fhg YATIRIMCI KILAVUZU

fhg YATIRIMCI KILAVUZU

1- Türkiye de Đş Kurmak Türkiye de yapılan yasal düzenlemelerle yatırımcılara sunulan ortam iş yapmak açısından çok elverişlidir. Uyruğunuz ya da yaşadığınız yer ne olursa olsun bir gün içinde iş kurmanız mümkündür. Şirketin tescil ve kuruluş işlemleri Türkiye de bir gün içinde tamamlanabilmektedir. Bu işlemler, ilgili tüm resmi merciler arasında koordinatörlük görevi üstlenmiş olan bir bakanlık tarafından yürütülmektedir. Türkiye de iş kurmanın ilk adımı olarak, Yerel Ticaret Odası bünyesinde bulunan yerel Ticaret Sicil Memurluğunda Đş Kayıt Formu doldurulmaktadır. Đzlenecek adımlar şunlardır : Noter onaylı Şirket Kuruluş Sözleşmesi nin ibrazı. Şirket sermayesinin % 0,04 ünün bir Devlet Bankasına ya da Türkiye Merkez Bankası na yatırılması. Şirket Kuruluş Formu nun doldurularak Ticaret Sicil Memurluğu nda kayıt yaptırılması. Uluslararası şirketler Türkiye deki faaliyetlerine, yatırım geliştirme stratejilerine bağlı olarak değişik biçimler altında başlayabilmektedir. Türkiye de en çok rastlanan işletme türleri şunlardır : Limitet Şirket (Ltd. Şti.) Anonim Şirket (A.Ş.) Şube Şirketler Đrtibat Büroları 1

2- Türkiye de Đş Yapmanın Maliyeti Aylık Asgari Ücret (Brüt ve Net) ABD Doları Net Asgari Ücret 371.86 [+] Brüt Asgari Ücret 519.98 - Sosyal Güvenlik Primi (% 14) 72.66 - Đşsizlik Sigortası Tutarı (% 1) 5.18 - Gelir Vergisi (% 15) 66.17 - Damga Vergisi (% 6) 3.11 Toplam Kesinti Tutarı 147.12 Đşverene Maliyeti Brüt Asgari Ücret 519.19 Sosyal Güvenlik Primi Đşveren Payı (% 19,5) 101.26 Đşverenin Đşsizlik Sigortasına Katkısı (% 2) 10.39 [+] Đşverene Toplam Maliyeti 630,84 Kaynak: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 2008 yılı verileri Işgücünün %35,6 sı asgari ücretle çalışmakta olup bu oran AB ülkeleri içindeki en yüksek orandır. 2

Elektrik Maliyeti Elektrik Maliyeti ABD Doları/kWs Aktif Enerji Gündüz Gece Sent/kWs Sent/kWs Çift Dönemlik Tarife Sanayi Orta Gerilim 8.30 3.65 Tek Dönemlik Tarife Orta Gerilim 9.39 4.73 Kaynak: Tedaş, 2008 yılı TEDAŞ Geneli Uyum Bileşenli Tarife Tablosu Sanayi Kullanım için Su Maliyeti Müşteri Türü ABD Doları/m 3 Đçme Suyu Atık Su Toplam KDV (%) Sanayi 3,83 0 3,83 8 Sanayi Org. San. Bölgesi 2,73 0 2,73 8 Kaynak: ĐSKĐ, 2007 yılı verileri. Sanayi Amaçlı Doğal Gaz Maliyeti kws fiyatı (ABD Doları) Serbest Tüketici Serbest Olmayan Tüketici 0,0397082 ABD Doları/kWs 0,0457315 ABD Doları/kWs Serbest Olmayan Tüketici : Kullanacağı doğalgazı yerel tedarikçi firmalardan satın almak zorunda olan tüketicidir. Serbest Tüketici : Yıllık olarak 1 milyon m 3 'ün üzerinde doğalgaz kullanan ve diğer tedarikçilerden gaz satın alma hakkına sahip olan tüketicidir. Kaynak: IGDAŞ, 2008 yılı verileri. 3

