Günümüzde zeka ve bilgi iyi işler için önkoşuldur ve bilgi çağı hızla bilgisayar becerileri gerektiren yeni meslekler doğurmuştur. Derleyen: AyşegülTunç. [2012] Bilgisayar ve İletişim Teknolojileri (Liseler için) Derleyen: Ayşegül Tunç Ankara, Türkiye, 2012 Bilgisayar sistemleri günlük hayatımızın her alanında olağan hale gelmiştir. Birçok makine ve cihaz bilgisayar olarak nitelenmektedir. Bilgisayarlar farklı şekil ve boyutlarda olabilir. Hava durumu tahminlerinde kullanılan olağanüstü güçlü bilgisayarlar olduğu gibi, bir insan damarının içine sokulabilecek kadar küçük bilgisayarlar da vardır.
1 İÇİNDEKİLER MADDE I. GENEL BİLGİLER... Error! Bookmark not defined. Bölüm 1.01 Bilgisayar Nedir?... Error! Bookmark not defined. Bölüm 1.02 Bilgisayar Tarihçesi... Error! Bookmark not defined. Bölüm 1.03 Bilgisayar Kuşakları... Error! Bookmark not defined. Bölüm 1.04 Bilgisayar Türleri... Error! Bookmark not defined. (a) Masaüstü Bilgisayar-PC... Error! Bookmark not defined. (b) Dizüstü Bilgisayar... Error! Bookmark not defined. (c) Kişisel Dijital Asistanlar (Personal Digital Assistant:PDA)... Error! Bookmark not defined. (d) Mini Bilgisayar... Error! Bookmark not defined. (e) Ana Bilgisayar... Error! Bookmark not defined. (f) Paralel İşlemcili Bilgisayar... Error! Bookmark not defined. (g) Süper Bilgisayar... Error! Bookmark not defined. Madde II. BİLGİSAYAR DONANIMI... Error! Bookmark not defined. Bölüm 2.01 Donanım... Error! Bookmark not defined. (a) Ana Kart... Error! Bookmark not defined. (b) CPU... Error! Bookmark not defined. (c) Kontrol ünitesi... Error! Bookmark not defined. (d) Aritmetik / Mantık ünitesi... Error! Bookmark not defined. (e) CPU İşlem Sırası... Error! Bookmark not defined. (f) Bellek... Error! Bookmark not defined. (g) Ön Bellek (Cache Memory)... Error! Bookmark not defined. (h) Yollar... Error! Bookmark not defined. (i) Portlar... Error! Bookmark not defined. (j) Genişleme Yuvaları... Error! Bookmark not defined. Bölüm 2.02 Çevre Birimleri... Error! Bookmark not defined. (a) Giriş birimleri... Error! Bookmark not defined. Klavye... Error! Bookmark not defined. Sayısal Tuş Takımları... Error! Bookmark not defined. Fare... Error! Bookmark not defined. Dokunmatik Ekranlar... Error! Bookmark not defined. Tarayıcı... Error! Bookmark not defined. Optik okuyucu... Error! Bookmark not defined. Mikrofon... Error! Bookmark not defined. 1
2 Oyun çubuğu... Error! Bookmark not defined. Manyetik kart okuyucu... Error! Bookmark not defined. Barkod (çubuklu kod) okuyucu... Error! Bookmark not defined. Web Kamerası... Error! Bookmark not defined. CD-ROM ve DVD-ROM... Error! Bookmark not defined. (b) Çıkış Birimleri... Error! Bookmark not defined. Monitör... Error! Bookmark not defined. Nokta Vuruşlu Yazıcılar... Error! Bookmark not defined. Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar... Error! Bookmark not defined. Lazer Yazıcılar... Error! Bookmark not defined. Hoparlör... Error! Bookmark not defined. (c) Giriş/Çıkış Birimleri... Error! Bookmark not defined. Sabit Disk Sürücü... Error! Bookmark not defined. Disket Sürücüleri... Error! Bookmark not defined. CD-RW ve DVD-RW... Error! Bookmark not defined. Madde III. BİLGİSAYAR YAZILIMI... Error! Bookmark not defined. Bölüm 3.01 SİSTEM YAZILIMI... Error! Bookmark not defined. (a) BIOS : (Basic Input/Output Software). Error! Bookmark not defined. (b) DOS: (Disk Operating System)... Error! Bookmark not defined. (c) Yardımcı Programlar... Error! Bookmark not defined. Bölüm 3.02 İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (a) Komut Satırı Arabirimi (CLI)... Error! Bookmark not defined. (b) Grafik Kullanıcı Arabirimleri... Error! Bookmark not defined. GUI Çalışma Ortamının Avantajları... Error! Bookmark not defined. Bölüm 3.03 Uygulama Yazılımı... Error! Bookmark not defined. Madde IV. İşletim Sistemleri... Error! Bookmark not defined. Bölüm 4.01 İşletim Sistemlerinin Tarihçesi... Error! Bookmark not defined. (a) 1940 lar Birinci Nesil... Error! Bookmark not defined. (b) 1950 ler İkinci Nesil... Error! Bookmark not defined. (c) 1960 lar Üçüncü Nesil... Error! Bookmark not defined. (d) Dördüncü Nesil... Error! Bookmark not defined. Bölüm 4.02 Başlıca İşletim Sistemleri... Error! Bookmark not defined. (a) MS-DOS İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (b) Windows İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (c) OS/2 İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (d) Unix İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (e) Linux İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (f) Novell Netware İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. 2
