Riske doğru mu, iyileşmeye doğru mu gidiyoruz? Ekonomik Görünüm no.1217-1218 Mayıs - Haziran 2015. Ekonomik Araştırmalar

Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Ekonomik Görünüm no.1217-1218 Mayıs - Haziran 2015 www.eulerhermes.com.tr Riske doğru mu, iyileşmeye doğru mu gidiyoruz? Ekonomik Araştırmalar

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes İçindekiler Ekonomik Araştırmalar Euler Hermes Group Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu 3 EDİTORYAL 4 GENEL BAKIŞ 4 Ülke riskleri, ekonomik iyileşmeye engel olmayacak 4 Büyüme atlasları yükselmeye devam ediyor 5 Aksama, bazen iyi bir şey olabilir 14 Ülke Risk Görünümü 16 İflas Görünümü 18 Sektör Risk Görünümü 6 Seçim kritik olduğundan tahsisat yalnızca rakamlarla oynanan bir oyun değildir 6 Ekonomik reflasyon, yavaş ve yumuşak bir deneyimdir 7 Politik risk: Yeni mi, eski mi? 8 Sektör riskleri: Kaskınızı çıkarmayın 8 Sürprizler, bazı sektörlerin dengesini bozabilir 10 Heterojenlik: Globalleşme, dağ bisikleti sürerken vites değiştirmek gibidir 10 Makine ve Ekipman: Yatırımlar için zorlu bir yol 11 Perakendede yangın var 12 Fazla kapasite: Halen zorlu bir mücadele 2

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu EDİTORYAL Bataklık LUDOVIC SUBRAN İş yapmak, bisiklete binmek gibidir; dengenizi korumak için sürmeye devam etmeniz gerekir. Son zamanlarda da yollar oldukça çamurluydu! Şirketler, politik kargaşa, likidite durgunluğu ve özgüvenlerine karşı esen rüzgârlara yenilmemek için bıkmadan, usanmadan savaşmaları gerektiğini öğrendiler. Ancak makroekonomik koşullar, levha tektoniği gibi yer değiştirmeye devam ediyor. Bu yıl, Fed kaynaklı bir deprem (Fed in faiz oranlarını artırmasının etkisi), Çin in finansal volkanının patlaması ve Yunanistan ın fay bölgesi riski global iş dünyasının ne kadar karmaşık olduğunu herkese hatırlattı. Uluslararası diplomasi söz konusu olduğunda çizgilerin bulanık olduğunu görüyoruz. Örneğin, Küba ve İran varız derken, Venezuela ve Yemen yokuz diyor. Nakit biriktirmeye devam ederken aksayan ve aşırıya kaçan iyi yapılandırılmış sektörler itekleniyorlar. Hemen hemen her şeyin metalaştırılması, değer yaratmaya yönelik çabaları zayıflatıyor. Bunun sorumlusu iklim değişikliği olmayabilir ama ekonomik iklimin değişmeye devam ettiği de bir gerçek! Bu durumda sorulması gereken soru şu: Bataklıktan nasıl kaçınabiliriz (hem gerçek, hem de mecazi olarak)? Bu çok kolay değil; rahatlamanız, her şeyi bırakıp yatay bir şekilde ilerlemeniz gerekiyor. Fakat bu ne anlama geliyor? Öncelikle, hiper bilgi size iyilik yapmıyor, her şey potansiyel bir tuzak gibi gözüküyor. Aslında politik düğümler ve pazardaki volatilite hızlıca çözümleniyor. Keep calm and carry on! (Sakin olun ve ortalığı velveleye vermeyin.) İkincil olarak, bavulunuzun çok ağır olması bir seçenek değil. Öncelikle, iş dünyasında geride ne bıraktığınız önemlidir ancak çevik ve açıkgöz olmak ise bir zamanlar gereğinden fazla değerli olan şeyleri bırakmak anlamına geliyor; bunlar arasında da çekirdek pazar, başarılı bir ürün ve verimli bir iş birliği yer alabiliyor. Son olarak, yatay bir şekilde ilerlemek, derin bir bataklıktan çıkmanın en iyi yolu olabilir. Bunu iş ortamına uyarladığımızda batmayı engellemek için etrafınıza bakmak ve ezber bozan yatırımlar yapmak gerektiğini söyleyebiliriz. Kolay, değil mi? Indiana Jones bile olsanız ormandaki fazla sıcaklık ve nem kafanızı serin tutmanıza yardımcı olmayabilir. Lost Arks gelişme ihtimali olan pazarların çoğunluğu yatırımcı çekmek için doğru şeyler yapıyor, kaçmanız gereken Temple of Doom lar (şu anda Euro Bölgesi ni düşünmemeye çalışıyorum) ve bulabileceğiniz Crystal Skull lar var. Bu seferinizin, Last Crusade olmasını istemezsiniz, değil mi? 3

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes GENEL BAKIŞ Ülke riskleri, ekonomik iyileşmeye engel olmayacak MAKROEKONOMİK VE SEKTÖREL ARAŞTIRMA EKİBİ 2015 in ilk yarısı volatilitenin de etkisiyle zorlu geçse de büyüme oranları genel anlamda planlandığı şekilde seyrediyor. Ancak iyileşme, Avrupa ve Japonya gibi önceden potansiyelin altında performans gösterenlerin ABD ve Çin gibi, biraz düşük performans gösterenleri dengelemesi ile baş aşağı dönmüş durumda. Gelişmiş ekonomiler %2 lik artış ile 2010 dan bu yana en iyi yıllarını yaşayacaklar. Gelişmekte olan pazarlar ise %3,8 lik artış ile 2009 dan bu yana en düşük performanslarını kaydedecekler. Fed in dokuz yıldır ilk kez faiz artırması ve Çin in büyüme politikasının miktar yerine kaliteye odaklanması 2015 in ikinci yarısındaki performans için kritik olacak. Kaynakların tahsisi, reel ekonomi yerine finansal pazarlara odaklanmaya devam ediyor ve bu durum çok yavaş değişiyor. Nominal büyüme, iki itici güçle hız kazanacağı için reflasyon, ekonomilerin borç/gsyih oranlarını düşürmelerini sağlayacak. Çin büyümesine karşı hassasiyet Çin e ihraç edilen temel emtialar (Çin e yapılan toplam ihracatın %si olarak) %100 %90 Kolombiya Brezilya Avustralya %80 Venezuela Sudi S Arabistan %70 Peru Rusya Endonezya %60 Güney Afrika %50 CKanada Şili %40 Dünya %30 Yeni Zelanda Vietnam UABD Tayland %20 Filipinler Malezya %10 Almanya Singapur Japonya Güney Kore %2 %4 %6 %8 %10 %12 %14 %16 %18 %20 Çin e yapılan ihracat (GSYİH %si) Kaynaklar: IHS, Euler Hermes Büyüme atlasları yükselmeye devam ediyor Önceki yıllara kıyasla ve üzerindeki baskılara rağmen 2015 teki global büyüme performansı, 2008 sonrasındaki yıllar kadar hayal kırıklığına uğratmadı. GSYİH nin %2,7 ile 2014 seviyesinde olmasını, 2016 da ise %3,1 e yükselmesini bekliyoruz. Dünyanın en büyük iki ülkesinin performanslarıyla ilgili endişeler kaydedilmiş olsa da her iki ekonomide de işlerin yolunda olduğunu ve performanslarının yılın başında açıkladığımız tahminlerimiz paralelinde gerçekleştiğini görüyoruz. ABD, kriz sonrası eğilimlerini tekrar etti ve birinci çeyrekte hayal kırıklığı yaratan sonuçlar elde etti. Bunun nedenleri arasında kötü hava koşulları vardı ve bu nedenden dolayı bastırılmış olan talebin Q1-Q4 te talep artışını desteklemesi bekleniyor. Şaşırtıcı bir şekilde, tüketicilerin petrol fiyatlarındaki düşüşten elde ettikleri kârı harcama oranlarının beklediğimizden daha düşük olduğunu görüyoruz. 4

