ANTALYA I. Cilt 1
ANTALYA T.C. ANTALYA VALİLİĞİ İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI I. C İ L T 2
Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK (1881-1938) 3
ANTALYA Yivli Minare 4
Cumhurbaşkanı Abdullah GÜL (1950- ) 5
-Manavgat-Side Apollon Tapınağı 6
TBMM Başkanı Mehmet Ali ŞAHİN (1950- ) 7
8 -Kepez Düden Şelalesi
Başbakan Recep Tayyip ERDOĞAN (1954- ) 9
İ K İ N C İ B Ö L Ü M ANTALYA 76 10 - Serik Aspendos Antik Tiyatrosu
Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul GÜNAY (1948- ) 11
ANTALYA Üçkapılar (Hadrianus) 12
Valisi Alâaddin YÜKSEL (1950- ) 13
T.C. Valiliği İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü Yayınları ANTALYA Koordinatör : İbrahim ACAR / İl Kültür ve Turizm Müdürü Yayın Editörü : A.Kerim ATILGAN / İl Kültür ve Turizm Müdür Yardımcısı Tashih : Yasemin BARUT / Türk Dil Bilim Uzmanı / İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Fotoğraflar : Muhammet DÖNMEZER, A.Kerim ATILGAN, Bölüm Yazarları İdari Haritalar : Sabri AYDAL / Arkeolog-Topograf / (Emekli Müzesi Md.Yrd.) (Haritalar sadece bu kitap için hazırlanmış olup, sahibinden izinsiz kullanılamaz) Dış Kapak Tasarım : Mustafa KÜÇÜKKURT (İskele Reklam), A. Kerim ATILGAN, Yavuz YAVUZ İç Kapak Fotoğrafı : Korkuteli Esenyurt Köyü Cicim Dokuma Motifi (Sarı Keçili) Dizgi Grafik : Yavuz YAVUZ / Kutlu Avcı Ofset ISBN : 978-605-378-172-1 (Takım) (Uluslararası Standart Kitap Numarası) Bu kitabın her türlü yayın hakları 2936/4110/4630/5101/5217/5571/5718/5728 Sayılı Kanunlarla değişik 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ne aittir. Yazılı olarak izin alınmadan kitap içindeki bilgi,belge ve fotoğraflar çoğaltılamaz, elektronik ortama aktarılamaz ve kaynak gösterilmeden herhangi bir şekilde yayınlanamaz. Yazarının adı ve soyadı belirtilen bölüm, metin ve konu yazılarında; her türlü telif hakkı ve hukuki sorumluluk yazarına aittir. 1. Baskı: 1000 Adet, Mayıs 2010 Dizgi-Baskı-Cilt : Kutlu Avcı Ofset Ltd. Şti. Muratpaşa Mh. Emrah Cd. Kutlu & Avcı Plaza No: 17-Muratpaşa/ANTALYA Tel: 0242.346 85 85- www.kutluavci.com.tr İletişim : İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Deniz Mh.Anafartalar Cd.N:31 P.K.485 /ANTALYA Tel : 0242 247 76 60 (pbx) Fax: 0242 248 78 70 e-posta: antalya@kulturturizm.gov.tr - www.antalyakulturturizm.gov.tr 14
DANIŞMA KURULU : Yıldırım UÇAR Vali Yardımcısı Prof.Dr. İsrafil KURTCEPHE Akdeniz Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Bekir DENİZ Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Fahrettin TIZLAK S.D.Ü. Fen Ed. Fakültesi Öğ.Üyesi/Tarih Bölümü Başkanı Prof.Dr. Muhammet YELTEN İstanbul Arel Üniv. Fen-Edebiyat Fakültesi-Türk Dili ve Ed. Böl. Bşk. Prof.Dr. İlhan ERDEM Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fak. Öğ.Üyesi/Tarih Doç.Dr. Mustafa ORAL Akdeniz Üniversitesi Fen Ed. Fakültesi Öğ. Üyesi/Tarih Doç.Dr. Behset KARACA S.D.