T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) İNŞAAT TEKNOLOJİSİ SU YALITIMI ANKARA 2006
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. SU YALITIM MALZEMESİNİ HAZIRLAMAK...3 1.1. Su Yalıtım Malzemesi...3 1.1.1. Tanım...3 1.1.2. Çeşitleri...3 2.2. Su Yalıtım Malzemesini Hazırlama ve Kuralları...8 UYGULAMA FAALİYETİ...12 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ...13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...14 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...17 2. SU YALITIM MALZEMESİNİ YÜZEYE UYGULAMAK...17 2.1. Su Yalıtımı...17 2.1.1. Tanımı...17 2.1.2. Amaç...17 2.1.3. Çeşitleri...18 2.1.4. Kullanıldığı Yerler...18 2.2. Montaj...18 2.2.1. Tanımı...18 2.2.2. Çeşitleri...18 2.2.3. Yapılışı...18 UYGULAMA FAALİYETİ...33 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ...34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...35 MODÜL DEĞERLENDİRME...37 CEVAP ANAHTARLARI...38 KAYNAKÇA...39 i
AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 582YIM181 İnşaat Teknolojisi Yapı Yalıtımcılığı Su Yalıtımı Su yalıtım malzemelerinin tanıtılarak uygun ortamın hazırlanmasına, malzeme seçilmesine, ölçülendirilmesine ve uygulanmasına yönelik bilgi ve becerilerin verildiği öğrenme materyalidir. 40/32 (+40/32 uygulama tekrarı yapmalı) Su yalıtımı modülünü başarmak Su yalıtımı yapmak Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında, su yalıtımını kurallarına uygun olarak uygulayabileceksiniz. Amaçlar Su yalıtım malzemelerini kurallarına uygun olarak hazırlayabileceksiniz. Su yalıtım malzemesini kurallarına uygun olarak yüzeye uygulayabileceksiniz. Atölye, el aletleri, makineler, harç malzemesi, harç, su yalıtım malzemeleri Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra, verilen ölçme araçlarıyla (test ile) kazandığınız bilgileri ölçerek kendinizi değerlendirebileceksiniz. Öğretmen tarafından modül sonunda kazandığınız bilgi ve becerileri değerlendirmek amacıyla çeşitli ölçme araçları uygulanmaktadır. ii
GİRİŞ Sevgili Öğrenci, GİRİŞ Yapıların uzun ömürlü olabilmesi, sağlıklı, konforlu ve güvenli bir ortam sağlayabilmesi için iç ve dış etkenlere karşı doğru bir şekilde korunması gerekmektedir. Söz konusu bu iç ve dış etkenlerden korunabilmenin en etkin yolu da yalıtımdır. Bir uzmanlık dalı olan yalıtımın ana unsurları doğru detay, nitelikli malzeme ve sağlıklı uygulama dır. Yapılarda su yalıtımı; suyun hangi şiddette, hangi halde ve nereden gelirse gelsin yapı kabuğundan içeri girerek yapı elemanlarına dolaysıyla da yapıya zarar vermesini önlemek için yapılır. Suyun yapılarda sıvı veya gaz halinde bulunması yıpranmaların ve zararlı etkilerin en önemli nedenidir. Bu modülde bilgiler basitten karmaşığa doğru verilmiştir. Bu, sizin bu konuyu çok daha iyi anlamanızı, zorlanmadan öğrenmenizi sağlayacaktır. Anlatım en basit şekilde yapılmış, yabancı kelime kullanılmamasına dikkat edilmiştir. Bu modülü tam manasıyla bitirdiğinizde su yalıtımı hakkında teorik bilgileri, su yalıtım malzemelerinin özelliklerini öğrenip yalıtım uygulamasını en iyi şekilde yapabileceksiniz. Ayrıca iş dünyasına, alanında uzman bir kişi olarak katılabileceksiniz. 1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, gerekli ortam sağlandığında, su yalıtım malzemesini kurallarına uygun hazırlayabileceksiniz. ARAŞTIRMA İnternetten su yalıtım malzemelerinin neler olduğunu öğreniniz. Yalıtım malzemesi satan işyerlerinden su yalıtım malzemelerinin neler olduğunu ve özelliklerini araştırınız. 1. SU YALITIM MALZEMESİNİ HAZIRLAMAK 1.1. Su Yalıtım Malzemesi 1.1.1. Tanım Binaya dışarıdan ve içeriden gelebilecek, yapıya zarar veren su ve nemi binadan uzaklaştırmak için kullanılan malzemelere su yalıtım malzemeleri denir. Tasarımdan uygulamaya kadar tüm yönleri ile bir uzmanlık dalı olan yalıtımın ana unsurları doğru detay, nitelikli malzeme ve sağlıklı uygulama dır. Binalarımıza nüfuz eden su, yapımızın taşıyıcı kısımlarında betonun bozulmasına, çatlamasına, şekil bozukluklarına ve betonarme donatının paslanarak taşıma kapasitelerinin düşmesine yol açar. Su yalıtımı uygulaması, binanın güvenliğini sağlamasının yanı sıra bakteri ve küf oluşmasını, suyun çatılarımızdan veya tavanlarımızdan damlamasını önleyerek sağlıklı ve konforlu ortamların sağlanmasında oldukça önemli bir yere sahiptir. 1.1.2. Çeşitleri Su yalıtım malzemeleri kendi içinde oldukça çeşitlilik göstermektedir. Bunları genel olarak işlevlerine göre gruplandırmamız su yalıtımının önemini daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Su yalıtım malzemeleri, sürme ve serme olmak üzere iki kısma ayrılırlar. Bu malzemeler de kendi aralarında uygulanış şekillerine göre kısımlara ayrılmaktadır. 3
1.1.2.1. Sürme Tip Su Yalıtım Malzemeleri Çimento esaslı su yalıtım malzemeleri: Adından da anlaşılabileceği gibi çimento esaslı olup su ile karıştırılarak ve sürülerek uygulanan malzemelerdir. Tek bileşenli olan tipleri; toz haldedir ve uygulamadan önce su ile karıştırılarak sürülebilir kıvama getirilirler. İki bileşenli olan tipleri ise, ayrı paketler halinde sıvı ve toz bileşenden oluşur. Üretici tavsiyesine göre gerekiyorsa su ile de karıştırılabilir. Çimento esaslı malzemeler uygulama şekline göre ikiye ayrılır: Kristalize olan çimento esaslı malzemeler: Betonun içindeki kimyasallar ile reaksiyona girerek kristal üretirler. Bu kristaller betonun yapısına nüfuz ederek betondaki kapiler (kılcal) boşlukları tıkayarak su yalıtımı sağlar. Kristalize olarak betona işlemenin yanı sıra yüzeyde esnek ve dayanıklı bir katman oluşturarak iki aşamalı koruma sağlarlar. Hem negatif (içten) hem de pozitif (dış) taraftan uygulanabilirler. Tek veya iki bileşenli tipleri mevcuttur. Kristalize olmayan çimento esaslı malzemeler: Beton, şap ve benzeri yüzeylere