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu -0.5puan 2015 te gelişmekte olan ülkelerdeki büyüme Halen %2,5 lik artışla sağlam bir performans bekliyoruz. İş piyasasındaki iyileşmenin devam etmesiyle de Fed in bu yılın dördüncü çeyreğinde faiz oranlarını artıracağını öngörüyoruz. Çin in, miktar dan kalite ye yönelmesi sonucunda ülke %7 lik sağlam bir büyüme elde edecek. Ticari faaliyetlerdeki düşüş özellikle ithalatta gerçekleşse de (Mayıs ayında yıllık %17,6 ya geriledi) bunun önemli derecedeki etkileri asıl diğer ekonomilerde görüldü. Mevcut görünümü ve kredi büyümesini desteklemek amacıyla Çin Merkez Bankası, faiz oranlarını %5,60 tan %4,85 e indirdi ve rezerv oranı gerekliliğini ise %1 indirerek %18,5 e geri çekti. Bu sırada Merkezi Hükümet de 186 milyar Dolar tahsis ederek internet altyapısını güncelleyerek altyapıya yatırım yaptı. Bununla birlikte uygun maliyetli konut edindirme için 20 milyar Dolar lık yatırım yapıldı ve 40 milyar Dolar lık yatırımla altı adet yeni tren yolunun yapılması için izin çıkarıldı. Aksama, bazen iyi bir şey olabilir 2015 yılı, Avrupa Merkez Bankası nın (AMB) parasal genişleme programını uygulamaya almasıyla başladı. Bu kapsamda petrol fiyatlarının düşürülmesi Euro Bölgesi ndeki tüketicilerin harcamalarına olumlu yansıdı ancak aynı etki ABD deki tüketicilerde görülmedi. Aynı zamanda Avrupa daki kurumsal marjlar da parasal genişlemenin avantajlarından faydalandı. Yılın ikinci yarısında Yunanistan ın AB den ayrılmasına dair endişelerin olumlu bakış açılarını etkilemesine Euro Bölgesi ndeki iyileşmenin planlandığı şekilde devam edeceğini öngörüyoruz ve AB yi bir arada tutmaya yönelik politik inancın sonlanmadığını düşünüyoruz. Son bir yılda Euro daki düşüş de ihracatçıların avantajına bir gelişme oldu. Önemli yapısal düzenlemeler yapan ülkeler bu durumdan faydalandı ve bu düzenlemelerin meyvelerini almaya başladı. Bu ülkeler arasında 2014 teki %4,5 lik büyümenin ardından 2015 te %3,8 lik büyümenin beklendiği İrlanda ve 2014 teki %1,4 ün ardından 2015 te %2,8 lik büyümenin beklendiği İspanya yer alıyor. Yılın ikinci yarısında en fazla beklenen gelişme ise ABD faiz oranlarının 9 yıldır ilk kez ne zaman artırılacağı. Euler Hermes olarak artışın yılın dördüncü çeyreğinde gerçekleşeceğini öngörüyoruz. Faiz oranlarının oldukça düşük olduğu bir dönemin ardından Fed in faiz artışı pazarlar, ekonomiler ve şirketler, özellikle de değişikliğe hazır olmayan ve değişiklikle başa çıkamayacak firmalar üzerinde şok etkisi yaratacak. Ücretler ve enflasyona bağlı baskılar öncelikli bir artış için aciliyet oluşturmuyor. 5

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes Reel GSYİH büyümesi, yıllık, olarak Dünya GSYİH büyümesi Gelişmiş ekonomiler Gelişmekte olan ekonomiler Kuzey Amerika ABD Kanada Latin Amerika Brezilya Meksika Batı Avrupa Birleşik Krallık İsveç Avro Bölgesi Üyeleri Almanya Fransa İtalya İspanya Hollanda Belçika Yunanistan Portekiz Orta ve Doğu Avrupa Rusya Türkiye Polonya Asya Çin Japonya Hindistan Okyanusya Avustralya Ortadoğu Sudi Arabistan Birleşik Arap Emirlikleri Afrika Güney Afrika Fas Ağırlıklar* 2013 2014 2015f 2016f 100 2.6 2.7 2.7 3.1 62 1.4 1.7 2.0 2.2 38 4.7 4.3 3.8 4.5 25 2.2 2.4 2.5 2.6 22 2.2 2.4 2.5 2.7 2 2.0 2.4 1.5 1.7 8 2.9 1.2 0.6 1.9 3 2.7 0.1-1.0 1.0 2 1.4 2.1 2.9 3.5 23 0.1 1.3 1.5 1.7 4 1.7 2.8 2.2 2.0 1 2.7 0.0 1.3 2.4 17-0.4 0.8 1.4 1.7 5 0.2 1.6 1.7 1.6 4 0.7 0.2 1.2 1.5 3-1.9-0.4 0.6 1.1 2-1.2 1.4 2.8 2.5 1-0.7 0.9 1.9 2.0 0 0.3 1.1 1.3 1.5 0-4.0 0.7-1.5 1.5 0-1.4 0.9 1.5 1.8 6 1.9 1.4-0.7 0.9 3 1.3 0.6-4.0-2.0 1 4.1 2.9 3.0 4.0 1 1.7 3.4 3.3 3.4 29 5.1 4.7 4.9 5.1 11 7.7 7.4 7.0 6.8 8 1.6-0.1 1.2 1.7 3 6.9 7.3 7.7 7.8 2 2.1 2.7 2.6 2.9 2 2.1 2.7 2.6 2.9 4 2.7 3.0 2.9 3.9 1 2.7 3.6 2.5 3.5 1 5.2 4.2 3.5 4.5 3 4.1 3.7 3.8 5.0 1 2.2 1.5 2.0 3.0 0 4.4 2.5 4.5 4.5 *Ağırlıklar, pazar fiyatlarındaki global GSYİH olarak verilmiştir (2014) Kaynaklar: Ulusal kaynaklar, IMF, IHS, Euler Hermes tahminleri Bununla karşılaştırıldığında Fed in güvercin tonlamaları ve işçi pazarındaki iyileşmenin hızı, üçüncü çeyrekte bir artış olabileceği anlamına geliyor. Bu doğrultuda bizim açımızdan belirsizlik Federal Rezerv in 2015 te bir artış mı, iki artış mı yapacağı sorusundan kaynaklanıyor. Bunun sonucunda özellikle Güney Afrika, Türkiye, Venezuela ve Rusya olmak üzere gelişmekte olan pazarların para birimlerinde aksaklıklar meydana gelebilir. Çin de daha fazla yavaşlama olması riskinin de iki farklı katmanı bulunuyor. Öncelikle, ana ihracat lokasyonu olarak Çin e bağlı olan, Çin e yaptıkları ihracat ülke GSYİH sinin %9 undan fazlasına tekabül eden Singapur, Güney Kore, Malezya, Şili, Sudi Arabistan ve Tayland gibi ülkeler var. İkinci katmanı ise Kolombiya, Brezilya, Avustralya, Venezüella, Peru ve Suudi Arabistan gibi, toplam ihracatlarının %70 ini Çin e yaptıkları ürün ihracatı oluşturan ülkeler oluşturuyor. Dertler daha da büyüyeceği için özellikle bu ekonomilere ilgi göstermek gerekiyor. Seçim kritik olduğundan tahsisat yalnızca rakamlarla oynanan bir oyun değildir Ana merkez bankaları önemli ölçüde genişlemeye gitti ve oldukça uyumlu para politikalarıyla birlikte faiz oranları İsviçre, Euro Bölgesi, Danimarka ve İsveç te negatife doğru ilerledi, böylelikle monetaristlerin korktuğunun tersine sert fiyat enflasyonunun önüne geçilmiş oldu. Bunun tam tersine, iş yatırımları yerine finansal yatırımların artmasıyla fiyat enflasyonu Yatırımcı Güveni Sentix Davranış İndeksi, aylık göstergeler 40 ABD Avro Bölgesi 30 20 10 0-10 -20 01-14 06-14 Kaynaklar: IHS, Euler Hermes Asya Pasifik (Japonya dışında) Japonya Latin Amerika Doğu Avrupa 01-15 06-15 finansal varlıklarda daha belirgin oldu. Bu, finansal hareketliliğin olmamasının güveni de olumsuz etkilemesi nedeniyle anlaşılabilir bir durum. İş etkinliği son zamanlarda pek çok gelişmiş pazarda iyileşme kaydetmiş olsa da özellikle Brezilya ve Rusya da biraz hareketsizlik görülüyor. Bu anlaşılabilir bir durum çünkü her iki ülke de son yüzyılın en kötü performansını gösterdi ve şu anda ekonomik durgunluk yaşıyorlar. Bununla birlikte, Euro Bölgesi, Japonya ve Hindistan daki iyileşmelerin tam tersine Çin in satın alma endeksinin üretimin sinek avladığını gösterdiğini de belirtmemiz gerekiyor. Hareketliliğin olmaması Euro Bölgesi nde geniş çaplı para sürümü (M3) ile karşılanırken, ABD nin 2008 yılındaki seviyenin yarısının da altında kaldığını görüyoruz. Diğer yandan sekiz kat daha fazla hareketlilik kaydeden Japonya Merkez Bankası nın bilançosunda ise M3 destekli büyüme yalnızca %2 seviyesinde gerçekleşti. Aralarındaki ilişkinin nedeni belli olmasa da kredi talebinin azaldığı ve standartların yükseldiği bir zamanda hareketliliğin ve optimizmin azalması, gelişmekte olan pazarların sermaye girişlerinin de azalmasına neden oldu. Kesin olarak söyleyebiliriz ki gelişmekte olan pazarların %3,8 lik büyümesi, 2009 yılından bu yana kaydedilen en düşük seviyedeki büyüme olacak. Euro Bölgesi ve Japonya daki toparlanmanın etkisiyle gelişmiş ekonomiler ise %2 lik büyüme ile 2010 yılında bu yana en iyi performanslarını kaydedecek. Ekonomik reflasyon, yavaş ve yumuşak bir deneyimdir Para politikaları oldukça uyumlu olsa da ana ekonomilerdeki enflasyon beklentileri son iki yıldır kademe kademe azalma eğilimi gösteriyor. Enflasyon beklentiler, 2015 in başlarında, kendi kendine devam edebilen iyileşmenin belirgin olmasıyla yukarıya çekilmeye başlandı. 6

