Ersin ÇEVİKER Asbest uzmanı
Asbest - Tanımı Asbest doğadan çıkarılan Silikat bir mineraldir. Endüstride Amyant olarak bilinir. Lif veya lif demetleri şeklinde bulunur Halk arasında ak toprak,çorak toprak, gök toprak, çelpek, höllük veya ceren toprağı gibi isimlerle de bilinir
ASBEST MADENİ DOĞAL HALİ
Asbestin insanlar ile birlikteliği eski çağlarda başlamıştır. On dokuzuncu yüz yılın ikinci yarısından sonraki endüstri devriminde, bir çok sanayi kolunda "sihirli mineral" olarak anılırken, yirminci yüz yılın ikinci yarısından sonra kanserojen olduğu ortaya çıkınca, ismi "öldürücü toz" olmuştur.
ASBEST ÇEŞİTLERİ Doğal silikat lifleri 2 gruba ayrılır: 1-Serpantin Grubu: -Krizotil Asbest: beyaz asbest 2-Amphibol Grubu: Krozidolit (riebeckite): mavi asbest Amozit (grunerite): kahverengi asbest Antofilit: (denizcilik sektöründe az kullanılır) Tremolite Aktinolit: düz, iğne şeklinde Sanayide yaygın olarak kullanılan asbest türleri Krizotil (beyaz), krosidolit (mavi) ve amosittir (kahverengi).
Krizotil Cevheri: Krizotil Asbest Beyaz Asbest Dünya asbest tüketiminin %95 ini oluşturmaktadır. gerilme direnci yüksektir alkali ortama karşı dirençlidir eğilme-bükülme kabiliyeti yüksektir Akciğer dokusunda amfibol grubu asbeste göre daha dayanıksızdır. Evlerın catılarında çok kullanılabılır
Krozidolit Asbest Mavi Asbest Krozidolit Esnek, en yüksek bükülme özelliği gösteren liflere sahiptir Lifleri en sağlam olan asbest çeşididir Alkali ve asit ortamlarında kolaylıkla etkilenebilirler Ayrıca krizotil ve amozite göre daha az gerilme direnci gösterir Kimyasal formüllerinden biri Na2Fe2+3Fe3+2Si8O22(OH)2 olan krosidolit en tehlikeli asbest türü olarak bilinir. Afrika ve Avustralya'da çıkarılır
Amozit Kahverengi Asbest (AMOSA Mine): (A)sbestos (M)ines (O)f (S)outh (A)frica + -ite. Grunerıte mineralidir, ticari ismi Amozit ile bilinir Kimyasal formülü Fe7Si8O22(OH)2 olan amosit de diğer asbest türleri gibi çok tehlikelidir. Daha çok Afrika'da çıkarılır. http://www.flickr.com/photos/asbestos_pix/3225905925/in/photostream/
Asbest Özellikleri Belirli özellikleri Yanmaz Isıya, korozyona ve kimyasallara karşı dayanıklı ve bozulmaz Elektrik ve ısı izolasyonu için eşsiz özelliklere sahiptir Biyolojik olarak degrade olmaz (kalıcı) Gerilme direnci yüksek, esnek Belirli bir tat veya kokusu yoktur Suda çözünmez Lifler boyuna şekilde daha küçük liflere bölünebilir
Yüzyıl başından beri 30 milyon ton asbest çıkarılmış ve 3000 den fazla üründe kullanılmıştır. Dünyada asbest kullanımı yasaklanmış olsa da halen pek çok ürün asbest içermektedir.
ASBESTİN KULLANIM ALANLARI Özellikle 20. yüzyılın başlarında asbest liflerinin çimentoya karıştırılarak asbestli çimento üretilmesi ile asbest kullanımı tüm dünyaya yayılmıştır. İnşaat malzemeleri, boru, levha, balata, conta, elektrikli aletler, iplik ve dokuma, sahne perdeleri, yalıtım malzemeleri üretiminde, fren balatalarında ve daha binlerce üründe asbest kullanılmıştır. Örneğin ilk filtreli sigara olan Kent in 1950 li yıllarda filtresinde krosidolit asbest ( mavi asbest) kullanılmaktaydı.
Isı ileten Borular
Spreylenmiş mavi asbest (termal izolasyon / yangın önleme)
Spreylenmiş beyaz asbest izolasyonu termal izolasyon / yangın önleme için beyaz spreylenmiş asbest
Storlarda sızdırmazlık malzemelerinde
Boru izolasyonları / lifli kılıf
Panel, iç duvar / beyaz dolgulu ahşap
Asma tavan / beyaz panel
Asbest in Belirlenmesi Güvenilir bir şekilde sadece uygun metotları kullanan laboratuvarlarda saptanabilir. Bu metotlar*; Kızılötesi Spectroscopy Metodu Faz Kontrast Optik Mikroskop Metodu Elektron Tarama Mikroskobu Metodu Numuneler analiz için laboratuvarlara gönderilebilir ve hava ölçümleri sahada çalışma alanında konsantrasyonu {fibres/m 3 } ölçmek için yapılabilir. *VDI 3866 Rehberi bu metotları tanımlar
ASBEST LİFLERİ VE BOYUTU Uzunluğu >10µm olanlar ve çapı <0.25µm den dar olan lifler oldukça karsinojeniktir SERT VE DÜZ LİFLER BU MİNERALİN DOĞADAN ÇIKARILMASI, İŞLENMESİ VE SÖKÜLMESİ ESNASINDA ORTAYA ÇIKARLAR ÖZEL ÖLÇÜM CİHAZLARI İLE TESPİT EDİLEBİLİRLER. LİFLER HAVADA UZUN SÜRE ASILI KALIRLAR.