3 (g) Windows NT İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (h) Windows 2000 İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. (i) Profesyonel... Error! Bookmark not defined. (j) Server... Error! Bookmark not defined. (k) Advanced Server... Error! Bookmark not defined. Madde V. MS-DOS İşletim Sistemi... 12 Bölüm 5.01 Klasörlerde Gezinme ve Basit Komutlar...13 (a) Geçerli dizinin içinde ne olduğunu görme... 13 (b) Dizinleri Değiştirme... 14 Bölüm 5.02 MS-DOS da Dosya İsimlendirme Kuralları...15 Bölüm 5.03 Dosya Açma...17 Bölüm 5.04 Ekranı Temizleme...18 Bölüm 5.05 Dosyaları Düzenleme...18 (a) Dosya... 19 (b) Düzen... 19 (c) Ara... 19 (d) Seçenekler... 19 (e) Yardım... 20 Bölüm 5.06 Dosyayı Yeniden Adlandırma...20 Bölüm 5.07 Dosyaları Kopyalamak...20 Bölüm 5.08 Dosyaların Yerini Değiştirmek...22 Bölüm 5.09 Dosyaları Silmek...22 Bölüm 5.10 Dizinleri Oluşturma, Yeniden Adlandırma ve Kaldırma...23 Bölüm 5.11 Tarih/saat bilgisini görüntülemek...24 Bölüm 5.12 Etiket bilgisini görüntülemek...24 Bölüm 5.13 İstemcinin görüntüsünü değiştirmek...24 Bölüm 5.14 Toplu İş Dosyaları...27 (a) Toplu İşlem Komutları... 28 (b) Toplu İşlem Dosyalarının Oluşturulması... 29 Madde VI. Windows İşletim Sistemi... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.01 Giriş... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.02 Windows XP Masaüstü... Error! Bookmark not defined. (a) Başlat Menüsü... Error! Bookmark not defined. (b) Simgeler Hakkında Açıklamalar... Error! Bookmark not defined. 3
4 (c) Görev çubuğunu anlamak... Error! Bookmark not defined. (d) Oturumu Kapatmak ve Kullanıcı Değiştirmek... Error! Bookmark not defined. (e) Kapatma ve Bilgisayarı Yeniden Başlatma... Error! Bookmark not defined. (f) Programları Araştırmak... Error! Bookmark not defined. (g) Başlat menüsünden Internet Explorer ı başlatma Error! Bookmark not defined. (h) Başlat menüsünden Microsoft Outlook Express i başlatma... Error! Bookmark not defined. (i) Windows XP çubukları ve düğmeleri... Error! Bookmark not defined. Kaydırma... Error! Bookmark not defined. Pencereleri Küçültme, Büyültme ve Geri Yükleme... Error! Bookmark not defined. Pencereleri Boyutlandırma... Error! Bookmark not defined. Pencereleri Döşemek ve Basamaklamak... Error! Bookmark not defined. Pencereler arasında geçiş yapma... Error! Bookmark not defined. Klavye yöntemini kullanarak pencere değiştirme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.03 Denetim Masası... Error! Bookmark not defined. (a) Denetim Masasına Gitme... Error! Bookmark not defined. (b) Saati ve Tarihi Ayarlamak... Error! Bookmark not defined. (c) Duvar kağıdını değiştirmek... Error! Bookmark not defined. (d) Ekran koruyucuyu değiştirmek... Error! Bookmark not defined. (e) Görev çubuğunu özelleştirmek... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.04 Dosya Nedir?... Error! Bookmark not defined. (a) Dosyaları oluşturma, yeniden adlandırma ve silme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.05 Klasör Nedir?... Error! Bookmark not defined. (a) Klasörleri oluşturma, yeniden adlandırma ve silme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.06 Sürücü nedir?... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.07 Windows Gezgini ni araştırmak... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.08 Bilgisayarım ı Keşfetmek... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.09 Dosya ve klasörleri kopyalama... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.10 Dosya ve klasörleri taşıma... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.11 Birden Fazla Dosya Veya Klasör Seçme... Error! Bookmark not defined. 4
5 Bölüm 6.12 Görünüm seçme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.13 Kısayol nedir?... Error! Bookmark not defined. (a) Kısayol ekleme... Error! Bookmark not defined. (b) Kısayol eklemek için sağ tıklatma... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.14 Geri Dönüşüm Kutusu nedir?... Error! Bookmark not defined. (a) Geri Dönüşüm Kutusu na dosyaları yerleştirme... Error! Bookmark not defined. (b) Dosyaları Geri Dönüşüm Kutusu'ndan Geri Alma. Error! Bookmark not defined. (c) Geri Dönüşüm Kutusu'nu boşaltma... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.15 Arama Yardımcısı'nı açma... Error! Bookmark not defined. (a) Arama Yardımcısı nı Kullanma... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.16 Görüntü dosyalarını Önizleme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.17 Kullanıcı Hesapları nı Anlamak... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.18 Kullanıcı Hesaplarını Yönetme... Error! Bookmark not defined. (a) Yeni Hesap Oluşturma... Error! Bookmark not defined. (b) Hesap Değiştirme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.19 Erişilebilirlik ve Erişilebilirlik Seçenekleri İletişim Kutusu... Error! Bookmark not defined. (a) Klavyeyi ayarlama... Error! Bookmark not defined. (b) Ses Ayarlama... Error! Bookmark not defined. (c) Ekranı ayarlama... Error! Bookmark not defined. (d) Fare Tuşları'nı kullanma... Error! Bookmark not defined. (e) Genel Sekmesi... Error! Bookmark not defined. Bölüm 6.20 Yazıcılar ve Fakslar Klasörü... Error! Bookmark not defined. (a) Yazıcı Ekleme... Error! Bookmark not defined. Madde VII. MICROSOFT WORD... Error! Bookmark not defined. BÖLÜM 7.01 WORD E GİRİŞ VE EKRAN ÖĞELERİ. Error! Bookmark not defined. (a) Belge... Error! Bookmark not defined. (b) Araç çubukları... Error! Bookmark not defined. (c) Durum çubuğu... Error! Bookmark not defined. (d) Cetveller... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.02 BELGEYE YAZI YAZMAK VE DÜZELTMELER YAPMAK... Error! Bookmark not defined. (a) Hatalı sözcükleri düzeltme... Error! Bookmark not defined. 5
