Kocatepe Tip Dergisi (2000), 2, 1- The Medical Journal ofkocatepe 2000, Afyon Kocatepe Universitesi 'Afyon Kocatepe Universitesi Rektoru SAGLIK EGiTiMi* Prof.Dr. San 6Z-ALpl GiRiS Tiirk iyc 'd e toplam 74 iiniversitede saghkla ilgili 48 up fakiiltesi, IS dis hekimligi, 9 eczacilik, 2 sag hk egitimi ve 4 sag hk yonetimi (idaresi) fakiiltesi bulunm aktadir, 69 il ve II ilceye yayilmis bu bohimlerde 70 binin uzerinde ogrenci egitim go rmektedir ("Sagllgm egitim haritasr" Medi-Magazin (1-15 Nisan 2000), Y. 1, s. 12). Bu incelemede saghkla ilgili olarak tip ve lip egitimiyl e ilgisi dolayisryla saghk egitirni veya sag lik yonetimi programlan, sag hk yuksekokullan, fizik tedavi ve rehabilitasyon programlan, saghk meslek yiiksekokullan, saglik bilimleri enstiti1leri de kisaca ele almacaknr. 53 devlet universitesinin 46'smda saglikla ilgili bolumler yer almaktadir. Bu universiteler in biinyesinde aynca 56 saghk bilimleri enstiti.isti, 90 ytiksekokul, 48 meslek ytiksekokulu, 44 un iversite hastanesi bulunmaktadir. Vakif iiniversiteleri icinde Baskent, Kadir Has, Maltepe ve Yeditepe'de lip faki1ltelerine bu yi1 icerisinde 154 ogrenci; KKTC'deki Dogu Akdeniz Universitesi TIp Faki1ltesine 31 ogrenci; oze l bir statiiye sahip Giilhane Askeri TIp Fakiiltesine ise (4 ayn grupta) 156 og renci almrmstir. Universitelerimizde sag hk egitimi, saglik yonetimi, saghk kurumlan isletmeciligi adim tasiyan 3 fakiilte vc saghk idaresi adnu tasiyan I yiiksekokul bulunm aktadir. Saghk sistemini olusturan turn saghk kuruml anmn verimli ve etkili yonetirni icin eleman yetistirmeyi amaclayan bu okullar, saglik sisteminin karmasik sorunlan na cozum iiretecek programlara sahiptirler. Ulkemizde en fazla ihtiyac duyulan bir alana eleman yetistiren bu okullann (2000 yilt toplam kontenj anlan 255 idi) onemi henuz anlasilrnaya baslanrni snr. Turkiye'de saghk sektorundeki en onemli sorun kotii yonetimdir. As I1 meslegi hekimlik olan, mesl egind e basanli birc ok insan, hastanc yonetirn inde biraz da sartlan n geregi basan siz olmakta ve yrpranmaktadir (Meslekler Rehberi, istanbul: Ugur Dershanesi, 2000). Yurdumu zda 34 ilde devlete ait 37 universitede egitim veren 39 tip faki1ltesi (istanbul ve Bolu universitelerinin 2 ' ~ er) ~ulunm akt adlr. istanbul ve Ankara'da 3, Izmir'de 2 trp fakultesi vardir. 9 fakiilteye (AKU dahil olmak uzere) henii z ogrenc i almmamisnr. Ogrenci alan tip fakiiltelerinin toplam ogrenci saytsi.82 1'dir. En cok ogrencisi olan fakiiltcler 2.854 ile Cerrahpasa, 2.724 ile Ege ve 2.708 ile istanbu l Tip (Capar'dir. TIP EGiTiMi Cesitli kurum ve kurulusl ann lip egitimine iliskin farkh goriisleri saghkli bir lip egitimi planlamasi yapilmasuu giiclestirmektedir. Tabip Odalan ve tip ogretim uyelerinin konuya bakis acilan, planlamacilann ve resmi kuruluslarm yaklasimmdan cok farkhdir. DPT uzmanlan 2005'de 135 bin hemsire, bin * Ozel inceleme
hekim ayigl olacagim tahmin etmektedir. DPT'nin verilerine gore 2005 yilmda hemsire ihtiyacinm %36'smm, hekim ihtiyacirun da %73'unun karsilanabilecegi gorulmektedir. DPT'ye gore bu yil 101.800 hernsire ve 16.700 hekim acrg: vardir. Onemli meslekler icinde yer alan mimarlik, insaat miihendisligi, ziraat ve onnan muhendisligi dallannda ise bu kaynaga gore arz fazlahgi bulunrnaktadir. Bunun anlarm mevcut Tip Fakultesi kontenjanlanrun artm lmasi ve yeni tip faktiltelerinin devreye sokulmasidir. Ozellikle biiyiik sehirlerin dismdaki ve ekonomik acidan geri kalrms illerde hekim aylgl cok yiiksektir. Turk Tabipler i Birligi ise bu gorusiin tamamiyle aksine "DPT' nin hekim aylgi oldugu iddiasiyle tip egitimini her gecen yrl cikmaza siiriikledigi" iddiasmdadir (Mezuniyet Oncesi TIp Egitimi Raporu, Turk Tabipler Birligi, 2000, s. 7, 19). Ayru raporda yer alan asagidaki ifadeler basit bir olayda bile saghkla ilgili degerlemeierin yapilamadrgnu gostermektedir: "Ogrcnci sayismdaki fazlalik tip egitiminin temeli olan egitici/ogrenci, ogrenci/hasta iliskisini cok olumsuz etkilemekte, cagdas egitim yontemlerinin kullarumuu olanaksrz yapmaktadir. Bu sorunun cozurmi "tip fakiiltesinc" almacak ogrcnci sayisinm acilen azaltmaktir." "TIp fakiiltclerinin temel alt yapilan tamamlanmadan acrlmamahdir. Bu konuda VOK 'e onemli sorumluluklar dusmektedir. ilgili taraflarca olusturulacak komisyonlann yeni np fakiilteleri icin acihs onayi vennes i gerekir." ilgili taraflar sozu her halde trp fakultelerini ve