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Politik ve kurumsal kriz Seçimler Sosyal sorunlar >Yunanistan AB den çıkacak mı, çıkmayacak mı? >Birleşik Krallık AB den çıkacak mı, çıkmayacak mı? >Rusya Politika, yaptırımlar ve düzenlemeler >İspanya Genel seçim, Kasım 2015 te yapılacak >Arjantin Genel seçim, Ekim 2015 te yapılacak >Brezilya Yüksek enflasyon ve artan işsizlik >Tayland Ertelenen seçimler >Türkiye Belirsiz seçim sonuçları dışında da pek çok opsiyonu olmasına rağmen bunların özellikle Birleşik Krallık-AB ilişkileri dengesiz olduğundan ülkenin ticareti üzerinde olumsuz etki yaratacağına inanıyoruz. AB, Birleşik Krallık ın toplam ithalatının %50 sine tekabül ederken, Birleşik Krallık AB nin toplam ihracatının yalnızca %5 ini gerçekleştiriyor. Ülkenin AB den çıkması, daha yüksek gümrük vergilerinin rekabetçiliği düşürmesi ve AB pazarlarına erişimin azalmasının yeni ticari anlaşmalar oluşana kadar (ki bu uzun yıllar sürebilir) idare edilmesinin zor olması özellikle özel sektör önünde önemli engeller oluşturabilir. 2015 in başındaki genişleme beklentilerinin %1,4 olması ancak büyüme kapitülasyonunun 2007 ve 2014 yılları arasında %26 da seyretmesi ile Yunanistan için son altı ay zorlu geçti. Yunanistan da sermaye kontrolünün uygulamaya alınmasının ve ülkenin finansal soyutlanmasının nedeni ekonominin giderek kötüye gitmesi. Fazla yerel varlığı ve yine fazla dış borcu olan şirketlerle ilgili endişeler nedeniyle ihracatın finansmanı özellikle zor. Tedariğin aksamaya devam etmesi riski ve giderek azalan yerel talebi de göz önünde bulundurarak Yunanistan ın 2015 in ikinci yarısında %1,5 luk gerileme ile yeniden ekonomik bunalıma gireceğini öngörüyoruz. Güveni yeniden oluşturmak yavaş bir süreç olduğu için (ör. Kıbrıs için iki, İzlanda için yedi yıl) bir kere uygulanmaya başladıklarında geri dönüşü olmadığından sermaye kontrollerinin orta dönemde devam etmesini bekliyoruz. Sermaye kontrollerinin kademeli olarak, ekonomik durumun fonları Yunanistan ın içine çekecek kadar umutlu olması durumunda kaldırılmasını bekliyoruz. Son olarak Rusya nın ekonomik görünümünün endişe verici olduğunu gözlemliyoruz. Ancak artık bir Dış Ödemeler Dengesi krizi beklemiyoruz çünkü ülke artık ekonomik soyutlanma pozisyonunda bulunuyor. AB ve ABD nin yaptırımları, stratejik olarak önemli olan sektörleri vurmuş halde ancak bunların yerini yerel talebi karşılamak için iç ithalat ve ekonomiyi desteklemek için mali canlandırma çalışmaları almış durumda. Bunun uzun dönemli bir çözüm olacağına inanmıyoruz ancak kısa ve orta dönemde idare edebilecek bir çözüm olduğunu düşünüyoruz. Diğer yandan, yara almadan sürdürülebilir bir iyileşme moduna gerçekten girilebilmesi için dış talep ve finans akışları gerekli olacak. Buradaki önemli nokta, nominal GSYİH nin daha hızlı bir şekilde yükselecek olması ve bu sayede kriz başladığından bu yana balonlaşan global GSYİH yükünün azalması. Ancak, ülkelerin gönüllü tasarruf uygulamaları veya daha yüksek sermayeler ile mevcut cari hesap açıklarını ele alması ile bu değişimin mali dinamiklerdeki değişimlerle de desteklenmesi gerekiyor. Rusya, Çin ve Hindistan kriz dönemine oranla daha hızlı bir mali genişleme kaydediyor ancak bu ülkelerin borçlarının GSYİH ye olan oranı düşük olduğundan konuyla çok alakalı değiller. Brezilya, kriz sürecinde genişlemeye yönelik bir yaklaşım gösterse de bir konsolidasyon yoluna girdi ve bu ekonomik beklentiler üzerinde de ağırlık oluşturuyor. ABD, Fransa, Almanya, Japonya ve Birleşik Krallık gibi temel ekonomilerin çoğunluğu, kriz döneminde beklenenden daha yavaş bir hızda da olsa konsolidasyona devam ediyor ve bu 2015-2016 da tasarrufun mali yükünün daha az olacağı anlamına geliyor. Politik risk: yeni mi, eski mi? Politik görünüm, ısrarla değişen bir atmosfere sahip ancak bunun çok küçük bir kısmı istikrar sunuyor kısa ve orta dönemde belirsizliği azaltması da beklenmiyor. Rusya ve Yunanistan krizleri bize rahatsız edici bir bilinirlik hissi veriyor. Son olarak Birleşik Krallık ın AB den çıkma olasılığı artık çok gerçekçi ancak düşük bir ihtimal. Dönemsel olarak düzenlenen bakiyelerin gelişimi (CAB), GSYİH yüzdesi olarak Variation in CAB bettween 2009 and 2014 %9 %7 %5 %3 %1 -%1 -%3 Rusya i Düzenlemeler sonrasında mali genişleme başladı Almanya Hindistan Çin Halen genişleme eğilimi var ancak daha yavaş biz hızda Güney Afrika İspanya İrlanda Birleşik Krallık İtalya Fransa Türkiye Portekiz ABD Meksika Halen uyum sağlamaya çalışıyor ancak daha yavaş biz hızda Japonya Brezilya Mali genişleme sonrasında mali konsolidasyon başladı Birleşik Krallıkta muhafazakarların açık ara farkla kazanması, ülkenin AB üyeliğine dair bir referandum olacağı anlamına geliyor ve bunun 2017 nin ikinci yarısında gerçekleşeceğini öngörüyoruz. Ülkenin AB -%5 -%3 -%2 -%1 %1 %2 Forecast variation in CAB between 2014 and 2015 Kaynaklar: IHS, Euler Hermes 7