6 (b) İşlemleri geri alma... Error! Bookmark not defined. (c) Belge içinde hareket etme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.03 DOSYA MENÜSÜ İŞLEMLERİ... Error! Bookmark not defined. (a) Yeni boş belge açma... Error! Bookmark not defined. (b) Kayıtlı bir belgeyi bulup açma... Error! Bookmark not defined. (c) Açık olan belgeler arası geçiş yapma... Error! Bookmark not defined. (d) Belgeyi kaydetme... Error! Bookmark not defined. (e) Sayfa Yapısını ayarlama... Error! Bookmark not defined. Kenar boşlukları... Error! Bookmark not defined. Kağıt... Error! Bookmark not defined. Düzen... Error! Bookmark not defined. (f) Baskı Önizleme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.04 DÜZEN MENÜSÜ İŞLEMLERİ... Error! Bookmark not defined. (a) Geri al ve Yinele... Error! Bookmark not defined. (b) Kes Kopyala Yapıştır... Error! Bookmark not defined. (c) Belgenin bir kısmını seçme (işaretleme)... Error! Bookmark not defined. (d) Bul ve Değiştir... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.05 GÖRÜNÜM MENÜSÜ İŞLEMLERİ... Error! Bookmark not defined. (a) Belge Görünümleri... Error! Bookmark not defined. Normal... Error! Bookmark not defined. Web yerleşimi... Error! Bookmark not defined. Anahat... Error! Bookmark not defined. Sayfa düzeni görünümü... Error! Bookmark not defined. Tam ekran... Error! Bookmark not defined. (b) Yakınlaştırma ayarı... Error! Bookmark not defined. (c) Üst Bilgi ve Alt Bilgi... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.06 EKLE MENÜSÜ... Error! Bookmark not defined. (a) Kesme ekleme... Error! Bookmark not defined. (b) Sayfa numarası ekleme... Error! Bookmark not defined. (c) Tarih ve Saat ekleme... Error! Bookmark not defined. (d) Otomatik metin ekleme... Error! Bookmark not defined. (e) Simge ekleme... Error! Bookmark not defined. (f) Dipnot ekleme... Error! Bookmark not defined. (g) Dizin ve İçindekiler Tablosu ekleme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.07 OTOMATİK METİN... Error! Bookmark not defined. (a) Otomatik Metin Nedir?... Error! Bookmark not defined. 6
7 (b) Otomatik Düzelt... Error! Bookmark not defined. (c) Resimler ekleme... Error! Bookmark not defined. Küçük resim... Error! Bookmark not defined. Resim araç çubuğu... Error! Bookmark not defined. Dosyadan resim... Error! Bookmark not defined. Otomatik şekil... Error! Bookmark not defined. WordArt... Error! Bookmark not defined. (d) Metin Kutusu ekleme... Error! Bookmark not defined. (e) Diğer çizim nesnelerini ekleme... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.08 BİÇİM MENÜSÜ... Error! Bookmark not defined. (a) Yazı tipi biçimleme... Error! Bookmark not defined. (b) Paragraf biçimleme... Error! Bookmark not defined. Paragraf hizalama... Error! Bookmark not defined. Paragraf girintileri... Error! Bookmark not defined. Paragraf aralıkları... Error! Bookmark not defined. (c) Madde İmleri ve Numaralandırma... Error! Bookmark not defined. (d) Kenarlıklar ve Gölgelendirme... Error! Bookmark not defined. (e) Sütunlar... Error! Bookmark not defined. (f) Sekmeler... Error! Bookmark not defined. (g) Başlangıcı Büyüt... Error! Bookmark not defined. (h) Büyük/Küçük Harf Değiştir... Error! Bookmark not defined. (i) Stil... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.09 ARAÇLAR MENÜSÜ... Error! Bookmark not defined. (a) Dil - Ayarlama... Error! Bookmark not defined. (b) Yazım Denetimi ve Dilbilgisi... Error! Bookmark not defined. (c) Sözcük Sayımı... Error! Bookmark not defined. Bölüm 7.10 TABLO MENÜSÜ... Error! Bookmark not defined. (a) Tablo hücrelerine bilgi girişi ve hücreler arası geçiş nasıl yapılır?.. Error! Bookmark not defined. (b) Tablo satır yükseklikleri ve sütun genişlikleri nasıl ayarlanır?... Error! Bookmark not defined. (c) Tablo içinden hücre, satır, sütun seçmek... Error! Bookmark not defined. Hücre seçme... Error! Bookmark not defined. Satır ve Sütun seçme... Error! Bookmark not defined. Tablonun Tümünü seçme... Error! Bookmark not defined. Tablodan Satır ve Sütun silmek... Error! Bookmark not defined. Tabloya Satır ve Sütun eklemek... Error! Bookmark not defined. 7
8 Tablolarda hücre birleştirme ve bölme... Error! Bookmark not defined. Hücre birleştirme... Error! Bookmark not defined. Hücre bölme... Error! Bookmark not defined. Tablo Bilgilerini Biçimlendirmek... Error! Bookmark not defined. Madde VIII. MICROSOFT POWERPOINT... Error! Bookmark not defined. Bölüm 8.01 Görünümler... Error! Bookmark not defined. (a) Normal/Anahat Görünüm... Error! Bookmark not defined. (b) Slayt Görünümü... Error! Bookmark not defined. (c) Slayt Sıralayıcı Görünümü... Error! Bookmark not defined. (d) Not Sayfası Görünümü... Error! Bookmark not defined. (e) Slayt Gösterisi Görünümü... Error! Bookmark not defined. Bölüm 8.02 Yeni Bir Sunu Yaratmak... Error! Bookmark not defined. (a) Sunu Nedir?... Error! Bookmark not defined. (b) İyi Bir Sununun Özellikleri... Error! Bookmark not defined. (c) Boş Sunu Oluşturmak... Error! Bookmark not defined. Bölüm 8.03 Slaytlarla Çalışmak... Error! Bookmark not defined. (a) Slayta arka plan eklemek... Error! Bookmark not defined. (b) Slayta resim eklemek... Error! Bookmark