ETİLEN OKSİT GBF No:06 Revizyon No: 1 Sayfa No: 1 / 6 1 KİMYASAL ÜRÜN VE FİRMA KİMLİĞİ Birleşik Oksijen Sanayi A.Ş. Gebze Organize Sanayi Bölgesi P.K. 80 Gebze 41480 Kocaeli, Türkiye Telefon: 90 262 751 01 00 Faks : 90 262 751 01 15 Web adresi: www.bos.com.tr E-mail: ticari@mail.bos.com.tr 91/155/EC ve Güvenlik Bilgi Formu Hazırlama Usul ve Esasla Tebliği ne (11 Mart 2002-24692) uygun olarak Hazırlama Tarihi: Temmuz 2002 Yeni Düzenleme Tarihi: Aralık 2004 Ürün Adı : Etilen Oksit Kimyasal Adı : Etilen Oksit Kullanım Alanı : Tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan sterilizasyon gazıdır. Her türlü tıbbi malzemenin (şırıngalar, ameliyat iplikleri, ameliyat malzemeleri, önlükler, örtüler vb.) steril edilmesinde kullanılır. Ayrıca polimer sanayiinde de kullanılır. Dezenfektan olarak da kullanılmaktadır. 2 BİLEŞİM, BİLEŞENLER İLE İLGİLİ BİLGİ Bileşen %Hacim Par-Pat Tüzüğü PEL_OSHA (2) TLV-ACGIH (3) LD 50 veya LC 50(5) Etilen Oksit Formül: C 2 H 4 O Cas No:75-21-8 99.5 min. 50 ppm MAK (1) 1 ppm TWA (4) 1 ppm TWA LC 50 :4350 ppm solunum/fareler de 1 saat 11.07.1993 Tarih 21634 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği'ne göre tehlikeli madde olarak sınıflandırılmıştır. (1) MAK: Kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada 8 saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak azami miktar (2) PEL OSHA: A.B.D İş Güvenliği İşçi Sağlığı İşçi Sağlığı İdaresi nce İzin Verilen Maruz Kalınma Sınırı (3) TLV ACGIH: Amerika Devlet Sanayi Hijyeni Görevlileri Birliği, Eşik Sınır Değeri (4) TWA: 8 saatlik işgünü boyunca maruz kalınabilecek ortalama miktar (5) LD: Farelerde öldürücü miktar, LC: Farelerde öldürücü konsantrasyon
Etilen oksit 2 / 6 3 TEHLİKELERİN TANIMLANMASI Acil durum gözden geçirmesi Renksizdir, hoş kokuludur, çok parlayıcı ve zehirli gazdır. Yangın ve patlama tehlikesi vardır. Isı, kıvılcım ve alevlerden uzak tutulmalıdır. Etilenoksite maruz kalmak merkezi sinir sisteminde baskıya, kansere ve üreme sisteminde zehirlenmeye neden olur. Bu ürünün insanlarda kanserojen etki yaptığından ve üreme sistemine zehirleyici etkisi olduğundan süphelenilmektedir. Tehlikeli polimerleşme ve patlayıcı ayrışma meydana gelebilir. Basınçlıdır. 50 C ın altında kullanılmalı ve muhafaza edilmelidir. Göze etkileri Tahrişe neden olabilir. Deriye etkileri Gaz veya sıvı etilen oksit ile temas tahrişe veya kendine özgü bir yanığa neden olabilir. Kızarıklık, deri yangısı, su toplama, ödem, yanık ve doku zedelenmesi oluşabilir. Deri ile temas eden sıvının hızla buharlaşmasının bir çeşit soğuk yanığına neden olduğu bildirilmiştir. Soğuk yanığı, derinin gri veya beyaz renge dönüşmesidir ve arkasından su toplaması olasıdır. Yutma etkileri Potansiyel maruz kalma yolu olarak değerlendirilmemiştir. Solunuma etkileri