EVHR AC / EVER AC Tavan Tipi Isı Pompalı Isı / Enerji Geri Kazanım Cihazları EVHR AC (Alüminyum Eşanjörlü) / EVER AC (Selülozik Eşanjörlü)
İçindekiler EVHR AC / EVER AC Tavan Tipi Isı Pompalı Isı / Enerji Geri Kazanım Cihazları Alüminyum Eşanjörlü / Selülozik Eşanjörlü - Cihaz Bileşenleri - Performans Verileri - Teknik Özellikler & Cihaz Ölçüleri - Cihaz Bileşenleri & Cihazın Çalışma Prensibi - Kontrol Aksesuarlar - Dairesel Kanal Tipi İçin Susturucu - Kanal Tipi Elektrikli Isıtıcılar 2 5 6 7 11 11 Evaparatör&Kondenser Bakır boru - alüminyum kanat tipinde yüksek verimli evaporatör ve kondenser kullanılmaktadır. Evaporatör girişinde homojen soğutucu akışkan dağılımı için distribütör kullanılmaktadır. Evaporatör ve kondenserde hava hızları 2,7 m/sn veya daha düşük bir değerde seçildiği için hava tarafı basınç kayıpları azaltılmıştır. Evaporatör ve kondenserin altında paslanmaz çelikten imal edilmiş yoğuşma tavası bulunmaktadır. EVHR AC / EVER AC Tavan Tipi Isı Pompalı Isı / Enerji Geri Kazanım Cihazları Alüminyum Eşanjörlü / Selülozik Eşanjörlü Alüminyum Çapraz Akışlı Eşanjör (EVHR AC) Alüminyum plakalı ısı geri kazanım eşanjörü, kenarlardan birleştirilmiş alüminyum plakalar içerir. Plakalar, geliştirilmiş ısı eşanjör yüzeyi ve stabilite için tek dizayna sahiptir. Plakalardaki birleştirme işlemi kaçak olmamasını sağlar. (Maksimum hava akım kaçağı %, dir.) Isı eşanjörünün verimliliği kenar uzunluk artışlarına göre artar. Isı eşanjörünün basınç düşümü azalır. Plakalar arası mesafe hem verimliliği hem de basınç düşümünü azaltır. EVHR AC cihazı optimize edilmiş alüminyum ısı eşanjörü ile verimlilik, basınç düşümü ve maliyet verimliliğine göre dizayn edilmektedir. Çok soğuk iklimlerde eşanjörü donmadan korumak için taze hava girişinde elektrikli ısıtıcılar kullanılmalıdır. Selülozik Çapraz Akışlı Eşanjör (EVER AC) EVER AC cihazı, selülozik çapraz akışlı eşanjöre sahiptir. Taze hava ile egzoz havası arasında duyulur ısı ve nem transferi gerçekleşmektedir. Bu sayede gizli ısı transferi mümkün olmaktadır. Eşanjör optimizasyonu ile ısı ve nem transfer verimi arttırılmış, basınç kaybı ise azaltılmıştır. Satın aldığınız her bir Eneko ürünüyle İZMİR / TÜRKİYE de bulunan Eneko ormanına bir ağaç dikilmektedir. Gövde & İzolasyon Gövde yüksek korozyona direnç gösteren gr/m 2 galvaniz metal ile kaplanmıştır. Cihazın iç kısmı ses ve ısı yalıtımı için 1 mm. lik poliüretan köpük ile izole edilmiştir. Kompresör ve Isı Pompası Çevrimi Isı Pompalı Isı/Enerji Geri Kazanım cihazlarında, yüksek verimli, tam hermetik kompresörler kullanılmaktadır. Soğutucu akışkan olarak RA veya R7C, genleşme vanası olarak dıştan dengeli termostatik genleşme vanası kullanılmaktadır. Alçak ve yüksek basınç presostatları ile sistemin emniyeti sağlanmaktadır. Kontrol panelinden yapılan sezon seçimine göre sistem ısıtma ya da soğutma modunda çalışmaktadır. Cihaz otomatik free-cooling özelliğine sahiptir ve bu özelliği sayesinde işletme giderlerinde daha fazla tasarruf yapılmasına imkan sağlamaktadır. 1 2