kuvvetle yapışırlar, yüksek çatlak köprüleme (bağlama) özelliğine sahiptirler. Sadece pozitif taraftan uygulanırlar. Negatif taraftan kullanıma uygun değillerdir. Rijit, yarı elastik ve tam elastik tipleri vardır. Resim 1: Sürülerek uygulanan su yalıtım malzemesi Bitüm esaslı malzemeler: Bu yalıtım malzemeleri; likit haldeki bitüm esaslı malzemeler ve pasta halindeki kauçuk/ bitüm esaslı malzemeler olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır: Likit haldeki bitüm esaslı malzemeler: Normal sıcaklıkta akıcı halde olan asfaltlardır. Kendi aralarında üçe ayrılırlar: o Asfalt solüsyonları: Bir bitümlü malzemenin seyreltilerek sıvı hale gelmesiyle elde edilir. Özellikle astar amaçlı ve soğuk olarak uygulanır. TS nın ilgili kısımlarında tekniğine uygun olarak nasıl yapılması gerektiği detaylı olarak verilmektedir. Buna göre astar beton, sıva, şap, gaz beton, ahşap, metal yüzeyler ve çimento yonga levhalar üzerine uygulanır. Ayrıca toprak altında kalan 4
o o metal yüzeylerin korozyona karşı korunumu amacı içinde kullanılmaktadır. Zemin altındaki metal yüzeylere uygulanması durumunda 3 kat halinde en az 1 m 3 suya 1 kg katılmak üzere malzeme yüzey üzerine uygulanmalıdır. Betonarme yüzeylerin sülfatlı zeminlerdeki korunumu içinse yine aynı miktardaki sarfiyat ile asfalt solüsyonu kullanılmalıdır. Asfalt emülsiyonları: Bir bitümlü malzemenin su içinde disperse (dağılım) edilmesiyle elde edilir. Kullanımı sırasında su ile seyreltilerek soğuk olarak uygulanır. Beton ve gaz beton yüzeylerde astarlama amacıyla kullanılırlar. Asfalt emülsiyonlar metal yüzeylerde kullanılmazlar. Kreozot: Metal ve ahşap yüzeylerin su yalıtımında, zift esaslı malzemeler kullanılması halinde astar olarak kreozot kullanılır. Kreozot, solüsyon tipinde bir malzemedir. Kömürden elde edilen ham katranın 2350 C de kaynatılmasından elde edilir. Kahvesiyah renkli yakıcı kokulu bir sıvıdır. Pasta halindeki kauçuk/bitüm esaslı malzemeler: Bir veya iki komponentli ( karışımlı ) malzemelerdir. İki bileşenli tiplerinde ikinci bileşen priz hızlandırıcı ve sertleştirici olarak karışıma katılır. Kuru, hafif nemli, emici ve emici olmayan yüzeyler ile beton, sıva, şap, metal, tahta, gaz beton vb. yüzeyler üzerinde de oldukça etkilidir. Esnek olmaları ve bina hareketlerine dayanmaları nedeniyle yüzeye çok rahat uygulanırlar. Bunun yanında toprak altı ve üstü mekânlarda, balkon, bahçe, teras, ıslak hacimler veya eski bitümlü membran yüzeylere, zift, asfalt gibi yatayda ve düşeyde rahatlıkla kullanılabilmektedir Poliüretan esaslı malzemeler: Beton yüzeye fırça, rulo ile sürülerek veya püskürtülerek uygulanan türleri mevcuttur. Kürlerini tamamladıktan sonra süreli olarak elastik kalırlar. Bu tür malzemeler % 400 lere varan oranlarda elastiktir ve çatlak köprüsü kurabilme özelliğine sahiptirler. Binalarda dıştan temel yalıtımında, beton ve tuğla yapılarda su taşıyan çatlakların yalıtımında, teras ve otopark detaylarında, çatı yalıtımlarında kullanılabilirler. UV (ultra viyole) ışınlarına dayanıklı ve dayanıksız olan, tek veya çift bileşenli tipleri vardır. Akrilik esaslı malzemeler: Akrilik esaslı bir malzeme olup kopolimer akrilik dispersiyon (dağılım) esaslı bir karışıma sahiptir. Beton yüzeye sürülerek veya püskürtülerek uygulanır. Su ile seyreltilerek kullanılır. Birinci kat astar olmak üzere en az üç kat, gerektiğinde de taşıyıcı takviyesiyle uygulama yapılır. UV ışınlarına dayanıklı olan ve olmayan tipleri vardır. Islak hacim, teras vb. yerlerde kullanılabilir. Çok çatlaklı yüzeylerde taşıyıcı takviyesiyle uygulanması önerilir. Akrilik malzemeler kürünü tamamladıktan sonra daima elastik kalır 5
Yapı kimyasalları, derz malzemeleri ile yapısal su geçirimsizliği sağlayan malzemeler: Yapının her aşamasında, her elemanın imalatında iyileştirmesi, dayanıklılığın artırılması, hız kazanılması, kullanım ömrünün uzaması gibi amaçlarla kullanılan kimyasallardır. Genel olarak beton elemanların imalatı sırasında imalat kolaylığı sağlamak, betonun kalitesini artırmak, istenen özelliklerin verilmesini sağlamak ve su geçirimsizliği elde etmek amacıyla kullanılan yapı kimyasalları toz ya da likit (sıvı) halde bulunurlar. Genellikle; beton eleman imalatı sırasında, imalat kolaylığı sağlamasının yanında beton kalitesini artırarak istenilen özelliğin verilmesini sağlar ve betonun su geçirimsizliğini artırmada yardımcı olur. Yapı kimyasalları beton, harç katkıları ve derzlerde dolgu amaçlı olarak uygulanmaktadır. Derz dolgu olarak kullanılan malzemeler de uygulamaya yönelik olarak; dış yüzeye uygulanan, betonun bünyesine uygulanan ve iç yüzeye uygulanan malzemeler olmak üzere üç kısma ayrılır. Beton Katkıları: Taze veya sertleşmiş haldeki beton özelliklerini değiştirmek için karıştırma işlemi sırasında betona çimento dozajının % 5 ini geçmemek üzere eklenen kimyasal maddelerdir. Bu katkılar betondaki boşlukların doldurulması prensibine dayanır. Bir anlamda da akışkanlaştırıcı katkılardır. Çatlaksız bir betonda, betona nüfuz eden suyun hacmi, buharlaşan suyun hacminden daha düşük ise betonun su geçirimsiz olduğundan bahsedilebilir. Su geçirimsizlik sağlayıcılar, içerdikleri kimyasal maddeler sayesinde betondaki kılcal boşlukların içerisini su itici tabakalar halinde doldurur, böylece betonun su emmesini azaltırlar. Sıva ve Tıkaç Malzemeleri: Aktif su kaçaklarını genleşerek tıkayan şok prizli su tıkaçlarıdır. Suyla karıştırılarak kullanılırlar. Çatlak, boşluk ve deliklerden sızan ya da basınçlı şekilde gelen suların acil olarak durdurulması amacıyla uygulanırlar. Derz malzemeleri: Dış yüzeye uygulanan malzemeler: Yapıya su girişinin cephenin her noktasında durdurulması için kullanılırlar. Dış yüzeydeki suyun betondaki genleşme veya inşaat derzlerine girmesini engellerler. Betonun dış yüzeyine uygulanan polietilen veya hypalon su tutucu bantlardır. Suyu durdurma veya beton içerisinde gideceği yolu uzatma prensibi ile çalışırlar. Donatı yerleştirilmesinin dâhili su geçirimini etkilediği, direkt su basıncının betonda hasar oluşturduğu (aşınma gibi), yapının dışındaki zararlı suların engellenmek istediği durumlarda kullanılırlar. Resim 2 de dış yüzeye derz dolgusunun uygulanması gösterilmiştir. 6
