Ankara nın Semtleri Sayı 11, Ocak 2014 İçindekiler Takdim 7 Orçun İmga Makaleler Eski Semtler 12 Güven Tunç Hisar 18 Mehmet Tunçer 20. Yüzyıl Başlarında Tahtakale, Karaoğlan Çarşısı ve Taşhan dan Ulus Merkezi ne Dönüşüm 36 Güven Dinçer Ulus tan Samanpazı na Anafartalar Caddesi nin Öyküsü 62 Metin Kazancı Hacıbayram Diye Bir Semt 70 Ufuk Poyraz - Merve Önder Gündoğan Tarihsiz ve Talihsiz bir Dönüşüm: Cazibe Merkezi Olarak Hamamönü 88 Metin Özaslan Bir Ankara Efsanesi Olarak Hacettepe 96 Timur Özkan Keçiören den Etlik e Bir Ankara Fragmanı 112 İlber Ortaylı Ankara nın Eski Bağevleri Orta Zaman Semtleri 118 Yasemin İlkay Ankara da Her Yolun Çıktığı Semt: Kızılay 138 Funda Ş. Cantek - Besim Can Zırh Bir Semt Monografisine Doğru: Cebeci ye Bakmak
172 Halûk İmga Ön Cebeci Mahallesi, Nâm-ı Diğer Kurtuluş Semti 178 Yaşar Sökmensüer Bahçelievler ve Emek Mahallesi: Adresini, Sokağını Yitiren Semtin Tarihi 194 Kadir Cangızbay Bahçeli-Emek 202 Selda Tuncer Küçükesat: Bağevlerinden Mahalle ye 226 Çılga Resuloğlu Kavaklıdere Semti nin Oluşum Öyküsü 250 Ceren Aygül 1940-1950 Yılları Arasında Öteki Ankara: Altındağ 268 Burcu Hatiboğlu Eren Geçmişte ve Bugün Marjinal Olanın Yarını: Yenidoğan ve Çinçin Bağları Üzerine Eski-Yeni ve Yeni Semtler 288 Metin Özaslan Ankara nın Kâhtanesi ydi Kayaş ve Mamak 300 Seriye Sezen Balgat: Modernleşme Kuramının Örnek Köyünden Postmodern Karmaşaya 326 Tansı Şenyapılı Denetimsiz ve Adaletsiz Rant Paylaşımının Biçimlendirdiği Kentsel Dokuya Örnek: Ankara-Yıldız 348 Necati Kazancı Or-An Şehri, Oran Sitesi 360 Figen Uzar Özdemir - Esra Demirkol Etimesgut: Örnek Köy den Site-Kent e 370 H. Sevgi Zengin Bir Semt Panoraması: Lâle den Tuğra ya Sincan
Neighbourhoods of Ankara Issue 11, January 2014 Contents Editorial 7 Orçun İmga Articles Old Neighbourhoods 12 Güven Tunç Hisar 18 Mehmet Tunçer Transformation of Tahtakale, Karaoğlan Bazaar and Taşhan to Ulus Center at the Beginning of the 20 th Century 36 Güven Dinçer The Story of Anafartalar Street from Ulus to Samanpazarı 62 Metin Kazancı A Neighbourhood called Hacıbayram 70 Ufuk Poyraz - Merve Önder Gündoğan An Ahistorical and Unfortunate Transformation: Hamamönü as an Attraction Centre 88 Metin Özaslan Hacettepe as a Legend of Ankara 96 Timur Özkan A Fragment of Ankara from Keçiören to Etlik 112 İlber Ortaylı Old Vineyard Houses of Ankara Middle Time Neighbourhoods 118 Yasemin İlkay Kızılay: The Neighbourhood All Roads Lead to in Ankara 138 Funda Ş. Cantek - Besim Can Zırh Towards a Neighborhood Monograph: Looking to Cebeci
