenin Irak olduğu; Kütahya nın en çok ihracatı Fransa ya, Manisa nın ise İngiltere yaptığı görülmektedir. İllere Göre Sektörel İhracat Mart ayı sektörel ihracat değerlerine bakıldığında Afyonkarahisar ilinde en çok ihracatın tarım ve hayvancılık sektöründe, Kütahya ilinde metalik olmayan diğer mineral ürünlerinde, Manisa ilinde Radyo, televizyon, haberleşme teçhizat ve cihazlarında, Uşak ilinde ise tekstil ürünlerinde gerçekleştiği görülmektedir. AFYONKARA- HİSAR 2011 2012 KÜTAHYA 2011 2012 Irak 13.073.734 24.775.066 Fransa 2.584.744 3.733.432 Hindistan 11.357.457 9.155.108 Almanya 3.264.594 3.713.512 A.B.D. 6.297.388 7.353.340 İspanya 1.722.425 2.958.566 Fransa 4.719.353 3.939.983 İtalya 1.413.875 1.696.005 Çin 4.529.985 3.725.706 İsveç 726.264 1.315.879 MANİSA 2011 2012 UŞAK 2011 2012 İngiltere 158.178.174 190.344.006 Irak 1.476.867 4.372.633 Almanya 107.985.158 165.236.247 Libya 407.400 3.304.383 Fransa 99.367.840 123.119.331 İtalya 2.225.964 3.133.840 Ege Serbest Bölge 84.787.694 97.290.396 Rusya Federasyonu 1.964.317 2.869.499 İspanya 54.440.816 72.218.213 Almanya 2.344.278 2.416.269 ABD Doları TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri, 2012 İhracat Mart 2011-2012 Karşılaştırması Bölge illerinin Mart ayı ihracat değerleri ile bir önceki yılın aynı ayı dönemi değerleri karşılaştırıldığında ihracat değerlerinde en çok artış %65,1 ile Kütahya ilinde gerçekleşmiş olup, en az artış ise %21,7 ile Uşak ta gerçekleşmiştir. 2011 yılı Ocak- Mart dönemi ile 2012 yılı Ocak-Mart dönemi ihracat verileri karşılaştırıldığında TR33 Bölgesi nde artış oranının en yüksek olduğu ilin %39,5 ile Kütahya, artış oranın en düşük olduğu ilin ise %11,3 ile Afyonkarahisar olduğu görülmektedir. Mart 11 Mart 12 Mart 2011/ Mart 2012 (%) Ocak-Mart 2011 Ocak-Mart 2012 Ocak-Mart 2011/2012 (%) AFYONKARAHİSAR 24.438.448 30.587.123 25,2 66.169.858 73.678.372 11,3 KÜTAHYA 10.133.506 16.731.807 65,1 29.145.456 40.660.411 39,5 MANİSA 337.493.996 420.717.462 24,7 856.412.545 1.060.829.813 23,9 UŞAK 11.634.146 14.850.301 21,7 32.682.279 38.287.373 17,2 TR33 BÖLGESİ 383.700.096 482.886.693 25,9 984.410.138 1.213.455.969 23,3 ABD Doları TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri, 2012 TR33 Bölgesi İllerinin Sektörlere Göre Mart Ayı İhracat Değerleri Mart Ayı Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak ISIC Rev.3 Adı 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012 Tarım ve hayvancılık Ormancılık ve tomrukçuluk Taşocakçılığı ve diğer madencilik Gıda ürünleri ve içecek 9.557.888 14.782.146 - - 7.664.638 9.298.173-95.260 88.076 14.803 - - 57.549 20.241-28.734 1.497.906 1.492.286 67.637 378.553 68.112 308.981 270.462 147.218 782.216 1.728.199 22.210 67.834 38.245.578 35.629.991 1.496.138 1.665.311 Tekstil ürünleri 22.713 76.801 16.431 44.687 1.246.189 1.517.398 4.769.965 7.267.193 Giyim eşyası 263.405-282 204.155 334.041 214.163 13.330 5.760 Tabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler Kağıt ve kağıt ürünleri Basım ve yayım; plak, kaset vb. Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar Kimyasal madde ve ürünler 6.466-162 - 497.943 348.739 98.281 435.288 1.245 3.232 30.045 1.971 50.833 29.909 - - 2.482 1.051 5.658 3.353 340.609 491.038-12.107 18.332 600 249 396 430 16.252-17.133 - - - 29.075 - - - - 512.486 164.138 50.016 49.716 543.152 629.676 965.956 1.325.148