75 www.eneko.com.tr R 5 9 8 5 7 25 15 6 1 5 1 1 6 7 8 9 1 6 7 8 9 1 1 1 9 9 8 8 7 7 6 6 1 1 6 7 8 9 1 11 1 6 8 1 1 1 16 18
R www.eneko.com.tr 5 5 25 15 1 5 8 1 16 2 28 6 55 5 5 25 15 1 5 8 1 16 2 28 6 7 6 1 1 28 6 5
R Teknik Özellikler & Cihaz Ölçüleri www.eneko.com.tr TEKNİK ÖZELLİKLER Hava Debisi m /h 75 Dış Statik Basınç Pa 12 18 Maks. Hava Debisi* m /h 65 96 11 18 2 6 88 Besleme Gerilimi V/Hz/f 2/ 5 / 1~ / 5 / ~ Fan Motor Gücü(max) kw,2,2, 1,,911 1,6 2,6 Kompresör Motor Gücü(max) kw,76,97 1,29 1,9 2,25,7,61 Isıtma Kapasitesi ** kw,7 6,1 8,62 11,1 17,1 2,1,15 Isıtma COP - 5,88 6,2 6,68 8,1 7,58 7,59 7,19 Soğutma Kapasitesi ** kw 2,9,98 6, 8, 1,1 17,1 2,92 Soğutma COP -,88,1,65 5,76 5,81 5,6 5,1 Elektrikli Isıtıcı Boyutu mm Ø25 Ø25 Ø x x x 55x5 kw 1,5 1,5 2 1 1 1 kg 15 11 1 6 Elektrikli Isıtıcı***(Opsiyonel) Cihaz Ağırlığı Filtre Tipi 75 1 1 1 1 1 21 11 1 15 28 EN 779 a göre G Sınıfı Sentetik Filtre Yaz Çalışması...: Dış Hava 7 C K.T % Rh & İç Hava 25 C K.T %5 Rh ( evaporasyon 7,2 C / kondenzasyon 5 C ) Kış Çalışması...: Dış Hava C K.T %8 Rh & İç Hava 22 C K.T % Rh ( evaporasyon - 5 C / kondenzasyon C ) *Cihaz dışı statik basınç Pa dır. **Toplam ısıtma ve soğutma kapasitelerine ısı geri kazanım eşanjörü kapasitesi dahil edilmiştir. ***Dış havanın -5 C nin altında olduğu ve yoğuşmanın oluşabileceği yerlerde, cihazın taze hava girişinde havayı önceden ısıtmak için elektrikli ısıtıcılar kullanılmalıdır. Ayrıca nemli iklimlerde yoğuşmaya karşı dönüş havası kanalına izolasyon yapılmalıdır. EVHR AC / EVER AC Cihazı Ölçüleri 75 1 A 125 125 1 B 1 1 1 C 81 81 81 ØD 25 25 *Tüm değerler mm. dir. Servis Boşluğu & Montaj Bilgisi A B C DxF ExF 1 165 15 x 6x DxF: Dış ortam emiş ve iç ortam emiş bağlantısı ExF: Taze hava üfleme ve egzoz bağlantısı 21 2 2 162 1911 1911 587 587 65 x x 55x5 55x 8x 8x5 *Tüm değerler mm. dir. 5 EVHR AC EVHR AC 75 EVHR AC 1 EVHR AC 1 EVHR AC S 7 7 NOT 1: Cihazın üstten görünüşüdür. *Tüm değerler mm. dir. S değerleri servis alanı ölçüsünü belirtmektedir. NOT 2: Fan servis kapakları cihazın altındadır. NOT : Dairesel hava kanalında L= 2xød Dikdörtgen hava kanalında L= Kanal köşegen uzunluğu
www.eneko.com.tr R Cihaz Bileşenleri & Cihazın Çalışma Prensibi Cihaz Bileşenleri 1 Kompresör 7 8 2 Kondenser Evaporatör 6 5 5 Alüminyum Çapraz Akışlı Eşanjör (EVHR AC)/ Selülozik Çapraz Akışlı Eşanjör (EVER AC) Egzoz Fanı 6 Taze Hava Fanı 2 7 8 Taze Hava Filtresi Egzoz Filtresi 1 9 9 Otomasyon Panosu Kompresör ve Isı Pompası Çevrimi Isı Pompalı Isı/Enerji Geri Kazanım cihazlarında, yüksek verimli, tam hermetik kompresörler kullanılmaktadır. Soğutucu akışkan olarak RA veya R7C, genleşme vanası olarak dıştan dengeli termostatik genleşme vanası kullanılmaktadır. Alçak ve yüksek basınç presostatları ile sistemin emniyeti sağlanmaktadır. Kontrol panelinden yapılan sezon seçimine