172 Halûk İmga Ön Cebeci Neighbourhood, also known as the Neighbourhood of Kurtuluş 178 Yaşar Sökmensüer The History of a Neighbourhood that has lost its Address and Street: Bahçelievler and Emek 194 Kadir Cangızbay Bahçeli-Emek 202 Selda Tuncer Küçükesat: From Vineyard Houses to Neighborhood 226 Çılga Resuloğlu The Formation Story of Kavaklıdere Neighbourhood 250 Ceren Aygül On the Other Side of Ankara: Altındağ Between 1940-1950 268 Burcu Hatiboğlu Eren The Future of Marginals in the Past and Today: About Yenidoğan and Çinçin Bağları The Old-New and New Neighbourhoods 288 Metin Özaslan Kayaş and Mamak as the past Kahtane of Ankara 300 Seriye Sezen Balgat: From Model Village of Modernisation Theory to Postmodern Disorder 326 Tansı Şenyapılı An Exemplary Model to Formation of an Urban Settlement by Uncontrolled and Unjust Transfer of Rent: Ankara-Yıldız 348 Necati Kazancı The City of Or-An, Oran Residences 360 Figen Uzar Özdemir - Esra Demirkol Etimesgut: From a "Model Village" to a "Site-Town" 370 H. Sevgi Zengin Panorama of a Neighbourhood: Sincan from Tulip to Tuğra
Takdim Ankara: Kahverengi bir şehir Yedi düvel e, yine aynı yedi düvele benzemeye çalışarak meydan okuyan, Cumhuriyet in ütopyası ama illa ki de her siyasal devrin deneme tahtası. Osmanlı nın, Hisar ve eteklerinden ibaret 25-30 bin nüfuslu mütevazı Orta Anadolu şehri, bozkır kasabası. Bugünün, nüfusu artık 5 milyona dayanmış metropolü. Memleketin 90 yıllık makarrı idaresi. Anka nın hikâyesine benzer, Ankara nın tarihi. Bugün kapladığı coğrafya binlerce yıldır meskûn ve bu meskûn sahada defalarca küllerinden doğmuş bir şehir, Ankara. Ancak en muhteşem yükselişini, kuşkusuz, Cumhuriyet e borçludur. Osmanlı nın son döneminde ticaret erbabı gayrimüslim nüfusunu yitiren ve 1916 yangınıyla viran olan şehir, yeni rejim için bir tabula rasa bırakır; savaştan çıkan ülkenin imarı ve muasırlaşma projesi için numune olacak bir başkent, güçlü bir sembol yaratılmak üzere. Cumhuriyet in erken dönem kadroları, Ankara projesi nin başarısını yeni rejimin başarısıyla özdeş tutarlar. Nitekim şehre ilişkin yapılan harcamaların büyüklüğü bunu kanıtlar gibidir: Kuruluş döneminde, Ankara Şehremaneti nin kişi başına yaptığı harcama miktarı, Türkiye belediyeleri ortalamasının 28 katıdır! Dönemin modern anlayışının ürünü, Ankara taşından mamul estetik mimarî örnekler, müzeler, sanat galerileri, opera ve konser salonları, heybetli kamu sarayları, eğitim kurumları, öngörü eseri ulaşım aksları ve geniş bulvarlar hep yerli ve ecnebi şehircilik uzmanlarına kulak verilerek inşa edilir. Bozkır ortasında yeşertilen, bir masal şehirdir Ankara: Muntazam ve muasır ancak suni ve sıkıcı. İlaveten, sakininin otantik hâliyle caddelerinde, sokaklarında arzıendam etmesine dudak büken, insansız bir şehir. İşte Ankara nın erken Cumhuriyet dönemi hikâyesinin özeti
Lakin hayat her zaman her yerde dayatıyor kendi gerçeğini ve Ankara nın hikâyesi de bunun istisnası olamazdı elbet. Süratle artan nüfusun büyük şehirlerdeki baskısından ve kır-kent nüfus oranlarının son elli yılda adeta ters düz olmasından en fazla etkilenen şehirlerden biri hâline geldi Ankara. 