İnsan saçı ile Asbest Lifinin Solunan havadaki asbest liflerinin boyu 3.0-20.0 µm ve kalınlığı 0.01 µm olduğu için çıplak gözle görülememektedir karşılaştırılması
ASBESTLE KUVVETLENDİRİLMİŞ MADDELER KUMAŞ, İP,PLAKA VE AĞAÇ KAPLAMALAR, ÇATI KAPLAMA, LASTIK,ÇİMENTO VB MADDELERLE BİRLİKTE DE KULLANILMIŞTIR.
ASBEST İÇEREN BAZI MATERYALLER
ASBEST LİFLERİ ASBEST KULLANILDIĞI YERDE İYİ İZOLE EDİLDİĞİ TAKTİRDE,TEHLİKE TEŞKİL ETMEZ. TEHLİKE, MALZEMENİN DOĞADAN ÇIKARMA -YIPRANMA-SÖKME FAALİYETLERİNDE ASBEST LİFLERİNİN AÇIĞA ÇIKMASI İLE BAŞLAR.
ASBEST LİFLERİNİN SAĞLIK RİSKLERİ
Asbest Sağlığa Etkileri Maruziyet ile olası bir hastalık arasında geçen süre çok uzundur (20 40 yıl). Hastalık riski sigara içenlerde çok daha fazladır Asbest liflerinin karsinojenitesi liflerin uzunluğuna ve çapına bağlıdır. Uzunluğu >10µm olanlar oldukça karsinojeniktir. Çapı <0.25µm den dar olan lifler oldukça karsinojeniktir. Asbest asbestosis (pulmoner fibrosis) akciğer kanseri mezotelyoma (plevral-akciğer zarı kanseri) plevral değişiklikler (kalınlaşma, plak, effüzyon)
Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre dünyada 125 milyon kişi çalışma ortamlarında asbeste maruz kalmakta ve her yıl 100 000 kişi, asbestin yol açtığı hastalıklar nedeni ile ölmektedir.
SAĞLIK RİSKİ ASBEST LİFLERİ AĞIZ VE BURUNDAN TENEFFÜS EDİLDİĞİNDE SÜMÜKSÜ DOKULARLA AKCİĞER ZARI VE BRONŞLARA ULAŞARAK YERLEŞİR. İĞNEMSİ LİFLER BURALARA SAPLANARAK SÜREKLİ BÜYÜYEN YARA AÇAR. YARALAR OKSİJENİN KANA GEÇMESİNİ ENGELLER, SOLUK ALMADA GÜÇLÜK ÇEKİLİR. İLERİKİ AŞAMA KANSERDİR.
Asbestin sağlık riskleri Asbestin sağlık etkileri asbestin tipine, lif büyüklüğüne bağlıdır.solunum yoluyla alınan ve akciğerlere yerleşen asbest sonucu akciğer kanseri gelişmektedir.
MESOTHALIOMA ASBESTTİN NEDEN OLDUĞU TEK KANSER TÜRÜDÜR. TENEFFÜS EDİLEN LİFLER AKCİĞER DUVARLARINA YERLEŞİR.AKCİĞERİN İÇ YÜZÜNDE KANSERİN OLUŞMASINA YOL AÇAR. ASBESTİN TENEFFÜS EDİLMESİNDEN İTİBAREN 10-20 YIL İÇİNDE ORTAYA ÇIKARAK GELİŞİR.TEDAVİSİ YOKTUR.
MESOTHALIOMA BELİRTİLERİ Akciğer filminde gittikçe artan sıvı birikimi 35 x 35 AKCİĞER GRAFİSİ
İNATÇI BİR ÖKSÜRÜK İŞTAHSIZLIK, HALSİZLİK VE KİLO KAYBI NEFES ALMADA GÜÇLÜK ÇEKME GÖĞÜS KOL VE OMUZ AĞRISI SES KISIKLIĞI HIRILTILI SOLUNUM MESOTHALIOMA KANSERİ
ASBEST KANSERİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ % 45 92 A. Sigara içmeyen ve endüstriyel ilişkisi olmayanlar B. Günde 20 sigara içenler 1 C. Sigara içen ve asbest Soluyanlar A B C Türkiye'de kırsal bölge erkeklerinin sigara içme oranı %70'leri bulduğunu ve bununla birlikte asbest lifi soluduğunu var sayarsak halkımızın ne kadar yüksek kansere yakalanma şansı olduğunu anlarız.
Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Asbest bulunan işyerlerinde ; İşveren, asbest tozuna maruziyet riski bulunan çalışmalarda, asbestin türü ve fiziksel özellikleri ile çalışanların maruziyet derecesini dikkate alarak risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.