not defined. (c) Slayta şekil eklemek... Error! Bookmark not defined. (d) Slayta nesne eklemek... Error! Bookmark not defined. (e) Slayta tablo eklemek... Error! Bookmark not defined. (f) Slayta animasyon eklemek... Error! Bookmark not defined. (g) Slayt geçişleri... Error! Bookmark not defined. (h) Sunuyu Yeniden Düzenlemek... Error! Bookmark not defined. (i) Slaytları Kopyalamak... Error! Bookmark not defined. (j) Slaytları Silmek... Error! Bookmark not defined. (k) Slaytların Yerini Değiştirmek... Error! Bookmark not defined. Bölüm 8.04 Sunuyu Göstermek... Error! Bookmark not defined. (a) Slayt Gösterisi... Error! Bookmark not defined. (b) Zamanlama Provası... Error! Bookmark not defined. (c) Gösteriyi Ayarla... Error! Bookmark not defined. Madde IX. MICROSOFT EXCEL... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.01 Çalışma Sayfasının Tasarımı... Error! Bookmark not defined. (a) Çalışma Sayfasının Oluşturulması... Error! Bookmark not defined. 8
9 (b) Çalışma Sayfasının Düzenlemesi ve Gözden Geçirilmesi... Error! Bookmark not defined. (c) Çalışma Sayfasının Kaydedilmesi... Error! Bookmark not defined. (d) Çalışma Sayfasının Yazdırılması... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.02 Elektronik Tablolar ile Çalışma... Error! Bookmark not defined. Başlık Çubuğu... Error! Bookmark not defined. Menü çubuğu... Error! Bookmark not defined. Araç Çubuğu... Error! Bookmark not defined. Sütun Başlıkları... Error! Bookmark not defined. Satır Başlıkları... Error! Bookmark not defined. İsim Kutusu... Error! Bookmark not defined. Formül Çubuğu... Error! Bookmark not defined. Gezinme Düğmeleri ve Sayfa Sekmeleri.. Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.03 Excel le elektronik tablo oluşturmak Error! Bookmark not defined. (a) Formülü Göstermek... Error! Bookmark not defined. (b) Hücreleri Kesmek, Kopyalamak ve Yapıştırmak... Error! Bookmark not defined. (c) Formülleri Kullanmak... Error! Bookmark not defined. (d) Adlandırılmış Hücreler ve Aralıklar... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.04 Formülleri Kullanmak... Error! Bookmark not defined. (a) TOPLA... Error! Bookmark not defined. (b) ORTALAMA... Error! Bookmark not defined. (c) EN BÜYÜK... Error! Bookmark not defined. (d) EN KÜÇÜK... Error! Bookmark not defined. (e) TAMSAYI... Error! Bookmark not defined. (f) YUKARIYUVARLA... Error! Bookmark not defined. (g) BOŞLUKSAY... Error! Bookmark not defined. (h) SATIRSAY... Error! Bookmark not defined. (i) EĞERSAY... Error! Bookmark not defined. (j) EĞER... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.05 İç içe formül ve fonksiyonlar... Error! Bookmark not defined. (a) ETOPLA... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.06 Aramaları Kullanma... Error! Bookmark not defined. (a) ARA... Error! Bookmark not defined. (b) YATAYARA... Error! Bookmark not defined. (c) DÜŞEYARA... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.07 Veri Arama... Error! Bookmark not defined. 9
10 (a) Metin filtreleri kullanarak arama... Error! Bookmark not defined. (b) Sayı filtreleri kullanarak arama... Error! Bookmark not defined. (c) Birden çok ölçüt kullanarak arama... Error! Bookmark not defined. (d) Joker karakterleri kullanarak arama... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.08 Verileri Sıralama... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.09 Görüntü özelliklerini kullanma... Error! Bookmark not defined. (a) Verilerin Yazı Tiplerinin Geliştirilmesi... Error! Bookmark not defined. (b) Hücreleri biçimlendirme... Error! Bookmark not defined. (c) Satırları ve Sütunları Ayarlama... Error! Bookmark not defined. (d) Sayfa yönünü ayarlama... Error! Bookmark not defined. (e) Grafik veya çizelge üretmek... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.10 Grafik Oluşturma... Error! Bookmark not defined. Bölüm 9.11 Grafiği değiştirme... Error! Bookmark not defined. (a) İkincil eksen kullanma... Error! Bookmark not defined. (b) Grafikleri ve çizelgeleri Biçimlendirme. Error! Bookmark not defined. Madde X. BİLGİSAYAR AĞLARI... Error! Bookmark not defined. Bölüm 10.01 Bir Ağı Keşfetmek... Error! Bookmark not defined. Bölüm 10.02 İnternet i Anlamak... Error! Bookmark not defined. Bölüm 10.03 İnternet Dünya Çapında Bilgisayar Ağıdır... Error! Bookmark not defined. Bölüm 10.04 İnternet Protokolleri... Error! Bookmark not defined. (a) WEB... Error! Bookmark not defined. (b) İnternet ve Web Arasındaki İlişkiyi Anlama... Error! Bookmark not defined. (c) Web Teknolojileri... Error! Bookmark not defined. (d) HTML... Error! Bookmark not defined. (e) HTML ve intranet... Error! Bookmark not defined. (f) HTML ve E-posta - Haber Grupları... Error! Bookmark not defined. (g) HTTP... Error! Bookmark not defined. Bölüm 10.05 Web Tarayıcısı... Error! Bookmark not defined. Bölüm 10.06 Web de Gezinmek için URL ve Köprü Metni Bağlantılarını Kullanmak Error! Bookmark not defined. (a) URL'lere Yakından Bakış... Error! Bookmark not defined. (b) URL Bileşenleri... Error! Bookmark not defined. HTTP URL... Error! Bookmark not defined. 10
