Öğrenci Proje Çalışmalarında Kullanılabilecek Düşük Maliyetli ve Genel Amaçlı bir Veri Toplama Sisteminin (VTS) Gerçekleştirilmesi



Benzer belgeler
Paralel ve Seri İletişim. Asenkron/Senkron İletişim. Şekil 2: İletişim Modları

İçİndekİler. 1. Bölüm - Mİkro Denetleyİcİ Nedİr? 2. Bölüm - MİkroDenetleyİcİlerİ Anlamak

EasyPic 6 Deney Seti Tanıtımı

Adres Yolu (Address Bus) Bellek Birimi. Veri Yolu (Databus) Kontrol Yolu (Control bus) Şekil xxx. Mikrodenetleyici genel blok şeması

BÖLÜM Mikrodenetleyicisine Giriş

İLERI MIKRODENETLEYICILER. Ege Üniversitesi Ege MYO Mekatronik Programı

İletişim Protokolleri (Communication Protocols)

PIC 16F877 nin kullanılması

BM-311 Bilgisayar Mimarisi

BM-311 Bilgisayar Mimarisi. Hazırlayan: M.Ali Akcayol Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü

Algılayıcılar / Transmitter

İÇİNDEKİLER 1. KLAVYE KLAVYE RB KLAVYE RBHIGH DİSPLAY... 31

Yrd. Doç.Dr. C. Harmanşah PARALEL PORT

UMD-B12 UMD-B10 RF MODEM BOARD

RF İLE ÇOK NOKTADAN KABLOSUZ SICAKLIK ÖLÇÜMÜ

MIKRODENETLEYICILER. Ege Üniversitesi Ege MYO Mekatronik Programı

1. Ders Giriş. Mikroişlemcili Sistem Uygulamaları

ATC-105. RS232 RS422/RS485 Data Çevirici KULLANMA KILAVUZU

MİKROBİLGİSAYAR LABORATUVARI DENEY RAPORU

T.C. NİĞDE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ. Uzaktan Kumanda Edilen Lamba Dimmer inin Gerçekleştirilmesi

Mikroişlemci Nedir? Mikrodenetleyici Nedir? Mikroişlemci iç yapısı Ders Giriş. Mikroişlemcili Sistem Uygulamaları

RS-232'den RS-485'e Kullanıcı kılavuzu

PIC MİKROKONTROLÖR TABANLI MİNİ-KLAVYE TASARIMI

ATC-3200 ZigBee to RS232/422/485 Çevirici Kullanıcı Kılavuzu

6. DİJİTAL / ANALOG VE ANALOG /DİJİTAL ÇEVİRİCİLER 1

Bilgisayar ile Dijital Devrelerin Haberleşmesi. FT232R ve MAX232 Entegreleri. Çalışma Raporu

BİLGİSAYAR MİMARİSİ. << Bus Yapısı >> Özer Çelik Matematik-Bilgisayar Bölümü

Strike 5.50 R Proximity Kart Okuyucu Kullanım Kılavuzu

Ek bilgi Internet:.../cecx

SERNET ET232CAS x2 RS232 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU. Telif Hakkı Uyarısı. >>> Otomasyon Ürünleri

SERNET ET232CAS x2 RS232 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU. Telif Hakkı Uyarısı. >>> Otomasyon Ürünleri

ATBRFN. Radyo Frekansı (RF) Tabanlı Dorse Takip Birimi. Bilgi Dokümanı (ATBRFN) 1

ACR-Net 100 Kullanım Kılavuzu

DESIGN AND IMPLEMENTATION OF MULTIMETER BASED ON MICROCONTROLLER

Telkolink Kurumsal Bilgi Teknolojileri Çözümleri

Mikroişlemci ile Analog-Sayısal Dönüştürücü (ADC)

KISA MESAFE RADYO TELEMETRİ CİHAZLARI

Telkolink Kurumsal Bilgi Teknolojileri Çözümleri

PİC HAKKINDA KISA KISA BİLGİLER GİRİŞ/ÇIKIŞ PORTLARI

SERNET ET485CAS x2 RS485/RS422 Seri Kanal Sunucu KULLANICI KILAVUZU. Telif Hakkı Uyarısı. >>> Otomasyon Ürünleri

RedoMayer Makina ve Otomasyon

8051 Ailesi MCS51 ailesinin orijinal bir üyesidir ve bu ailenin çekirdeğini oluşturur çekirdeğinin temel özellikkleri aşağıda verilmiştir:

PIC PROGRAMLAMA STEP MOTOR SÜRÜCÜ VE KONTROL AMAÇ NEDİR? Unipolar Step Motorlar. Uç TESPİTİ NASIL YAPILIR?