meslek odalan ru da kapsarnaktadir. Bu iki kurumun yeni np fakultelerinin acilmasma sempatiyle pek bakmadigi aciktrr. Ozellikle eski tip fakultelerinin yeni acilan fakiiltelere taraftar olmadiklan ve sonradan acilanlara bir iki istisna dismda destek vermedikleri herkesin malumudur. Yeni acilanlara bu faktiltelerden kuruluslarmda destek daha cok Hacettepe, C;:ukurova, 9 EylUl gibi yeni bir anl a YI ~t a faaliyet gosteren universitelerden g e l m i~ t i r. Veni ayilacak tip fakultelerin izni tlpyllara blraklhrsa, ABD, Kanada, Almanya vb. ulkelerde elli, kirk yil onceki durumla karsilasihr. Bu ulkelerde biiyiik bir hekim aylgi meydana gelmis ve bu ulkeler gelismekte olan ulkelerden onbinlerce hekirn ithal etmislerdir. Bunlar arasinda Tiirkiye'de vardir ve binlerce hekimimiz bu iilkelere goc etmistir. Bu ulkeler biraz gee de olsa uyanmislar ve bazi tipcrlara ragmen hekim arzim artmci onlernier alarak olayi sonuclandirrmslardrr. Ogretim ilyesi acigim karsilarnada bazt uygulamalar itibar gormemistir, Soz gelisi VOK kanunundaki akademik ytikseltilmeierde yeni kuruian tiniversitelerde gorev yapma zorunlulugu da maalesef degistirilmistir. Bir profesoriin yeterli olacagi bir anabilim dalmda 20 profesor bulunan tip fakiilteleri vardir. Tipcilarm hakh oldugu hususlar elbctte vardir. Son on yilda acilma karan alman cok sayidaki tip fakiiltelerinin onemli bir bolurnu, politikacilann cabalan sonucu, alt yapl hazirlanmadan yanhs yerierde kurulmustur. Bunlar icinde henuz egitime baslamanus 1992' de, 1995'de kurulrnus tip fakiilteleri bulunmaktadir. Ozellikle biiyuk yerlesim merkezlerinden uzakta bulun an tiniversiteler yetismis tip ogretim iiyesi bulmada zorluk cekmektedirler. TIp fakulteleri, yeni kurulan universitelerin kaynaklannm onemli bir boliimiinii bu fakiiltelcre ayirrna lan m zorunlu krlmakta ve iiniversitenin bir butiin olarak ve tip fakiiltesi olarak gelismesini engcllemektedir. Bazi tiniversiteierimizde rektorluk hastaneleri bu nedenle 20 yilda ancak tamamlanabilmistir, TBB'nin adr gecen raporunda yer alan (s. 19-20) bazi hususian genisleterek gozden gecirmekte yarar vardir: "Bir ulkede tip egitimi saglik politikalanndan etkilenir. Soz gelisi saglik ocaklan na dayah bir sevk sistemi gelistirilemernistir. Bu durum "hekim modelini" belirlemeyi zorlastirmakta ve tip egitiminin "uzmanhk'la yonelik olmasi sonucunu dogurmaktadir. Uzmanh k smaviru kazanamayanlar mutsuz bir hekim grubunu o l u~ tunna k tad lr. Genel hekimlik, aile hekimligi, toplum hekimligi kavramlan hiy itibar gormemektedir. Bu kavramlar biraz da koruyucu hekimlikie ilgilidir. Bu kavramm da 2
fazla anlasrlarnadigi ve onernsenmedigi ortad adi r. Saghk ocaklannm (toplam sayilan 50700'diir) basanh olmamalanrnn ned enleri su sekilde ozetl enebilir: Saghk ocaklanrnn bir boliimil uygun olmayan yerlerde polit ik nedenlerie acilmak ta ve az sayida vatandasa hizmet vermektedir. Bunl ara yapilan pratisyen hekim tayinler i polit ik ve kayirma sonucu olma kta, bir kismmda hekim bulunama zken bir kismmda da ihtiyacm cok iizerinde hek im bulunrnaktadir. Bunlann bir boliimii de sayer ise geliyoriarsa bos otu rmaktadi rlar. Bu ralard a gorevl endirilen hekimler hastaya dogru tesh is koyup, dogru tedavi yollan m tayin etmede yetersiz kalmaktadirlar. Aldiklan tip egitimi ve staj lan ge ne l hekimlige yetcrii olm amaktadi r. Hek im/h asta iliskil er indeki olumsuzluklar ve yapilan hatalar da buna ckl cnince vatandas lar yalrnzca buyiik hastaneiere sev k alabilmek veya recete yaz dirabilmek icin bu oca klara basvurmaktadrr. Buralarda go rev li dokt oriann bir kisrm TUS'a hazirlandiklan icin vakitlcrinin onernli bir bolumunil hastayla mesgul olmak yerine smava hazirl anmakl a gecirmekte ve smav stresi islerini de etkilemektedir. T ip eg itimi ile ilgili Saghk Bakanlrgi ve un iversiteler ortak poli tikalar gelistiremediklerinden sag lik ocaklan nm durumunda bir ge lisme soz konusu olm ayacak tir. Ge lece gin hekimlerinin iyi yetisme leri icin saghk ocaklan co k uygun merkezlerdir. Oniversiteler ve Saghk Bakanlrgi sag hk ocaklanru da kap say an ort ak aras tirma ve egitim merk ezleri gel istirmelidir." Biitiin bunlan yapa bilmek icin de Sag hk Bak anhgi iiniv crsiteleri hasim kuruluslar olarak gorme kten vazgecme lidir. Son yillarda Bak anhk ile iin iversiteler aras mda iist seviyede bir iliski, gorus rne olma nus tir. Tam aksine iiniversite hastanel erine tahli