1950 lerden sonra hızla genişledi, kalabalıklaştı, gecekondulaştı. Ve Cumhuriyet in yarım kalan rüyası oldu. Bugünün Ankara sıysa, hızla iskâna ve imara açılan yeni yerleşim alanlarıyla çılgınca konutlaşan, betonlaşan ve AVM ler diyarı na dönüşen bir şehir. Ve bu cinnet hâlinin nereye varacağını herkesin merakla beklediği biricik başkentimiz. * idealkent in bu sayısını yine Ankara ya, aslına bakılırsa Ankaralar a hasredip başkentin semtlerine nüfuz etmeye çalıştık. Sayfalarını Ankara semt monografilerine ayırdığımız bu kapsamlı sayının, araştırmacılar açısından alanında kaynak bir eser olmasını arzu ve ümit ediyoruz. Bu yönüyle, Ankara Çalışmaları alanı bakımından bir boşluğu, kayda değer biçimde doldurmasını temenni ediyoruz. Dergide yer alan yazılar, Ankara nın temel gelişim halkaları olarak da düşünülebilecek üç ana dönem üzerine oturuyor: Eski semtler, orta zaman semtleri ve eski-yeni -yeni semtler. Eski semtler, Cumhuriyet öncesinde de var olan, Osmanlı dönemi dokusunun güçlü olduğu, geleneksel Ankara ya vücut veren semtler ve mahalleler: Hisar (Kale), Ulus, Hacıbayram, Hamamönü, Hacettepe ve Keçiören bunlardan bazıları. Orta zaman semtleri ise ağırlıklı olarak varlıklarını Cumhuriyet e borçlu olan yerleşimler: Kızılay, Cebeci, Kurtuluş, Bahçelievler, Küçükesat, Kavaklıdere, Altındağ, Çinçin ve Yenidoğan. Eski-yeni semtlerle kastedilense, kadimden beri bir yerleşim ya da bir rabıta (bağevleri, mesire yeri, fabrika, köy gibi) bulunmakla beraber, bir kentsel yerleşim hâline gelmeleri nispeten daha yeni olan semtler: Mamak, Kayaş, Balgat, Etimesgut, Sincan. Ve yoktan semt hâline gelen yeni semtler: Yıldız ve Oran. Kuşkusuz bu çalışma, Ankara da var olan bütün semtleri içermiyor/içeremiyor. Hikâyesi ve dokusu, anlatılacak değerde olan nice başka 8
semtler de var: Maltepe, 100. Yıl, Batıkent, Çayyolu, Çukurambar, Gazi Mahallesi ve Aydınlıkevler gibi. Ancak, bu sayımızla, geliştirilebilecek modüler bir çalışma alanı açtığımızı düşünüyoruz. Ankara semtlerine ilişkin yeni çalışmalara ilham verebilmek, bizler açısından tarifsiz bir mutluluk vesilesi olacaktır. Kıymetli metinleriyle bu sayının ortaya çıkmasını sağlayan, uzun süren sancılı hazırlık sürecinin güçlüklerini paylaşan yazarlarımıza gerçekten çok şey borçluyuz. Her birine ayrı ayrı teşekkür ediyoruz. Bilhassa, başta Funda Şenol Cantek gelmek üzere, Mehmet Tunçer, Besim Can Zırh, Metin Özaslan ve Timur Özkan ın, yazılarının ötesinde destek ve katkıları oldu bu çalışmanın vücut bulmasında; müteşekkiriz. Ayrıca, Hakan Kaynar ve Ahmet Yüksel e de hazırlık sürecindeki destek ve katkılarından ötürü teşekkür etmemek sanırız eksiklik olurdu. * idealkent, 11. sayısından itibaren EBSCO uluslararası veri tabanında indekslenmeye başlandı ve 2014 yılından itibaren de artık üçer aylık periyotlarda, yılda dört sayı olarak yayımlanacak (Ocak, Nisan, Temmuz, Ekim). Son bir hatırlatma; Ocak 2014 sayımız Kent ve Politika dosya konusuyla ilan edilmişti. Vaadimizden vazgeçmiş değiliz. Küçük bir değişiklikle bu dosya konumuzu yerel seçimler sonrasına (Nisan 2014 sayısı olarak) tehir ettik. 12. sayımızda buluşmak dileğiyle. Kentteki yolculuğumuz devam ediyor. Orçun İmga Sayı Editörü 9