Yrd.Doç.Dr. Celal Murat KANDEMİR

MİKROİŞLEMCİ İLE A/D DÖNÜŞÜMÜ

YILDIZ TEKNIK ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK - ELEKTRONİK FAKULTESİ ELEKLTRONİK VE HABERLEŞME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ELEKTROLİZ YAPMAK İÇİN PI DENETİMLİ SENKRON DA-DA DÖNÜŞTÜRÜCÜ TASARIMI

ANOLOG-DİJİTAL DÖNÜŞTÜRÜCÜLER

EC-100. Ethernet RS232/422/485 Çevirici. İstanbul Yazılım ve Elektronik Teknolojileri

EEProm 24C08 UYGULAMA AMAÇ 24C08 MCU_VCC. e r : d e G. Sayfa - 1

DOKUMANLAR

8051 Ailesi MCS51 ailesinin orijinal bir üyesidir ve bu ailenin çekirdeğini oluşturur çekirdeğinin temel özellikkleri aşağıda verilmiştir:

BESLEME KARTI RF ALICI KARTI

4-Deney seti modüler yapıya sahiptir ve kabin içerisine tek bir board halinde monte edilmiştir.

Configuration bitleri ve reset durumları hakkında kavramlar

Model232I RS232 Optik İzolatör

RS-232 SERİ ARA BİRİM FOTOELEKTRİK YALITKAN

WiFi RS232 Converter Sayfa 1 / 12. WiFi RS232 Converter. Teknik Döküman

CPU ONE PLC KULLANMA KLAVUZU

MİKROİŞLEMCİ SİSTEMLERİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ EĞİTİM SETİ

PIC KULLANARAK GÜÇ KARSAYISI ÖLÇÜM DEVRESİ TASARIMI VE SİMÜLASYON

5.Eğitim E205. PIC16F628 ve PIC16F877 Hakkında Genel Bilgi IF THEN ELSE ENDIF HIGH-LOW GOTO-END- PAUSE Komutları Tanıtımı ve Kullanımı PIC16F628:

EEM 419-Mikroişlemciler Güz 2017

DelcomRF DRF 12 UR (UART RECEIVER) Ürün Kılavuzu

VIERO ARAÇ SAYIM SİSTEMİ

Chapter 6 Digital Data Communications Techniques

BÖLÜM 6 Seri Port Đşlemleri

IFD8520 ADRESLENEBİLİR RS-485/RS-422 İZOLELİ ÇEVİRİCİ KULLANIM KILAVUZU

FULMATIC 7 GÜMÜŞ SERİSİ PLC PLC KULLANMA KLAVUZU

DCS DCS ENDÜSTRİYEL KONTROL SİSTEMLERİ & YAZILIM

UTR-C10 U UHF DATA TRANSCEIVER

AĞ SĠSTEMLERĠ. Öğr. Gör. Durmuş KOÇ

Bilgisayar Sistemleri ilk ortaya çıktığında...

NB Ekran Seri Port Üzerinden Veri Okuma/Yazma. Genel Bilgi Protokol Oluşturma Veri Okuma Veri Yazma

RF TABANLI BİLGİLENDİRME SİSTEMİ

TEKNOMOBİL UYDU HABERLEŞME A.Ş. KULLANICI KILAVUZU Rev. 1.0 Satcom SCATEL

Mikroişlemcili Sistemler ve Laboratuvarı

Doç. Dr. Cüneyt BAYILMIŞ

DENEY NO : 2 DENEY ADI : Sayısal Sinyallerin Analog Sinyallere Dönüştürülmesi

FPGA İLE UYGULAMA ÖRNEKLERİ FPGA ile Seri Haberleşme (RS232) Uygulaması

PIC Programlama. Devrim Çamoğlu

İçindekiler FPGA GELİŞTİRME KARTI ENERJİ BESLEMESİ:... 5 ENERJİ SİSTEMİ ŞEMASI:... 5 FPGA GELİŞTİRME KARTINA PROGRAM YÜKLEME:... 6

MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

IRT63M. Bilgi Dokümanı. 128x64 piksel grafik LCD, Klavye, UART ve Ethernet Haberleşme ile Temassız Kart (ISO14443A/B) Okuyucu (IRT63M)

RF Tabanlı Durum Kontrol Özelliğine Sahip LCD Gösterge RF Based LCD Display With Status Check