Gözleri, burnu, boğazı, ve akciğerleri tahriş edebilir. Solunan düşük miktarlar, gecikmiş mide bulantısına neden olabilir. Yüksek miktarların solunması uyuşturucu etkisi gösterebilir ardından öksürük, kusma meydana gelebilir, solunum yollarının tahriş olmasına neden olacak nevrotoksik etki oluşabilir ve bu anfizem, bronşit ve akciğer ödemi ile sonuçlanabilir. Hızlı bir şekilde koku alma duyusunun azalmasına neden olduğu bildirilmiştir. Metabolik ve oxalurya ile koma görülmüştür. İnsanlarda kronik zehirlenmeye neden olduğu bilinmektedir. Etilenoksit insanda kanserojen etkiye sahiptir. Maruz kalındığında, üreme sisteminde düşükle sonuçlanabilecek zehirlenmeye neden olabilir. Etilen okside maruz kalmış işçilerde kromozom bozuklukları saptanmıştır. 4 İLK YARDIM UYGULAMALARI Gözler MARUZ KALMA OLASILIĞI OLAN KIŞILER KONTAK LENS KULLANMAMALIDIRLAR. Gaza maruz kalan göz/gözler bol su ile yıkanmalıdır. Göz kapaklarını kaldırarak gözlerin bol suyla temizlendiğinden emin olunmalıdır. En az 15 dakika yıkamaya devam edilmelidir. Derhal tıbbi müdahale yapılması sağlanmalıdır. Deri Kirlenmiş elbiseleri çıkarılmalı ve etkilenen bölge bol miktarda ılık su ile yıkanmalıdır. Sonradan yanıklar oluşabilir, derhal tıbbi müdahale yapılması sağlanmalıdır. Yutma Potansiyel maruz kalma yolu olarak değerlendirilmemiştir. Solunum Aşırı maruz kalınan tüm vakalarda derhal tıbbi müdahale zorunludur. Kurtarma personelinde solunum cihazı bulunmalı ve kuvvetli yangın ve patlama tehlikesinin bilincinde olmalıdır. Bilinci yerinde olan etkilenmiş kişilere yardım edilerek gazla kirlenmemiş bir alana götürülmeli, uzanmaları sağlanmalı, sıcak tutulmalı ve yeterli miktarda ılık su verilerek midelerindeki etilen oksit yıkanmalıdır. Aşırı maruz kalınan durumlarda, yeterli bir kişi tarafından hastaya oksijen de verilmelidir. Doktor akciğer ödemi belirtisinin olup olmadığına bakmalıdır. Bilinci yerinde olmayan kişiler gazla kirlenmemiş alana taşınıp, ağızdan suni solunum ve oksijen takviyesi de yapılmalıdır. Solunum tekrar başladığında, tedaviye yukarıda anlatıldığı gibi devam edilmelidir.
Etilen oksit 3 / 6 5 YANGIN İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ Yangın ve patlama tehlikesi Etilenoksit havada oldukça geniş bir alanda alevlenir. Tutuşma enerjisi düşüktür. Patlayıcı ayrışma ve tehlikeli polimerleşme meydana gelebilir. Yangın ortamında kaldığı zaman tüp artan basınca dayanamayarak şiddetle patlayabilir. Sıvı halde depolanan etilen oksite, gaz halindeyken yeterli basınçta azot verilerek patlama tehikesinden kurtulunabilir. Örnek olarak 21 C da 225 kpa basınç gerekirken, 40 C da 9,435 kpa azot basıncı gerekmektedir. Etilenoksitin ayrışma sıcaklığı 570 C dır. Bu tepkime çevreye ısı veren cinsten olup, sıcaklık sadece 2 milisaniye içinde 570 C dan 1,200 C a yükselir. Söndürme