Telefon Hizmetinin Maliyeti ABD Doları Sabit Ücret (aylık) 30,34 ARAMA ÜCRETLERĐ - YTL/dk Yoğun Saat Yerel Tarife 0,048 Yoğun Saatler Dışı Yerel Tarife (2) 0,024 Uzun Mesafe 0,069 Kaynak: Türk Telekom, 2007 yılı verileri. 4

3- Teşvikler 1. Türkiye deki Yatırım Teşvik Sistemi Üretim hizmetleri ve enerji sektöründe yatırımı teşvik etmek ve ihracatı cazip hale getirmek için 2006 yılında yatırım teşvikleri programında düzeltmeler yapılmıştır. Yerli ve yabancı yatırımcılar bu teşviklerden eşit ölçüde yararlanma imkanına sahiptir. 1.a. Genel Yatırım Teşvik Rejimi Genel yatırım teşvik rejimi temel olarak bir vergi yardım programı olsa da bazı durumlarda kredi olanaklarını da içerebilmektedir. Bu teşvik rejimi, yatırımın yerine, ölçeğine ve konusuna göre değişen farklı biçimlerde uygulanmaktadır. Ana Yatırım Teşvik Araçları Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yurtdışından ithal edilen makine ve teçhizat için gümrük vergisi muafiyeti Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri için KDV istisnası Faiz Desteği: Yatırım kredilerinin faiz oranlarının belli bir kısmı hazine kapsamında bulunmaktadır. KOBĐ'ler AR-GE Projeleri Çevre Projeleri Öncelikli Kalkınma Bölgelerinde Bulunan 50 Đldeki Projeler için faiz desteği verilmektedir. 5

1.b Öncelikli Kalkınma Bölgelerine Yönelik Projeler 50 şehirde teşvik sağlanmaktadır. [+] şehir listesi 1 Adiyaman 11 Bingol 21 Gumushane 31 Malatya 41 Sinop 2 Afyon 12 Bitlis 22 Hakkari 32 Mardin 42 Sirnak 3 Agri 13 Cankiri 23 Igdir 33 Mus 43 Sivas 4 Aksaray 14 Corum 24 Kahramanmaras34 Nevsehir 44 Tokat 5 Amasya 15 Diyarbakir 25 Karaman 35 Nigde 45 Trabzon 6 Ardahan 16 Duzce 26 Kars 36 Ordu 46 Tunceli 7 Artvin 17 Elazig 27 Kastamonu 37 Osmaniye 47 Usak 8 Bartin 18 Erzincan 28 Kilis 38 Rize 48 Van 9 Batman 19 Erzurum 29 Kirsehir 39 Sanliurfa 49 Yozgat 10 Bayburt 20 Giresun 30 Kutahya 40 Siirt 50 Canakkale Teşvikler şu şekilde sıralanabilir; Ücretsiz Arazi Gelir Vergisi Đndirimi Đşverenin Sosyal Güvenlik Đndirimi Đçindeki Payı Enerji Desteği 6

4 şehirde ücretsiz arazi tahsisi sağlanmıştır. ORGANĐZE SANAYĐ BÖLGELERĐNDE DĐĞER GELĐR VERGĐSĐ ĐNDĐRĐMĐ % 100 % 80 ĐŞVERENIN SOSYAL GÜVENLĐK ĐNDĐRĐMĐ ĐÇĐNDEKĐ PAYI % 100 % 80 ENERJĐ DESTEĞĐ % 20 - % 50 % 20 - % 40 ÜCRETSĐZ ARAZĐ TAHSĐSĐ VAR VAR 1.c Küçük ve Orta Büyüklükteki Đşletmelere Verilen Teşvikler (KOBĐ Teşvikleri) Gümrük Vergisi Muafiyeti KDV Muafiyeti Faiz Desteği KOBĐ lere KOSGEB desteği: Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme Başkanlığı (KOSGEB), çeşitli destek araçları vasıtasıyla finansman tedariki, Ar&Ge, genel hizmetler, piyasa araştırması, yatarım sahası, pazarlama, ihracat ve eğitim alanlarında KOBĐ leri güçlendirmek için önemli katkılarda bulunmaktadır. 7