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes Sektör riskleri: Kaskınızı çıkarmayın IRENE HERLEA WITH THE SECTOR AND INSOLVENCY RESEARCH TEAM Risk derecelendirmelerinde iyileştirme olan 24 (mesela ABD nin inşaat sektörü), gerileme olan ise 21 sektör var. Derecelendirmeleri düşürülen 21 sektör arasında Yunanistan da sermaye kontrollerinin etkili olduğu sektörler de yer alıyor (kimya, BT hizmetleri, bilgisayar, perakende, makine ve ekipman). Dünya genelindeki iflaslara bakıldığında 2015 te azalma olacağını (%2 lik) teyit edebiliyoruz. Diğer yandan önemli derecede kredi riski yaşayacak olan ülkeler ise Rusya (iflaslarda %30 luk artış), Brezilya (%12 lik artış), Türkiye (%10 luk artış) ve Çin (%8 lik artış) olacak. Makine ve ekipman sektöründe yatırım boşlukları görülmeye devam ediyor. Perakende sektörü ise Avrupa ve Kuzey Amerika da hareketlenmeye başlamış durumda. Tarımsal gıda ve ilaç sektörleri sağlam temellerinin avantajlarından faydalanırken, metal ve inşaat sektörleri halen hassas risk grubunda yer alıyor. Sürprizler, bazı sektörlerin dengesini bozabilir Ekonomik iyileşme, sonunda global seviyede meyve vermeye başladı ve 2015 in ikinci yarısından bu yana 24 sektörün risk derecesi iyileşirken, 21 sektörünki düştü. Derecesi düşen sektörler 2014 un ikinci çeyreğinden bu yana hızlı bir şekilde aşağı yönlü seyrettiğinden (ikinci çeyrekte -4, üçüncü çeyrekte -9 ve dördüncü çeyrekte -14 lük net bakiye) bu değişimler mevcut sektör riski trendinin tersine döndüğüne işaret ediyor. ABD inşaat sektörünün Orta riskten, düşük riske revize edilerek iyileştirilmesi bu çeyrekteki ana değişikliğimiz olarak dikkat çekiyor. Bu değişim, yüksek faiz balonunun patlaması nedeniyle meydana gelen 2008 krizinin geride kaldığını gösteriyor. Bununla birlikte, risk derecelerindeki iyileştirmelerde artış yerine kötüleştirmelerde yavaşlama olması sayesinde net bakiyenin artılarda seyrettiği görülüyor. Aslına bakılırsa birinci çeyrekte, ikiden daha az iyileştirme vardı. Bunlara ek olarak, ilk dönemde net ödemeler dengesi genel olarak negatif kaldığı, 2015 in ilk çeyreğindeki sert bozulmayı dengelemek yeterli değil (51 iyileştirmeye karşı 61 kötüleştirme). 8

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Sonuç olarak, global sektör riski söz konusunda yeni bir düşük noktaya ulaşıldı ve ekonomik görünüm henüz istikrarlı ve yapısal iyileştirmelere uygun görünmüyor. Sektör risklerindeki değişime gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerdeki trendlerin farklılığı neden oldu. Özellikle elektrik üretimi alanı olmak üzere enerji sektörü bu dinamiğin en görülür örneklerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. 2008-2013 yıllarında OECD ülkelerinde enerji üretimi yerinde seyrederken, Brezilya, Hindistan, Çin ve diğer gelişmekte olan ülkelerde artış kaydedildi. 2015 te bunun tam tersine dönmesi bekleniyor. Bu beklenti doğrultusunda Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika nın 2010-2014 yılları arasındaki ortalama %7 lik artışa oranla elektrik üretimi büyümesinin %4 seviyesine yavaşlayacağı öngörülüyor. Gelişmiş ekonomilerde ise iyileşme kaydedilmesi ve 2010 dan bu yana görülen en yüksek seviye olan %2 lik artış kaydedilmesi bekleniyor. Gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerdeki gelişmelerin farklı olması, şirketlerin finansal sağlığını etkileyecek. Bu doğrultuda 2014 e oranla Rusya (%30), Brezilya (%12), Türkiye (%10) ve Çin de (%8) iflaslar önemli oranda artacak. Buna karşılık, çoğu Avrupa ülkesinde ise azalacak. Bunun en çarpıcı örnekleri ise %20 lik azalma ile Hollanda ve %18 lik azalma ile İspanya olacak. Genel olarak bakıldığında iflasların 2015 yılında beklentiler doğrultusunda %2 oranında azalacağı görülüyor ancak bu oran halen kriz öncesi seviyenin %5 üzerinde. 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40-50 Derecelendirmeleri kötüleşenler Derecelendirmeleri iyileştirilenler Net revizyonlar +3 2015 in ikinci çeyreğinde net iyileştirmeler 2015 in ikinci çeyreğinde sektör risk derecelendirmelerinde yapılan revizyonlar Sektör sayısı olarak, çeyrek bazında 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2014 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2015 Q1 2015 Q2 Kaynak: Euler Hermes 9

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes Bölge bazında 2014 mali yılı ve 2015 mali yılı iflas karşılaştırması Afrika ve Ortadoğu indeksi %8 Latin Amerika indeksi Orta ve Doğu Avrupa indeksi %10 Asya Pasifik indeksi %3 GLOBAL İFLAS İNDEKSİ -%2 Batı Avrupa indeksi -%8 %39 gerekiyor. Kâğıt, Metal, Makine ve Hava- Uzay gibi sermayesi yoğun sektörlerin risk derecelendirmeleri genellikle her ülkede nispeten homojenik. Perakende, Ev Cihazları, Otomotiv ve hatta Gıda gibi müşteri odaklı sektörler için ise durum böyle değil. Gerçekten de müşteri odaklı sektörler özel talebe dayanıyorlar ve bu nedenle yerel ekonominin durumu konusunda hassaslar. Sermaye-yoğun sektörler ise daha çok uluslararası ölçekte meydana gelen yapısal sektör dinamiklerinden etkileniyor. Mantıklı olarak, en büyük dağılım yerel koşullara en bağlı olan İnşaat sektöründe görülüyor. Euro Bölgesi indeksi Kuzey Amerika indeksi -%9 -%4 Kaynaklar: Ulusal rakamsal veriler, Euler Hermes Bunlara ek olarak âni ve beklenmedik bozulma şokları da sektör risk derecelendirmelerindeki değişikliklerin nedenleri arasında yer alıyor. Bunun en iyi örneği Yunanistan daki politik ve ekonomik çalkantı. Sermaye kontrollerinin yürürlüğe girmesi beş derecelendirmenin aşağı yönlü revize edilmesine neden oldu ve bu da ikinci çeyrek için yaptığımız aşağı yönlü revizyonların %25 ine tekabül ediyor. Kimya, BT Hizmetleri ve Bilgisayar sektörleri Orta riskten, hassas riske olmak üzere aşağı yönlü revize edildi; Perakende ile Makine ve Ekipman ise hassastan, yüksek riske. Beklenildiği gibi, Yunanistan ın artık düşük ve/veya orta riskte bir sektörü bulunmuyor; on bir sektörün hassas ve yüksek risk derecelendirmesine sahip olması ülkedeki krizin ciddiyetini gösteriyor. Son olarak Yunanistan da iflasların yedi yıl üst üste artış sonrasında 2015 te de %10 artması bekleniyor. Heterojenlik: Globalleşme, dağ bisikleti sürerken vites değiştirmek gibidir Sektör riski, yerel ekonomik gelişmeler ve uluslararası endüstri dinamikleri arasında kalmış durumda. Bu, yeni ülkelere açılırken sektör trendlerinin altında yatan risk seviyesinin yanı sıra dağılımının da anlaşılması gerektiğini gösteriyor. Genel tabloya baktığımızda 72 ülkedeki sektörlerin yalnızca %24 ünün kısa dönemde sağlam temellerden faydalandığı görülüyor. Sektörlerin %49 u zayıflık belirtileri gösterirken, %26 sı yapısal zayıflıklarla karşı karşıya veya kriz döneminden geçiyor. Global olarak baktığımızda ise İlaç ve Tarımsal Gıda sektörlerinin en iyi risk profiline sahip olduğunu görüyoruz. İlaç sektörü, izlediğimiz ülkelerin hiçbirinde yüksek risk grubunda yer almıyor; en önemlileri İspanya ve Portekiz olmak üzere yalnızca altı ülkede hassas risk grubunda bulunuyor. Tarımsal Gıda sektörü ise yalnızca Mısır da yüksek risk grubunda; hassas risk grubunda yer aldığı dört ülke bulunuyor (Polonya, Rusya, Kıbrıs ve Yunanistan) ve bunun nedeni de mevcut Rus ambargosu. Bunun tam tersine, Metal ve İnşaat sektörleri, global risk derecelendirmelerinin halen hassas olması ile büyük zorluklarla karşı karşıya. İzlediğimiz diğer on dört sektör de global olarak orta risk grubunda yer alıyor. Bu, ekonominin büyük bölümünün sinek avladığının bir işareti. Global sektör derecelendirmelerinde görülen homojenliğe dikkatle yaklaşılması Sektör Riskinin Ortalama Derecelendirmesi ve Dağılımı (2015 in 2 nci çeyreği için) Sektör Riski Derecelendirmesi Düşük Orta Hassas Yüksek Enerji Kâğıt Makine ve Ekipman Havacılık Metal Elektronik İlaç Tekstil Ulaşım BT Hizmetleri Bilgisayar ve Telekom Tarımsal Gıda Ev cihazları Kimya Perakende Otomotiv 40 50 60 70 80 90 100 Sektör Risk Dağılımı İndeksi Not: Dairelerin büyüklüğü sektör değeri ile orantılıdır (Milyar Dolar olarak) Kaynaklar: Oxford Economics, Euler Hermes Makine ve Ekipman: Yatırımlar için zorlu bir yol Haziran ayı Global Üretim Satın Alma Endeksi ne göre yakın zamanda yatırım döngüsünde belirgin bir iyileşme olması beklenmiyor. Endeks pozitif kalsa bile Temmuz 2013 ten bu yana en düşük seviyeyi kaydettiği görülüyor. Gelişmiş ekonomilerde yatırımlarda inişler-çıkışlar görülmeye devam ediyor. Yatırımlar, 2015 in ilk çeyreğinde bazı ülkelerde güçlü seyrederken (İspanya da %6,7 lik, İngiltere de %4,7 lik artış) Fransa (%-0,6) ve Almanya da (%1,1) ağır gerçekleşti. Gelişmekte olan ülkelerde ise yatırımların gerileme trendinde olduğu açıkça görülüyor. Bu yavaşlamanın nedenleri arasında Brezilya ve Rusya da yatırımların azalması yer alıyor; Brezilya nın GSYİH büyümesinin %-1, Rusya nınkinin ise %-4 olması bekleniyor. Uzun dönemdeki dinamiklere baktığımızda ne yazık ki onlar da pek parlak gözükmüyor. İnşaat 10