ye icin yapilan baskmlar ve AKO ' de ornegin i gordiigtimiiz gibi bol geye buyuk bir saghk hizm eti getirecek olan iiniversite hastanesini actirmamak icin gosteri len ga yret buna orn ek olarak gostcrilebilir. Bunl ara ck olara k sag lik meslek liselcrini tckr ar acma, saghk yiiksekokullanm geri alma, akademi k iinv.anl ann kamu egitirn hastanclcrinde vcrilm esi tesebbiisleri de yog unlasmaktadir. TBB raporunda "TIp ogre nc ileri, miimkiin oldugunca egitimlerinin erken donerninde pratik yapmalan gerekir" ifadcsi yer almaktadir. Bu tavsiye iini vcrsitcr egitimle pek bagdasmamaktadir, Fakiilteler mesl ek okullan degildir, Turkiye'ye modern nbbi getiren Hac cttep e'de ttp egitimi siiresi 3' e ayn lmaktaydi. ilk 2 yil (onlisans) saghkla ilgili biigiler, sonraki 2 yil (lisans) tip ile iigiii temei bilgiler, son iki yil ise staj ve internlige (tip doktorlugu) aynlrrusn. Stajl ar vc alan uygui amalan son 2 yilda yogunlastm larak og rencinin ge rcek olgulan tamrnalart ve hastayla iliskiyi ogrenmcleri amaclanmaktaydi. TBB rap orundaki ifade anca k laboratu var uygulamah dcrslerd e gecer lilik kazan abilir. int ernlik sa fhas mda ve pratisyen hekimlerin yetistirilmesi nde toplumu ve sag hk sistcmini yakmda n tarurnalan icin en uygun yo llan ndan biri "egitim vc uygul ama alanlan 'tdir. Saghk Bak anhginm bu konudaki olumsu z tutumu, yararh olabilecck bir isbi rligini imk ans iz hale getirmistir. Anca k iiniversiteicr bu tiir sag hk alanlan m yaratma imkanma sahiptirie r. Bu alanda ki bazi iiniversitelerin basanh uygul amalan diger np fakiiltelerinc de ornek olmalidir. Tip dokt orian icin tam zamanh ca hsma tip egitimi icin de onem kazanmakt adir. Sabah 9'da hastaneye gelip 12 'de gidcn og retim iiyesin in eg itime katki simn olmayacagi ac iktir. Ogretim iiye lerini parasal acidan tatmin etmek ve tam zarnanh cahsmaya gecilme si her bakimdan zorunlu bulunmakt adir. Yiiksek Ogrctim Kanununun bu konudak i maddclcri maalcsef degistirilmistir. 3
TIP FA KULT EL ER i KONTENJANLARI VE TAB AN P UANLARI Turkiye'de 34 deviet universitesinde, Giilhane Askeri Tip Fakiiltesinde ve 4 vakif univcrsitesinde toplam 39 fakiiltede tip egitirni verilmektedir. KKTC' deki Dogu Akdeniz Oniversitesi (DAO) TIp Fakiiltesini de bu sayrya katarsa k fakiiltelerin sayisi 40'1 bulmaktadir. 1999-2000 ogrctim yihnda toplam DAO dahil bu fakultelere 4.640 6grenci almrrusur (Cize lge I). En fazla 6grenciyi iki tip fakultesine sahip (650, Cerrahpasa ve istanbul TIp) istanbul Oniversitesi alrmsur. Ikinci strada 290 kontenjanla Hacettepe Oniversitesi gelmektedir. Turki ye'd e en yuksck puanla 6grenci alan tip fakiiltelerine olan talep devam etmektedir. Bu durum elbette sektorler arasmda yiiksek puanli 6grencilerin dagihmmda esitsizlige yol acrnaktadir. En yiiksek taban puamyla Hacettepe (Ingilizce) TIp 0 ve (Tiirkcc) TIp 217 ogrenci almaktadir. Ikinci sirada Cerrahpasa (Ingilizce) TIp 2 18 puanla yer almaktadir, Biitun devlet ilniversitelerinin tip taban puam 200'un iizerindedir. Yalmzca Giilhane Askeri Ttpda askeri Iiselerderr gelenlerin taban puam 187 civan ndadir. Vakif iinivcrsitelerinin taban puanlan 200'iln altindadir. KKTC/D AO'nun ise taban puarn 163' dur. Bazi universitelerde egitim ingilizce yapilmaktadir. TIp gibi bazi bakrmlardan ileri tilkelcrin standartlann dan yakaladrgrmiz bir..alanda bir seckin universitenin ingilizce egitim yapmasmda yarar goriilebilir. Aynca diger iilkelerin ogrencileri de ingilizce egitiminc daha fazla ragbet gosterebilirler. Ancak fakiilte lngilizce/turkce olarak ikiye bolunurse, 6gretim iiyeleri ve ogrenciter de ikiye boliinmiis olur. Yabanci dilleri iyi olmayan ogretim iiyelerinin ve ogrenci lerin yabanci dilde yaprlan egitimde basan h olamayacak lan acrktir, 1940'lt yillarda universitemize gelen Alman hocalara bile Almanca egitim yaptin lmadigi unutul marnahdi r. SAGUK YUKSEKOKULLARI TIp alanmda ihmale ugrarrus, yani tam olarak degerlenernemis baska bir alan da hemsirelikdir, En yiiksek puanla aldrgirmz tip 6grencileri 6 yilhk bir egitimden soma, uzmanhk egitimi de buna eklenince 10 yilhk bir egitim sonucu uzman hekim olmaktadirlar. Bu ekibin yamnda yuksek puanla ilgili okullara girmis, kaliteli bir hcmsirelik egitimi gormiis bir kadroy a ihtiyac bulunmaktadtr. Hernsirelik meslegi iyilestirilmeden hastane hizmetlerinin iyilestirilmesi miimkiin degildir. Bircok konuda ileri iilkelerin standartlan ru yakalarrns