1.d Araştırma ve Geliştirme Destekleri TÜBĐTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) ve TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı), Ar&Ge projeleri için Ar&Ge masraflarını karşılamakta ve/veya sermaye kredisi vermektedir. TÜBĐTAK Teşvikleri kapsamına giren projeler şunlardır: Kavram Geliştirme Teknolojik Araştırma ve Teknik Fizibilite Araştırması Bir konseptin tasarıma dönüşmesi sürecindeki Laboratuar Araştırmaları Proje ve Çizim Faaliyetleri Prototip Đmalatı Pilot tesis inşaatı Test Đmalatı Patent ve Lisans araştırmaları Ürün tasarımından kaynaklı satış sonrası problemlerle ilgili faaliyetler 1.e Teknoloji Geliştirme Bölgelerine Yönelik Destekler Altyapı tesisleri sağlanmaktadır. Yazılım ve Ar&Ge faaliyetlerinden elde edilecek karlar, 31.12.2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulacaktır. Bölge içinde istihdam edilecek araştırmacılar, yazılım ve Ar&Ge personeline ödenecek olan ücretler, 31.12.2013 tarihine kadar bütün vergilerden muaf tutulacaktır. Gelir ve kurumlar vergisi muafiyeti dönemi boyunca bilgi teknolojileri ağırlıklı sektörler için ayrıca KDV muafiyeti. Gümrük vergi ve resimleri ile Finansman Fonları Üzerinden Tarh OlunanVergilerden Muafiyet. 1.f ĐHRACATA YÖNELĐK DEVLET TEŞVĐKLERĐ Bu teşvik programının temel amacı ihracatı teşvik etmek ve uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren firmaların rekabet gücünü arttırmaktır. Bu özel paket temel olarak Ar&Ge faaliyetlerini, piyasa araştırmalarını, sergi ve uluslararası fuarlara katılımları, patent, ticari marka ve sanayi tasarım masraflarını kapsamaktadır. 8

4- Vergiler 1. Vergiler Türkiye, OECD bölgesi içinde en rekabetçi kurumsal vergi oranlarından birine sahip bulunmaktadır. 21 Haziran 2006 tarihinde çıkarılan yeni Kurumlar Vergisi Kanunu mevcut uygulamalara önemli değişiklikler getirmesinin yanı sıra, vergi mevzuatındaki yeni kavramları da içine almıştır. Uygulamaya konulan yeni Kurumlar Vergisi Kanunu ile Türk kurumlar vergisi mevzuatı uluslararası standartlarla uyumlu, fark edilebilir ölçüde daha açık ve objektif hükümlere sahip olmuştur. Türk vergi rejimi üç ana başlık altında sınıflandırılabilir: 1.a Gelir Vergileri Türkiye de gelir vergileri, yerli şahıs ve şirketlerin yanı sıra Türkiye de ikame eden yabancı şahıs ve şirketler de dahil olmak üzere bütün gelirler üzerinden tarh olunmaktadır. Yurt dışında ikame edenlerin Türkiye içinde istihdam, mal sahipliği ticari işlemler ya da gelir getiren diğer her türlü faaliyetler yoluyla elde ettikleri gelirlerin tümü, Türkiye içinde kazanılmış olmaları koşulu ile vergiye tabi bulunmaktadır. 1.a.1 Kurumsal Gelir Vergileri Türkiye de ticari karlar üzerinden tarh olunan temel kurumsal gelir vergisi oranı %20 dir. Yerleşik Şirketlere Ait Bazı Ödemeler Üzerinden Alınan Stopaj Vergileri - Temettüler %15 vergiye tabidir. - Mukim (yerleşik) şirketler tarafından çıkarılan hazine bonoları ve hazine tahvillerine uygulanan faiz üzerinden %10 vergi alınmaktadır. - Mukim şirketler tarafından çıkarılan diğer tahvil ve bonolara uygulanan faiz üzerinden ise %10 vergi alınmaktadır. - Banka mevduatları %15 vergiye tabidir. - Müşterek hesaplar nazarında katılım bankaları tarafından ödenen kâr payları %15 vergiye tabidir. - REPO anlaşmaları %15 vergiye tabidir. Mukim Olmayan (yurt Dışında Đkame Eden Şirketlere) Ait Bazı Ödemeler Üzerinden Alınan Stopaj Vergileri - Temettüler %15 vergiye tabidir. - Yurtdışında ikame eden şirketler tarafından çıkarılan hazine bonoları ve hazine tahvillerine uygulanan faiz üzerinden %0 vergi alınmaktadır. - Yurtdışında ikame eden şirketler tarafından çıkarılan diğer tahvil ve bonolara uygulanan faiz üzerinden ise %0 vergi alınmaktadır. - Banka mevduatları %15 vergiye tabidir. 9