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Güven eksikliği ve riskin getirdiği hoşnutsuzluk, likiditenin yeniden en yüksek potansiyelin bulunduğu gelişmekte olan pazarlara doğru akmasının önündeki en büyük iki sorun olarak karşımıza çıkıyor. Makine ve Ekipman sektörü, şirketlerin yatırım döngüsünün barometresi. 2015 in ilk çeyreğinde petrol fiyatlarındaki sert düşüş nedeniyle sektörün risk derecelendirmesi aşağı yönlü revize edildi (9 adet aşağı yönlü revizyon). Bunun, 2015 yılının tamamı boyunca keşif ve üretim yatırımlarında %15 lik kesintiye yol açmasını bekliyoruz. Derecelendirme değişikliğinin yalnızca Yunanistan için yapılmasıyla durum bu çeyrekte dengelenmiş görünüyor. Genel olarak bakıldığında bir yıl boyunca net risk değişikliklerinin negatif ya da sıfır olduğu görülüyor. Sektör riskinde iyileştirme yapılmaması özel tüketim döngüsündeki iyileşmenin halen ılımlı seyrettiğine işaret ediyor. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde yatırıma yönelik kamu desteği oyun değiştirici olabilir. Gelişmiş ülkelerde bütçe konsolidasyonu sayesinde kamu desteği artıyor. Bu desteğin büyük kısmı dolaylı yollardan gelecek. Kurumsal yatırımı desteklemek üzere Avrupa ülkelerinde vergi indirimi uygulamaları yapılıyor. Bunlar arasında Fransa daki CICE ve mesuliyet antlaşması; İngiltere, İtalya ve İspanya da uygulamaya alınan kurumsal vergi indirimleri yer alıyor. Gelişmekte olan pazarlarda ise kamu desteği daha çok doğrudan devlet müdahalesi şeklinde gerçekleşiyor. Çin de, yatırımların dağılımını merkezi hükümet ele alıyor. Bu doğrultuda yatırımlar kötü durumda olan sektörlerden (ön. çelik) elektronik gibi daha dinamik sektörlere yönlendiriliyor. Kamu desteğinde gerçekleşen bu yeni ivme sayesinde, özel hane yatırımlarıyla birlikte altyapıya yönelik kamu harcamaları yapılması sayesinde de İnşaat sektöründeki iyileşme güçlenebilir. En önemlileri ABD ve Polonya olmak üzere İnşaat sektörünün risk derecelendirmesinde bu çeyrekte 8 yukarı yönlü revizyon yapıldı. Ancak bu ilkenin durumları birbirinden oldukça farklı. Ulusal Pazar Endeksi 2006 seviyesine dönmesiyle birlikte ABD gerçek bir iyileşme kaydediyor. Polonya da ise güven göstergesinin Nisan 2013 ten bu yana yükselişte olmasıyla birlikte en kötü kısım sonlandı gibi duruyor ancak sektör yapısal zayıflıklarla karşı karşıya kalmaya devam ediyor. Polonya nın İnşaat sektörünün risk derecelendirmesi şu anda hassas. Genel olarak baktığımızda İnşaat sektörünün incelediğimiz ülkelerin hemen hemen yarısında yüksek veya hassas risk derecelendirmesine sahip olduğunu görüyoruz. Bunlara ek olarak konut fiyatları ülkeye göre oldukça değişiyor. Güncel konut balonları artık geçmişte kaldı (ABD, İspanya) ve diğerleri de yavaş yavaş sönüyor (Fransa). Ancak Çin gibi ülkelerde bu balonlar ya patlıyor, ya da patlama tehdidi içeriyor (Avustralya). 140 130 120 110 100 90 80 70 07 Sermaye TÜFE (Dünya) 08 Faaliyet kârı 09 10 +%4 2015 te İnşaat sektöründe beklenen büyüme Halka Açık İlk 30 Perakende Şirketinin Ortalama Sermaye ve Kârlarının Tüketici Fiyatları Endeksi ile karşılaştırması İndeks: 2007 = 100 11 Kaynaklar: Bloomberg, IMF, Euler Hermes 12 13 14 15f 11

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes +%2 2015 te AB deki tüketici harcamalarındaki artış Seçili sektörlerde global risk seviyesi dağılımı 2015 in ikinci çeyreğinde ülke sayısı olarak, % olarak %100 %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 Yüksek risk Kaynak: Euler Hermes Hassas risk Orta risk Perakendede yangın var İnşaatla birlikte perakende sektöründe de bu çeyrekte en yüksek sayıda yukarı yönlü revizyon gerçekleşti. İspanya ve Birleşik Krallık ın perakende sektörü risk derecelendirmeleri hassastan ortaya revize edildi. 2014 ün son iki çeyreğinde bir durağanlık söz konusu olsa da sektörde yavaş dahi olsa bir iyileşme trendi gözlemleniyor. Bu avantajlı dinamiğin arkasında iki itici güç var: i) petrolden elde edilen tasarruflar özel tüketimin artmasını sağlıyor; ii) Batı Avrupa da ekonomik iyileşme kaydediliyor. Euro Bölgesi nin Haziran ayındaki Perakende Satın Alma İndeksi, dört yıldır ilk kez iki ay üst üste artan perakende satışlarını yansıtacak şekilde Avrupa nın bu alanda hız kazandığına işaret ediyor. Reel maaşlardaki artışın özel Düşük risk Metal Kâğıt Kimya Havacılık tüketime olumlu yansıması ile bu dinamiğin ana itici gücü Almanya oldu. Perakende satışları Fransa da da yükselişte ancak iyileşmenin istikrarlı mı yoksa kısa süreli mi olacağına karar vermek için önümüzdeki çeyreklerde daha fazla kanıt görmeyi bekliyoruz. Birleşik Krallık ta özel tüketimin 2015 te güçlü seyredeceği öngörülüyor (%3 lük artış). Ancak 2016 nın ilk çeyreğinde faiz oranlarının artabilecek olma ihtimali, perakende sektörünün mevcut gücünü olumsuz etkileyebilir. Bunlara rağmen, fiyatlar üzerindeki aşağı yönlü baskılar firmaların kârlılığı üzerinde ağırlık oluşturmaya devam ediyor. Parasal uyumlaştırmaya rağmen, 2015 in başından bu yana kendi kendini idame ettirebilen bir iyileşme daha belirgin hale geldiğinden enflasyon beklentileri yükselmeye başladı. Euro Bölgesi ndeki enflasyon, simgesel %2 sınırının oldukça altında seyrediyor. Ancak bu durum henüz şirketlerin gelir tablolarına yansımıyor. Bundan özellikle Kuzey Avrupa daki ülkelerin (mesela yüksek risk grubunda bulunan Hollanda) perakende sektörleri etkileniyor. Bunun nedeni de Kuzey Avrupa da perakende sektörünün güncel sorunları karşılayacak kadar nakde sahip olmayan küçük, bağımsız oyunculardan oluşması. Pazarda büyük, uluslararası şirketlerin faaliyet göstermesi sayesinde durum Fransa, İtalya ve hatta İspanya da biraz daha iyi gibi görünüyor. Genel olarak bakıldığında, Kuzey Amerika ve Birleşik Krallık ta 2014 yılında en düşük seviyenin kaydedilmesinin ardından (-%13) ilk 20 perakende şirketinin 2015 teki faaliyet sonuçlarında %4 artış öngörüyoruz. 12