oldugumuz tipta, en buyiik eksig irniz tedavi ve ameliyat sonrasi bakim hizmetleri icin iyi yetismis hemsire kadrosunun yeterli diizeyde olmamasidir. Krrsal kesimde acilan saglik mesick liselerinin bu ihtiyaca cevap veremeyecegi aciktrr. Cogu siyas i nedenlerle, hicbir alt fiziki yapi, laboratuvar imkanlan olmadan yetersiz bir egitim kadrosuyla acilan bu liselerden mezun olan hemsirelerle saglik hizmetleri saghkli yiiriitiilemez, Bu okullan n kapanlm asi ve uygun olanlan n universitelere devredilmesi karanndan 2 defa geri donulmu stur. Maalesef son donernde 40'a yakin saglik mesick lisesi tekrar acilrmstir. Aynca Saghk Bakanhgi iiniversitelere devredilen, bu okullan tekrar geri almak icin sudan bahanelerle universiteleri rahatsiz etmektedir. Ttlrkiye'de devlet tiniversitelerinde 72 ve vakif iiniversitelerinde 3 hemsirelik programlan mevcuttur (Cize lge 2). Bu okullara gecen yil toplam 3669 ogrenci almrmstrr. Dogu Anadolu' da Kars' a, Bitlis' e, Mus'a, Van'a kadar bu okullar acilrms nr. 2 yrlhk mesick ytiksekokull anndaki hemsirelik programlan ise kapatilrmsnr, Saghk yuksekokullan mn hernsirelik programlanm tercih edenlerin taban puam universitedeki bircok bolumun puanlanndan daha yiiksektir. Bu durum yeni kusak hernsirelerin farkh yapida olacagmm gos tergesidir, Kentte yasayan degisik mesick gruplan ndaki aileler artik kizlan ru bu okullara gondermektedirler. S6z gelisi Hacettepe Hemsirelik Yuksekokuluna 104 6gre nci almrmstir. Bunlann taban puarn () 4
183'dur. istanbul Universitesi Florance Nightingle Hemsirelik Yiiksekokuluna 104 ogrenci 177 taban puamyla, KoC; Universitesi Hemsirelik Yiiksekokuluna 20 ogrenci 175 taban puaniyla almrrusnr. AKD yeni acilan iiniversite hastanesine yalmzca 4 yillrk hemsirelik.okulundan mezunlan almaktadir. Gelecek yillarda yeterli gorulenlere yiikseklisans yaptiralacaktrr ve yonetim basamaklannda gorev alabilmek icin de yabanci dil ve yukseklisans derecesi zorunlu olacaktir. ileriki yillarda bashemsirenin ise doktora yapmis olmasi tercih sebebi olacaktir. Saghk yiiksekokullanndaki ebelik programlannm da kapatilmasr, kadm ve degum hemsirelerinin diger klinik hernsirelerinin yetistirme modelindeki gibi egitilmeleri uygun gorulmiisttir. SAGLIK HizMETLERi MESLEK YUKSEKOKULLARI Saghk sektoriinde ara eleman yetistirmek amacryla iiniversitelerin 2 yilhk saghk yiiksekokullarmda radyolojiden anesteziye, optisyenlikden tibbi rmimessillige, biyomedikal cihaz teknolojisine kadar yaklasik 20 degisik dalda egitim verilmektedir. 35 devlet ve 2 vakif universitesinde bu yil toplam 4088 ogrenci bu programlara kabul edilmistir (Cizelge 3). Universiteler bu okullan iyilestirmek icin son yillarda onemli kararlar alrmslardir. Ancak en buyuk darbogaz ogretim elemarn saglarnada gorulmektedir. Universitenin tip fakiiltesi ve saghk yuksekokullan varsa ogretim elemanlannm bir kisrm buralardan saglanmaktadir. AKD'de 1998-1999 ogretim yilmda saghk meslek yiiksekokulu tekrar faaliyete gecirilmis ve 3 programa (protez ve ortez, radyoloji, nbbi laboratuvar) 90 ogrenci ahnrmstir. Oniimuzdeki yil ise irnxan bulunursa ek programlar acilacaktir. Ozellikle trp teknolojisinin geregi modem tip aletlerini kullamlmasmda ve bu aletlerin bakim ve onanrnmda cok sayida teknik elemana ihtiyac vardir, Talebi smirh olan meslek yiiksekokullan programlarmm kapatrlmasmda, bilyiik talep olan programlann kontenjanlann artmlmasmda ve yenilerinin acilmasmda yarar bulunmaktadir. Bunun planlayabilmek icin de Saghk Bakanhgi, DPT ve iiniversiteler ortak bir cahsma yapmak zorundadirlar. SAGLIK YONETiMi (idaresi, t~letmeciligi) PROGRAMLARI Hacettepe Universitesi Saghk Idaresi Yiiksekokulu, saglik kurumlannm yonetimi icin eleman yetistiren en eski okuldur. Daha sonra Ankara, Marmara ve.baskent iiniversitelerinde saghk egitirni, saghk bilimleri fakiilteleri veya bunlara bagh saghk egitimi (idaresi, isletmeciligi) boliimleri acilnusur. Bu bolumlere bu yil 254 ogrenci almrrusnr. Hastane yonetirninde en fazla ihtiyac duyulan alan yonetim islevidir, Hicbir yonetirn tecrilbesi olmayan hekimlerin yonetim fonksiyonu agirhk tasiyan gorevlerde basanli olamadiklan goriilmektedir. Butce hazrrligmdan, hasta bakim hizmetlerine, arac ve gerec planlamasma, muhasebe, maliyetleme, hukuk islerine kadar pek cok konu bu alana girmektedir (Cizelge 4). rtztx TEDAvi VE REHABtLiTASYON PROGRAMLARI Bu okullar dogustan veya sonradan meydana gelmis