11 Gopher URL... Error! Bookmark not defined. FTP URL... Error! Bookmark not defined. Telnet URL... Error! Bookmark not defined. News URL... Error! Bookmark not defined. Mailto URL... Error! Bookmark not defined. File URL... Error! Bookmark not defined. Bölüm 10.07 Ana Sayfa... Error! Bookmark not defined. (a) Ana Sayfa Tasarımında İzlenecek Kurallar... Error! Bookmark not defined. 11
12 MS-DOS İşletim Sistemi 12
13 MS-DOS kullanıcı görevlerini gerçekleştirmek için kullanıcı ve bilgisayar arasında bir çevirmen olarak hareket eden bir dizi program ile birlikte gelen bir disk işletim sistemidir. Sözcük tanımı MS-DOS "Microsoft Disk İşletim Sistemi" anlamına gelmektedir. DOS sadece disklerin çalışmasından daha fazlasını yapar: Kullanıcının veri dosyalarını organize eder, program dosyalarını yükler ve çalıştırır, ve bilgisayara bağlı olan giriş ve çıkış aygıtlarını kontrol eder. DOS temelde Windows ile aynı işlevleri çalıştıran bir komut satırı yöntemidir. Temel fark sihirbazların eksik olmasıdır. Ancak, DOS standart Windows tan çok daha fazla güce sahiptir ve doğru komutları biliyorsanız, çok daha hızlı bilgi alabilirsiniz. Bölüm 1.01 Klasörlerde Gezinme ve Basit Komutlar İstem yani gerçek DOS u kullanıyorsanız, şuna benzer bir istemi görmelisiniz: C:\> veya C:\Documents and Settings>Administrator (a) Geçerli dizinin içinde ne olduğunu görme Geçerli dizinin içinde ne olduğunu göstermek için bir komut vardır. Bu işlevi etkinleştirmek için DIR yazın ve [Enter] tuşuna basın. C:\>DIR C nin içeriği şöyleydi: Volume in drive C has no label. Volume Serial Number is 8C87-FFA1 Directory of C:\ 04/18/2006 12:06 AM 0 AUTOEXEC.BAT 04/21/2006 04:42 PM <DIR> Batch 04/18/2006 12:06 AM 0 CONFIG.SYS 04/18/2006 12:21 AM 32 csb.log 04/21/2006 07:45 PM 0 dir.txt 04/18/2006 12:12 AM <DIR> Documents and Settings 04/18/2006 12:45 AM <DIR> NVIDIA 04/21/2006 04:27 PM <DIR> Program Files 04/20/2006 08:01 PM <DIR> WINDOWS 4 File(s) 32 bytes 5 Dir(s) 196,047,323,136 bytes free 13
14 <DIR> öğeleri dizinler veya klasörler içindir. Geri kalan hepsi dosyadır. Soldaki sütun dosyaların son değiştirilen tarihini, sonraki sütunun dosyaların değiştirilme saatini gösterir. Dosya adının solundaki sayı bayt cinsinden dosyanın büyüklüğü veya boyutudur. Bir ekranda listelenecek çok fazla dizin varsa, aşağıdaki komutlardan birini yazın: DIR /w veya DIR /p /w seçeneği daha geniş bir biçimde görüntü verir. /p seçeneği sayfa sayfa görüntüler. (b) Dizinleri Değiştirme İçinde bulunduğunuz dizini bırakmak istiyorsunuz. Dizinleri değiştirmek için gitmek istediğiniz dizinin adını değiştirerek CHDIR [dizin adı] ya da CD [dizin adı] yazın. Yani, benim PC imde C:\NVIDIA dizini için değiştirmek istiyorsanız, şu komutu yazmalıyız: C:\>CD NVIDIA İstem değişir: C:\NVIDIA> Örnekler: CD C:\ CD D:\ CD C:\Okul CD C:\Okul\Sınıf CD \ dizine geçer.) (C diskinin ana dizinine geçer.) (D diskinin ana dizinine geçer.) (C diskinin ana dizininde bulunan Okul dizinine geçer.) (Okul dizininin bir alt dizini olan Sınıf dizinine geçer.) (Aktif dizin nerede olursa olsun, bulunduğumuz sürücüde ana 14
15 İki tane özel dizin vardır:. Bulunduğumuz dizin.. Bulunduğumuz dizinin bir üst dizini CD. CD.. Bulunduğumuz dizinde kalır. Bulunduğumuz dizinden bir üst dizine geçer. Aktif dizinimiz ana dizindeyken cd.. komutunu kullanamayız, çünkü ana dizin tüm dizinlerin üstündedir ve üst dizini yoktur. Bölüm 1.02 MS-DOS da Dosya İsimlendirme Kuralları MS-DOS da dosya isimleri iki bölümden oluşur: Dosya ismi Dosya uzantısı Dosya ismi en az 1, en fazla 8 karakter olmalıdır. Dosya isminde boşluk ve aşağıdaki özel karakterler kullanılamaz: < > = / [ ], : ; \ +! *? ^ MS-DOS da küçük ve büyük harf ayırımı yoktur. Küçük harflerle yazılmış bir dosya ismi büyük harflerle yazılmış bir dosya ismi ile aynıdır. Örneğin, okul, OKul, OKUL, OKUl aynı dosyaya hitap eder. AUX, CON, COM1, COM2, LPT1, LPT2, LPT3, LST, NUL, PRN dosya ismi olamaz. Dosya uzantısı, dosyanın içinde saklanan bilginin türünü belirtir. En fazla 3 karakterden oluşur; özel karakter ve boşluk kullanılamaz. Dosya uzantısı boş olabilir ( 0 karakter ). 15
16 COM ve EXE dosyaları, makine dilinde olup, çalıştırılabilir programlardır. Ayrıca derlenmelerine gerek yoktur. Belli başlı bir dosyayı ifade etmek için dosyanın ismini noktalı ifade ile kullanırız: dosya ismi.dosya uzantısı sınıf.dat ödev.txt Programlar ve komutlar birden fazla dosya ile çalışabilirler. Her bir dosya için ayrı ayrı komutu çalıştırmaktansa, joker karakterleri kullanarak birden fazla dosyaya tek bir satırda erişebiliriz. İki tane joker karakter vardır: * Dosya isminin uzunluğunu geçmemek kaydıyla, 0 veya daha fazla sayıda geçerli veya boş karakter ile eşleşir.? Her biri sadece bir adet geçerli karakter veya bir adet boş karakter ile eşleşir. Dizinimizde aşağıdaki dosyaların bulunduğunu varsayalım: Ata.com Ana.com Ankara.ppt Asal.dat Bil.doc Bir.dat Bilgi.app A*.com Ata.com Ana.com Eşleştiği dosyalar ilk harfi A ile başlayan, uzantısı COM olan dosyalardır. A???.dat Eşleştiği dosyalar, ilk harfi A ile başlayan, toplam 4 karakterli ve uzantısı dat olan dosyalardır. Asal.dat 16