Resim 2: Derz dolgu malzemesinin uygulanması Betonun bünyesine uygulanan malzemeler: Dış yüzeydeki suyun betondaki genleşme veya inşaat derzlerinden geçişini engellemek için kullanılırlar. Betonun bünyesine uygulanan su tutucu bantlar veya su ile genleşen mastik ve profil malzemelerdir. Suyu durdurma veya beton içerisinde gideceği yolu uzatma prensibi ile çalışırlar. Estetik nedenlerden dolayı dışarıdan müdahale edilemeyen durumlarda, aşınma gibi direkt su basıncının betona etkidiği hallerde vb uygulanırlar. İç yüzeye uygulanan malzemeler: İç yüzeydeki suyun betondaki genleşme veya inşaat derzlerinden geçişini engellemek için kullanılırlar. Betonun iç yüzeyine uygulanan hypalon su tutucu bantlardır. Suyu durdurma prensibi ile çalışırlar. Mevcut yapılarla temas, su yapıları ve onarım işlerinde kullanılırlar. Serme Tip Su Yalıtım Malzemeler Polimer bitümlü su yalıtım membranları: Termoplastik atactic polipropilen (APP) esaslı polimerik bitümle kaplanmış cam tülü taşıyıcı veya polyester keçe taşıyıcılı su yalıtım malzemesidir. Alt yüzü polietilen, üst yüzü polietilen ya da mineral kaplamalı olarak üretilmektedir. Rulo halinde piyasaya sürülmektedir (Resim 3). 7
Resim 3:Polimer esaslı su yalıtım malzemesinin yüzey üzerine serilmesi APP plastomerik ve SBS elastomerik olarak çeşitleri mevcuttur Kiremit altı örtüleri: Kiremit altı örtüleri, eğimli çatıda çatı kaplamasının altında kullanılır ve polimer bitümden üretildiğinden çabuk oksidasyona uğramaz. Çekme dayanımı yüksektir, çatıda uzun süreli bir geçirimsizlik sağlar. Resim 4: Kiremit altı örtüsünün döşenmesi Fibrocam taşıyıcılı kiremit altı örtüleri: Taşıyıcı olarak 50 g/m² ağırlıklı fibrocam kullanılarak üretilen, bir yüzü polietilen diğer yüzü örgü elastik polipropilen kaplı, APP (Atactic polipropilen) katkılı su yalıtım örtüsüdür. Kraft kâğıt taşıyıcılı kiremit altı örtüleri: Taşıyıcı olarak 140 g/m² ağırlıklı kraft kağıt kullanılarak üretilen, bir yüzü polietilen diğer yüzü örgü elastik polipropilen kaplı, APP (Atactic polipropilen) katkılı su yalıtım örtüsüdür. 2.2. Su Yalıtım Malzemesini Hazırlama ve Kuralları Tüm düşey ve yatay elemanların birleşim ara kesitleri ve düşey elemanların yön değiştirdiği ara kesitlerinde örtülerin daha yumuşak dönüş yapmalarını sağlamak için 45 eğimli en az 8 x 8 cm genişlikte pahlar yapılmalıdır (Resim 5). 8
Resim 5: Köşe birleşim noktalarına malzeme serilirken pah verilmelidir Su yalıtımı uygulanacak olan yüzeyler düzgün, pürüzsüz, tercihen ahşap mala perdahlı olmalı, yağ, mazot vb. su yalıtımına zarar verebilecek kirlerden veya birikintilerden temizlenmiş olmalıdır (Resim 6). Resim 6: Yüzeylerin temizlenmesine özen gösterilmelidir Betonarme yüzeyler, standartlara uygun olarak soğuk uygulamalı bitüm ile astarlanıp gerekli kuruma süreleri beklendikten sonra, su yalıtım örtüleri gereken yapıştırma yöntemine göre uygulanmalıdır (Resim 7). 9
Resim 7: Betonarme yüzeylerin bitüm ile astarlanması Yalıtım malzemesi örtüsünün enine bindirmeleri en az 10 cm, boyuna bindirmeleri ise, en az 15 cm olmalıdır. Ek yerindeki mineral kaplı yüzey şalümo alevi ile ısıtılıp, mineral üstüne mala sürülerek minerallerin bitüm içerisine gömülmesi sağlandıktan sonra ek yeri yapıştırması yapılmalıdır. Tüm örtü katmanları aynı yönde açılmalıdır. Birinci kat örtülerin enlemesine olan ek yerleri, şaşırtmalı olarak yapılmalıdır. Üste gelecek olan ikinci kat örtülerde ise, birinci kat örtünün boyuna ve enine ek yerleri ortalanmalıdır. Çatılarda örtüler, eğimin en düşük olduğu noktalardan (su iniş noktaları, dere ağızlarından) eğime dik olarak serilmelidirler (Resim 8). Resim 8: Yalıtım malzemesinin yüzey üzerine serilmesi Yalıtım malzemesi şerit halinde veya bölgesel yapıştırmada, yapıştırılan yüzeyler arasındaki mesafeler yaklaşık olarak 5-10 cm arasında olmalıdır. Şerit halinde yapıştırma yapılan örtülerin, diğer örtüler ile enine ve boyuna istikametlerdeki ek yerlerinde tam yapıştırma yapılmalıdır. 10
Detaylarda aksi belirtilmedikçe bu uygulama, beton çatı yüzeylerde ilk kat (buhar kesici) örtüler ile, ısı yalıtım katmanları üstündeki ilk kat örtülere (buhar dengeleyici) uygulanır. Çatı ve temel uygulamalarında üste gelen ikinci kat örtü tam yapıştırma yöntemi ile birinci kat örtülerin ek yerlerini ortalayacak şekilde yapıştırılmalıdır (Resim 9). Resim 9: Yalıtım malzemesinin tekniğine uygun olarak yapıştırılması 11
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem basamakları Öneriler Dikkatli olunuz. Ölçüyü alınız Malzemeyi istenilen ölçüye getiriniz Yapıştırıcı harcını hazırlayınız Temiz ve itinalı olunuz. Disiplinli çalışınız. İş kıyafetini giyiniz. Güvenlik önlemlerini alınız. Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız. Çevreyi korumaya duyarlı olunuz. İnsan haklarına demokrasinin ilkelerine ve mesleği ile ilgili etik kurallara uygun davranınız. 12