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu 4 sektörden 1 i Halen Hassas veya Yüksek risk grubunda yer alıyor Fazla kapasite: Halen zorlu bir mücadele Fazla kapasiteden en çok etkilenen sektörlerin Metal ve Kâğıt sektörleri olduğu görülüyor. Her iki sektörde de talepte yavaşlama olduğundan şirketler yüksek sabit maliyetlerini karşılayamıyor ve dolayısıyla kârlılıklarını geri kazanamıyorlar. Ancak sektörlerin dinamizm yokluğunun başlangıç noktaları farklı. Metal sektörü söz konusu olduğunda, dinamizm yokluğu ana hem sektör, hem de ülke bazında ana çelik tüketicilerindeki yavaşlamaya bağlı. Global çelik tüketiminin yaklaşık yarısını oluşturan Otomotiv ve İnşaat sektörlerindeki sıçrama, uzun dönemde metal sektöründe az da olsa iyileşmeye neden olma potansiyeline sahip. Kâğıt sektörünün karşılaştığı zorlukların arkasında ise dijital cihazların yükselmesiyle baskı işlerine ve baskı kitaplara olan ilginin azalması bulunuyor. Bu, akla baskının yalnızca varlığının bile gelecekte antika olmanın ötesine geçip geçemeyeceği sorusunu getiriyor. Risk açısından bakıldığında, talebin zayıf olması ve yapısal kapasite fazlalığı hem Metal, hem de Kâğıt sektöründe genel bir zayıflığa neden oldu. Kuşkusuz ki Metal sektörün derecelendirmesindeki çöküş 2013 ün 3 üncü çeyreğinden bu yana sektörün ilk kez pozitif net bakiyeye geçmesiyle sona erdi. Ancak henüz gerçek bir iyileşmeye yönelik işaret yok. Ana üreticilerin ham çelik kapasite kullanım oranı Mayıs ayında %72 ile bir sene öncesinin 3,4 puan altına düşerek en düşük seviyeyi kaydetti. Fiyatların sonraki dört yılda sert bir şekilde düşmesi de firmaların zaten düşük olan kârlılığını olumsuz etkiledi. Bu çeyrekte yapılan tek yukarı yönlü revizyon çelik yerine Alüminyum sektörüne dayanan Norveç için yapıldı. Metal sektörü yalnızca Umman ve Katar olmak üzere iki ülkede sağlam temellere sahip. İzlediğimiz toplam 40 ülkenin yarısından fazlasında ise yapısal zayıflıklarla karşı karşıya. Durumun en kritik olduğu yer ise 32 ülkenin 28 inin Hassas risk grubunda bulunduğu Avrupa. Buna karşılık Kuzey Amerika Orta derece risk ile daha iyi durumda. Kâğıt sektörü ise özellikle Avrupa da oldukça durgun gözüküyor. Talebin zayıf olması nedeniyle 2010 dan bu yana Avrupa daki kâğıt şirketleri üretim kapasitesinin üçte birini kapatmak zorunda kaldı. Sektör bu yıl bir kez daha aşağı yönlü revizyonla karşı karşıya ve bu kapsamda Birleşik Krallık ın hassas riski, yüksek olarak değiştirildi. Bu, bir sektörün yapısal zayıflıklarının elverişli makroekonomik itici güçlerle dengelenebileceğinin göstergesi. Birleşik Krallık ın kapsamlı sektör riskinin 2013 ün ikinci çeyreğinden bu yana iyileşme kaydetmesi de bunun kanıtı. Genel olarak bakıldığında iki yıldan uzun süredir Kâğıt sektöründe yukarı yönlü revizyon yapılmadığını görüyoruz. Ülkedeki dijitalleşme düşük seviyelerde olduğundan, Kâğıt sektörünün güçlü temellere sahip olduğu tek ülkenin ise Hindistan olduğunu görüyoruz. Yukarıda belirttiğimiz zorluklara rağmen uzun dönemli sağlam temellere sahip olan sektörler bu çeyrekte de yüksek performans göstermeye devam etti. Büyük sermaye yoğunluğu gerekliliğine rağmen Kimya ve Havacılık sektörleri yüksek kârlılık elde eden sektörler olarak dikkat çekti. Bu sektörlerin avantajları oyuncuların az, Ar-Ge harcamalarının fazla olması. Bunlara ek olarak Kimya sektörü farklı alanlara hitap etmesinin de avantajlarından faydalanıyor; bunlar arasında İnşaat, Otomotiv ve Elektronik yer alıyor. İtalya da ise bu çeyrekte bir yukarı yönlü revizyon daha yapılmasının ardından sektör adı geçen 72 ülkenin hemen hemen yarısında düşük risk grubunda yer alıyor. Güney Amerika ve Kuzey Afrika bölgelerinde ise tam tersi bir trend görülüyor. Mısır ve Tunus Yüksek risk, Brezilya ise hassas risk kategorisinde bulunuyor. Havacılık sektörü ise sipariş defterlerinde 9 yıldan fazla üretim süresine tekabül edecek siparişler bulunan iki temel oyuncusunun gücünü arkasına alıyor. Daha küçük tedarikçiler söz konusu olduğunda bu seviyedeki talebi karşılamak zor olabilir. Genel olarak bakıldığında havacılık sektörü ülkelerin üçte birinde düşük, geri kalanında ise orta risk grubunda yer alıyor. Durum, Euro- Dolar döviz kurunun daha rekabetçi olmasının avantajlarından faydalanan Avrupalı şirketler için daha olumlu durumda. Bunun tam tersine parite Kuzey Amerikalı oyuncular üzerinde ağırlık oluşturuyor ve sektör hem Kanada hem de ABD de Orta risk grubunda bulunuyor. 13

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes Ülke Risk Görünümü 2015 2015 2 NCİ ÇEYREK GÜNCELLEMESİ GRÖNLAND ALASKA ABD İZLANDA KANADA Orta vadeli risk: Ölçek, 6 seviyeden oluşuyor: AA en düşük riski, D ise en yüksek riski temsil ediyor. Kısa vadeli risk: Ölçek, 4 seviyeden oluşuyor: 1 en düşük, 4 en yüksek riski temsil ediyor. ABD BAHAMALAR MEKSİKA KÜBA DOMİNİK PORTO RICO US ANTIGUA VE BARBUDA BELİZE GUADELOUPE JAMEİKA HAİTİ DOMİNİK HONDURAS SAINT KITTS & NEVIS MARTINIQUE SAINT LUCIA GUATEMALA BARBADOS EL SALVADOR NİKARAGUA SAINT VINCENT ve GRENADINLER GRENADA TRINIDAD ve TOBAGO PANAMA KOSTA RİKA VENEZUELA FRANSIZ GUYANASI KOLOMBİYA GUYANA SURİNAM Yunanistan B3 C4 Politik belirsizlik, ekonomik şartların kötüye gitmesi ve sermaye kontrollerinin uygulamaya alınması Yunan ekonomisi üzerine fırtına gibi esecek. Finansman koşullarının zorlaşması, Yunan şirketlerin ödeme yapamamam riskini artıracak. Genel olarak bakıldığında yerel talepte daralma olmasının da etkisiyle GSYİH nin 2015 te %1,5 seviyesinde azalması bekleniyor. İflasların ise %10 seviyesinde artacağı öngörülüyor. Bu doğrultuda ülkenin Kısa Vade Derecelendirmesini hassastan (3) yüksekğe (4), Orta Vade Derecelendirmesini ise C den B ye revize ettik. 1 ülke için iyileştirme EKVATOR PERU BOLİVYA BREZİLYA PARAGUAY ŞİLİ URUGUAY ARJANTİN 3 ülke için aşağı yönlü revizyon Çek Cumhuriyeti Sırbistan BB2 BB1 FALKLAND ADALARI D3 D4 2014 yılındaki iyileşmenin ardından (%2 artış), daha gevşek mali politikanın avantajlarının görüldüğü yerel talebin de etkisiyle ekonominin 2015 yılında daha da güçleneceği öngörülüyor (%3 artış). Buna rağmen mali açık 2014 yılında GSYİH nin %-2 sine tekabül etmeye devam etti ve 2015-2016 yılında da bu oranın pek değişmeyeceği tahmin ediliyor. Kamu borcu, 2014 yılında azalarak GSYİH nin %43 ü seviyesine geriledi ve bu da AB standartlarında oldukça iyi bir performans. Merkez Bankası, faiz oranını sıfıra yakın tutarak ekonomik aktiviteyi desteklemeye devam ediyor. Döviz kurunun da uzun dönemde istikrarlı seyretmesi bekleniyor. Cari hesapta 2014 yılında ufak bir fazlalık kaydedildi ve dış borç yönetilebilir durumda. Döviz rezervleri ise beş aylık ithalatı karşılayabilecek seviyede. Sağlıklı ekonomik temellere ek olarak sürdürülebilir bir iyileşmenin de görülmesi ile ülkenin Kısa Vade Derecelendirmesini ortadan (1) hassasa (2) revize ettik. Orta Vade Derecelendirmesi ise BB olmaya devam ediyor. Ekonomik temeller halen zayıf. Büyük mali açıklar olması ve kamu borçlarının giderek artması ile mali durum daha da tehlikeli bir hal alıyor. Kredi büyümesi 2012 yılında aşırı büyüme kaydederken 2013-2014 te daralma kaydedildi. Mali politikanın zayıf olması nedeniyle döviz kurunun yükselmesinin önüne geçilemedi ve son 10 yılda enflasyona bağlı volatilite görülüyor. Para birimi riski halen ortadan kalkmış değil. Mevcut cari açığın 2015-2016 da GSYİH nin %-5 i seviyesinde olması bekleniyor. Ekonomi, doğal afetlere karşı da korunmasız durumda. 2014 yılındaki su baskınları ekonomik durgunluğa yol açtı (GSYİH %-1,8 düştü). GSYİH nin %-0,5 düşeceğinin öngörülmesiyle bu durumun 2015 te de devam etmesi bekleniyor. Tüm bunları göz önünde bulundurarak ülkenin Kısa Vade Derecelendirmesini hassastan (3) yükseğe (4) revize ettik. Orta Vade Derecelendirmesi ise D olmayı sürdürüyor. 14