DelcomRF. Uart Alıcı-Verici(Transceiver) DRF - 22 UTR. Ürün Kılavuzu

ATB100. ATB100 GPRS / GPS Tabanlı Filo Yönetim Terminali. Bilgi Dokümanı. 1

EC-232C. Ethernet RS232 Çevirici. İstanbul Yazılım ve Elektronik Teknolojileri

MP211 DONANIM KILAVUZU

BÖLÜM 3 SERİ PORT 3.1 SERİ HABERLEŞMENİN SEBEPLERİ 3.2 SERİ HABERLEŞMENİN TEMELLERİ BİLGİSAYARLI KONTROL

UFM-A12 WPA MODEM MODUL

Su Depolama Tanklarında Su Seviye Kontrolünün Kablosuz Olarak Yapılması

ORION ECHO ECH0201 Kullanıcı Kitapçığı Ver. 1.03

Labview Tabanlı Bir Elektronik Deney Seti Geliştirilmesi

PROJE RAPORU. Proje adı: Pedalmatik 1 Giriş 2 Yöntem 3 Bulgular 6 Sonuç ve tartışma 7 Öneriler 7 Kaynakça 7

VIERO, görüntü tabanlı analiz sayesinde, ortalama araç hızı bilgisi üretmekte ve araç yoğunluğunu da ölçmektedir. VIERO Araç Sayım Sistemi

EGE ÜNİVERSİTESİ EGE MYO MEKATRONİK PROGRAMI

INTELNET İletişim Teknolojileri San. Tic. Ltd. Şti Oruç Reis Mahallesi Giyimkent Sitesi Giyimkent 2. Sok. No:56/A Esenler/ISTANBUL

BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Transkript:

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 21 Öğrenci Proje Çalışmalarında Kullanılabilecek Düşük Maliyetli ve Genel Amaçlı bir Veri Toplama Sisteminin (VTS) Gerçekleştirilmesi Mustafa BURUNKAYA, Sadık YILDIZ, İsmail KARATAŞ Elektronik-Bilgisayar Eğitimi Bölümü, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye bmustafa@gazi.edu.tr, sadikyildiz06@gmail.com, ikaratas@hotmail.com (Geliş/Received: 24.08.2011, Kabul/Accepted: 13.09.2011) Özet Bu çalışmada düşük maliyetli ve genel amaçlı bir veri toplama sistemi (VTS, DAQ: Data Acquisition Card) gerçekleştirilmiştir. Verilerin PC ye (Personal Computer) aktarılması ve kontrol işlemleri için bir mikrodenetleyici kullanılarak geliştirmeye açık esnek bir sistem elde edilmiştir. Veri iletişimi için RS232 seri iletişim yöntemi kullanılmıştır. 8 kanal 8Bit analog veya 8 Bit paralel sayısal veri girişi mümkündür. Analog veya sayısal verilerin hangi fiziksel büyüklüğe ait olduğu önemli değildir. Sadece sayısal veriler 8 bitlik, analog veriler ise 0-5V aralığında olmalıdır. A/D işlemleri için denetleyici içindeki dahili modül kullanılmıştır. Sisteme ilave olarak 8 Bit lik bir sayısal çıkış portu eklendiğinden, toplanan verilerin paralel olarak diğer çevresel cihazlara aktarılabilmesi veya kontrolleri de mümkündür. Böylece öğrenci proje çalışmalarında ve verilerin kaydedilmesinde kullanılabilecek düşük maliyetli ve genel amaçlı bir sistem elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler DAQ, veri toplama, RS232 Designing a Low Cost and General Purposed Data Acquisition System (DAQ) For Testing Student Projects Abstract In this study a low cost data acquisition system (DAQ) has been designed. Using a microcontroller in the design of the system, a flexible system was performed for the data transferring to a PC (Personal Computer). RS232 serial communication method was used for data transferring. Analog and digital data acquisition is possible. Digital data should be 8 Bit and analog data should be in the range of 0-5V. Internal A/D moduls of microcontroller were used for A/D conversion processes. Since a parallel digital output port was added to the system, it is possible to transmit the acquired data to other peripheral devices, or it is also possible to control them. As a result, a low cost and general purposed DAQ system was performed for acquiring of data and testing student projects. Keywords DAQ, data acquisition, RS232 1. GİRİŞ Değişik amaçlarla fiziksel büyüklüklerin ölçülmesi ve gerektiğinde daha sonra kullanılmak üzere kaydedilmesi için veri toplama sistemleri kullanılmaktadır [1, 2]. Bu çalışmada dış ortamdan alınan sayısal ve analog verileri işleyerek ilgili çıkış portlarına aktarabilen ve sayısal işarete çevirimi yapılan verileri RS 232 seri iletişim yöntemi kullanılarak bilgisayar ortamına aktarıp, kayıtlarını tutabilen bir veri toplama sistemi gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen sistem düşük maliyetli olup gerektiğinde öğrenci proje çalışmalarına ait testlerde ve genel amaçlı veri toplama işlemlerinde kullanılabilir. Bu çalışma donanım ve yazılım olmak üzere iki başlık altında incelenebilir [2, 3]. Donanım birimi ile analog ve sayısal girişlerden alınan elektriksel büyüklükler, 8 bitlik A/D çevirici ile örneklenmektedir. Elde edilen sayısal veriler RS232 seri iletişim kullanılan bir arayüz ile bilgisayarın seri portuna verilmektedir. Kontrol işlemleri için Microchip firmasının üzerinde dahili USART (Addressable Universal Synchronous Asynchronous Receiver Transmitter) ve A/D çevirici modülü bulunan PIC16F877 mikrodenetleyicisi (MCU) kullanılmıştır [4]. Böylece sistemin maliyeti daha da düşürülmüştür. Çalışma saat kaynağı olarak 20 MHz lik bir kristal osilatör kullanılarak hız performansı arttırılmaya çalışılmıştır. Veri toplama sistemleri için giriş ve çıkış portu sayısı da önemli bir özellik olduğundan 8 kanal ve her birisi 8 Bit olan analog girişlere ek olarak, bir adet 8