- Müşterek hesaplar nazarında katılım bankaları tarafından ödenen kâr payları %15 vergiye tabidir. - REPO anlaşmaları %15 vergiye tabidir. 1.a.2 Şahsi Gelir Vergisi Şahsi gelir vergisi oranları %15 ila %35 arasında değişmektedir. 2007 yılından itibaren yıllık brüt kazanç üzerinden uygulanan vergi oranları aşağıdaki gibidir: GELĐR ÖLÇEKLERĐ (YTL) ORAN (%) 7.500 'e kadar 15 7.501-19.000 20 19.000-43.000 27 43.001 ve yukarısı 35 1.b Gider Üzerinden Alınan Vergiler 1.b.1 Katma Değer Vergisi (KDV) Genel olarak uygulanan KDV oranları %1, %8 ve %18 arasında değişmektedir. Ticari, sınai, zirai ve bağımsız mesleki mal ve hizmetler; ithal edilerek ülke içine sokulan mal ve hizmetlerle diğer faaliyetlerle yaratılan mal ve hizmet teslimatlarının tümü KDV ye tabidir. 1.b.2 Özel Tüketim Vergisi Değişik vergi oranlarında özel tüketim vergisine tabi 4 ana ürün grubu bulunmaktadır: Petrol ürünleri, doğal gaz, makine yağları, çözücüler ve çözücü türevleri Otomobiller ve diğer taşıt araçları, motosikletler, uçaklar, helikopterler, yatlar Tütün ve tütün ürünleri, alkollü içkiler Lüks tüketim maddeleri Her teslimatta uygulanan KDV nin tersine, özel tüketim vergisi sadece bir defa uygulanmaktadır. 1.b.3 Bankacılık ve Sigorta Muameleleri Vergisi Bankaclar ve sigorta şirketleri tarafından gerçekleştirilen muamelelerin KDV den muaf tutulmasına devam edilse de, bu işlemler bankacılık ve sigorta muameleleri vergisine tabi bulunmaktadır. Bu vergi, örneğin kredi faizi gibi bankalar tarafından kazanılan gelirler için uygulanmaktadır. Vergi oranı genellikle %5 olmakla birlikte, bankalar arasındaki mevduat işlemlerine uygulanan faiz için %1 ve kambiyo işlemlerinden gelen satış tutarlarına uygulanan faiz içinse %0,1 dir. 1.b.4 Damga Vergisi Damga Vergisi sözleşmeler, anlaşmalar, borç senetleri, sermaye iştirakleri, kredi mektupları, teminat mektupları, mali bildirimler ve bordrolar dahil olmak üzere çok çeşitli dokümanlar için uygulanmaktadır. Damga vergisi % 15 ila % 0,75 arasında değişen oranlarda belgenin bedelinin belirli bir yüzdesi olarak tarh olunmaktadır. 10