17 A*.* Ata.com Ana.com Asal.dat Ankara.ppt Eşleştiği dosyalar, ilk harfi A ile başlayan tüm dosyalardır. Bi?.* dosyalardır. Bil.doc Bir.dat Eşleştiği dosyalar, ilk harfi B, ikinci harfi i olan, ismi toplam 3 karakterli tüm B??.d* Eşleştiği dosyalar, isminin ilk harfi B ile başlayan, ismi toplam 3 karakterli olan ve uzantısının ilk harfi d ile başlayan tüm dosyalardır. Bil.doc Bir.dat Bil*.* Bil.doc Bilgi.app Eşleştiği dosyalar, isminin ilk harfi Bil olan tüm dosyalar Bölüm 1.03 Dosya Açma Bir EXE dosyasını açmak için, sadece EXE dosyasının adını yazmak bu dosyayı çalıştırmak için yeterli olacaktır. Yani ben, komut isteminden Ödev i çalıştırmak istiyorsam, bu dosyanın bulunduğu dizine gidip dosyanın ismini yazacağım. C:\Program Files\Ahmet\Okul>Ödev.EXE ve program çalışacaktır. Bir metin dosyasına erişmek için, TYPE komutu kullanabilirsiniz: C:\>TYPE dir.txt ve bilgiler benim komut ekranımda görüntülenecektir. Ancak, bazı metin dosyaları ekranın boyutundan için çok daha uzun olabilir. Bu gibi dosyalar için, aşağıdaki komutu yazın: 17
18 C:\>TYPE dir.txt more dir.txt yerine görüntülemek istediğiniz dosyanın adını yazmalısınız. Dosya sayfa boyutuna ulaştığında, [Enter] tuşuna basmanızı isteyerek program duraklatılır. [Enter] tuşuna her bastığınızda görüntü bir sayfa daha aşağıya hareket edecektir. Eğer dosyayı okumaktan vazgeçerseniz, [Ctrl] ve C ye basınız. Bu komut istemine sizi geri döndürecektir. TYPE komutu hemen her tür dosya ile çalışır, ama hepsini okumak mümkün olmayacaktır, unutmayın derlenmiş.exe dosyaları ve diğer.dat dosyaları TYPE komutuyla görüntülendiğinde garip karakterler gösterir. Bölüm 1.04 Ekranı Temizleme Eğer dağınıklığı sevmiyorum, diyorsanız zaman zaman cls komutuna basın. Bu komut, ekrandaki her şeyi siler. Bölüm 1.05 Dosyaları Düzenleme Dosyaları düzenleme dosyaları oluşturmak için Düzenle yöntemi kadar kolaydır. Sadece şunu yazınız: EDIT dosya.txt Ekranda MS-DOS un GUI için ilk girişimi olan bir mavi pencere açılacaktır. İstediğinizi yazdıktan sonra, Dosya ya gidin ve Kaydet'i tıklatın. Sonra Dosya geri gidin ve Çıkış'ı tıklatın. Elbette, tıpkı Windows Not Defteri ndeki gibi dosyanın içeriğini düzenleyebilir ve dosyayı değiştirebilirsiniz. EDIT komutu hakkında söylenmesi gereken tek şey ise gerçek DOS dosyalarını düzenlemek için en pratik yoldur. 18
19 Düzenleme penceresi araç çubukları: (a) Dosya Yeni- yeni bir dosya oluşturur. Aç - başka bir dosyayı düzenlemek için açar. Kaydet - geçerli dosya adıyla kaydeder. Farklı Kaydet - seçtiğiniz dosya adıyla kaydeder. Kapat belgeyi kapatır ancak düzenleme penceresini değil. Yazdır - dosyayı yazıcıya göndermeye olanak verir. Çık isteme dönerek düzenleme penceresini kapatır. (b) Düzen Kes - seçili metni kaldırır ama bellekte (pano olarak bilinir) tutar. Tek bir metin dizesi, bir anda bellekte tutulabilir. Kopyala - kes ile aynı, ancak seçilen metni olduğu gibi bırakır. Yapıştır imlecin olduğu yere panodaki her şey ne olursa olsun yerleştirilir. Temizle - belleğe almadan seçili metni kaldırır. (c) Ara Bul - ne olursa olsun girdiğiniz kelimenin tüm örneklerini bulur. Yeniden son bul - son bulduğunu tekrar arar. Değiştir - bir anahtar sözcük veya tümceciğin tüm örnekleri girdiğiniz başka bir deyim yada anahtar ile değiştirilir. (d) Seçenekler Ayarlar sayfa üzerinde kaç sekme olduğunu ve yazıcı bağlantı noktasını tanımlamanızı sağlar. Renkler - arka plan ve metin rengini değiştirmenizi sağlar. 19
20 (e) Yardım Komutlar - düzenle penceresinde kullanılabilir komutları listeler. Hakkında - editör sürümünü gösterir. Bölüm 1.06 Dosyayı Yeniden Adlandırma Bazen, hazırladığımız bir dosyaya yanlış isim veririz. Bu durumda, dosyayı silip yeniden yazmak yerine DOS un kullanışlı bir özelliğinden faydalanırız: Yeniden adlandırması. Yeniden adlandırma özelliğini kullanmak için RENAME yazarız sonra, dosyanın şimdiki adı ve daha sonra yeni adını yazarız. Örneğin, RENAME akbaba.txt ankara.txt Dosya sizin istediğiniz şekilde adlandırılacaktır. Bu komut dizinler ile de çalışır. Örneğin, Bilgesayar isimli bir dizinimin ismini bilgisayar yapmak istiyorum. RENAME C:\Bilgesayar Bilgisayar RENAME yerine kısaca REN de yazabilirsiniz. REN komutuyla dosya uzantılarını da değiştirebilirsiniz. REN dosya.txt dosya.doc Dosya farklı bir dosya türü olarak adlandırılır. Bölüm 1.07 Dosyaları Kopyalamak C:\ana dizininde bir dosyanız var ve bu dosyanın orijinalini bozmadan C:\yedek dizinine geçirmek istiyorsanız, DOS un copy özelliği işinize yarar. Yazım kuralı şöyledir: copy [KAYNAK] [HEDEF] 20
21 Bu komut bir dosyanın içeriğini bir başka dosyanın içine çoğaltmak için kullanılır. KAYNAK (nereden kopyalanacak?) HEDEF (nereye kopyalanacak?) sürücü1 : Kaynak sürücü sürücü2 : Hedef sürücü \dizin1\ Kaynak dizin \dizin2\ Hedef dizin dosya1 Kaynak dosya dosya2 Hedef dosya Kaynak dosya muhakkak belirtilmelidir. Aksi takdirde kopyalama yapılamaz. Kaynak sürücü veya dizin belirtilmeyebilir. Bu durumda kaynak dosya aktif sürücü ve dizinde bulunursa kopyalama yapılır. Hedef sürücü, dizin veya dosya isminden en az birisi belirtilmelidir. Bir örnekle inceleyelim: copy kayıt.bas C:\yedek Aktif sürücü ve dizinde bulunan kayıt.bas dosyası, C: sürücüsünün ana dizininde bulunan yedek dizinine kopyalanır. Yedek dizini yoksa, hata mesajı verir. NOT: Kopyalama başarılı bir şekilde tamamlanırsa, hedef dosya, kaynak dosya ile aynı içerik ve özelliklere sahip olur. Birden fazla dosyayı tek bir copy komutuyla kopyalabiliriz. copy *.* D: Bulunduğumuz dizindeki tüm dosyalar, D: sürücüsünün aktif dizinine aynı isimlerle kopyalanır. copy c:\windows\*.sys D: c:\windows altındaki tüm sys uzantılı dosyalar D: sürücüsüne kopyalanır. 21