22 Bit lik paralel giriş eklenmiştir [1]. Ayrıca sisteme bir adet 8 Bit lik paralel çıkış eklendiğinden, gerektiğinde paralel veri aktarımı da yapılabilir. Ayrıca bu çıkış kullanılarak donanımsal olarak çevresel cihazların kontrolüne de olanak sağlanmıştır. Böylece gerçekleştirilen sistem diğer veri toplama sistemlerinde genellikle birarada aynı anda bulunmayan sayısal giriş ve çıkışlara ve analog girişlere sahiptir. DAQ kartı üzerinde bulunan MCU nun yazılım geliştirilmesi için Pic Basic Pro programlama dili kullanılmıştır. Veri haberleşmesi sırasında seri veri alımı kesmeleri kullanılmaktadır. Kullanıcı arayüz programı için Visual Basic 6.0 programlama dili kullanılmıştır. Bu yazılım ile PC ye alınan sayısal veriler bir text dosyasında tarih ve saat bilgisi eklenerek kayıt edilmektedir. 2. VERİ TOPLAMA SİSTEMLERİ Endüstride araştırma, geliştirme ve ürün kalitesinin testi aşamalarında her türlü fiziksel büyüklüğe ilişkin verileri toplayan ve yararlı bilgiye dönüştüren sistemlere Veri Toplama Sistemleri denir. Bir PC tabanlı VTS sistemi temel olarak Şekil 1 de görülen bloklardan oluşur: Şekil 1. VTS sistemi blok şeması Algılayıcılar ve dönüştürücüler fiziksel bir büyüklüğü elektriksel sinyale çevirir. Bu sinyaller doğrudan ya da sinyal koşullama üniteleri kullanılarak standard işaret seviyelerine çevirilir ve DAQ sistemine uygulanır. Çeşitli devre düzenleri ve analog ve sayısal giriş/çıkışlara sahip olan bu düzenler, kullanım amacına bağlı olarak, farklı giriş hassasiyeti ve hızlarına ship olabilir. Analog sinyaller burada dinamik yapılarına uygun bir hızda ve çözünürlükte örneklenir ve PC veri yoluna aktarılmak amacı ile sayısal veriye çevrilir. Bunlar daha sonra bilgisayar ortamında gerçek zamanda işlenir, analiz edilir, görselleştirilir ya da saklanır [1, 2]. Bilgisayar ve çevresel cihazlar arasındaki veri alışverişi ve iletişimi genellikle seri veya paralel olarak gerçekleştirilir. Paralel iletişimde 1 Byte lık veri bir çevrimde gönderilir. Bu sebeple paralel iletişim, seri iletişime göre daha hızlıdır. Ancak uzun mesafelerde haberleşmede veriler birbirleriyle karışabilir (crosstalk). Bu sebeple bu durumda paralel veri iletişim yöntemi tercih edilmez [5]. Seri iletişimde ise veriler tek bir iletim yolu kullanılarak sıra ile aktarılır. Alıcı ile verici sistem arasındaki hat sayısının az oluşu en önemli avantajlarındandır. Fakat iletişim hızı düşüktür. Seri iletişim senkron ve asenkron veri iletişimi olmak üzere ikiye ayrılır: Senkron seri haberleşmede saat (clock) palsi sinyali kullanılarak veri iletişiminde senkronizasyon BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 sağlanmaktadır. Asenkron seri iletişimde ise clock hattı kullanılmaz. Bunun yerine başlangıç (start) ve bitiş (stop) bitleri kullanılabilir. Böylece verilerin başladığı ve bittiği tespit edilebilir. Genellikle 1 Byte lık veri 10 Bit lik bir veri dizisiyle gönderilir. Bu bit ler 1 start bit i, 8 veri bit i ve 1 stop bit inden oluşur. Asenkron seri iletişimde veri iletimi için kullanılan bağlantılar, çift yönlü (full duplex ya da duplex), yarı çift yönlü (half duplex), tek yönlü (simplex) olmak üzere üçe ayrılır. Çift yönlü bağlantılarda haberleşme cihazı aynı anda, tek bir bağlantı üzerinden, hem geliş hem de gidiş yönünde veri aktarımı yapabilir. Yarı çift yönlü bağlantılarda aynı anda sadece tek bir yönde veri iletimine izin verilir. Tek yönlü bağlantılarda ise veri iletimi bir yönlüdür ve değiştirilemez [6, 7]. Asenkron seri iletişimde clock hattı olmadığından, veri hattında ardı ardına gelen veri bit lerini belirleyebilmek için verici ve alıcı arasında iyi bir zamanlama protokolü olması gereklidir. Seri veya paralel iletişimde gönderilen veri miktarı baud veya bps (bit per second: saniyedeki bit sayısı) ile ifade edilir [8]. Seri port olarak PC lerde genellikle RS232C standardı kullanılmaktadır. Lojik gerilim sevileri; Lojik 1 için - 3V ile -12V, Lojik 0 için +3V ile +12V arasında belirlenmiştir. Başlangıçta RS232 standardı DB-25 standardında 25 ayaklı olmasına rağmen, DB-9 standardında ayak sayısı azaltılmıştır (Şekil 2). Tablo 1 de seri port ayak numaraları ve görevleri verilmiştir. Şekil 2. DB-9 konnektörün fiziksel görünüşü Tablo 1. DB-9 ve DB-25 konnektörün ayak bağlantıları ve görevleri DB-9 Ayak Numaraları DB-25 Ayak Numaraları Ayak Tanımlamaları 1 8 Data Carrier Detect (DCD) 2 3 Received Data (RxD) 3 2 Transmit Data (TxD) 4 20 Data Terminal Ready (DTR) 5 7 Signal Ground (SG) 6 6 Data Set Ready (DSR) 7 4 Request To Send (RTS) 8 5 Clear To Send (CTS) 9 22 Ring Indicator (RI) "USART" adı verilen yöntem ile hem senkron hem de asenkron seri veri iletişimi yapılabilir. Asenkron veri iletişiminde PC ve seri port a bağlı bir cihazın iletişim kuralları yazılım yolu ile belirlenmektedir. Bu sebeple karakter başına veri biti, eşlik ve durma bitlerinin sayısı