Ü. Fen Eddebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi/Tarih İbrahim ACAR İl Kültür ve Turizm Müdürü A. Kerim ATILGAN İl Kültür ve Turizm Müdür Yardımcısı Ramazan TATLI Kredi ve Yurtlar-Akdeniz Öğrenci Yurdu Müdürü Hüseyin ÇİMRİN Kent Tarihçisi, Araştırmacı Yazar YAYIN KURULU : Prof.Dr. Bekir DENİZ Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Burhan VARKIVANÇ Akdeniz Üniversitesi Fen Ed.Fak.Öğ.Üyesi, Sosyal Bilimler Ens.Müdürü Prof.Dr. Fahrettin TIZLAK S.D.Ü. Fen Ed. Fakültesi Öğ.Üyesi-Tarih Bölüm Başkanı Prof.Dr. Muhammet YELTEN İstanbul Arel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi-Türk Dili ve Ed.Böl.Bşk. Prof.Dr. M. Akif ERDOĞRU Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğ.Üyesi-Tarih Prof.Dr. Tuncer BAYKARA Ege Üniversitesi / Emekli Doç.Dr. Behset KARACA S.D.Ü.Fen Edebiyat Fakültesi Öğ.Üyesi-Tarih Doç.Dr. Mustafa ORAL Akdeniz Üniversitesi Fen Ed. Fakültesi Öğ.Üyesi-Tarih Doç.Dr. Recai TEKOĞLU Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Doç.Dr. Nesrin T. KARACA Başkent Üniversitesi Fen Edeb.Fakültesi-TDE Öğ.Üyesi Yard.Doç.Dr. Öznur AYDIN Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekan Yardımcısı Yard.Doç.Dr. Saadettin ÖZDEMİR S.D.Ü. İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Yard.Doç.Dr. Tarana ABDULLA Akdeniz Üniversitesi Fen-Edeb Fak.-Türk Dili ve Ed. Dr. Cemali SARI Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğr.Görevlisi Dr. Elif Özlem AYDIN Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Dr. Ebru MANAVOĞLU Akdeniz Üniversitesi Öğr.Gör./Şehir Plancısı Öğret.Görv. Emel M.ORAL Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi/Öğret.Görevlisi Dr. İlksen KOÇAK Akdeniz Üniversitesi Okt. Murat ÖNAL Akdeniz Üniversitesi / Atatürk İlk.Uyg.ve Araşt.Merk./Okutman Arş.Gör. Nuray GÖKALP Akdeniz Üniversitesi Fen-Edeb. Fak. Eskiçağ Dilleri ve Kültürü Araş.Gör. İlker ÇİNBİLGEL Akdeniz Üniversitesi Fen-Edeb Fak.-Biyoloji N. Özgür KUTLU Akdeniz Üniversitesi / Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Dr. Hasan MOĞOL Akademisyen Atay USLU İbradı Kaymakamı Recep KAŞAN Orman Bölge Müdürü Hüsamettin ÇETİNKAYA Kumluca Belediye Başkanı Mehmet ÖZEREN Gündoğmuş Belediye Başkanı A.Kerim ATILGAN İl Kültür ve Turizm Müdür Yardımcısı Adnan ATİK Elmalı İlçe Milli Eğitim Müdürü Ramazan TATLI Kredi ve Yurtlar-Akdeniz Öğrenci Yurdu Müdürü Hüseyin ÇİMRİN Kent Tarihçisi, Araştırmacı ve Yazar Ali YILDIZ Araştırmacı ve Yazar, Kepez Belediyesi Mehmet AK Muratpaşa Güzel Sanatlar ve Spor Lisesi Tarih Öğretmeni Mehmet Ali BAŞARAN Batı Akd.Orman Araşt.Müd.-Orman Müh. Galip BÜYÜKYILDIRIM İnşaat Yüksek Mühendisi Yusuf CENGİZ Orman Yüksek Müh/ Emekli Md. Hasan EKİN İşçi Emeklileri Derneği Başk Adile DÖNMEZ Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi Müdürü Veliddin CEVHEROĞLU Serik İlçe Halk Kütüphanesi Müdürü Aysun ÇOBANOĞLU İl Kültür ve Turizm Md.ğü Şb.Md. (Folklor Araştırmacısı) Mesut ÖZEN İl Kültür ve Turizm Md.ğü Şb.Md. M.Metin KARATAŞ İl Kültür ve Turizm Md.ğü Şb.Md.V. Azmi BUYRUK İl Kültür ve Turizm Md.ğü Emekli Şb.Md. Mustafa BAYRAM Tekelioğlu İl Halk Kütüphanesi Md. Yrd.V. Ali Rıza GÖNÜLLÜ Alanya Hayate Hanım İlköğretim Okulu Müdürü Selvihan KÖLEOĞLU Kültür ve Turizm Uzmanı-Mimar-( Rölöve ve Anıt.Md.ğü) Sabri AYDAL Arkeolog-Topograf-(Emekli Müzesi Md.Yrd.) Öznur S.TANAL İl Kültür ve Turizm Md.ğü-Folklor Araştırmacısı Hülya YALÇINSOY Müzesi-Arkeolog Nermin KARAGÖZ Müzesi-Müze Araştırmacısı Harun TOKAK Araştırmacı, Gazeteci ve Yazar Serkan GEDİK Akdeniz Üniversitesi Av.Emrah ŞİMŞİR 15