göre sistem ısıtma ya da soğutma modunda çalışmaktadır. Cihaz otomatik free-cooling özelliğine sahiptir ve bu özelliği sayesinde işletme giderlerinde daha fazla tasarruf yapılmasına imkan sağlamaktadır. Evaporatör ve Kondenser Bakır boru - alüminyum kanat tipinde yüksek verimli evaporatör ve kondenser kullanılmaktadır. Evaporatör girişinde homojen soğutucu akışkan dağılımı için distribütör kullanılmaktadır. Evaporatör ve kondenserde hava hızları 2,7 m/sn veya daha düşük bir değerde seçildiği için hava tarafı basınç kayıpları azaltılmıştır. Evaporatör ve kondenserin altında paslanmaz çelikten imal edilmiş yoğuşma tavası bulunmaktadır. Cihazın Çalışma Prensibi EVHR AC / EVER AC cihazlarında taze hava G sınıfı filtreler ile dış havada bulunan partiküllerden temizlendikten sonra, plakalı ısı/enerji geri kazanım eşanjöründen geçirilmektedir. Egzoz edilen havanın enerjisini üzerine alan ya da enerjisini egzoz edilen havaya aktaran taze havanın ön koşullandırılması plakalı ısı/enerji geri kazanım eşanjöründe gerçekleştirilmiş olur. Eşanjörde sıcaklık ve nem değeri değişmesine rağmen ısı pompası için hala çok uygun sıcaklık ve nem koşullarında olan egzoz havası, ısı pompasından geçirilerek dış ortama atılır. Taze hava da ısı pompasından geçirilerek tasarım sıcaklık değerine getirilerek içeriye üflenmektedir. 6
Kontrol www.eneko.com.tr R Fonksiyon Fan Hız Kontrolü Boost Fonksiyonu Taze hava fanı ve egzoz fanı için kademe hız kontrolü yapılabilmektedir. Tanım Basic Panel Pro Panel Cihazın çalışma hızını dönemsel olarak arttırmak için kullanılır: Alternatif-1: Panel üzerindeki düğmeye basılarak Alternatif-2: PCB board üzerinde kuru kontak bağlantısı veya 2 V güç girişi (banyo, mutfak lambası gibi) ile aktif edilebilir. kademe (2 fan) (Yüksek/Orta/Düşük) kademe (her bir fan) (Yüksek/Orta/Düşük) Filtre Fonksiyonu Cihazın filtrelerinin kontrolü 2 yöntemle yapılmaktadır: Alternatif-1: Cihaz çalışma zamanı takip edilmekte ve daha önce set edilen süre dolduğunda kumanda filtrenin temizlenmesi için uyarı vermektedir. Alternatif-2: Mekanik olarak (fark basınç prosestatı kullanılarak) aktif olarak filtre doluluğu kontrol edilebilmektedir. Bu sayede filtre kirlendiğinde kumanda filtrenin temizlenmesi için uyarı vermektedir. Opsiyonel Opsiyonel Sensör (VOD) Fanlar; CO 2 veya hava kalite sensörlerine göre çalışma hızı otomatik ayarlanmaktadır. --------- Opsiyonel Sensör (Nem) Fanlar; iç ortam havası nem değerine göre çalışma hızı otomatik ayarlanmaktadır. --------- Opsiyonel Donmaya Karşı Koruma Fonksiyonu Ön Isıtıcı Fonksiyonu BMS Fonksiyonu Dış hava sıcaklıklarının düşük olduğu bölgelerde, cihaz içerisinde yoğuşan suyun donarak ısı geri kazanım eşanjörüne zarar vermesini önlemek için kumandanın kullandığı koruma yöntemidir. Dış hava sıcaklıklarının düşük olduğu bölgelerde, taze hava cihaza girmeden önce bir ön ısıtıcı yardımıyla ısıtılır. Cihaz içerisinde yoğuşan suyun donarak ısı