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 23 ve iletişim hızı hem PC hem de cihazda aynı olmalıdır. Veri biti sayısı 5, 6, 7, 8 ve 9 Bit olabilir. Genellikle 8 Bit (1 Byte) kullanılmaktadır [9,10]. Daha hızlı seri veri transferi için kullanılan diğer bir yöntem USB (Universal Serial Bus) yöntemidir [11]. Çok hızlı DAQ sistemlerinde hata doğrulaması olmayan Asenkron USB Modu tercih edilmektedir [12]. Tablo 2 de bu iletişim portlarının ve yöntemlerinin karşılaştırılması yapılmıştır. azaltılmıştır [14]. Sayısal girişlerde yer alan zener diyotlar da benzer şekilde giriş voltajının 5,1V tan fazla olması durumunda 5,1V a kenetlenir. 100nF lık kondansatör ve 1 kω luk direnç filtre görevi yaparlar. 100 kω luk pulldown direnci giriş geriliminin takip edilebilmesini sağlar. Bu direnç, giriş voltajı mantıksal 0 olduğunda kondansatörün deşarjını sağlayarak, giriş voltajının takip edilebilmesi için gerekli olan bir RC zaman sabiti temin eder. Tablo 2. İletişim portlarının ve yöntemlerinin karşılaştırılması Özellik Paralel iletişim Seri iletişim USB iletişim Pin sayısı 25 9 4 Sinyal genliği Çekilebilen max akım İletişim hızı TTL (0-5V) TTL den yüksek TTL (0-5V) 24 ma 10 ma 500 ma 2 Mbit 115 kbit 480 Mbit USB yüksek hız, düşük hacim ve ağırlık ve tak kullan vb. bazı avantajlara sahiptir. Fakat bu çalışmada, öğrenci proje çalışmalarında ölçülecek büyüklüklerde bu kadar hıza gerek olmadığından ve USB iletişim yönteminin maliyeti daha yüksek olduğundan seri iletişim yöntemi kullanılmıştır. Bilgisayar seri portlarında kullanılan RS232 sinyal seviyeleri standart TTL seviyelerinden farklı olduğundan, DAQ ve PC arasında bunların uyumunu sağlayan bazı IC devreler kullanılır. Böylece verilerin voltaj seviyeleri 5 V ya da 3,3 V a dönüştürülerek, MCU nun voltaj seviyeleri ile uyumlu olması sağlanır [3, 13]. 3. GERÇEKLEŞTİRİLEN VTS SİSTEMİ Gerçekleştirilen VTS sisteminin blok yapısı Şekil 3 de verilmiştir. Sistemde analog girişlerden alınan elektriksel sinyaller MCU ile sayısal işarete çevrilerek yazılım ile sağlanan bir protokol çerçevesinde seri arayüz birimi ile PC seri portuna aktarılmaktadır. Aynı şekilde sayısal çıkışlar kullanılarak gerektiğinde parallel veri aktarımı veya diğer çevresel donanımların kontrolü de yapılabilir. 3.1. Donanım Şekil 4 de DAQ donanımının açık şeması verilmiştir. Sistem 7805 voltaj regülatörü çıkışından alınan +5V gerilim ile çalışmaktadır. Sistemin güç tüketimi 550mW tır. Analog giriş devrelerinde yer alan D1-D16 diyotları MCU nun A/D girişine uygulanan sinyalin yaklaşık +5,7V un üzerine çıkmasına ve -0,7V un altına düşmesine engel olarak giriş korumasını sağlarlar. Bu diyotlar aynı zamanda pozitif veya negatif salınıma sahip gürültüyü bastırırlar. Böylece A/D çevirici okuma hataları Şekil 3. VTS sistemin blok diyagramı PC seri portu ve DAQ donanımı arasında veri iletişimi için MAX232 seri veri tampon IC kullanılmıştır [3, 13]. Veri iletişiminin yürütülmesi ve VTS donanımının kontrolü için PIC16F877 denetleyicisi ve üzerinde yerleşik olarak bulunan USART seri iletişim modülü kullanılmıştır. Sistemin 8 kanal analog ve bir adet 8 Bit sayısal girişi ve bir adet 8 Bit sayısal çıkışı vardır. A/D çeviricinin çözünürlüğü 8 Bit tir ve 50µs de bir örnek alınmaktadır. Giriş analog geriliminin maximum değeri 5V tur. Buna göre sistem en fazla 5/255 = 19,6mV giriş duyarlılığına sahiptir. Veri iletişiminde en büyük 57,600 baud rate kullanılmıştır. Her bir veri paketi: 8 Bit veri, paritisiz ve bir stop bit i olmak üzere toplam 9 Bit tir. Sistemde 8 analog kanal olduğundan ve PC den Timer 1 ile her 1ms de bir s veri alım isteği gönderildiğinden 1s de gönderilebilecek veri= 8Kanal.9Bit.1,000ms= 72,000bps= 72,000baud bulunur [15]. Bununla birlikte örnekleme hızı, hafızaya yazma zamanı, sistemin saat palsi hızı, donanım ve PC arasında yazılımla sağlanan senkronizasyon işlemleri vb. bu veri aktarımı ve hızı üzerinde etkilidir. [3, 11]. Tablo 3 de sistemin sayılan genel özellikleri verilmiştir. 3.2. Yazılım VTS donanımında yer alan MCU nun yazılımı için PIC Basic Pro programlama dili ve Micro Engineering Labs tarafından geliştirilen Pic Basic Pro derleyicisi kullanılmıştır. Kullanıcı arayüz programı yazılımı için ise görsel özellikleri fazla ve yüksek seviyeli bir dil olan olan Visual Basic 6.0 programı kullanılmıştır.