fiziksel ozunin, sakatligm vb. tam konulup tedavi edilmesi konulannda cahsacak uzmanlar yetistirmek iizere kurulmuslardir. Fizyoterapistler fizik tedavi, rehabilitasyon merkezlerinde, huzurevlerinde, oziirluler okullannda, spor kuliiplerinde gorev yapmaktadirlar. Ttirkiye'de 4 tiniversitede fizik tedavi ve rehabilitasyon yiiksekokullannda bu egitim verilmektedir. Aynca Baskent Oniversitesi Saghk Bilimleri Fakiiltesinde de benzer bir program bulunmaktadir (Cizelge 5). Bu programlara bu yil toplam 300 ogrenci almrmsur, Oniversitelerimizde saglikla ilgili dall arda 70 binin iizerinde ogrenci ogrenim gormektedir. Bu buyiik bir rakamdrr ve bu yiik bir sorumlulugu gerektirmektedir. Saghkla ve insangiicii planlarnasiyla ilg ili kuruluslarm 5
YOK'le bu konularda yakin isbirligi yapmalannm geregi aciknr. SAGLIK BiLiMLERi ENSTiTULERi Saghk bilimleri tip, dis hekimligi, eczacilik, veteriner, saghk egitimi ve benzer konular ile saghga destek olan, yakin iliskisi olan dallan kapsamaktadir. Bu enstitiiler, ilgili dallarda yiiksek lisans, doktora ve diger akademik faaliyetler icin kurulmustur, Yurdumuzda 38 iiniversitede toplam 57 enstitii bulunmaktadir, Aynca norolojik bilimler ve onkolojide ucer, adli trp ve cocuk saghginda ikiser, trp tarihi, engelliler arasurma, hepatoloji, halk saghgl, deneysel tip, kardiyoloji, tuberkuloz, biyomedikal muhendisligi, vb. dallarda birer enstitii yer almaktadir. Ozellikle up egitimi ve hastaneler icin temel, dahili, cerrahi bilimler dismdaki kadrolan yetistirme gorevi bu enstitiilere ana gorevidir. Enstitiiler dismda 38 iiniversitede 45 arastirma merkezi de yer almaktadir, Bu merkezlerin cogu rektorluge bagh uygulama ve arastirrna hastaneleridir. TIPTA UZMANLIK SINAVLARI (TUS) TIp alanmda egitimin objektif olarak degerlendigi en onemli gostergelerin birisi OSYM tarafindan yapilan rusan. Eyliil 2000 yilinda yapilan TUS'yla ilgili sayisal veriler yaymlanrrusnr (Cizelge 6). Bu smava toplam 11.627 tip doktoru kanlrmstir. En fazla katlhm,1928 doktor ile, istanbul Oniversitesindendir. 2. sirada (850 doktor) Ankara ve 3. sirada (750 doktor) Hacettepe yer almaktadrr. En basanli kurumlar Cerrahpasa TIp (ingilizce), Hacettepe TIp (ingilizce), Hacettepe TIp. fakiilteleridir. Hacettepe Tip'm 757 adaymdan 249'u (%33) basanh olrnustur. Karadeniz Teknik Universitesinden 380 adaydan 29'u, Cumhuriyet Oniversitesinden 308 adaydan 'i, Osmangazi'den 555 adaydan 39'u TUS'da basanh olmuslardir. Bu sonuclan 1994 OYS sonuclanyla da karsilastmrsak, basanda OYS taban puanlannm biiyiik etkisi oldugu gorulur. TUS'un tip fakiiltelerinin basansmi olcrncde en biiyiik kaynak oldugu suphesizdir. Uzmanhgi tamamladrktan soma doktorlann is hayatmdaki basansim olcen arastirmalar bu verileri tamamlama acismdan onem kazanmaktadir. 6
SONU<; Birinci Tiirk Tip Egitim Surasi "Mezuniyet Oncesi TIp Egitimi Grubu"nun raporuna gore universitclerde farkh egitirn sistcmlcrinin uygulandigi goriilmektedir. 9 tip fakiiltesinde klasik, 23'tinde entegre, 5'inde entegre/aktif, 2'sinde ise aktif egitim yapilmaktadir. Egitimin kalitesini bircok faktor etkiler. Soz gelisi ogrencilerin giris puanlan, i:igretim uyelerinin bilgi vc tecriibeleri, egitime duyduklan ilgi ve egitirne ayirdiklan vakit, universitede tam zarnanh cahsmalan, vb. bunlar arasmda sayilabilir. Ogrenci saytsi, iyi organize olmus bir sistemdc fazla onemli degildir. Diger hastanelcrle kuru Ian saghkli iliskiler, hizmct alanlan uygulamasi yiiksek ogrenci sayilanmn sakincalanm biiyiik oranda giderilcbilir. Bazi faktiltelerde hocalar derse girmcmekte, i:igrencilcrin bir bolumi; de dcrse devam etmeyip, kendi imkanlanyla smavlara hazirlanmaktadirlar. Egitimdeki problemlerin en i:incmli kaynagi ogrcnci sayisr olmayip baska fakti:irlerdir. Raporda diger onernli fakti:irlerc fazla deginilmernistir. Hocalann en onernli fonksiyonlanndan biri de gelecegin i:igretim uyelerini yetistirmektir, Bu gorev de ders vererek, uygulama yaptirarak yerine getirilir. Turkiyc'de en cok ogrerim elemarnna sahip olan fakiilteler trp fakiiltelcridir. Bu fakiiltclcrde toplam 15.551 i:igrctim elemarn bulunmaktadir (toplam profesi:ir sayismm %35 'i, iiniversitelerdcki toplam i:igrctim elemani sayismm %23'ii). Bu rakamm 2656'SI profesi:ir, 1906'SI docent, 2030'u yardirnci doccnttir. Bu gruptaki ogretim uyelerinin (prof. ve doc.) %80'i tam zamanhdir, Yurdumuzda saghk egitimi ve i:izelliklc tip egitimi