geri kazanım eşanjörüne zarar vermesini önlemek için kumandanın kullandığı koruma yöntemidir. IN: Cihazı kumandadan bağımsız çalıştırıp/durdurmak. OUT 1: "Cihaz çalışıyor" bilgisi almak. OUT 2: "Cihaz arıza" bilgisi almak. Opsiyonel Opsiyonel Modbus Fonksiyonu Merkezi otomasyon panelinden veya bilgisayar üzerinden cihazın tüm fonksiyonlarını kontrol eder. Haftalık Zaman Ayarlama Fonksiyonu Cihazın haftalık çalışma programının ayarlanmasıdır. --------- Log Fonksiyonu Cihazın tüm çalışma konumlarının kayıt altına alınmasıdır. --------- Yangın Fonksiyonu Yangın anında cihazın çalışma koşullarını değiştirmek için kullanılır. Uyarılar - Filtre Değişimi - Fan Arızası - Ön Isıtıcı Arızası - Isıtıcı Arızası (LED sinyal lambası) (Hata kodu görüntüleme) Çocuk Kilidi Fonksiyonu Tuş takımını kilitlemek için kullanılır. 7
R www.eneko.com.tr Kontrol ENECON DX Basic Panel Temel ısıtma - soğutma - havalandırma cihazlarına (split klima, VRV/VRF cihazları, fan-coil, kanal tipi fan, vb.) ve standart ısı geri kazanımlı havalandırma cihazlarına göre Isı Pompalı Isı Geri Kazanım Cihazları çok farklı yapıya sahiptir. En belirgin özelliği, cihazın içerisinde ısı geri kazanım ünitesi ile birlikte dış ve iç ünitenin de (ısı pompası sisteminin) yer almasıdır. Isı Pompalı Isı Geri Kazanım Cihazının kullanım amacı, ortam şartında taze hava elde etmektir. Diğer cihazlara göre kullanım amacındaki bu farklılık bu cihazlarda kullanılan otomasyon sisteminin de kendine özel olmasına sebep olmaktadır. Bu sebeplerden dolayı; cihazın tüm ekipmanlarının (ve ısı pompası sisteminin) kontrolü, kullanıcı taleplerinin karşılanması ve son kullanıcının basit ve kolay kullanabilmesi için Basic Panel li ENECON DX kontrol ünitesi geliştirilmiştir. Basic Panel; temel fonksiyonları gerçekleştirebilecek adet tuşa ve cihazın durumunun izlenebilmesi için adet led uyarı ışığına sahiptir. Basic Panel li ENECON DX kontrol ile ısı pompası modülü dış, iç ve dönüş sıcaklığına bağlı olarak otomatik olarak kontrol edilmektedir. Ayrıca, fan hız kontrolü, boost fonksiyonu, elektrikli ön ısıtıcı kontrolü, donmaya karşı koruma, yangın senaryosuna göre çalışma fonksiyonlarını gerçekleştirebilmekte olup, panel üzerinden filtre kirlilik, fan, elektrikli ısıtıcı ve kompresör arızaları led sinyal ile alınabilmekte ve tuş kilitlemesi yapılabilmektedir. Basic Panel li ENECON DX kontrol ünitesi ile cihaz BMS üzerinden on/off yapılabilmekte, arıza sinyali alınabilmekte ve ModBus üzerinden cihazın tüm fonksiyonları kontrol edilebilmektedir. ENECON DX Pro Panel Isı Pompalı Isı Geri Kazanım Cihazının temel fonksiyonlarının daha iyi gözlemlenmesi veya ek fonksiyonların (Zaman Programı, Sensör Bağlantısı, vb.) kullanılabilmesi için geliştirilen Pro Panel li ENECON DX kontrol ünitesi tüm fonksiyonların ayarlanabileceği adet tuşa ve cihazın tüm özelliklerinin görülebileceği LCD ekrana sahiptir. Bu sayede son kullanıcı Isı Geri Kazanım Cihazının