aracı Çok miktarda su sisi, karbondioksit, kuru kimyasallar ve köpük kullanılır. Etilen oksit açık alanlarda, parlama riskini bertaraf etmek için hacimce 22 katı su ile seyreltilmelidir. Kapalı alanlarda, parlama ihtimalini ortadan kaldırmak için seyreltilme faktörünün 1:100 e kadar çıkarılması gerekebilir. Yangın ile mücadele talimatı Yangın ve patlama tehlikesini azaltmak için, etilen oksit, karbondioksit ve azot gibi inert gazlar ile karıştırılmalıdır. Örneğin, 1 pay etilen oksit ile 9 pay karbondioksitten meydana gelen karışım havada alev almaz. Mümkünse, gaz akışı durdurulmalıdır. Oksijen seviylerini düşürmek için havaya inert gaz verilerek, alev söndürülebilir, böylece gaz sızan kabın üstünün kapatılması mümkün hale gelir. Bu iş için özel eğitim almadıysanız, buna girişilmemelidir. Gaz akışını düşürülmelidir ve inert bir gaz püskürtülmelidir. Bu işi mümkünse alev geri tepmesini engellemek için akışı tamamen durdurmadan önce yapılmalıdır. Yangın sönmüş ve gaz akışı devam ediyorsa, havada patlayıcı karışımın birikmesini önlemek için havalandırma arttırılmalıdır. Tüp valflarini kapatmak için kıvılcım çıkartmayan alet kullanılmalıdır. Çevredeki tüpleri soğutmak için su püskürtülmelidir. Eğer alev çevredeki tüpleri de yalıyorsa, bu kaplarda Kaynayan Sıvının Buharlaşma Patlaması, BLEVE meydana gelmemesi için dikkat edilmelidir. Kapların sıvı seviyelerinin üstüne gelecek şekilde 130 lt/dk. lık su püskürtülmelidir. Yangının yakınındaki personel sayısını sınırlayın ve tüm yönlerden çevre alanları tahliye edilmelidir. Yangın ile mücadele ekibi solunum koruma cihazı takmalı ve aleve dayanıklı elbise giyilmelidir. Yangına maruz kalan tüpleri, alevler söndükten sonra da bir süre daha soğutmaya devam edilmelidir. 6 KAZA SONUCU GAZ YAYILMASINA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER Etkilenen alandan tüm personel tahliye edilmelidir. Uygun koruyucu donanım kullanılmalıdır. Sızıntı tutuşan veya yanıcı malzemelerin yakınında ise ciddi bir yangın veya patlama tehlikesi vardır. Tüm tutuşturucu kaynaklar etkisiz hale getirilmelidir. Eğer sızıntı kullanıcının donanımında ise, onarıma başlamadan önce, kesinlikle, borulamayı inert gaz ile süpürülmelidir. Sızıntı tüpte veya tüp vanasında ise, 1. bölümde belirtilen BOS tesisi aranmalıdır. 7 KULLANMA VE DEPOLAMA Elektrik donanımı kıvılcım çıkartmaz ve patlama korumalı (ex-proof) olmalıdır. Etilen oksitin ayrışmasında katalizör olarak rol alan metaller: bakır, gümüş, civa, magnezyum ve bunların alaşımlarıdır. Potasyum, kalay, çinko, alüminyum ve demir oksitler etilen oksitin polimerleşmesini hızlandırma eğilimindedir. Etilen oksit sistemi ile ilgili tüm hatlar ve donanım topraklanmalı ve hat üzerinde flanş gibi süreksizlik noktalarında iletkenliğini sağlamak üzere köprüleme yapılmalıdır.