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, kendiniz ya da arkadaşınızın yaptığı çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, evet hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz. Yapılan değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki çalışmaya geçiniz. Modül Adı YAPI YALITIMCILIĞI Amaç Su yalıtım malzemelerini kurallarına uygun olarak hazırlayabilmek Konu Su yalıtım malzemesini hazırlamak Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır 1 İşe göre yalıtım malzemesinin seçimini yaptınız mı? 2 Çimento esaslı yalıtım malzemelerinin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? 3 Bitüm esaslı yalıtım malzemelerinin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? 4 Poliüretan esaslı yalıtım malzemelerinin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? 5 Akrilik esaslı yalıtım malzemelerinin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? 6 Yapı kimyasalları esaslı yalıtım malzemelerinin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? 7 Derz dolgu esaslı malzemelerin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? 8 Polimer bitümlü su yalıtım malzemelerin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? 9 Kiremit altına konması gereken su yalıtım malzemelerinin işinize göre uygun olup olmadığını araştırdınız mı? Tüm düşey ve yatay elemanların birleşim yerlerinin düzgün 10 şekilde yapışabilmesi için 45 eğimli ve en az 8 x 8 cm genişlikte pahların uygulanması ile ilgili araştırma yaptınız mı? Su yalıtımı uygulanacak olan yüzeylerin düzgün, pürüzsüz 11 olabilmesi ve yalıtım malzemesinin zarar görmemesi için yüzeyleri temizlediniz mi? Su yalıtım örtülerinin uygun şekilde yapışabilmesi ve yüzey 12 üzerine astar çalışmasının uygulanabilmesi için yapılması gerekenleri araştırdınız mı? 13 Ek yerindeki yüzeylerin şalümo alevi ile ek yerlerinin ısıtılarak nasıl yapıştırıldığını araştırdınız mı? 14 Tüm örtü katmanlarının aynı yönde açılıp açılmadığını araştırdınız mı? 13
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz. 1. Su yalıtımı nedir? A) Yapıyı su etkilerine karşı korumak B) Yapıyı dış etkenlere karşı korumak C) Yapıyı ve konforu tehdit eden ısıdan korumak D) Sıcak su ile soğuk suyun birbirine karışmasını önlemek 2. Aşağıdakilerden hangisi su yalıtımında kullanılan gereçlerden değildir? A) Taş yünü B) Poliüretan esaslı malzeme C) Çimento esaslı malzemeler D) Polimer bitümlü su yalıtım ürünleri 3. Aşağıdakilerden hangisi su yalıtımının sağladığı faydalardan değildir? A) Donatıların paslanmasını önler B) Suyun bir ortamdan diğerine geçerken enerji kaybetmesini sağlar. C) Bakteri ve küf oluşmasını önler. D) Bina ömrünü uzatır. 4. Aşağıdakilerden hangisi çimento esaslı su yalıtım malzemesi çeşididir? A) Polietilan mebran B) Camyünü C) Kristalize olan çimento esaslı malzeme D) Pomza 5. En az bir bileşeni çimento içeren, su ile karıştırılarak ve sürülerek uygulanan su yalıtım malzemesi nedir? A) Kiremit altı yalıtım malzemesi B) Çimento esaslı yalıtım malzemesi C) Polimer bitümlü su yalıtım malzemesi D) Kuvars 6. Aşağıdakilerden hangisi poliüretan esaslı malzemelerin özelliklerinden değildir? A) Beton yüzeye fırça, rulo ile sürülerek veya püskürtülerek uygulanır. B) Çatlak köprüsü kurabilme özelliğine sahiptir. C) % 400 lere varan oranlarda elastiklik gösterir. D) Isı yalıtımı da sağlar. 14
7. Aşağıdakilerden hangisi akrilik esaslı malzemelerin özelliklerinden değildir? A) Su ile seyreltilerek kullanılırlar B) Hepsi U.V. ışınlarına dayanıksızdır. C) Birinci kat astar olmak üzere en az üç kat uygulanırlar D) Islak hacimlerde, teraslarda vs. kullanılabilirler. 8. Beton elemanların imalatı sırasında imalat kolaylığı sağlamak, betonun kalitesini artırmak, istenen özelliklerin verilmesini sağlamak ve su geçirimsizliği elde etmek amacıyla kullanılan toz ya da sıvı halde bulunan su yalıtım malzemesinin genel adı nedir? A) Yapı kimyasalları B) Akrilik esaslı su yalıtım malzemesi C) Poliüretan esaslı malzemeler D) Mebran 9. Aşağıdakilerden hangisi yapı kimyasalları ile su yalıtımı yapmanın faydalarından değildir? A) Beton kalitesini artırır B) Betonda su geçirimsizliği sağlar C) Betona istenilen özellik sağlar D) Beton elemanının imalatı sırasında, imalatı zorlaştırır. 10. Aşağıdakilerden hangisi kimyasal su yalıtım malzemesi çeşidi değildir? A) Derz malzemeleri B) Beton katkıları C) Harç katkıları D) Bitüm esaslı katkılar 11. Su yalıtımında beton katkıları çimentonun en fazla yüzde kaçı olabilir? A) % 10 B) % 1 C) % 5 D) % 15 12. Yandaki şekilde verilen su yalıtım malzemesinin ismi nedir? A) Beton katkı maddesi B) Polimer bitümlü su yalıtım malzemesi C) Akrilik esaslı malzeme D) Derz dolgu malzemesi 13. Yalıtım malzemesi uygulanırken köşe dönmeleri, maksimum verim almak için kaç derece olmalıdır? A) 90 B) 60 C) 30 D) 45 15
14. Yalıtım malzemesi serilirken eklemelerde malzemeler üst üste en az ne kadar bindirilmelidir? Enine Boyuna A) 2 cm 5 cm B) 5 cm 10 cm C) 10 cm 15 cm D) 15 cm 20 cm DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Cevaplarınızın hepsi doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. 16
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Gerekli ortam sağlandığında su yalıtım malzemesini kurallarına uygun olarak yüzeye uygulayabileceksiniz. ARAŞTIRMA Yalıtım uygulaması yapılan yerlere giderek yalıtım uygulamasını yerinde izleyiniz. İnternet ten yalıtım uygulamasını araştırınız ve elde ettiğiniz sonuçları arkadaşlarınıza sununuz. 2. SU YALITIM MALZEMESİNİ YÜZEYE UYGULAMAK 2.1. Su Yalıtımı 2.1.1. Tanımı Yapılarımıza zarar veren en önemli faktörlerden biri de sudur. Yapılarımız; yağmur, kar, toprağın nemi, yapının inşa edildiği zemindeki yeraltı suyu gibi dış kaynaklı su ile banyo ve tuvalette kullanılan iç kaynaklı suya maruz kalır. Yapımızı ve konforumuzu tehdit eden su ve nemden korunmak için yapılan işlemlere su yalıtımı denir. 2.1.2. Amaç Su yalıtımı genellikle yapıları su ve rutubetten korumak amacı ile uygulanmaktadır. Bunun yanında su yalıtımı; Yapımızın taşıyıcı kısımlarında yer alan donatının paslanmasını ve taşıma kapasitesinin düşmesini engellemek, Betonun bozulmasına ve çatlamasına engel olmak, Binanın güvenliğini sağlamasının yanı sıra bakteri ve küf oluşmasına mani olmak ve suyun çatılarımızdan veya tavanlarımızdan damlamasını önleyerek sağlıklı ve konforlu ortamlar sağlamak maksadıyla yapılır. 17