T A K D İ M Türkiye, sahip olduğu kültür ve tarih zenginliği ile dünyadaki her bireyin kendisinden ve insanlık tarihinden izler bulabileceği özgün bir ülkedir. Her bir turizm destinasyonumuz tek başına bir marka ve çekim merkezi niteliğindedir. da bu potansiyel içinde ayrıcalıklı ve özel bir konumdadır. Türkiye nin turizmde gözde kenti dünya kendini kanıtlamış ve turizmde dünyanın bilinen ve sayılan kentlerinden biri haline gelmiştir. Tarihi boyunca kültür, sanat, mimari ve mitolojinin merkezi olan bu güzel şehir, ev sahipliği yaptığı kültürlerin mirasını en güzel şekilde taşıyarak, geçmişten bugüne uzanan bir kültür köprüsü olmuş; birçok kültürün eklediği değişik tatlar, farklı zenginlikler ile dünyanın imrendiği bir cazibe merkezi haline gelmiştir. ; tarih kokan, bizleri yapıldığı çağlarda gezinti yapıyormuş hissiyle sarmalayan kültür durakları ile adeta bir açık hava müzesi, birçok kültürün izlerini barındırması nedeniyle de bir dünya kentidir. Güzel coğrafyasını tarihi dokusuyla harmanlayarak sunan, aynı zamanda yoğun kültür sanat etkinliklerinin yaşandığı bir şehir olan, bu yönüyle de Türkiye nin çağdaş yüzüdür. Bize düşen her açıdan önemli bu şehrimizi öncelikle iyi ve doğru tanımak ve dünyaya layıkıyla tanıtılmasını sağlamaktır. Bu düşüncelerle, ya ilişkin önemli bir kaynak niteliğini taşıyacağına inandığım kitabın hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür ediyor, sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Ertuğrul GÜNAY Kültür ve Turizm Bakanı 16
Ö N S Ö Z Uygarlık açısından bakıldığında kentler uygarlıkları, uygarlıklarda kentleri sembolize ederler. Bu bağlamda dünya uygarlığının en önemli yörelerinden birisidir. tarihi ve kültürel önemini tüm dönemlerde ve de Cumhuriyet döneminde de korumaya devam etmiş ve küresel vizyonun önemli bir aktörü olarak rolünü halen devam ettirmektedir. Binlerce yıldır kültürlerin harmanlandığı özgün tarihi ile mitolojik değerde kabul edilen ; kültür birikimi, dinamik nüfusu, toplumun eğitim düzeyinin yüksekliği, gelişme ve kalkınma bilinci, kapasitesini geliştirme isteği, ileri turizm ve tarım anlayışı, gelişmiş Serbest Bölge ve Organize Sanayi Bölgesi potansiyeli, Teknoparklarla hızla buluşma isteği, dünyabölge ve İller arasındaki hava-kara ve deniz ulaştırma ağları, emsalsiz kıyıları ve tabiatı, tarihi ve turistik değerleriyle doğal kaynaklarının zenginliği ve gelişmiş çevre bilinci gibi genel özellikleri yı tam olarak tarif etmeye yeterli olmamaktadır. ; başta turizm, tarım ve sanayi olmak üzere sektörel bakımdan özellikleri olan bir İldir. Batı Akdeniz bölgesinde bu anlamda yüksek bir potansiyele sahip olan da, küresel