Etilen oksit 4 / 6 Bu malzeme etiketinde özellikle belirtilmedikçe, böcek ilacı olarak kullanılamaz. İyi havalandırılan yerlerde kullanılmalıdır. Kullanım dışındayken, tüplerin kapakları takılı kalmalıdır. Vana herbir kullanımdan sonra ve tüp boşalınca kapatılmalıdır. Tüpler sürüklenmemeli, kaydırılmamalı veya yuvarlanmamalıdır. Tüplerin taşınmalarında tüp arabaları kullanılmalıdır. Tüpler, tüp dolum basıncından daha düşük basınçta çalışan boru veya tesisata bağlanacak ise basınç düşürücü regülatör kullanılmalıdır. Gaz tüpten doğrudan kullanılmamalıdır. Hiçbir şekilde, ürünün tüpten çıkış hızını yükseltmek için tüp ısıtılmamalıdır. Kullanım hattından tüpe gaz geri kaçışını engellemek için, kullanım hattı üzerinde çek valf takılı olmalıdır. Tüpteki gaz başka bir tüpe veya gaz sızdırmaz bir kaba aktarılmamalıdır. Tüpler fiziksel hasardan korunmalıdır. Serin, kuru, iyice havalandırılan, yerlerde bulundurulmalı ve yoğun trafik olan yerlerin ve acil çıkışların uzağında tutulmalıdır. Tüpler ahşap gibi yanıcı yapılarda bulundurulmamalıdır. Tüplerin depolandığı yerde sıcaklığın 50 C yi aşmaması gereklidir. Tüpler, düşme veya devrilmelerini önlemek için dik olarak ve sağlam şekilde depolanmalıdır. İlk giren ilk çıkar sistemi kullanılarak dolu tüplerin uzun zaman depoda kalmaları önlenmelidir. SİGARA İÇİLMEZ veya AÇIKTA ATEŞ YAKILMAZ uyarılarını depolama alanında veya kullanım alanında asılı bulundurun. Depolama alanında veya kullanım alanında tutuşturma kaynağı bulunmamalıdır. GAZ TÜPLERİ İÇİN GENEL UYARI: Hiçbir zaman basınçlı gaz tüpü veya kriyojenik gaz tüpü (LC) kapalı bir alanda örneğin otomobil bagajında, minibüs içinde veya station vagon aracın içinde taşınmamalıdır. Bir kaçak sızıntı yangın, patlama, boğulma veya zehirlenmeye neden olabilir. 8 MARUZ KALMA KONTROLLERİ, KİŞİSEL KORUNMA Çalışma sırasında maruz kalma kontrolleri Bir davlumbazla cebri havalandırma yapılmalıdır. Maruz kalma seviyesinin üzerinde birikimi önlemek için lokal havalandırma yapılmalıdır. Elektrik kodlarına uygun makina donanım kullanılmalıdır. Gözlerin/yüzün korunması İşe uygun koruyucu yüz siperi veya gözlük kullanılmalıdır. Derinin korunması Etilen oksit plastiklerin çoğunu yumuşatır ve lastik-esaslı malzemelerin yüzeyinde kabarıklıklar oluşturur. Etilen oksite dayanıklı eldiven ve koruyucu elbiseler kullanılmalıdır. Solunum Korunması C düzeyinde tam yüz maskeli solunum koruma cihazı veya bağımsız solunum cihazı acil durumda kullanılmak üzere hazır olmalıdır. Bu donanımı artı basınç kullanım konumunda çalıştırın. Günlük çalışmada hava beslemeli solunum cihazı kullanılmalıdır. Diğer/genel korunma İşe uygun emniyet ayakkabıları, emniyet duşu, göz yıkama şişesi kullanılmalıdır. 9 FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLER Fiziki durum (gaz,sıvı, katı) Gazın özgül ağırlığı (hava=1) Gaz 1.5 Ergime noktası Kaynama noktası (1 atm de) -112 C 10.4 C Buhar basıncı (20 C de) Ph 1.4 bar Uygulaması yok Kritik sıcaklık Parlama noktası -240 C (Açık kap) 17.8 C Çözünürlük (H 2 O) Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı Çok çözünür/tepkimeye girer 440 C Koku ve görünüm Patlama sınırları Renksiz, hoş kokulu gazdır. Havanın ağırlıkça %3-100