22 copy D: C: D: sürücüsünü C: sürücüsünün aktif dizinine kopyalar. NOT: copy komutu dizinleri kopyalamaz, sadece dosyaları kopyalamaya yarar. Bölüm 1.08 Dosyaların Yerini Değiştirmek Diyelim ki C: ana dizininde bir dosyanız var, ancak bu dosyanın C:\Resimler dizininde bulunması gerekiyordu. Bu dosyayı kopyalayıp, sonra geri dönüp silebilirsiniz. Ancak daha kolay bir çözüm vardır. MOVE [kaynak] [hedef] Sizin belirttiğiniz yere bir veya daha fazla dosya taşır. Dizinleri yeniden adlandırmak için de kullanılır. move C:\*.tmp C:\garbage MOVE komutu aynen kopyalama gibidir, tek farkı orijinal (kaynak) dosyayı siler. Bölüm 1.09 Dosyaları Silmek Bazı dosyalar zamanla diskinizde gereksiz yer işgal etmeye başlarlar. Bazı dosyalara da artık ihtiyacınız kalmamıştır. Dosya veya dosyaları silmek için DOS ta del, delete ve erase olmak üzere üç komut kullanılmaktadır: DEL test.txt DELETE test.txt ERASE test.txt Bunların her biri test.txt dosyasını yok edecektir. 22
23 Not: DOS ta silinmiş dosyalar herhangi Geri Dönüşüm Kutusu'na veya Çöp Kovalarına atılmaz; kalıcı olarak silinirler. /p seçeneği ile birlikte kullanıldığında silmeden önce onay mesajı ister. del hesap.dat /p Hesap.dat silinsin mi (E/H)? E evet anlamındadır. E ye basılırsa, dosya silinir. H ye (hayır) basılırsa dosya silinmez. Dikkat: del komutu, dizinleri silmez, sadece dosyaları silmeye yarar. Bölüm 1.10 Dizinleri Oluşturma, Yeniden Adlandırma ve Kaldırma Dosyalara yazdıkça gitgide daha çok dizin oluşturmamız gerekebilir. DOS ta dizin oluşturmak için aynı görevi gören iki komut vardır: MKDIR [dizin adı] MD [dizin adı] İki şekilde de dosyalarınızı depolamak için, yeni bir dizin oluşturulur. Eğer tüm resimleriniz için bir dizin gerekir ise şöyle yazabilirsiniz: MD Resimler ve bu ad altında bir dizin oluşturulacaktır. Bir dizini yeniden adlandırmak için, REN komutunu kullanınız. REN komutuyla dosyaya yeni bir isim verilir. REN okul lise REN *.txt *.bak (txt dosyalarını bak uzantılı hale getirir.) 23
24 Bir dizini kaldırmak istiyorsanız, RMDIR veya rd komutunu kullanabilirsiniz: RMDIR [dizin adı] RD [dizin adı] Normalde, içinde hiçbir dosya veya alt dizin olmayan boş dizinler, rd ile kaldırılabilir. Bu komut için iki seçenek vardır: /S - tüm dosyaları ve alt dizinleri siler. /Q: /S ile kullanılır, dizin/dosya kaldırılırken onay istemez. Bölüm 1.11 Tarih/saat bilgisini görüntülemek DATE komutu, ekranda tarih bilgisinin görüntülenmesini ve gün, ay ve yıl cinsinden değiştirilmesini sağlar. TİME komutu, ekranda saat bilgisinin görüntülenmesini ve saat, dakika ve saniye cinsinden değiştirilmesini sağlar. Bölüm 1.12 Etiket bilgisini görüntülemek VOL komutu sabit diskin etiketini ve seri numarasını ekranda görüntüler. Etiket bilgisinin değiştirilmesini sağlar. Bu komut, sürücü adı ile birlikte de kullanılabilir. vol C: vol D: C sürücüsünün etiketi ve seri numarası D sürücüsünün etiketi ve seri numarası Bölüm 1.13 İstemcinin görüntüsünü değiştirmek PROMPT komutu istemcinin görüntüsünün değiştirilmesini sağlar. PROMPT $p$g C:\windows> 24
25 PROMPT $g > PROMPT örnek $q $g örnek => İç komutlar ve dış komutlar olmak üzere iki tür DOS komutu vardır. Şimdiye kadar gördüğümüz komutların hepsi iç komut olarak geçmektedir. Dış komutların yürütülmesi için bazı özel Dos dosyaları gerekir. DOS un dış komutları şunlardır: TREE: Bu komut belirtilen sürücünün altındaki her dizin ve alt dizinin içeriğini listeler. SORT: Sıralama filtresi verileri okuyup sıralar ve sıralanan verileri ekrana ya da bir dosyaya veya başka bir aygıta yazar. FIND: Belirli bir metin dizesini içeren tüm satırları belirtilen dosyalarda bulur. FIND bilgisayar örnek.txt örnek.txt dosyasında bilgisayar sözcüğünün geçtiği satırları ekranda gösterir. FIND /c bilgisayar örnek.txt ödev.txt bilgisayar sözcüğünün örnek.txt ve ödev.txt dosyalarında kaç defa kullanıldığını ekranda sayı halinde gösterir. FIND /n bilgisayar örnek.txt görüntülenen satırlarla birlikte satır numaralarını görüntüler. PRINT: Bu komut metin dosyalarının (.txt uzantılı) içeriğini yazdırmak için kullanılır. CHKDSK: Diskin durumuyla ilgili rapor görüntülemek için bu komut kullanılır. Disk üzerinde bulunan toplam alanı, kullanılabilir ve kullanılamaz boş alanları bayt cinsinden gösterir. Hataları kontrol ederek düzeltebilir, ancak bu iş için daha çok SCANDISK komutu kullanılır. /f seçeneği hataların düzeltilmesini sağlar. /v kontrol edilen tüm dosyaların adını ekranda verir. 25