BÖLGESEL İSTATİSTİKLER BÖLGESEL İSTATİSTİKLER 44 45 Mart Ayı Afyonkarahisar Kütahya Manisa Uşak İTHALAT RAKAMLARI Plastik ve kauçuk ürünleri Metalik olmayan diğer mineral ürünler 762.381 611.897 408.509 284.157 9.019.685 7.988.553 161.273 141.518 9.254.797 10.139.040 9.095.634 14.803.468 1.426.448 1.369.867 1.529.699 2.425.102 2012 yılı ithalat rakamlarına bakıldığında bölgedeki tüm illerde Şubat ayında artış olduğu Mart ayında ise Ayfonkarahisar ve Uşak illerinin ithalat değerlerinde düşüş olduğu görülmektedir. İlk 3 aylık toplam değerlere bakıldığında TR33 Bölgesi'nde en yüksek ithalat değerleri Manisa dadır. Ocak-Mart 2012 TR33 Bölgesi ve İlleri İthalat Değerleri Ana metal sanayi 2.025 2.399 26.349 460.818 2.352.757 3.184.507-8.996 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat Motorlu kara taşıtı ve römorklar Diğer ulaşım araçları Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler 863.796 1.312.826 400.637 146.978 23.188.419 25.954.617 235.843 157.527 93.782 188.746 4.621 50.678 64.730.074 85.290.039 26.037 115.700 - - - - 3.580 27.305 - - - 3.873 3.219 424 46.306.355 38.276.184 748 3.119-265 - - 119.865.245 190.650.158 - - - 5.441 - - 324.765 196.123 - - 219.480 16.944 1.639-17.077.951 18.618.027-73.521-525 - - 2.626.915 28.089 - - 51.445 33.815 208 205.544 596.870 629.432 17.350 21.012 Atık ve hurdalar 437.527 8.096 - - 925.858-2.049.064 904.654 ABD Doları TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri, 2012 Ocak Şubat Mart Toplam AFYONKARAHİSAR 2.830.738 5.597.354 4.657.103 13.085.195 KÜTAHYA 6.878.268 9.405.720 13.442.731 29.726.719 MANİSA 327.662.000 327.320.963 328.109.901 983.092.864 UŞAK 13.695.915 22.185.761 11.740.187 47.621.863 TR33 BÖLGESİ 351.066.921 364.509.798 357.949.922 1.073.526.641 ABD Doları TÜİK,Dış Ticaret İstatistikleri,2012 İthalatta İlk 5 Ülke Ocak-Mart 2012 dönemi ithalat verileri ülke bazlı incelendiğinde Kütahya ilinin en çok ithalatı İtalya'dan; Afyonkarahisar, Manisa ve Uşak illerinin ise en çok ithalatı Çin'den yaptığı görülmektedir. AFYONKARA- HİSAR 2011 2012 KÜTAHYA 2011 2012 Çin 1.891.187 1.646.883 İtalya 5.116.074 4.314.450 Fas 38.036 1.390.405 Almanya 5.324.392 4.058.736 A.B.D. 1.385.603 1.375.301 Çin 2.901.077 3.854.065 Ukrayna 8.136.117 1.086.644 İspanya 1.560.001 2.751.475 Almanya 1.760.659 1.005.826 İngiltere 1.486.703 2.515.076 MANİSA 2011 2012 UŞAK 2011 2012 Çin 163.415.144 288.168.357 Çin 9.194.102 8.849.188 Güney Kore 135.669.413 162.089.494 Almanya 3.040.314 4.036.826 Polonya 65.903.588 96.436.598 Hindistan 2.727.924 3.465.391 Tayvan 63.413.228 88.660.046 Hollanda 65.928 3.338.910 Rusya Federasyonu ABD Doları TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri,2012 28.500.376 46.368.125 İran 1.789.124 2.507.403