24 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 Şekil 4. VTS sisteminin açık şeması Tablo 3. VTS sisteminin genel özellikleri Özellikler VTS sistemi Analog giriş 8 Kanal Analog çıkış Yok Dijital giriş 8 Bit Dijital çıkış 8 Bit İletişim şekli RS232 İletişim hızı 57,600baud Yazılım PIC Basic Pro, Visual Basic Ölçüm aralığı 0-5 V Güç tüketimi 550 mw Güç kaynağı 9V DC Analog giriş duyarlılığı 20 mv Çözünürlük 8 Bit Harici hafıza Yok VTS donanımı MCU yazılımına ait akış şeması Şekil 5 de verilmiştir. Öncelikle gerekli tanımlamalar, konfigürasyon ayarları ve dönüşüm işleminin kaç bit olacağı tanımlanmıştır. PORTA ve PORTE analog giriş, PORTD sayısal giriş ve PORTB ise sayısal çıkış olarak kurulmuştur. USART donanımı kullanılarak asenkron veri iletişimi için PORTC nin ilgili ayakları (Rx ve Tx) yapılandırılmıştır. Baud rate oran jenaratörü 57,600 bps, Asenkron mod ve yüksek hızda veri iletişimi için seçilmiş, seri veri alımı kesmesi ve çevresel kesmeler aktif yapılmıştır. Sabit ve değişken tanımları ile PIC ve PC arasındaki senkronizasyonu sağlayan ve A/D dönüşüm sonuçlarını saklayan değişkenler tanımlanmıştır. Ana programda ise sayısal girişler okunup, çıkışa yazdırılmış, AN0-AN7 analog kanalları için sürekli olarak okuma işlemi gerçekleştirilmiş ve sonuçlar geçici olarak değişkenlerde saklanmıştır. Kesme alt programında veri alımı tamamlanıp veriler bir değişkene kaydedildiğinde, önce PC den senkronizasyon verisi olan s (Start: BAŞLA) karakterinin gelip gelmediği kontrol edilmiştir. Doğrulama yok ise beklenilmektedir. Veri doğrulması olumlu ise değişkenlere kaydedilmiş veriler seri porttan sıra ile gönderilmiştir. En son olarak PC arayüz yazılımı ile senkronizasyon için PC ye e (end: DUR) karakteri gönderilmiştir. Bu şekilde 9Bit x 8 kanal verileri gönderilmektedir. Default haberleşme hızı 57600,N,8,1 (57600Baud, Paritisiz, 8Bit, 1 stop Bit) olarak belirlenmiştir. PC arayüz yazılımına ait akış şeması Şekil 6 da verilmiştir. BAŞLA butonu aktif edildiğinde VTS donanımından alınan veriler gerçek zamanlı olarak ekranda ilgili Textbox larda görüntülenir (Şekil 7) ve seri.dat adlı bir dosyada tarih ve zaman bilgisi eklenerek kayıt edilir. MCU ya belirli zaman aralıklarında kesmeler gönderilerek analog girişlerin karşılığı olan sayısal veriler alınır. MCU ile senkronizasyonu sağlayan senkron verisi s timer tarafından 1ms de bir gönderilmektedir. 4. ÖLÇÜM VE TESTLER VTS sisteminin ihtiyaç duyduğu güç, çıkışı +5V olan regüleli bir güç kaynağından sağlanmaktadır. Analog kanalların her birinin girişine 0-5V aralığında genliği ayarlanabilen sinyaller uygulayabilmek için Şekil 8 de verilen devre düzeni kullanılmıştır. Bu devredeki trimpotlar ile sağlanan ve istenildiği gibi ayarlanabilen voltaj değerleri sıcaklık, basınç vb. fiziksel büyüklükleri temsil etmektedir.