Etilen oksit 5 / 6 10 KARARLILIK VE REAKTİVİTE Kararlılık: Yüksek sıcaklıklarda kararsızdır. Etilen oksit 50 C nin altında saklanmalıdır. Uyuşmayan malzemeler: Etilen oksit buharı kostik soda, sönmüş kireç, magnesium klorür, amonyak, alkoller ve aminler ile şiddetle tepkimeye girebilir. Paslanmaz çelik ve nikelin dışında kalan çoğu malzeme etilen oksitin polimerleşmesine veya ayrışmasına neden olabilir. Tehlikeli polimerizasyon: Meydana gelebilir. Saf demir, alüminyum oksit veya susuz demir klorürleri, alüminyum ve kalay gibi katalizörlerin varlığı polimerizasyonu hızlandırır. 11 TOKSİKOLOJİK BİLGİ Üreme Etilen oksite maruz kalan kadınlarda ani düşükler olduğuna dair bulgular vardır. Kadınların üreme sistemine toksitik etkisi oluğu bildirilmiştir. Diğer etkiler Bazı sağlık kuruluşlarınca etilen oksitin insanlarda kanserojen etkisi olduğu kabul edilir, diğer bazı kuruluşlar ise bu yönde şüphe olduğunu kabul ederler. Kırmızı kan hücrelerinde zarara neden olabilir. Etilen oksite maruz kalan işçilerde anlamı bilinmeyen kromozom bozulmaları gözlenmiştir. Solunum Yüksek miktarlardaki etilen oksitin uyuşturucu etkisi ve sinir sistemi üzerinde toksik etkisi vardır. Düşük miktardaki etilen oksitin solunması gecikmiş mide bulantısına neden olur. 12 ÇEVRE BİLGİSİ Yayınlanmış herhangi bir veri yoktur. 13 BERTARAF BİLGİLERİ Tüpte kalan gaz veya kullanılmayan gaz havaya atılmamalıdır. Tüp (veya gazın içinde bulunduğu başka cins bir kabı) uygun tehlike ikaz etiketi üzerinde olarak, vana muhafazası veya tüp kapağı takılı olarak, varsa vana tapası takılı olarak, BOS a veya BOS Yetkili Satıcısı na iade edilmelidir. Kullanılmayan gaz uygun şekilde bertaraf edilecektir. 14 ULAŞIM BİLGİLERİ Parametr e Tehlike sınıfı Doğru sevk adı A.D.R 2 EETİLEN OKSİT, SIVILAŞTIRILMIŞ GAZ Tehlike sınıf kodu Etiket bilgisi Tanımlam a no Sevk etiketi 2 TF 2.3 ve 2.1 UN 1040 PARLAYICI VE ZEHİRLEYİCİ GAZ 2 2 15 MEVZUAT BİLGİLERİ I - TS EN 720-1 e göre: Kod Numarası: 5200 Tutuşabilir ve çözünmeye veya polimerleşmeye maruzdur. LC 50 200 ppmv olduğunda zehirli, LC 50 5 000 p.p.m.v olduğunda boğucudur. 35 bar ve daha düşük basınçta sıvılaştırılmış gazdır. Korozif olmayan gazdır. II - 11.07.1993 Tarih 21634 sayılı resmi gazetede yayınlanan Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ne göre : Mevzuat risk ibareleri: R 12 Çok kolay alevlenebilir R 23 Solunması halinde toksikdir R 36/37/38 Gözleri, solunum sistemi ve cildi tahriş edicidir
Etilen oksit 6 / 6 R 45 Kanser yapabilir R 46 Kalıtımsal genetik hasarlara neden olabilir Mevzuat güvenlik tavsiyeleri: S 3 Serin yerde muhafaza ediniz S 7 Sıkı kapatılmış kabda muhafaza ediniz S 9 Ambalaj çok iyi havalandırılan ortamda muhafaza ediniz S 16 Tutuşturucu kaynaklardan uzak tutunuz - sigara içilmez S 33 Elektrostatik yüklenmelere karşı tedbir alınız S 34 Darbe ve sürtünmeden sakınınız S 45 Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun S 53 Maruz kalmaktan sakının, kullanmadan önce özel kullanma talimatını okuyun 16 DİĞER BİLGİLER BOS a ait basınçlı gaz tüpleri BOS A.Ş nin açık yazılı izni olmadan başka bir kuruluş tarafından tekrar doldurulamaz. Sözlü olarak verilmiş ve ima edilmiş garantilerin reddedilmesi Bu belgenin hazırlanışında mümkün olduğunca özen gösterilmesine rağmen, BOS A.Ş. olarak herhangi bir garanti verilmesi ve burada bulunan bilgilerin doğru ve eksiksiz olmalarına ilişkin bir iddia da bulunulması söz konusu değildir. Bu bilgilerin kullanıcının amaçlarına uygunluğu ile ilgili veya kullanımından doğan sonuçlardan dolayı BOS A.Ş. hiçbir sorumluluk kabul etmez. Gerçek ve/veya tüzel kişiler burdaki bilgileri kendi özel amaçlarına uygunluğu konusunda kendileri karar vermelidir.