26 DISKCOPY: Bu komut, boyut ve kapasite bakımından aynı özellikte iki diskten birinin (kaynak disk) içeriğini aynen ikinci diskete (hedef) kopyalar. DISKCOPY [kaynak sürücü] [hedef sürücü] /v bilginin doğru kopyalandığını doğrular. /m seçeneği kopyalama işlemini yaparken sadece belleği kullanır. ATTRIB: Her dosya için saklanan 4 tane öznitelik vardır. R : sadece okunabilir özniteliği A : arşiv dosya özniteliği S : sistem dosyası özniteliği H : gizli dosya özniteliği ATTRIB komutuna parametre olarak özniteliği belirten harfin başına + koyduğumuzda öznitelik eklenir, - koyduğumuzda öznitelik kalkar. ATTRIB +R S C:\örnek C sürücüsünde bulunan örnek dosyasından (veya dizinse, dizinden) sistem dosya özniteliğini kaldırır, sadece okunabilir özniteliği verir. ATTRIB c:\örnek\*.* dosyaların öznitelikleri ekranda görüntülenir. C sürücüsünde bulunan örnek dizinindeki tüm XCOPY: Dizinleri, alt dizinleri ile birlikte bir yerden bir yere kopyalar. XCOPY örnek C:\okul örnek dizinini C: sürüsündeki okul dizinine kopyalar. /e seçeneği boş dizinlerin de kopyalanmasını sağlar. /s seçeneği dolu dizinleri kopyalar. Dizin boşsa kopyalamaz. /v seçeneği kopyalama işleminin doğruluğunu test eder. 26
27 FORMAT: Bir disketi veya sabit diski depolama kapasitesine sahip ve kullanıma hazır hale getirir. Biçimlendirme adıyla da anılan bu işlem sonunda bilgiler silinir. İki tür silme biçimi vardır : /q seçeneği bilgilerin geri alınabilecek şekilde silinmesini sağlar. /u seçeneği bilgilerin geri alınamayacak şekilde silinmesini sağlar. /f seçeneği disketin biçimlendirme kapasitesini belirtmeye yarar. /s seçeneği disketi biçimlendirdikten sonra MS-DOS sistem dosyalarını kopyalayarak onu sistem disketi haline getirir. /v seçeneği diskete etiket verilmesini sağiar. FORMAT C: /q /v:örnek FORMAT A: /f:720 /u /s /v:sistem DELTREE: Bu sürücü veya dizinden sürücü veya klasördeki tüm dosyaları ve dizinleri silmek için kullanılır. DELTREE C:\okul\ödev Bu komut yazıldıktan sonra Enter a basıldığında, C:\okul\ödev dizini ve tüm alt dizinleri silinsin mi? [EH] diye bir onay mesajı görüntülenir. E ye bastığınızda komut çalışır. H ye bastığınızda çalıştırılmadan iptal edilir. Bölüm 1.14 Toplu İş Dosyaları Toplu iş dosyaları MS-DOS ve toplu iş komutlarını barındıran ASCII kodunda metin dosyalarıdır. Dosya ismini komut isteminden yazıp Enter a bastığımızda komutlar sırayla çalıştırılır. Örneğin, bir toplu iş dosyası kullanılarak aktif dizin değiştirilebilir, metin işlemci yüklenebilir, ve dosya kopyalanabilir vb. 27
28 Bir toplu iş dosyası, normalde bir bilgisayar işlemi gerçekleştirmek için sistem istemine yazabileceğiniz bir komut dizisi içeren bir metin dosyasıdır. En yaygın kullanımları, programları başlatmak ve programları çalıştırmak içindir. Toplu iş dosyaları genellikle gereken işleri birden çok komut yerine tek bir komut ile yaparlar. Onlar işletim sistemlerinde görülen kısayol simgelerine benzetilebilir, ancak toplu iş dosyaları çok daha güçlüdür. Bir programı başlatmak için toplu iş dosyası kullanırsanız yol ifadesi daha kısa yapılabilir. Daha kısa bir yol olması diğer programların düzgün çalışması için de oda bırakacaktır. Buna göre DOS işlemleri sırasında daha az dizin üzerinden arama yapacaktır. Tek bir komut ile bir toplu iş dosyasında istenen yapılandırmada programı başlatabilir ve ana program çalışmaya başladıktan sonra ek olarak, bir sözcük işlemci belgesini isteyebilirsiniz veya elektronik tablo gibi ilişkili bir dosyayı yükleyebilirsiniz. Bu kullanıcıyı bu belgeyi arayıp yüklemek için gerekli komutları vermesinden kurtarır. Kullanıcının isimlendirdiği basit bir komut hepsini yapar. Bir programı çalıştırmak için bir toplu iş dosyası kullanmak, doğrudan erişime sahip olmak anlamına gelir. Sık kullanılan belirli parametreleri varsa, onlar toplu iş dosyasına eklenebilir ve böylece o yardımcı programı her kullandığınızda parametreleri her zaman yazmak zorunda kalmazsınız. Daha da iyisi şudur: bir toplu iş dosyası kullanarak bu parametreleri yanlış yazmaya hiçbir olanak kalmaz. Toplu iş dosyaları da belirli koşullar varsa yada yoksa diye karar vererek de işlemleri gerçekleştirebilir. Bunun için aşağıdaki toplu işlem komutlarından bazılarını kullanmalısınız. (a) Toplu İşlem Komutları IF : Belli koşulların sağlanması durumunda, komutu çalıştırır. FOR : Komutları döngü (tekrar) içinde üst üste çalıştırır. CALL : Başka bir toplu işlem dosyasını çalıştırmak için kullanılır. ECHO : Çalıştırılan komutların çıktılarını ekranda görüntüler, mesaj yazdırmamızı sağlar. ECHO ON, ECHO OFF GOTO : Çalıştırılan komutun bulunduğu satırdan, GOTO ile verilen bir başka satıra atlar ve oradan çalışmaya devam eder. 28
29 PAUSE : Kullanıcı bir tuşa basıncaya kadar ara verir, bekler. REM : Komutların yanına açıklamalar yazdırmamızı sağlar. Açıklama cümleleri çalıştırılmaz, bilgilendirmek amacını taşır. SHIFT : Değerlerin değişkenlere atanmasını sağlar. (b) Toplu İşlem Dosyalarının Oluşturulması Toplu işlem dosyaları BAT uzantılı dosyalardır. İki şekilde yaratılır: 1) COPY CON Dosya.BAT çalıştırıldığında klavyeden yazdığımız satırlar Dosyaya kopyalanır. 2) EDIT text editör programıyla da toplu işlem komutlarını yazar, BAT uzantısını vereceğimiz bir isimde kaydedebiliriz. Hangi yöntemi kullanırsak kullanalım, dosyanın son satırına muhakkak Ctrl+Z karakteri yazmalıyız. Bu son satır ekranda ^Z olarak görünür. Örnek: Önce Sınıf sonra Okul dizinindeki tüm dosyalar D: sürücüsüne kopyalansın ve D: sürücüsündeki dosyaların hepsi ekranda listelensin. Bunu yapan Kopyala.BAT adında bir toplu işlem dosyası yazalım: Kopyala.BAT : COPY C:\SINIF D: COPY C:\OKUL\*.* D: DIR D: ^Z 29