2.1.3. Çeşitleri Yapılardan su ve nemi uzaklaştırmak üzere özellikle petrol esaslı olan bitümlü malzemelerin oldukça fazla kullanıldığı daha önce belirtilmişti. Genel olarak sıcak ve soğuk olmak üzere iki şekilde su yalıtımını uygulamaktayız. Soğuk uygulamalar daha çok sürme işlemlerinde tercih edilmektedir. Sıcak uygulamaların ise, daha çok serme amaçlı yalıtım malzemelerinin montajında uygulandığını görmekteyiz. 2.1.4. Kullanıldığı Yerler Su yalıtım malzemeleri; Drenaj Temel uygulamaları Banyo ve WC gibi ıslak hacimlerde Dış etkilere devamlı surette açık olan teras ve çatılar gibi alanlarda oldukça yoğun olarak su yalıtımı uygulanmaktadır. 2.2. Montaj 2.2.1. Tanımı Binaya gelebilecek olan su ve rutubeti yapıdan uzaklaştırmak üzere yapılan çalışmalar bütününe montaj denilmektedir. 2.2.2. Çeşitleri Su yalıtım işlemi, yeraltı sularının binadan uzaklaştırılması amacı ile yapılan drenaj sistemi başta olmak üzere; temelde, banyo, mutfak, WC gibi ıslak hacimlerde, su depolama amaçlı tesislerde, su ve neme karşı duvarların korunmasında, mesken amaçlı kullanılan bodrum katlarda, gezilebilen veya gezilemeyen teras çatılarda yapılmaktadır. 2.2.3. Yapılışı Yeraltı, yüzey ve sızıntı suları ile kar ve buzun erimesinden oluşan sulardan binayı korumak için yapılır. Drenaj iki şekilde uygulanır: Dış drenaj: Bina çevresinde, temel duvarlarından 50~100 cm kadar dışarıda ve temel tabanından 30~50 cm derinde % 5~10 cm eğimli bir kanal açılır. Kanal tabanına genellikle 20 cm çaplı künk veya büz döşenir. Künklerin ek yerlerinin alt yarısı çimento harcı ile kapatılır. Kanal, künk yüksekliğinin yarısına kadar kil ile doldurularak iyice sıkıştırılır. Kil dolgu ve künklerin üzeri önce iri, sonra ufak taş parçalarıyla, yüzeye yakın kısmı ise iri kumla doldurulur (Resim 10). 18
Resim 10: Bina dışında drenaj yapılması Drenaj kanalının köşe yaptığı yerlere en az 50x50 cm boyutunda, kanal tabanından 15~20 cm aşağıdan başlayıp bahçe seviyesine kadar yükselen taş ya da beton rögarlar, bacalar yapılır. Künkler de bu rögarlara bağlanır. En düşük seviyeli künk de dere, kanalizasyon gibi yerlere bağlanarak suyun binadan uzaklaştırılması sağlanır (Resim 11). Resim 11: Yapı köşelerine rögarların yapılması İç drenaj: Dış drenaj yapma imkânı olmayan durumlarda bodrum katında yapılan drenaj şeklidir. Genellikle binanın merkezi yerinde bodrum döşemesinden en az 2.00 m derinlikte ve 50x50 cm boyutunda bir kuyu şeklinde yapılır. Kuyu harçsız moloz taş duvar olarak örülür ve üzeri sac veya beton bir kapakla örtülür. Kuyu üzerine otomatik çalışan bir su motoru yerleştirilir. Motordan çıkan su hortumunun bir ucu suyun döküleceği yere diğer ucu kuyunun içine indirilir. Ancak boru ucu kuyu tabanından 15~20 cm yukarıda bırakılıp ucuna süzgeç takılmalıdır (Resim 12). 19
Resim 12: Yapı içine yapılan drenaj çalışması Temelde dıştan yalıtım: Uygulama yapılacak yüzey; toprak, toz, kir, pas ve yağdan arındırılmalı ve gevşek parçalar kazınmalıdır. Sivri uçlar ve köşeler yuvarlatılmalıdır. Astar kat olarak sürme yalıtım malzemelerinden herhangi biri ile % 20 oranında su ile karıştırıldıktan sonra fırça veya tabanca ile uygulanır (Resim 13). Resim 13: Temelde dıştan yapılan yalıtım Minimum 4 5 saat, tercihen bir gün kuruması beklendikten sonra bir kat mebran yapıştırıcı sürülür ve kuruması beklenmeden polyester keçe üzerine bastırılarak yapıştırılır. Keçenin üzerine 2 kat daha mebran yapıştırıcı sürülerek yalıtım tamamlanır. Mebran yapıştırma gereci, yaklaşık 2 saat gibi kısa bir sürede kurumasına karşın, birkaç kat uygulama yapılan hallerde, katlar arasında birer gün beklenmesi daha faydalıdır. Yalıtımın toprak geri dolgusu sırasında hasar görmemesi için önüne briket duvar örülmeli veya drenaj levhası ile kaplanmalıdır. Banyo, mutfak, tuvalet gibi ıslak hacimlerin inşaat aşamasında yalıtımı: Islak hacimler genellikle seramik ile kaplanır. Ancak seramikler su geçirimsiz olsalar da, tek başlarına su yalıtımı sağlamazlar. Seramik derzleri, suyun geçişi açısından risk oluşturan bölgelerdir. Duvarların birbiri ile ve duvarların zeminle birleştiği köşelerde genellikle su geçişini kolaylaştıran 20
çatlaklar oluşur. Tesisat boruları veya su giderleri gibi özel noktalarda da durum aynıdır. Islak hacimlerden su sızması alt katlarda veya yan odalarda hasara neden olur. Bu durumda yapılması gereken en doğru şey, ıslak hacimlerin inşaat aşamasında sıva filesi ve yalıtıma uyumlu giderler kullanılarak yalıtılmasıdır (Resim 14). Resim 14: Çatlamalara karşı kullanılan sıva filesi Tesviye şapı yapıldıktan sonra köşeler pahlanmalıdır. Beton yüzeyler suya iyice doyurulduktan sonra düşük devirli matkap ile şerbet haline getirilen çimento esaslı elastik su geçirmez yalıtım malzemesi fırça ile zemine ve gerekli yüksekliğe kadar duvarlara sürülür (Resim 15 ve Resim 16). Resim 15:Çimento esaslı elastik su geçirmez yalıtım malzemesinin hazırlanması Çimento esaslı su yalıtım malzemesi henüz yaş iken alkali dayanımlı sıva filesi şerbetin içine bastırılır. İlk kat kuru-yaş duruma geldiğinde ikinci kat çimento esaslı elastik su geçirmez yalıtım malzemesi sürülür ve yalıtım tamamlanır. 21