konusunda baslanlan tartisma ortarm son derece yararhdir. Ozel sohbctlerin disinda tip egitimine egilmeyen gruplar, ozellikle universitelcr artik sorunlanru ve cozum yollanrn tartismaya baslamislardrr. Olaylan kapali bir meslegin dar suurlan icinde ele almayip, her yonuyle ve cikar iliskisi dismda ele almak olumlu sonuclar doguracaktir. Saghk alanlannda iyilestirmelere en bilyiik engel Saghk Bakanligidir. Gerek yiiklendigi gorevler nedcniylc gerek ileri derccede politize olmus bir kurulus olarak saglik sorunlanrn cozume ulastrrmasi miimkiln degildir, Ozellikle milli kuruluslar olan iinivcrsiteleri kendi idcolojik kahbi icerisinde hasirn kurumlar olarak gormesi yurdumuz acismdan elim verici bir durumdur 7
EKLER Cizelge 1.- 1999-2000 Ogretim Yilr Tip FakiiIteleri Ogrenci Kontenjanlan ve Taban Puanlan () Kontenjan 1999-2000 Taban Puam Abant lzzet Raysal Duzce Tip Fakultesi 27 201.936 Ad nan Menderes Tip Fakiiltesi 203.4 81 Akdeniz Tip FakiiItesi 114 207.744 Ank ara Tip Fakiil tesi 288 2 12.882 AtatUrk Tip Fakiiltesi 114 20 1.629 Baskent (Vakif) TIp Fakultesi 37+4 (burslu) 199.305 Ce lal Bayar TIp Fakiiltesi 53 205.305 Cumh uriyet Tip Fakiiltes i 114 200.890 Cukurova Tip Fakul tesi 124 208.559 Dicle T ip Fakultesi 94 203.926 Dokuz Eyliil T ip Faktiltesi 124 208.820 Ege TIp Fak ultes i 268 209.7 63 Erciyes TIp Fakiiltesi 176 203. 760 8
Kontenjan 1999-2000 Taban Puarn Firat Tip Fakiilt esi 104 20 1.059 Gaz i Tip Fakiiltesi 165 210.701 Ga ziantep Tip Fakiilte si 53 204.25 1 Hacettepe Tip Fakiilte si Tip Fakiiltesi (Ingilizce) 176 114 2 17.479 2 19.964 Harran Tip Fakiiltesi 202.285 Inonu Tip Fakiilt esi 63 204.164 istanbul Cerrahpasa Tip Fakiiltesi Cerrah pasa Tip Fakiilt esi (lngilizce) istanbul Tip Fakiilt esi 268 63 3 19 209.187 2 17.6 74 2 11.156 Kadir Has (Vakif) Tip Fakiilt esi 37+4 (burslu) 170.777 Kahrarnanmaras Sutcii imam Tip Fakiilt esi 27 202.553 Karadeniz Teknik Tip Fakiiltesi 145 202.397 Kmkkale Tip Fakiilt esi 202. 125 Kocaeli Tip Fakiiltesi 78 203.308 Maltepe (Vaklf) Tip Fakiiltesi 2 1 167.340 Marm ara Tip Fakiiltesi (Ingilizce) 124 2 13.901 9
Kontenjan 1999 2000 Taban Puam Mer sin Tip Fakiiltesi 206.062 Ondokuz Mayis Tip Fakiiltcsi 176 203.310 Osmangazi Tip Fakiiltesi 155 205.5 Pamukkale Tip FakiiItesi 206.564 Selcuk Tip Fakiiltesi 155 206.230 Suleyrnan Demirel Tip Fakiiltesi 204.270 Trakya Tip Fakiiltesi 135 201.956 Uludag Tip Fakiiltcsi 201 207.433 Yeditepe (Vakif) Tip Fakiiltcsi 46+5 (burslu ) 178.028 Yiiziincii Yrl Tip Fakiilte si 53 200.928 Zonguld ak Karaelmas Tip Fakiiltesi 27 200.674 GiiIhane Askeri Tip Akademisi Sivil Lise (erkek) 65 207.147 Sivi l Lise (kiz) 6 214.233 Askeri Liseler (kara) 69 187.8 Askeri Liseler (deniz) 16 186.5 Dogu Akdeniz.(KKTC) Tip FakiiItcsi (Ingilizcc) 31 163.317 - - TOPLAM 4.640 Kaynak: 2000 O YS Yilksekogretim Programlannm Merkezi Yerlestirmedeki En Kiiciik ve En Biiyiik Puanlan (OSYM Yaymi, 2000). Vakif iiniversitelerinde burs lu okuyan ogrencilerin toplam puarn almrmstir. 10
Cizelge 2.- 1999-2000 Ogretim YIlI Sag hk Yiiksekokullan Ogrenci Kontenjanlan Taban Puanlan () Aba nt izzet Baysal Bolu S.Y. 0 Dtlzce S. Y. 0 Kontenjan 1999-2000 Taban P uarn 166.365 161. 545 Adnan Menderes Aydin S. Y. 0 165.574 Afyon Kocatepe Afyon S. Y. 0 U~ak S. Y. 0 Akden iz Anta lya S. Y. 0 Antalya Akseki S. Y. 0 Anka ra Ankara Cebeci S. Y. 0 Cankm S. Y. 0 Atattirk Erzincan S. Y. 0 Erzurum S. Y. 0 63 63 63 63 161.505 162.800 168.048 164.067 175.800 160.996 159.5 64 161.1 Balikesir Balikesir Band irma S. Y. 0 165.457 Celal Bayar Ma nisa S. Y. 0 167.098 Cumhuriyet Hernsirelik Y. 0 83 161.146 Canakkale On sekiz Mart Canakkale S. Y. 0 166.848 Cukurova Adana S. Y. 0 169.760 Dicle Diyarbak ir Atatiirk S. Y. 0 Mardin S. Y. 0 Siirt S. Y. 0 53 165.059 157.9 18 156.928 I I
Dokuz Eyliil Hemsirelik Y.O Durnlupmar Kiitahya S. Y. 0 Ege Hernsirelik Y.O izmir Atattirk S. Y. 0 izmir Odemis S. Y. 0 Erciyes Kayseri Atatiirk S. Y. 0 Nevsehir S. Y. 0 Yozgat S. Y. 0 Firat Elazrg S.Y.O Gazi Corum S. Y. 0 Hemsire lik Y.O Kastamonu S. Y. 0 Kirsehir S. Y. 0 Gaziantep Gaziantep S. Y. 0 Kilis Yusuf Serefoglu S. Y. 0 Gaziosmanpasa Toka! S. Y. 0 Hacettepe Hernsirelik Y.O Haliy (Vaklf) Hemsirelik Y.O Hemsirelik Y.O (burslu) Harran Sanliurfa S. Y. 0 Inonu Adiyaman S. Y. 0 Malatya S. Y. 0 Kontenjan 63 53 135 63 31 53 63 53 53 104 5 30 53 1999-2000 Taban Puam 175.825 164.713 170.083 168.381 166.062 167.563 162.374 160.9 163.840 162.230 173.156 161.0 164.430 163.118 159.633 160.500 183.230 138.214 15 1.694 160.453 160.116 165.139 12