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Ülke risk derecelendirmelerinde 4 adet değişiklik 2015 in 2 nci çeyreği MAKROEKONOMİK ARAŞTIRMA VE ÜLKE RİSK EKİBİ NORVEÇ İSVEÇ ESTONYA FİNLANDİYA R U S Y A İNGİLTERE DANİMARKA LETONYA LİTVANYA İRLANDA HOLLANDA RUSYA POLONYA BEYAZ RUSYA BELÇİKA FRANSA LÜKSEMBURG İSVİÇRE ALMANYA ÇEK AVUSTURYA SLOVENYA HIRVATİSTAN SLOVAKYA MACARİSTAN ROMANYA UKRAYNA MOLDOVYA KAZAKİSTAN MOĞOLİSTAN BOSNA HERSEK SIRBİSTAN PORTEKİZ FAS ANDORA İSPANYA İTALYA TUNUS MALTA KARADAĞ BULGARİSTAN MAKEDONYA ARNAVUTLUK YUNANİSTAN KIBRIS SURİYE LÜBNAN IRAK İSRAİL ÜRDÜN GÜRCİSTAN ERMENİSTAN TÜRKİYE AZERBAYCAN İRAN TÜRKMENİSTAN ÖZBEKİSTAN AFGANİSTAN TACİKİSTAN KIRGİZİSTAN ÇİN KUZEY KORE GÜNEY KORE JAPONYA YEŞİL BURUN ADALARI SENEGAL GAMBİYA GİNE BISSAU MORİTANYA SIERRA LEONE GİNE LİBERYA FİLDİŞİ SAHİLLERİ CEZAYİR MALİ BURKİNA FASO GANA TOGO BENİN NİJER NİJERYA EKVATOR GİNESİ SAO TOME & P. KAMERUN GABON LİBYA ÇAD KONGO NAMBİYA ORTA AFRİKA ANGOLA DEMOKROTİK KONGO BOTSVANA MISIR SUDAN ZAMBİYA GÜNEY SUDAN ERİTRE ETİHOPYA UGANDA KENYA ZİMBABVE RWANDA BURUNDI TANZANYA MALAVİ MOZAMBİK SVAZİLAND SUUDİ ARABİSTAN CİBUTİ KUVEYT BAHREYN YEMEN SOMALİ KOMORLAR MADAGASKAR KATAR BAE OMAN SEYŞELLER REUNION ADASI MAURİTİUS PAKİSTAN HİNDİSTAN MALDİVLER NEPAL SRİ LANKA BHUTAN BANGLADEŞ SİNGAPUR MYANMAR LAOS TAYLAND VİETNAM KAMBOÇYA MALEZYA BRUNEİ TAYVAN ENDONEZYA DOĞU TİMOR MACAO HONG KONG FİLİPİNLER PALAU AVUSTRALYA PAPUA YENİ GİNE MİKRONEZYA MARSHALL ADALARI NAURU SOLOMON ADALARI VANUATU YENİ KALEDONYA STATE OF TUVALU FİJİ ADALARI SAMOA TONGA FRANSIZ POLİNEZYASI GÜNEY AFRİKA LESOTHO Kazakistan C3 D4 YENİ ZELLANDA Petrol fiyatlarının global çapta düşmesinin olumsuz etkisi ve Rusya daki kriz nedeniyle 2014 yılından bu yana ülkedeki makroekonomik dengesizlikler arttı. GSYİH büyümesinin 2015 yılında yavaşlayarak %1,8 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülüyor. Petrol gelirlerinin ve ihracatın azalması ile hem mali işlemler, hem de cari işlemler bilançolarının ciddi miktarda açık vermesi bekleniyor. Kazak Tenge (KZT), 2014 ten bu yana Rus Rublesi (RUB) karşısında oldukça değer kaybetti ve bu Kazak işletmelerin rekabetçiliklerini kaybetmelerine neden oldu. Sonuç olarak KZT/USD döviz kuru üzerinde aşağı yönlü baskı oluştu ve KZT nin önümüzdeki yıl değer kaybedebileceği öngörülüyor. Düşüş kaydedilen döviz rezervleri de şu anda yalnızca 2,7 aylık ithalatı karşılayabilecek seviyede. 2009 yılında ortaya çıkan bankacılık sektörü krizi de henüz çözümlenmiş değil. Tüm bunları göz önünde bulundurarak ülkenin Kısa Vade Derecelendirmesini hassastan (3) yükseğe (4) revize ettik. Orta Vade Derecelendirmesini ise C den D ye indirdik. Düşük risk Orta risk Hassas risk Kaynaklar: Euler Hermes; 29 Haziran 2015 itibariyle Yüksek risk 15

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes İflas Görünümü 2015 2015 2 NCİ ÇEYREK GÜNCELLEMESİ ALASKA ABD GRÖNLAND İZLANDA KANADA 2016 da global indeksindeki değişim: -%2 ABD BAHAMALAR MEKSİKA KÜBA DOMİNİK PORTO RICO US ANTIGUA VE BARBUDA BELİZE GUADELOUPE JAMEİKA HAİTİ DOMİNİK HONDURAS SAINT KITTS & NEVIS MARTINIQUE SAINT LUCIA GUATEMALA BARBADOS EL SALVADOR NİKARAGUA SAINT VINCENT ve GRENADINLER GRENADA TRINIDAD ve TOBAGO PANAMA KOSTA RİKA VENEZUELA FRANSIZ GUYANASI KOLOMBİYA GUYANA SURİNAM *Bölgesel endeks bazı: 100=2000 EKVATOR İflasların %-5 den fazla düştüğü ülkeler PERU BREZİLYA 2015 teki değişim: -%2 İflasların %-5 ve % 0 arasında düştüğü ülkeler İflasların ve %+5 arasında arttığı ülkeler İflasların %+5 ten fazla arttığı ülkeler Kaynak: Euler Hermes BOLİVYA PARAGUAY ŞİLİ URUGUAY ARJANTİN FALKLAND ADALARI Batı Avrupa Kuzey Amerika Bölgesel Endeks * ABD Kanada Latin Amerika Bölgesel Endeks * Brezilya Kolombiya Şili 2014 2015 teki Rakam Değişim değişim 2014 2015 teki Rakam Değişim değişim 2016 teki değişim 72 -%18 -%4 -%2 26,983 -%19 -%5 -%2 3,116 -%2 %5 %2 2016 teki değişim 49 %6 %39 %9 1,734 %3 %12 %5 359 %1 -%8 %15 167 %18 %169 %11 Bölgesel Endeks * Almanya Fransa Birleşik Krallık İtalya İspanya Hollanda İsviçre İsveç Norveç Belçika Avusturya Danimarka Finlandiya Yunanistan Portekiz İrlanda Lüksemburg 2014 2015 teki Rakam Değişim değişim 2016 teki değişim 175 -%17 -%8 -%4 24,085 62,614 23,098 15,654 6,205 7,621 4,240 7,154 4,803 10,736 5,423 4,049 3,462 1,590 4,019 1,164 876 -%7 -%9 %11 -%30 -%19 -%7 -%7 %5 -%9 -%1 -%19 -%6 %3 -%33 -%15 -%19 -%3 -%1 -%3 -%2 -%18 -%20 %4 -%5 -%3 %3 %1 -%8 %10 %8 -%9 -%2 -%2 -%3 %6 -%5 -%9 -%5 %1 -%7 -%3 -%5 %3 -%5 -%6 -%8 -%8 -%6 16