Resim 16: Zemine çimento esaslı yalıtım malzemenin sürülmesi Banyo, mutfak, tuvalet gibi ıslak hacimlerin inşaat sonrası yalıtımı: Seramik uygulaması en geç 1 2 gün içinde yapılmalıdır. Seramik derzlerinin su geçirimsizliğini sağlamak için derz macunu yapılırken harç suyuna katılmalıdır. Yalıtım yapılmadan kaplaması yapılmış veya yalıtımı çeşitli nedenlerle hasar görmüş ıslak hacimlerin seramik kaplanmasından sonra alt katlara su veya rutubet geçmesi halinde, çimento harçlarına katılan, aderans artırıcı ve su geçirimsizlik malzemeleri kullanılarak yalıtım yapılabilir. Bunun için öncelikle kaplamaların aralarındaki derz dolguları temizlenmelidir. Açılan derzler uygun miktarda yalıtım malzemesi katılmış su ile kıvama getirilmiş derz dolgusu ile tekrar doldurulmalıdır. Derz dolgusu iyice kuruduktan sonra derzlere sürülen su iticilik özelliği sağlayan, kılcal kanallara suya karşı görünmez bir yalıtım tabakası sağlayan su yalıtım malzemelerinden derzlere sürülür. Bu işlem için ince bir fırça kullanılabilir. Kaplamanın üzerine taşan sıvı henüz kurumadan nemli bir bezle silinmelidir (Resim 17). Resim 17: Derz aralarına yalıtım malzemesinin sürülmesi Bohçalama metodu ile temel yalıtımı: Bohçalama metodu, bina temelinin bir membran tabakası ile çepeçevre sarılmasıdır. Bu yöntemde önce yalıtım tabakası hazırlanır ve bu ''bohça''nın içine temel oturtulur. Öncelikle bitümlü membran tabakasının üzerine serileceği sağlam zemin hazırlanmalıdır. Bu zemin düzgün yüzeyli bir grobeton katmanıdır. Bu katmanın üzerine en az iki kat 3 veya 4 mm kalınlığında polyester keçe taşıyıcılı membran yapıştırılır. Bohçalama uygulamalarında membran altına astar uygulanmaz (Resim 18). 22
Resim 18: Bohçalama metodu ile temel yalıtımı Membranlar enlemesine 10 cm, boylamasına ise 15 cm birbiri üzerine bindirilerek ve şalümo ile eritilerek yapıştırılır. İlk katta membranların ek yerlerinden birbirine yapıştırılması yeterlidir. İkinci kat yana doğru 50 cm ve boyuna 5 metre şaşırtma yapılarak yapıştırılır. İlk ve ikinci katlar enine-boyuna şeklinde dik açı ile şaşırtılarak uygulanmaz. İkinci kat membranlar, ilk kat uygulamaya tamamen yapıştırılır. Noktasal yapıştırma doğru değildir. Zemin yalıtım tabakasının perde yalıtımı ile birleştirilebilmesi için kenarlarda yaklaşık 1 metre fazlalık bırakılır. Perdelerin yalıtımında aynı tip membran kullanılabilir, ancak polyester keçe takviyeli sıvı membran uygulanması daha pratik ve sağlıklı bir uygulamadır. Bütün dik açılar mutlaka pahlanmalıdır. Bu amaçla Türkiye'de de üretilen şalümo uygulamalı bitümlü pah bandı kullanılması yerinde olur (Resim 19). Resim 19: Tekniğine uygun yalıtım malzemesinin serilmesi ve köşe birleşim yerlerinin tekniğine uygun pahlanması Havuz betonunun yalıtımı: Havuz veya su deposu gibi haznelerin yapımı aşamasında geçirimsiz beton kullanılması, pek çok sorunun daha yaşanmadan halledilmesini sağlamaktadır. Bu amaçla beton harcı hazırlanırken su itici katkı maddesi kullanılmalıdır. 50 kg'lık her torba çimentoya, 330 gramlık bir poşet katkı ile hazırlanacak harç betonun geçirimsiz olması için yeterli olacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, karışımı çimento + yalıtım malzemesi + 23
kuru kum ve agrega ve en son su sırası ile hazırlamaktır. Aksi takdirde yalıtım malzemesi karışmaz. Hazırlanan beton en az 300 dozlu olmalıdır. Beton dökülürken iş araları nedeniyle soğuk derzler oluşturmamaya dikkat edilmelidir. Kör cephelerin yalıtımı: Sıvalı kör cephelerde eğer çatlak yoksa 2 kat su yalıtım malzemesi sürmek yeterli olacaktır. Bu işlem için astar olarak sıvı sürme tipi su itici yalıtım malzemesi sürülebilir. Siyah görüntü istenmiyorsa beyaz olan malzemelerden de kullanılabilir. Yüzeyde 1 mm genişliğinden daha geniş çatlaklar varsa önce bunların tamirinin yapılması gerekir. Basınçlı Suyun Durdurulması: Su sızıntısı olan delikler su basıncını azaltmak için matkapla suyun rahatça akmasını sağlayacak kadar derinleştirilir. Eğer sızıntı birden fazla yerden ise, duvarın alt kısımlarına doğru suyun rahatça akmasını sağlayacak kadar büyüklükte delikler açılır. İnce bir plastik boru tıkama harcı ile deliğe tespit edilir ve suyun sadece takılan borulardan akması sağlanır. Resim 20: Basınçlı suyun durdurulması amaçlı yapılan su yalıtım malzemesi uygulaması Delikler iyice temizlenir ve içine su yalıtım malzemesi sürülür. Şerbet henüz yaş iken yalıtım katkısı katılmış sıva ile delik tamamen sıvanır ve 24 saat kürünü alması beklenir. Yüzeyin delikler dışında kalan kısımlarının izolasyonu tamamlandıktan sonra, hortum çıkarılır ve hortumun çıkarıldığı delik, priz hızlandırıcı malzeme katılmış harç ile tıkanır. Tıkama harcı sertleşene kadar yaklaşık 1-2 dakika eldivenli elle bastırılır. Sıva kürünü (standart özelliği) aldıktan sonra yalıtım, deliğin çevresini de içine alacak şekilde şerbet sürülerek tamamlanır (Resim 20). Bodrum katların su ve rutubete karşı içten yalıtımı: Bodrum katlar, yetersiz yalıtım, yalıtımın yıpranması veya betondaki çatlamalar nedeniyle zamanla rutubet ve hatta su sızdırma sorunlarına maruz kalabilirler. Yalıtımın dışarıdan yapılması daha sağlıklı ise de, bitişik nizam yapılar veya yüksek hafriyat masrafları gibi sebepler yüzünden bu her zaman mümkün olmayabilir. Gezilebilen ve üzerinde gezilemeyen teras çatılarda su yalıtımı: Genel olarak eğimi % 5 ten az olan çatılar teras çatılar, eğimi % 5 ten fazla olan çatılar ise eğimli çatılar olarak adlandırılırlar. Yapının bulunduğu iklim kuşağı, yapının çatı alanı ve yapının niteliği gibi özellikler tasarım aşamasında tasarımcının çatının teras mı yoksa eğimli mi olması gerektiğine karar 24