istanbul Florance Nightingale Hernsirelik Y.O istanbu l Bakirkoy S. Y. 0 Kontenjan 104 37 1999-2000 Taban Puarn 177.156 169.355 Kadir Has (VakJf) Florance Nightingale Hernsirelik Y.O 7 128.274 Kafkas Kars S. Y. 0 104 156.276 Kahrarnanmaras Sutcu imam Kahramanmaras S. Y. 0 161.831 Karadeniz Teknik Giresun S. Y. 0 Trabzon S. Y. 0 83 162.752 165.115 Kocaeli Kocae li S. Y. 0 166.636 Koy (Vaklf) Hemsirelik YO (burslu) Marmara Hemsirelik Y.O 20 83 174.781 171.401 Mersin lcel S. Y. 0 166.508 Mugla Marmaris S. Y. 0 Mug la S. Y. 0 164.257 164.863 Mustafa Kema l Hatay S. Y. 0 164.0 Nigde Aksaray S. Y. 0 Nigde Ziibeyde Harum S. Y. 0 Ondokuz Mayis Amasya S. Y. 0 Ordu S. Y. 0 Samsun S. Y 0 Sinop S. Y. 0 161.971 163.871 163.8 160.954 167.407 160.865 13
Kontenjan 1999-2000 Taban Puam Osmangazi Eskisehir S. Y. 0 168.608 Pamukkale Denizli S. Y. 0 167.791 Sakarya Sakarya S. Y. 0 164.016 Selcuk Karaman S. Y. 0 Konya S. Y. 0 Stileyman Demirel Burdur S. Y. 0 Isparta S. Y. 0 Trakya Edirne S. Y. 0 Kirklareli S. Y. 0 Tekirdag S. Y. 0 63 94 162.606 168.010 161.440 166.166 165.310 162.259 163.761 Uludag Bursa S. Y. 0 172.503 Yiiziincu YII Bitlis S. Y. 0 Mus S. Y. 0 Van S. Y. 0 155.511 156.100 159.412 Zonguldak Karaelmas Zonguldak S. Y. 0 63 160.537 Gulhane Askeri TIp Akademisi Hernsirelik Y.O 120 167.7 TOPLAM 3.669 Kaynak : Agk (bsym YaYID1). 14
Cizelge 3.- 1999-2000 Ogretim YIII Saghk Hizmetleri Meslek Yiiksekokullari Ogrenci Kontenjanlarr ve Taban Puanlari Kontenjan Puan Tiirii Taban Puam Burdur Adnan Menderes 144.464 Afyon Kocatepe Protez ve Ortez 140.863 1.419 1.763 Akdeniz Ambulans ve Acil Bakim Teknikerligi Diyaliz Tibbi Laboratuvar 159.594 164.215 147.479 Ankara Anestezi Odyometri Protez ve Ortez Radyoterapi 27 27 37 27 152.149 161.066 1.682 152.384 146.2 169.5 158.485 Atatiirk Ambulans ve Acil Bakim Teknikerligi Anestezi 152.841 144.382 140.013 157.218 1.724 Celal Bayar 159.984 146.148 Cumhuriyet Anestezi Optisyenlik Tlbbi Dokiimantasyon ve Sekreterlik (i. (i. 0) 0) 150.398 144.968 157.363 1.573 156.273 141.937 135.150 15
Kontenjan Puan Ttirii Taban Pua m Canakkale Onsekiz Mart Ambulans ve Acil Bakun Teknikerligi 152.898 143.124 Cuk urova Anestezi Dis Teknik Sekreterligi Tibbi Dokiimantasyon vc Sekretcrlik 12 149.361 165.089 145.548 158.399 150.0 Dicle Tibbi Doktimantasyon ve Sckreterlik Tibbi Dokiimantasyon ve Sekrcterlik Anestezi 153.183 149.823 1.079 Dokuz Eyliil Ambulans ve Acil Bakirn Teknikerligi Anestezi Radyoterapi Trbbi Dokiimantasyon vc Sckreterlik 27 17 17 160.7 152.061 149.163 1.637 168.213 159.123 Ege Ambulans ve Acil Bakim Teknikerligi Anestezi Dis Protez Diyaliz Odyometri Optisyenlik Radyololoji Tl bbi Laboratuvar 17 17 17 27 168.276 156.412 15 1.12 1 167.810 162.275 160.513 152.070 167.675 153.073 Erciyes Ambulans ve Acil Bakim Teknikerligi Anestezi Biyomcdikal Cihaz Teknolojisi Odyometri Trbbi Dokiimantasyon ve Sekreterlik 17 157.412 149.992 138.313 158.6 145.730 158.9 147.626 Fatih (VakIl) Biyomedikal Cihaz Teknolojisi 21 118.140 16
Kontenjan Puan Tiirii Taban Puam Trbbi Dokiimantasyon ve Sekreterlik 16 Tlbbi Laboratu var 16 Tibbi Miimessilik ve Pazarlama 16 FIrat Anestezi 143.6 Tibbi Dokiimantasyon ve Sekreterl ik Gazi Cevre 27 Trbbi Laboratuvar SO Z EA 145.230 125.450 126.911 141.340 155.194 140.500 1.597 150.920 169.233 154.869 Gaziantep Gazlosmanpasa (Erbaaj'I'ibbi Dokiimantasyon ve Sekreterlik 152.113 (Turhalj'I'rbbi Dokiimantasyon ve Sekreterlik 151.841 153.195 Hacettepe Anestezi Di~ Protez Odyometri Protez ve Ortez Tibbi Laboratuvar Di~ Protez 27 27 SAy 161.141 152.819 163.208 144.937 158.778 184.181 172.121 146.419 158.521 Harran Radyoloj i Tibb i Dokiimantasyon ve Sekreterlik SA Y 138.374 152.847 140.041 17
Kontenjan Puan Tii rti Taban Puam inonii 141.750 sbz 154.437 1.829 istanbul Agiz Dis Saghgl 144.550 Di~ Protez 52 149.524 52 146.789 Tibbi Dokumantasyon ve Sekreterlik sbz 168.4 52 153.154 Kadir Has (VakIf) Acil Bakun Teknikerligi 41 119.689 Anestezi 21 123.8 Biyokimya Teknikerligi 26 119.541 Hastane Yonetirni ve Organi zasyonu 31 EA 127.794 21 31 sbz 120.690 135.396 Kahramanmaras Siit,.ii imam Tibbi Dokiimant asyon ve Sekreterlik sbz 152.606 21 139.161 Karadeniz Teknik Trbbi Dokiimantasyon ve Sekreterlik 27 sbz 162.457 Tlbbi Lab oratuvar 146.836 Marmara Anestezi 153.991 Di~ Protez 154.624 Patoloji Laboratuvar 148.452 149.853 Trbbi Laboratuvar 160.497 Mugla Optisyenlik 158.4 Nigde Tlbbi Dokiimant asyon ve Sekreterl ik(ib) sbz sbz 154.564 149.866 Tibbi Laboratuvar 139.733 Tibbi Dokiimantasyon ve Sekr eterlik sbz 154.954 18