1.c Varlık Vergileri Üç çeşit varlık vergisi bulunmaktadır: Veraset ve intikal vergisi, emlak vergileri ve motorlu taşıt vergisi Türkiye de sahip olunan binalar ve arazi, aşağıdaki oranlarda gayrimenkul vergisine tabidir: Mesken %0,1 Diğer binalar %0,2» Türkiye'de uygulanan başlıca vergilerin şeması 2. Vergi Teşvikleri Öncelikli Kalkınma Bölgeleri Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Organize Sanayi Bölgeleri Serbest Bölgeler Araştırma ve Geliştirme Özel Eğitim Kurumları Kültürel Yatırımlar ve Đşletmeler 3. Vergi Muafiyetleri ve Đndirimleri KDV muafiyetleri aşağıdaki işlemleri içermekle birlikte bunlarla da sınırlı değildir: Mal ve hizmet ihracatı Uluslararası dolaşım anlaşmalarına uygun olarak ve karşılıklılık koşulunun uygulanması şartıyla Türkiye dışındaki müşteriler için Türkiye içinde verilen dolaşım hizmetleri (örneğin: yurt dışında ikame eden müşteriler için verilen hizmetler) Petrol arama faaliyetleri Uluslararası ulaşım Diplomatik temsilcilere, konsolosluklara ve vergi muafiyeti statüsünde bulunan uluslara arası organizasyonlara ve bunların çalışanlarına yapılan teslimatlar KDV mükellefleri ve ilgili makamlardan yatırım belgesi almış olan şahıs ve tüzel kişiler tarafından yapılan ithalatlar da dahil olmak üzere makine ve teçhizat tedariki Liman ve hava alanlarındaki gemi ve uçaklar için verilen hizmetler Sosyal ve diğer muafiyetler, eğitim, kültür, sağlık ve benzeri amaçlara yönelik olarak devlet ve ilgili diğer kurumlara yapılan teslimatlar için geçerlidir Bankacılık ve sigorta işlemleri, %5 oranında ayrı bir Bankacılık ve Sigorta Muameleleri Vergisine tabi oldukları için KDV den muaf tutulmuşlardır. Şirketlerin denizaşırı şubeleri ile yerli ve deniz aşırı girişimlerinden elde ettikleri kazançlar için, belli koşulları yerine getirmeleri şartıyla vergi muafiyeti sağlanmıştır. Araştırma ve Geliştirme Yardımları Belli bağışlar, hibe ya da sponsorluk yardımları ile ilgili olarak şirketlerin vergi matrahlarında indirim yapılması 11

5- Özel Yatırım Bölgeleri Türkiye de 4 tür özel yatırım bölgesi bulunmaktadır: 1. TEKNOLOJĐ GELĐŞTĐRME BÖLGELERĐ TEKNOPARKLAR Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Ar-Ge çalışmaları için tasarımlanmış alanlar olup yüksek teknoloji alanlarındaki yatırımları cazip hale getirmektedir. Faaliyette olan 14 TGB nin yanı sıra 8 yeni TGB nin yapımı için onay verilmiştir. TGB LERĐN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR Bürolar kiralanmaya hazır durumdadır ve altyapı tesisleri tedarik edilmiştir. Yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kârlar, 31 Aralık 2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmuştur. TGB içinde münhasıran üretilen uygulama yazılımlarının satışı 31 Aralık 2013 tarihine kadar KDV den muaf tutulmuştur. Bunlara, sistem yönetiminde, veri yönetiminde, iş uygulamalarında, farklı iş sektörlerinde, Đnternet, mobil telefonlar ve askeri kumanda kontrol sistemlerinde kullanılan yazılımlar da dahildir. Bu bölgelerde istihdam edilen araştırmacılarla yazılım ve Ar-Ge personeline ödenecek maaşlar, 31 Aralık 2013 tarihine kadar bütün vergilerden muaf tutulmuştur. Bilgi teknolojileri ağırlıklı sektörler için gelir vergisi ile kurumlar vergisinden muaf olunan dönem boyunca aynı zamanda KDV muafiyeti getirilmiştir. Gümrük ve resimlerin yanı sıra kaynak olarak kullanılan fonlar için de muafiyet getirilmiştir. Akademik personel, bölge içinde şirket kurmaya, bölge içinde faaliyet gösteren tanınmış firmalar içinde yer almaya ya da bu firmaların yönetim kurullarına katılmaya ve araştırmalar yapmaya teşvik edilmektedir. 12