vermesine yardımcı olur. Tasarımcı bu seçimi yaparken özellikle çatı alanının büyüklüğünü göz önüne almalı ve büyük alanlı yapılarda (otel, ofis, apartman v.s.) işlevsellik, yalıtım sistem ömrü, hafiflik gibi özelliklerinden dolayı teras çatı sistemini seçmelidir. Teras çatılar, gerektiğinde kolaylıkla kullanıma açık şekilde tasarlanabilmektedir. Havalandırma, güneş enerjisi sistemleri gibi tesisatlar teras çatılara çok daha kolay ve güvenli şekilde monte edilmektedir. Çatı sistemi olarak teras seçildikten sonra, tasarımcı çatı üzerine gelecek olan suyun tahliye edileceği noktaları dikkatli bir şekilde belirlemelidir. Teras çatıların su yalıtımında başlıca kullanılan malzemeler olan polimer bitümlü su yalıtım membranları, ülkemizde çatı alanında ve yapılması gereken yalıtım malzemesinin kullanımına yönelik yayımlanmış olan standartlar bulunmakta ve bu standartlara göre üretim yapılmaktadır. Ayrıca, ters çatılar buhar kesici katman gerektirmedikleri, gerek su yalıtımdaki onarımlarda ve gerekse ısı yalıtım levhalarının değiştirilmesinde büyük kolaylıklar sağladıkları için kısa ve uzun vadede ekonomik olmaktadırlar. Üzerinde Gezilemeyen Teras Çatılar: Resim 21 de görüldüğü gibi üzerinde gezilemeyen teras çatı detayında da gösterildiği üzere betonarme döşemesi üstüne yapılan ahşap mala perdahlı eğim betonu üstünde iki katlı polimer bitümlü su yalıtım membranı uygulaması bulunmaktadır. Ekstrüde polistiren ısı yalıtım levhaları, su yalıtım katmanlarının üzerine serbestçe döşendikten sonra serilen bir ayırıcı katman ve 16-32 mm tane çaplı dere çakılı yaklaşık 5 cm kalınlıkta düzgün bir şekilde yayılarak yalıtım işlemleri tamamlanmaktadır. Teras çatıların bahçe çatı olarak düzenlenmesi durumunda ise projesindeki detaya uygun bitki köklerine karşı dayanıklı su yalıtım membranları kullanılmakta, ısı yalıtım levhaları üste gelecek şekilde döşendikten sonra, filtre katmanını takiben bitki toprağı ve yeşillendirme ile detay tamamlanmaktadır. 25
Resim 21: Gezilemeyen ve bahçe teras çatı su yalıtımı 26
Üzerinde gezilemeyen teras çatı ısı yalıtımlarında ekstrüde polistiren dışındaki ısı yalıtım levhalarının kullanılması durumunda ısı yalıtımının hem alttan hem de üstten suya karşı korunması gerekmektedir. Bunun için, ısı yalıtım katmanının altına önce bir buhar kesici katman uygulanır ve ısı yalıtımı döşendikten sonra üstüne iki katlı su yalıtım katmanı kaplanır. Üst yüzü arduvaz taşı kaplı örtülerin kullanılmaması halinde, su yalıtım örtülerinin üstüne filtre katmanı ve ardından dere çakılı ile kaplama yapılması gerektiği aşağıdaki çizimde gösterilmektedir. (Resim 22) Resim 22: Üzeri çakıl ile kaplanmış su yalıtımı Üzerinde Gezilen Teras Çatılar: Aşağıda Resim 23 te görülen üzerinde gezilen teras çatı detaylarında ise, teras çatı karoları yüksekliği ayarlanabilir plastik karo takozları veya harç (Resim 24) üzerine monte edilebilmektedir. 27
Resim 23 : Üzerinde gezilebilen teras çatıya yalıtım malzemesi yapılması Üzerinde gezilen teras çatı ısı yalıtımlarında ekstrüde polistiren dışındaki ısı yalıtım levhaları kullanıldığında, ısı yalıtımının hem alttan, hem de üstten suya karşı korunması gerekmektedir. Bunun için, ısı yalıtım katmanının altına önce bir buhar kesici katman uygulanır ve ısı yalıtımı döşendikten sonra üstüne iki katlı su yalıtım katmanı kaplanır. 28
Resim 24: Gezilebilen teras çatılılarda uygulama çalışmaları Hafif Metal Çatılar: Hafif metal çatılar, büyük açıklıklı yapılarda çatı kaplama sistemi olarak kullanılabilecek en uygun malzemedir. Masif betonarme plaklarıyla karşılaştırıldıklarında gerek kolon ve gerekse çatı makaslarına getirdikleri yük çok daha az olmaktadır. Dolayısıyla kolon ve makas kesitleri seçilirken daha ekonomik kesitler hesaplanmaktadır. Tüm bunlar maliyeti azaltan etkenler olup çatı sistemi ömründe bir azalmaya meydan vermeksizin daha ucuza yapılabilmektedir (Resim 25). 29
Resim 25: Hafif metal çatılarda suya karşı yalıtım çalışması Parapetler ve Baca Dipleri: Parapet ve baca dibi gibi dikey yüzeylerde yalıtım örtüleri en az 30 cm yukarıya doğru yükseltilmelidir. Yüksek olmayan parapetlerde (Resim 26) yalıtım harpuşta üstüne kadar çıkartılıp dönülmeli, yüksek parapetlerde en az 30 cm yükseltildikten sonra baskı profili ile sabitlenmelidir. Baskı profili olarak, yaklaşık 5 cm genişliğinde, en az 3 mm kalınlığında alüminyumdan imal edilmiş düz lâmalar kullanılmalı ve 25 cm 30 cm'de bir vida ve dübel ile tespit edilmelidir. Baskı profilinin üst ağız kısmında polisülfür esaslı veya doğal silikon esaslı mastikler kullanılmalıdır. 30
Resim 26:Parapet ve baca dibi su yalıtımı Su inişleri ve süzgeçler: Su inişleri yatay olarak parapetlerden (Resim 27) bina dışına alındığı gibi, dik inişlerde düşey engellerden (parapet ve baca duvarları gibi) en az 50 cm uzakta yapılmalıdır. Kullanılacak olan süzgeçler ve boruların çapları Ø 100 den az olmamalıdır. Pratik olarak, çatı eğimine göre her 100 m 2 çatı alanı için en az 1 adet Ø 100 lük iniş kullanılmalı veya 1 m 2 çatı alanı için 1 cm 2 su iniş borusu çapı hesaplanmalıdır. Uygulamanın yapıldığı bölgenin yıllık yağış miktarına göre süzgeç miktarları artırılmalıdır. 31
Resim 27: Su iniş boruları ve taban süzgeçleri etrafında yapılan yalıtım uygulamaları 32
UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Yapıştırıcıyı sürünüz Levhaları yüzeye sürünüz veya seriniz Profilleri monte ediniz Öneriler Dikkatli olunuz Temiz ve itinalı olunuz Disiplinli olunuz İş kıyafetini giyiniz Güvenlik önlemlerini alınız Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız Çevreyi korumaya duyarlı olunuz İnsan haklarına demokrasinin ilkelerine ve mesleği ile ilgili etik kurallara uygun davranınız UYGULAMA FAALİYETİ 33