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu NORVEÇ İSVEÇ ESTONYA FİNLANDİYA R U S Y A İNGİLTERE DANİMARKA LETONYA LİTVANYA İRLANDA HOLLANDA RUSYA POLONYA BEYAZ RUSYA BELÇİKA FRANSA LÜKSEMBURG İSVİÇRE ALMANYA ÇEK AVUSTURYA SLOVENYA HIRVATİSTAN SLOVAKYA MACARİSTAN ROMANYA UKRAYNA MOLDOVYA KAZAKİSTAN MOĞOLİSTAN BOSNA HERSEK SIRBİSTAN PORTEKİZ FAS ANDORA İSPANYA İTALYA TUNUS MALTA KARADAĞ BULGARİSTAN MAKEDONYA ARNAVUTLUK YUNANİSTAN KIBRIS SURİYE LÜBNAN IRAK İSRAİL ÜRDÜN GÜRCİSTAN ERMENİSTAN TÜRKİYE AZERBAYCAN İRAN TÜRKMENİSTAN ÖZBEKİSTAN AFGANİSTAN TACİKİSTAN KIRGİZİSTAN ÇİN KUZEY KORE GÜNEY KORE JAPONYA YEŞİL BURUN ADALARI SENEGAL GAMBİYA GİNE BISSAU MORİTANYA SIERRA LEONE GİNE LİBERYA FİLDİŞİ SAHİLLERİ CEZAYİR MALİ BURKİNA FASO GANA TOGO BENİN NİJER NİJERYA EKVATOR GİNESİ SAO TOME & P. KAMERUN GABON LİBYA ÇAD KONGO NAMBİYA ORTA AFRİKA ANGOLA DEMOKROTİK KONGO BOTSVANA GÜNEY AFRİKA MISIR SUDAN ZAMBİYA GÜNEY SUDAN ERİTRE ETİHOPYA UGANDA KENYA ZİMBABVE RWANDA BURUNDI TANZANYA MALAVİ LESOTHO MOZAMBİK SVAZİLAND SUUDİ ARABİSTAN CİBUTİ KUVEYT BAHREYN YEMEN SOMALİ KOMORLAR MADAGASKAR KATAR BAE OMAN SEYŞELLER REUNION ADASI MAURİTİUS PAKİSTAN HİNDİSTAN MALDİVLER NEPAL SRİ LANKA BHUTAN BANGLADEŞ SİNGAPUR 2014 teki değişim: -%15 MYANMAR LAOS TAYLAND VİETNAM KAMBOÇYA MALEZYA BRUNEİ TAYVAN ENDONEZYA DOĞU TİMOR MACAO HONG KONG FİLİPİNLER PALAU AVUSTRALYA PAPUA YENİ GİNE MİKRONEZYA MARSHALL ADALARI NAURU SOLOMON ADALARI VANUATU YENİ KALEDONYA YENİ ZELLANDA STATE OF TUVALU FİJİ ADALARI SAMOA TONGA FRANSIZ POLİNEZYASI Afrika ve Ortadoğu 2014 Rakam Değişim 2015 teki değişim 2016 teki değişim Bölgesel Endeks * Güney Afrika Fas 113 %6 %8 %6 2,064 -%13 %1 5,044 %15 %12 %10 Orta ve Doğu Avrupa Asya Pasifik Bölgesel Endeks * Çin Japonya Avustralya Güney Kore Tayvan Singapur Hong Kong Yeni Zelanda 2014 Rakam Değişim 2015 teki değişim 2016 teki değişim 56 -%13 %3 %2 2,613 9,731 6,625 841 132 160 271 285 %2 -%10 -%18 -%16 -%37 %27 -%1 -%24 %8 -%6 %5 -%9 %13 %11 -%16 %8 -%4 %4 %2 %7 Bölgesel Endeks * Rusya Türkiye Polonya Çek Cumhuriyeti Romanya Macaristan Slovakya Bulgaristan Litvanya Letonya Estonya 2014 Rakam Değişim 2015 teki değişim 2016 teki değişim 241 -%6 %10 -%1 9,113 15,822 822 2,403 20,696 17,250 1,402 656 1,684 960 428 %1 -%9 -%11 %8 -%30 %29 %6 -%22 %8 %19 -%7 %30 %10 -%1 -%4 -%37 -%4 %3 %5 %7 %7 %4 -%1 -%1 -%4 -%4 -%15 %4 -%4 -%5 -%5 17

Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Euler Hermes Sektör Risk Görünümü 2015 ektör risk değerlendirmelerinde 45 adet değişiklik 2015'in 2'nci çeyreği SEKTÖR VE ACİZ ARAŞTIRMA EKİBİ 2015 2 NCİ ÇEYREK GÜNCELLEMESİ 24 yukarı yönlü revizyon Kanada Ulaşım ABD İnşaat Dominik Cumhuriyeti İnşaat 21 aşağı yönlü revizyon Meksika Havacılık İnşaat Kosta Rika İnşaat İlaç Tarımsal Gıda Elektronik Trinidad y Tobago İnşaat Brezilya Ulaşım Perakende Panama İnşaat Tarımsal Gıda Güçlü temeller; oldukça olumlu veya iyi görünüm Zayıflık belirtileri; yavaşlama muhtemel Yapısal zayıflıklar; olumsuz veya kötü görünüm Kriz yakın veya başlamış Peru Tekstil Kaynak: Euler Hermes; 29 Haziran 2015 itibariyle 2015 2 NCİ ÇEYREK SONUNDA SEKTÖR RİSK DERECELENDİRMELERİ ÜLKELER, 2014 SONUNDAKİ GSYİHLERİNİN BÖLGESEL PAYINA GÖRE DEĞERLENDİRİLMİŞTİR Kuzey Amerika Latin Amerika Batı Avrupa Orta ve Doğu Avrupa Afrika ve Ortadoğu Asya Pasifik Otomobil Otomotiv Yedek Parça İnşaat Ulaşım Kimya İlaç Tarımsal Gıda Tekstil Kağıt Elektronik (yarı iletkenler) 18

Euler Hermes Ekonomik Görünüm no. 1217-1218 Mayıs-Haziran 2015 Makroekonomik, Ülke Riski ve Global Sektörel Görünüm Raporu Çek Cumhuriyeti Ev Ekipmanları Hırvatistan Bilgisayar ve Telekom Litvanya İnşaat Polonya İnşaat Rusya BT Hizmetleri Türkiye Tekstil Birleşik Krallık Perakende Kâğıt Norveç Metal Slovenya Otomotiv Otomotiv Yedek Parça İnşaat İrlanda Araba Parçaları Fransa Tarımsal Gıda İspanya Tekstil Perakende İtalya Kimya Yunanistan Kimya Perakende Makine ve Ekipman Bilgisayar ve Telekom BT Hizmetleri Fas Bilgisayar ve Telekom Cezayir Otomotiv Yedek Parça Ev Ekipmanları Tunus Perakende Sudi Arabistan Bilgisayar ve Telekom Tayland Ev Ekipmanları Endonezya Otomotiv Araba Parçaları Kuzey Amerika Latin Amerika Batı Avrupa Orta ve Doğu Avrupa Afrika ve Ortadoğu Asya Pasifik Yukarı yönlü revizyon Aşağı yönlü revizyon Kaynak: Euler Hermes Metal Perakende Makine ve Ekipman Havacılık BT Hizmetleri Ev Ekipmanı Bilgisayar ve Telekom Enerji 19