çalışması ile ilgili detaylı bir bilgiye sahip olmaktadır. Pro Panel li ENECON DX kontrol ile ısı pompası modülü dış, iç ve dönüş sıcaklığına bağlı olarak otomatik olarak kontrol edilmek, sıcaklık ayarı kullanıcı tarafından değiştirilebilmektedir. Ayrıca, fan hız kontrolü, boost fonksiyonu, elektrikli ön ısıtıcı kontrolü, donmaya karşı koruma, yangın senaryosuna göre çalışma fonksiyonlarını gerçekleştirebilmekte olup, panel üzerinden filtre kirlilik, fan, elektrikli ısıtıcı ve kompresör arızaları hata kodu görüntüleme alınabilmektedir. Ayrıca haftalık zaman ayarlama fonksiyonuna sahiptir ve tuş kilitlemesi yapılabilmektedir. Pro Panel li ENECON DX kontrol ünitesi ile cihaz BMS üzerinden on/off yapılabilmekte, arıza sinyali alınabilmekte ve ModBus üzerinden cihazın tüm fonksiyonları kontrol edilebilmektedir. 8
Kontrol Donmaya Karşı Koruma Dış hava sıcaklığı C nin altına düştüğünde cihaz içerisinde yoğuşma meydana gelmektedir. Suyun eşanjörün içerisinde donması eşanjöre zarar verebilir. ENECON DX kontrol kartı bu durumu önlemek için belirli aralıklarla fan hızını otomatik değiştirir. Bu sayede ısı geri kazanım eşanjörünün donması ve zarar görmesi önlenmiş olur. Not: - C nin altındaki dış hava sıcaklığında bu fonksiyon aktiftir. Pro Panel de bu sıcaklık değeri değiştirilebilir. Bina Otomasyonu ve ModBUS Cihazın merkezi bir otomasyon sisteminden izlenmesini sağlayan fonksiyondur. ENECON DX kontrol, standart olarak kuru kontak giriş çıkışına sahiptir. Bina Otomasyon Sisteminden (BMS) ısı geri kazanım cihazı çalıştırılıp durdurulabileceği gibi arıza ve çalışıyor bilgisi de takip edilebilir. Gelişmiş bina otomasyon sistemlerinin de ModBUS üzerinde ısı geri kazanım cihazının tüm fonksiyonlarının kontrolü gerçekleştirilmektedir. Haftalık Çalışma Programı Sadece Pro Panel de mevcuttur. Cihazın gün içerisinde otomatik açılıp kapanmasını sağlayan fonksiyondur. Üç seçeneği mevcuttur: 1. 5+: 5 çalışma günü aktif, hafta sonu kapalı 2. 5+1: 5 çalışma günü ve cumartesi aktif, pazar kapalı. 5+2: Haftanın tüm günleri aktif 9
www.eneko.com.tr R Kontrol Elektrik Kablo Kesit Seçimi Cihaz Model 75 Isı Pompalı Isı Geri Kazanım Elektrik Kablosu Seçimi - 2V 1 faz Cihaz Gücü (W) Sigorta (A) Kablo Kesiti (mm²) 1.5 2.5 6 1 16 99 6 2 6 95 - - 1 1-8 72 12-1 172 16 - - 7 55 91 16 1 22 16 - - - 9 65 1 52 2 - - - 27 5 71 Not: Verilen değerler (m) olarak kablo uzunluğudur. Kablo x (faz + nötr + toprak) olacaktır. Cihaz Model Isı Pompalı Isı Geri Kazanım Elektrik Kablosu Seçimi - V faz + nötr Cihaz Gücü Sigorta Kablo Kesiti (mm²) (kw) (A) 1.5 2.5 6 1 16 5,81 x 16 6 15 167 - - - 7,1 x 16 51 85 16 2 - Not: Verilen değerler (m) olarak kablo uzunluğudur. Kablo 5x (faz1 + faz2 + faz + nötr + toprak) olacaktır. Cihaz Model Isıtıcı Çapı (mm) Elektrikli Isıtıcı Elektrik Kablosu Seçimi - 2V 1 faz Cihaz Gücü Sigorta Kablo Kesiti (mm²) (kw) (A) 1.5 2.5 6 1 16 ø25 1,5 1 1 68 19 16 - - 75 ø25 2-55 82 16 217 Not: Verilen değerler (m) olarak kablo uzunluğudur. Kablo x (faz + nötr + toprak) olacaktır. Cihaz Model Isıtıcı Çapı (mm) Elektrikli Isıtıcı Elektrik Kablosu Seçimi - V faz Cihaz Gücü Sigorta Kablo Kesiti (mm²) (kw) (A) 1.5 2.5 6 1 16 1 ø x 1 91 152 - - - - 1 x 5 x 1 7 121 19 - - - 55 x 1 x 2-61 97 16 - - 68 x 5 18 x - - 5 81 15 216 68 x 5 2 x 5 - - - 61 11 162 Not: Verilen değerler (m) olarak kablo uzunluğudur. Kablo x (faz1 + faz2 + faz + toprak) olacaktır. 1
Aksesuarlar Dairesel Kanal Tipi İçin Susturucu Susturucular, dairesel hava kanal sistemlerindeki standart kanal çaplarına göre tasarlanmıştır. Farklı ses sönümleme seviyeleri için değişik boylarda üretilmektedir ve ses sönüm değerleri Tablo da verilmiştir. Etkili sonuç alınması için cihazın hemen çıkışında kullanılması önerilmektedir. İsimlendirme SLT - - - - - - - - Susturucu Çap (mm) Uzunluk (mm) L Ø di Ø do Susturucu Ses Yutum Kapasiteleri [db] SLT 6 125 25 1k 2k k 8k - 1 2 6 1 1 12 1-6 2 6 7 1 17 18 2-9 7 1 16 18 21 22 25-1 2 6 6 1 16 1 15 25-6 2 7 7 18 21 2 22 25-9 9 8 21 2 21 2-1 2-6 1 6-9 2 7 55-6 1 8 55-9 1 7 8 8 1 1 1 15 9 11 12 15 17 6 7 12 17 18 5 6 15 19 21 7 8 Susturucu Ölçüleri [mm] SLT Uzunluk Ø di Ø do - 26-6 6 26-9 9 26 25-25 1 25-6 6 25 1 25-9 9 25 1-6 -6 6 6-9 9 6 55-6 6 55 15 55-9 9 55 15 Kanal Tipi Elektrikli Isıtıcılar Soğuk iklimlerde ısı geri kazanım cihazı çıkışında ve çok soğuk iklimlerde donmaya karşı taze hava girişinde kullanılmaktadır. Sistemdeki kanal tasarımına bağlı olarak dikdörtgen veya dairesel kesitli üretilmektedir. olarak galvaniz sac ve paslanmaz rezistanslardan oluşmaktadır. Ayrıca, paslanmaz sac gövdesi mevcuttur. Elektrikli ısıtıcılar 2 devre kesici termotatları ile donatılmıştır. Fabrika ayarlarında otomatik çalıştırma konumu 7 C dir. El ile (manuel) çalıştırma konumu 11 C dir. Maksimum 2 kademe olarak tasarlanan elektrikli ısıtıcılar, ENECON kontrol paneli ile birlikte kullanılarak, oda kontrol panelinde girilen set sıcaklığına göre otomatik olarak kademelendirilmektedir. Eneko elektrikli ısıtıcıları standart olarak Delta (üçgen) bağlantısı yapılmış olarak sevk edilir. Basınç Düşümü(Pa) 16 1 12 1 8 6 2 Elektrikli Isıtıcılarda Basınç Düşümü Isıtıcı Elementi Sıra Sayısı 1 2 5 6 7 8 9 Hava Basıncı Hızı (m/s) n=12 n=1 n=9 n=6 n= Elektrikli Isıtıcılarda Kapasite Hesabı Q =,5 x V x (T 2 - T 1 ) Q : Elektrikli ısıtıcı kapasitesi (W) V : Elektrikli ısıtıcıdan geçen hava debisi(m /h) T 1 : Elektrikli ısıtıcı öncesi taze hava sıcaklığı( C) T 2 : Elektrikli ısıtıcıdan sonra istenen taze hava sıcaklığı ( C) 11
İSTANBUL Adres Tel. Fax. : Sahrayıcedid Mah. Halk Sok. No 27 Golden Plaza A Blok D12, 7 Kadıköy/İstanbul - TÜRKİYE : +9 216 55 29 6 / +9 216 55 29 61 : +9 216 55 29 62 Teknik özellikleri değiştirme hakkı saklı tutulmaktadır. İZMİR Adres Tel. Fax. : 1 Sok. No: AOSB 562 Çiğli/İzmir - TÜRKİYE : +9 22 28 2 8 : +9 22 28 2 22 REHVA Web E-mail : www.eneko.com.tr : info@eneko.com.tr