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 25 Şekil 5. DAQ donanımı denetleyici yazılımı akış şeması

26 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 Şekil 6. VTS sistemi PC arayüz yazılımı akış şeması

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 27 çıkış portunun durumu ölçülmüştür. A/D dönüşümü için 8 Bit çözünürlük kullanıldığından, giriş 5V olduğunda bu değer 255 parçaya bölünür. Bu sebeple her bir birim 19,60784314 mv olur. Fakat bu değer yazılımda yaklaşık olarak 20mV alınmıştır. Bu sebeple 5V giriş durumunda çıkış 5,1V olmak istemekte (20mV.255=5,1V) ve bu durumda en büyük mutlak hata oluşmaktadır. Sonuç olarak analog giriş gerilimi arttıça, sayısal çıkış için hata değeri de artmaktadır. Bu sebeplerle en büyük mutlak hata Tablo 5 te görüldüğü gibi 100mV olarak hesaplanmış, 40mV olarak ölçülmüştür. 0-5V aralığında analog veri girişi ve buna karşılık gönderilen sayısal çıkış verisi ölçüm sonuçları Tablo 5 ve Şekil 9 da verilmiştir. Şekil 7. PC arayüz yazılımı kontrol paneli ve ekran görüntüsü Her bir analog giriş kanalı için Şekil 8 de verilen devredeki ilgili trimpotlar ayarlanarak, giriş 0-5V aralığında değiştirilmiştir. 8 Bit lik paralel sayısal çıkış portunda ise bu girişe karşılık gelen gönderilen veriler ölçülmüştür. Tablo 4 de girişler 0V ve 5V iken, DAQ donanımının sayısal çıkış portunda gönderilen verilerin ölçüm sonuçları verilmiştir. Tablo 5. 0-5V aralığında analog veri girişi ve gönderilen sayısal çıkış verisi Ölçüm sayısı Analog giriş (Decimal) Analog giriş (V) Gönd say.çıkış (V) 1 0 0 0 2 20 0,392 0,4 3 51 1 1,02 4 102 2 2,04 5 153 3 3,06 6 204 4 4,08 7 250 4,9 5 8 255 5 5 Şekil 8. Test ölçümü için devre şeması Tablo 4. DAQ sistemi analog giriş ve sayısal çıkış testleri DAQ Anal og Giriş DAQ sayısal çıkış portu (gönderilen sayısal çıkış ölçüm verisi Decimal Değeri) AN 0 AN 1 AN 6 AN7 0 V 000 000 000 000 5V 256 256 256 256 Analog giriş voltajı 0V iken, sayısal çıkış portunun sayısal durumu 000, 5V iken ise 8 Bitlik bir A/D çevirici kullanıldığı için 256 olarak ölçülmüştür. İlgili trimpotlar kullanılarak giriş gerilim seviyeleri 0V tan başlayarak kademe kademe artırılmış ve her 20 mv ta bir ekranda görüntülenen değerlerinin arttığı da görülmüştür. Bu durumu ve oluşabilecek hataları test etmek için ayrı bir ölçme çalışması daha yapılmıştır. Bunun için devrenin bir analog giriş kanalına 0-5V aralığında ayarlı bir gerilim uygulanmış ve her bir giriş adımına karşılık gelen sayısal Şekil 9. 0-5V aralığında analog veri girişi ve gönderilen sayısal çıkış verisi 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmada, bir PC ile RS232 asenkron seri iletişim yöntemi kullanılarak haberleşen bir veri toplama sistemi gerçekleştirilmiştir. İletişim 57600 baud rate oranında yapılırken veriler PC ye doğru bir şekilde aktarılmıştır. Fakat baud rate oran jenaratörü 115200 olarak ayarlandığında VTS donanımından alınan verilerde hatalar oluşmuştur. Başlangıçta VTS donanımı ile PC arasında veri iletişimi için senkronizasyonu sağlayan bilgilerin kullanılmaması nedeni ile, analog kanal verilerini ekranda ilgili textboxlara doğru yazdırmada oluşan sorunlar, yazılımda kesme kullanılarak ve yazma ve okumaya hazırım bilgilerinin gönderilmesi ile giderilmiştir. Yüksek baud rate oranlarındaki hatalara ek