Kontenjan Puan Tiirii Taban P uam Ondokuz Mayis Ambulans ve Acil Bakrm Teknikerligi Anestezi Osmangazi Ambulans ve Acil Bakim Teknikerligi Optisyenlik Protez ve Ortez Tibbi Laboratuvar Pamukkale Ambulans ve Acil Bakim Teknikerligi Anestezi Tibbi Laboratuvar Sakarya Se lcuk Tibbi Laboratuvar Trakya Anestezi Odyometri Protez ve Ortez Tibbi Laboratuvar Ul udag 17 144.578 157.408 17 137.701 17 143.039 149.679 153.253 147.445 144.821 145.763 159.487 158.990 140.200 149.140 sbz 166.467 150.960 153.803 145.520 sbz 159.953 146.106 sbz 155.818 144.833 145.4 151.023 sbz 155.955 143.636 146.541 sbz 164.371 19
Kontenjan Puan Tiirii Taban Puam Yiiziincii YII Anestezi SA Y 139.927 Radyo1oj i 138.348 Tibbi Dokum antasyon ve Sekreter lik sbz 152.251 Tibbi Laboratuvar 139.15 4 Zonguldak Karaelmas Tibbi Dokiimantasyon ve Sekre terlik sbz 154.51 3 TOPLAM 4.088 Kaynak: Ag k CbSYM YaYInI). C lzelge 4.- 1999-2000 Ogretim YIII Sagh k Egitlmi, Sag hk [daresl, Saghk Yonetimi, Sa glrk Kurumlan Isl etmeclllgl Bolumleri Ogrenci Kontenjanlan Taban Pu anlan Kontenjan 1999-2000 Taban Pu arn Anka ra Sag hk Egitim FakiiItesi Saghk Egitimi Sag hk Yonetimi Bask ent Saghk Bilimleri Fakiiltesi Sag hk Kurumlan Isletmeciligi Hacettepe Sag hk Idaresi Y.O Marmara Sag hk Eg itim Fakiiltesi Saghk Egitimi Sag hk Yonetimi TOPLAM 34+3 (burs lu) 63 37 53 254 167.261 170.333 130.949 186.495 167.5 171.388 Kayna k: Agk. Cb SYM yayim). 20
Clzelge 5.-1999-2000 Ogretim YIlt Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Programlan Ogrenci Kontenjanlan ve Taban Puanlari Kontenjan Taban Puarn Abant izzet Baysal Kema! Demir Fizik Tedavi ve Reha.Y.O 30 188.715 Baskent Saghk Bilimleri Fak. 36+4 (burslu) 165.835 Dokuz Eyliil Fizik Tedavi ve Reha. Y.O 40 198.182 Durnlupmar Kiitahya Saghk Y.O 50 185.1 Hacettepe Fizik Tedavi ve Reha. Y.O 80 196.157 istanbul Fizik Tedavi ve Reha. Y.O 40 195.6 Pamukkale Fizik Tedavi ve Reha. Y.O 40 189.969 TOPLAM 0 Kaynak: Agk. (OSYM yayim). 21
Clzelge 6-2000 T US Eyliil Donemi Tip Fakiiltesi <;: I k l~ h Ada ylar Itibariyle Sayisal Verl ler N N Fakiilte - Bilim Smavma Aglrhkh Klinik T ip Aglrhkh Te mel Tip Yerl esen Yerlesen Yer lesen Adaylann 19940YS Giren Aday Bilimleri Testi (K) Biliml eri Testi (T) Aday Aday Topl am Kont enjan Sonuclar rna Gore Sa Ylsl Puan Ortalamasi Puan Ortalamasi SaYIsI Yiizdesi l cind ekl Yiizdesi En Kii~iik Giri ~ Puam Akdeniz O. TIp Fak. 437 48,999 49.002 60 13.7 2,9 508.276 Ankara O. TIp Fak. 890 54,0 10 53.961 25 1 28.2 12.0 530.666 Ataturk O. TIp Fak. 364 46.591 46.7 14 40 11,0 1.9 478.752 Cumhuriyet O. Tip Fak. 308 45.678 45,830 7. 1 1,1 480,633 Cukurova O. Tip Fak. 707 48.8 16 48.990 97 13,7 4,6 501.745 Dicle O. TIp Fak. 299 47.250 47, 178 33 11.0 1,6 475.6 Dokuz Eyliil O. TIp Fak. 454 51,162 5 1.161 79 17,4 3,8 514.908 Ege O. TIp Fak. 904 52,365 52,298 211 23,3 10,1 5.79 4 Erciyes O. TIp Fak. 549 46,747 46,835 60 10,9 2,9 487,770 Firat O. Tip Fak. 172 47,099 47,300 21 12,2 1.0 478,485 Gazi O. Tip Fak. 509 51,870 51.787 99 19,4 4.7 5 14,501 Gaziantep O. TIp Fak. 65 47,810 47,955 10 15,4 0.5 495,409 Hacettepe O. Tip Fak. 8 55.580 55.711 134 31,3 6,4 558,826 Haceuepe O. Tip Fak. (lng) 9 55,897 56.104 115 35.0 5,5 573.977 lnonil O. Tip Fak. (lng) 98 48,551 48,498 15 15.3 0,7 497,418 Istanbul O. TIp Fak. 866 53,3 53,030 209 24,1 10,0 53 1.134 ist. O. Ccrrahpasa Tip Fak. 97 1 50,939 5 1.029 193 19.9 9.2 515.990 ist. O. Ccrrahpasa TIp Fak. (lng) 9 1 55,392 55,253 33 36,3 1,6 564.679 Karadeniz Teknik O. Tip Fak. 380 45.897 46.038 29 7,6 1,4 485,445 Marmara O. Tip Fak. (lng) 204 53.062 52,902 47 23,0 2.2 549.0 15 Ondok uz Mayis O. Tip Fak. 536 47.301 47,505 56 10.4 2,7 493.7 17 Osmangazi O. Tip Fak. 555 46,359 46.379 39 7,0 1,9 497.087 Pamukka le O. Tip Fak. 44 50,677 50.623 4 9,1 0,2 511,678 Sclcuk O. Tip Fak. 348 48,687 48,565 44 12,6 2.1 498,861 Suleyrnan Demirel O. Tip Fak. 50,078 50,01 1 5.7 0,2 492.974 Trakya O. Tip Fak. 435 47.646 47,672 49 11.3 2.3 488.362 Uludag O. Tip Fak. 650 48.529 48,471 88 13,5 4,2 505.0 Giilhane Askeri TIp Fak. 12 41,212 4 1,469 3 Sivil (Klz) 560. 774 Sivll (Erkek)524,89 1 Askeri Lise 409,067 Kaynak: OSYM