rekabette başarının sırrı; yapılan yatırımların ve çok yönlü gelişmelerin sürekli olarak inovasyon odaklı olması ve bu arayışların kesintisiz olarak sürdürülmesidir. Çok sektörlü yapılanmaya fevkalade müsait coğrafi konumu ve son yıllarda gerçekleştirdiği hızlı büyümeyle ortaya çıkardığı potansiyel nedeniyle çok sektörlü ekonomik yapı hiç kuşku yoktur ki ya çok yakışmaktadır. ya özgün bir kimlik kazandırılması ve bölgesel bir kaynak havuzuna sahip kılınması ile yerel bilgi ağları ve katma değer zincirlerinin oluşturulması gibi hususlar, nın kalkınmasında daha güçlü karar süreçlerine sahip olmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda önü açık ve geleceği parlak bir şehir olan, gelişmesini ve hedeflerini sürekli olarak inovasyon odaklı tutmada mutlak kararlıdır. Kültürlerin harmanlandığı dan sizleri sevgi ve barış duyguları içerisinde selamlamaktan dolayı bahtiyarlık duymaktayım. Alâaddin YÜKSEL Valisi 17
G E N E L B A K I Ş Turizmin başkenti olan mızı tüm yönleri ile ele alan ANTAL- YA kitabı, yaklaşık üç senelik bir zaman diliminde özverili bir çalışma sonucu ortaya çıkmıştır. İlimiz, Helenistik dönemde Bergama Kralı II. Attalos (M.Ö. 159-138), bölgenin stratejik dönemini dikkate alarak buraya bir liman şehir istemesiyle kurulmuştur. Söylentilere göre, İ.Ö.2. yüzyılın ortalarında Bergama Kralı Attalos un; bana bir yeryüzü cenneti bulun; buyruğuyla kurulan ve adını kurucusundan alan Attaleia, bugünün sı Antik Pamfilya, Psidya, Likya Bölgelerinin kesiştiği, Anadolu nun en bereketli coğrafyasında kurulmuştur. Kent, kurucusunun adından dolayı Ataleia olarak anılmıştır. Arap kaynaklarında şehrin adı Antaliye, Türk kaynaklarında ise Adalya olarak geçmektedir. Yerleşme, 20. yüzyılın ilk çeyreğinden başlayarak olarak adlandırılmıştır., tarihi boyunca hep kültürün, sanatın, mimarinin, mitolojinin doruğundadır. Çünkü doğasını oluşturan lacivert denizleri, görkemli Torosları, coşkun çağlayanları insanlığa esin kaynağı olmuştur. Akdeniz Bölgesinin en önemli kentlerinden olan, batıdan doğuya doğru Muğla, Burdur, Isparta, Konya ve İçel illeri, güneyde Akdeniz ile çevrelenmektedir. Masmavi denizi ve yemyeşil sahilleri ile eşsiz güzelliklere sahiptir., Türkiye nin önemli turizm merkezlerinden biridir. Doğası, palmiyelerle sıralanmış bulvarları, geleneksel mimarisini korumuş merkezi Kaleiçi ve büyük ölçekli turizm yatırımları ile Türkiye nin dünyada tanınan turizm markasıdır. İlimiz aynı zamanda, Türkiye nin büyük ölçekli göç alan kentlerinden biridir. İstanbul dan sonra ikinci büyük göç alan kent özelliğine sahip olan bünyesinde farklı kültürel zenginlikleri barındırmaktadır Kültürel ve doğal değerler bakımından çok az coğrafyanın sahip olabildiği bir zenginlik ve çeşitliliğe sahip olan da bu mirasın korunması hepimizin görev ve sorumluluğundadır. ANTALYA kitabının ortaya çıkmasında emeği geçen herkesi kutlar bu vesile ile yayınımızın başta, ülkemiz ve insanlığa yararlı olmasını temenni eder, saygılarımı sunarım. İbrahim ACAR İl Kültür ve Turizm Müdürü 18