28 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ, CİLT: 4, SAYI: 3, EYLÜL 2011 olarak sistem, örneğin USB iletişim kullanılan sistemlere göre daha yavaştır. Sistemin A/D örnekleme hızı büyük olmasına rağmen, PC ile iletişim hızı düşüktür. Çünkü PC ile MCU arasında senkronizasyonu sağlayan senkron verisi, Visual Basic timer nesnesi ile elde edilmiş ve en az 1ms lik bir zamanda çalıştırılmıştır. Bu çalışmada, 8 Bit çözünürlüğe sahip 8 kanal analog giriş kullanılmıştır. Çalışmalar sırasında, kanal sayısının artırılmasının performansı olumsuz yönde etkilediği görülmüştür. İlave olarak sisteme, 8 Bit lik bir paralel sayısal giriş ve gerektiğinde paralel veri iletimi ve çevresel cihazların kontrol edilebilmesi için kullanılabilecek 8 Bit lik paralel bir sayısal çıkış eklenmiştir. Böylece daha genel amaçlı bir sistem elde edilmiştir. Yukarıda sayılan bu özellikleri ile sistem, öğrenci proje çalışmalarının testi sırasında veri toplama işlemleri için kullanılabilir. KAYNAKLAR [1] İnternet: Introduction to Data Loggers http://www.omega.com/prodinfo/dataloggers.html, 2011. [2] İnternet: Data acquisition http://en.wikipedia.org/wiki/data_acquisition, 2011. [3] R. Luharuka., R. X. Gao, A Microcontroller-Based Data logger for physiological Sensing, IEEE Instrumentation and Measurement Technology Conference, USA, 175-180, 2002. [4] İnternet: PIC16F87X http://ww1.microchip.com/downloads/en/devicedoc/ 30292c.pdf, 2011. [5] J. Axelson, Her Yönüyle Paralel Port, Era Bilgi Sistemleri Yayıncılık, İstanbul, 2000. [6] O. Altınbaşak, Pic Basic Pro ile Pic Programlama, Altaş Yayınları, İstanbul, 2002. [7] C. D. Spencer, Digital Design for Computer Data Acquisition, Cambridge University Press, USA, 1990. [8] İnternet: Bit rate, http://en.wikipedia.org/wiki/bit_rate, 2011. [9] İnternet: RS-232, http://en.wikipedia.org/wiki/rs232, 2011. [10] J. Axelson, Her Yönüyle Seri Port, Era Bilgi Sistemleri Yayıncılık, İstanbul, 2000. [11] M. Popa, M. Marcu, A. S. Popa A Microcontroller Based Data Acquisition System with USB Interface, IEEE Electrical, Electronic and Computer Engineering (ICEEC 04), Cairo, 206-209, 2004. [12] MEGEP, Bilişim Teknolojileri Portlar, Milli Eğitim Bakanlığı, Türkiye, 2007. [13] T. Güçlü, Elektronik Hobi, Alfa Yayınları, İstanbul, 2004. [14] Everyday Practical Electronics, Serial I/O controller & Analouge Sampler, Wimborne Publishing, USA, 2008. [15] H. Şahin, A. Dayanık, C. Altınbaşak, PIC Programlama Teknikleri, Altaş Yayıncılık, İstanbul, 2006.