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre, kendinizin ya da arkadaşınızın yaptığı çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre, evet hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz. Yapılan değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki çalışmaya geçiniz. Modül Adı YAPI YALITIMCILIĞI Amaç Su yalıtım malzemesini kurallarına uygun yüzeye uygulayabilmek. Konu Su yalıtım malzemesini yüzeye uygulamak Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır 1 İşe göre yalıtım malzemesinin seçimini yaptınız mı? 2 İç yüzeylerden gelebilecek su basıncına karşı dayanıklı yalıtım malzemesin özelliklerini araştırdınız mı? Dinamik, yani hareketli çatlaklar varsa, ankraj (bağlayıcı) 3 macunu kullanılarak yapıyı su geçirimsiz hale getirebilmek için kullanılması gereken malzemelerin seçimini yaptınız mı? Sivri uçlar ve yatay/düşey ek yerleri gibi çatlamaya uygun 4 bölgelerin pah yapılarak yuvarlatılması için yapılması gerekenleri araştırdınız mı? Yalıtım malzemesinin fırça ve mala ile uygulanması halinde 5 karışım miktarlarının hangi oranlarda olacaklarını araştırdınız mı? 6 Yalıtım yapılacak yüzeylerin bol su ile iyice doyurulmasının niçin önemli olduğunu araştırdınız mı? Uygulamadan sonra sürülen yalıtım malzemesinin çabuk 7 kurumasını önlenmek için ne kadar süre bekleneceğini araştırdınız mı? 8 Yalıtım malzemesinin üzerine boya yapılacaksa hangi şartlarda uygulanabildiğini araştırdınız mı? 9 Yalıtım seramik veya fayans altına uygulanacaksa fayans yapıştırıcısının nasıl yapılacağını araştırdınız mı? 34
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz. 1. Aşağıdakilerden hangisi su yalıtımının amaçlarından değildir? A) Demirlerin paslanmasını önlemek B) Yapıdaki çimento bileşeninin ayrışmasını önlemek C) Bakteri ve küf oluşmasını da engellemek D) Binayı ısıya karşı korumak 2. Aşağıdakilerden hangisi su yalıtımın yapıldığı yerlerden biri değildir? A) Drenaj B) Temelde yalıtım C) Banyo Wc vb. yerlerde yalıtım D) Kapı ve pencerede 3. Aşağıdakilerden hangisi drenaj çeşitleridir? A) Dış drenaj Çerçeve drenaj B) İç drenaj Dış drenaj C) İç drenaj Yer altı drenajı D) Dış Drenaj Çatıda drenaj 4. Bina çevresinde, temel duvarından 50~100 cm dışarıda ve temel tabanından 30~50 cm derinde % 5~10 cm eğimli bir kanal açılarak yapılan işlem aşağıdakilerden hangisidir? A) Yalıtım B) Mantolama C) Dış drenaj D) İç drenaj 5. Yapılmış binaların dış tarafında drenaj yapma imkanı bulunmayan durumlarda zemin suyuna karşı yapılan işlem aşağıdakilerden hangisidir? A) Yalıtım B) Mantolama C) Dış drenaj D) İç drenaj 6. Aşağıdakilerden hangisi temelde dıştan yalıtım uygulamasında ilk basamak olarak yapılan işlemdir? A) Silikon katkılı yalıtım malzemesi sürmek B) Uygulama yapılacak yüzeyi toprak, toz, kir, pas ve yağdan arındırmak ve gevşek parçaları kazımak C) Astar boya atmak D) Keskin köşeleri yuvarlatmak 35
7. Banyo ve WC de yalıtım yapılırken ilk olarak yapılan işlem hangisidir? A) Tesviye şapı yapılır. B) Sıva filesi yerleştirilir. C) Derz dolguları yapılır. D) Yalıtım malzemesi harca konulur. 8. Aşağıdakilerden hangisi bina temelinin bir membran tabakası ile çepeçevre sarılması şeklinde yapılan yalıtım sistemidir? A) Bohçalama B) Sürme sistemi C) Kaplama sistemi D) Drenaj 9. Aşağıdakilerden hangisine Şalümo denir? A) Sıvı haldeki yalıtım malzemesi B) Mebranların arkasındaki poliüretan malzemesini ısıtmada kullanılan ocak C) Çimento bileşenli yalıtım malzemesi D) Hiçbiri 10. TS ye göre çatı eğiminin % 5 den büyük ve yapının don bölgeleri dışında olması halinde kullanılacak malzeme aşağıdakilerden hangisidir? A) 4 mm kalınlığında polyester keçe taşıyıcılı su yalıtım malzemesi B) Çimento esaslı malzeme C) Akrilik esaslı malzeme D) Polietilan esaslı malzeme DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. Cevaplarınızın hepsi doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. 36
MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Soru: 5.00 m boyunda, 5.00 m eninde ve 1.00 m yüksekliğindeki bir alan içine suya karşı yalıtım yapılacaktır. Yalıtımın uygulanabilmesi için yapılması gerekenleri tekniğine ve işlem sırasına uygun olarak yapınız. Öğretmeniniz, modüldeki faaliyetleriniz ve araştırma çalışmalarınız sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerinizi ölçme yöntemleriyle ölçerek sizin modül ile ilgili durumunuzu değerlendirecek ve sonucunu size bildirecektir. PERFORMANS TESTİ Modül Adı BİNA MAKETLERİ Öğrencinin Amaç Su yalıtım malzemelerini kurallarına uygun olarak hazırlayabileceksiniz. Su yalıtım malzemesini kurallarına Adı Soyadı uygun yüzeye uygulayabileceksiniz. Konu Su yalıtım malzemesini hazırlamak Su yalıtım malzemesini yüzeye Sınıf / Nu uygulamak Başlangıç Saati Zaman Bitiş Saati Toplam Süre Değerlendirme Kriterleri Evet Hayır 1 İşe göre yalıtım malzemesinin seçimini yaptınız mı? 2 İç yüzeylerden gelebilecek su basıncına karşı dayanıklı yalıtım malzemesinin özelliklerini araştırdınız mı? 3 Dinamik, yani hareketli çatlaklar varsa, ankraj (bağlayıcı) macunu kullanılarak yapıyı su geçirimsiz hale getirebilmek için kullanılması gereken malzemelerin seçimini yaptınız mı? 4 Sivri uçlar ve yatay/düşey ek yerleri gibi çatlamaya uygun bölgelerin pah yapılarak yuvarlatılması için yapılması gerekenleri araştırdınız mı? 5 Yalıtım malzemesinin fırça ve mala ile uygulanması halinde karışım miktarlarının hangi oranlarda olacaklarını araştırarak uygulamasını yaptınız mı? 6 Yalıtım yapılacak yüzeylerin bol su ile iyice doyurulmasının niçin önemli olduğunu araştırdınız mı? 7 Uygulamadan sonra sürülen yalıtım malzemesinin çabuk kurumasını önlenmek için ne kadar süre bekleneceğini araştırarak uygulamasını yaptınız mı? 8 Yalıtım malzemesinin üzerine boya yapılacaksa hangi şartlarda uygulanabildiğini araştırdınız mı? 9 Yalıtım seramik veya fayans altına uygulanacaksa fayans yapıştırıcısının nasıl yapılacağını araştırdınız mı? 10 Taban süzgeçleri işinde kullanılan su yalıtım malzemelerinin özelliklerini araştırarak uygulamasını yaptınız mı? 37
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI 1 A 2 A 3 B 4 C 5 B 6 D 7 B 8 A 9 D 10 D 11 C 12 D 13 D 14 C ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI 1 D 2 D 3 B 4 C 5 D 6 B 7 A 8 A 9 B 10 A 38
KAYNAKÇA KAYNAKÇA EKİNCİ, Cevdet Emin, Bordo Kitap Yapı ve Tasarımcının İnşaat El Kitabı, Elazığ, 2004 Doğa Sektörel Yayın Gurubu, Yalıtım Dergisi ÖZ, Veysel, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Notları, Afyon,2005. www.ode.com.tr 39