2. ORGANĐZE SANAYĐ BÖLGELERĐ Organize Sanayi Bölgeleri, mal ve hizmet tedariki yapan şirketlerin izin verilen sınırlar dahilinde gerekli altyapı, teknoparklar ve sosyal tesisleri kullanarak faaliyette bulunmalarını sağlayacak biçimde tasarlanmıştır. Bu bölgelerde sağlanan altyapıya yol, su, doğal gaz, elektrik, iletişim araçları, atık arıtma ve diğer hizmetler dahildir. 81 ilde altyapıları tamamlanmış toplam 93 OSB bulunmaktadır. Türkiye nin çeşitli yerlerindeki diğer 151 OSB nin inşaatı ise sürdürülmektedir. Türkiye deki Organize Sanayi Bölgeleri nin sayısı: Marmara Bölgesi (57) Ege Bölgesi (44) Akdeniz Bölgesi (17) Đç Anadolu Bölgesi (42) Karadeniz Bölgesi (33) Doğu Anadolu Bölgesi (20) Güneydoğu Anadolu Bölgesi (13) 54 ÖNCELĐKLĐ ĐLDEKĐ OSB lerin SAHĐP OLDUĞU AVANTAJLAR Özel olarak seçilmiş olan 54 ilde yerleşik bölgeler içinde yatırım yapan yatırımcılar aşağıdaki avantajlardan faydalanabilmektedir: Đstihdam edilen işçiler için % 100 gelir vergisi muafiyeti Đşverenin sosyal güvenlik masraflarına katılım payından % 100 muaf tutulması Ücretsiz arazi tahsisi. Elektrik maliyetleri için % 50 ye kadar destek. Emlak vergisi, atık su giderleri, imar vergisi ve binadan tasarruf için alınan vergilerden muafiyet Ücretsiz arazi tahsisi: Karabük, Kırıkkale, Samsun, Zonguldak [+] 54 Öncelikli Đl 13

Adıyaman Kahramanmaraş Çorum Ordu Bartın Kırşehir Gümüşhane Şırnak Afyon Karabük Diyarbakır Osmaniye Batman Kütahya Hakkari Sivas Ağrı Karaman Düzce Rize Bayburt Malatya Iğdır Tokat Aksaray Kars Elazığ Samsun Bingol Mardin Trabzon Tunceli Amasya Kastamonu Erzincan Şanlıurfa Bitlis Muş Uşak Van Ardahan Kilis Erzurum Siirt Çanakkale Nevşehir Yozgat Zonguldak Artvin Kırıkkale Giresun Sinop Çankırı Niğde 3. SANAYĐ BÖLGELERĐ Sanayi Bölgeleri, büyük ölçekli ve teknoloji ağırlıklı yatırımlar için uygun alanlar tedarik etmek amacıyla tasarlanmıştır. Yatırım alanları Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından değerlendirmeye tabi tutulduktan sonra Sanayi Bölgeleri Bakanlar Kurulu nun onayından geçmektedir. Sanayi Bölgelerinde gerçekleştirilecek yatırımların yüksek teknoloji sektörlerinden birinde yer alması ve en az 1.500 m 2 lik yatırım alanına sahip olması gereklidir. Sanayi Bölgeleri de OSB ler için sağlanmış olan avantajlara sahip bulunmaktadır. 4. SERBEST BÖLGELER Serbest Bölgeler Türkiye nin siyasi sınırları içinde yer almasına rağmen gümrük alanlarının dışında düşünülen özel alanlardır. Bu bölgeler, ihracata odaklanmış yatırımların sayısını artırmak için tasarlanmıştır. Gümrük alanlarındaki ticari, finansal ve ekonomik sahalarda uygulanmakta olan yasal ve idari düzenlemeler Serbest Bölgelerde ya hiç uygulanmamakta ya da kısmen uygulanmaktadır. Türkiye de, AB ve Ortadoğu pazarlarında faaliyet gösteren 20 Serbest Bölge bulunmakta olup bunlar Akdeniz, Ege ve Karadeniz deki limanlarda ve uluslararası ticaret yollarına erişimin kolayca sağlanabildiği noktalarda yer almaktadır. [+] Serbest Bölge Listesi Istanbul AHL Istanbul Deri ve Endustri IMKB Tubitak MAM Kocaeli Istanbul Avrupa Trakya Bursa Izmir Menemen Deri Ege Denizli Antalya Kayseri Samsun Adana-Yumurtalik Mersin Gaziantep Mardin Dogu Anadolu Trabzon Rize 14

SERBEST BÖLGELERĐN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR Gümrük vergilerindenve aynı türden diğer vergilerden 100% muafiyet Đmalat firmaları için kurumlar vergisinden 100% muafiyet Katma değer vergisi (KDV) ve özel tüketim vergilerinden 100% muafiyet Mallar süre sınırlaması olmaksızın Serbest Bölgeler içinde tutulabilmekte ve Serbest Bölgeler içinde hasıl olan kazanç ve gelirler önceden izin alma zorunluluğu olmaksızın Türkiye de dahil olmak üzere bütün ülkelere özgürce nakledilebilmektedir. Serbest dolaşımda olan mallar, herhangi bir gümrük vergisi alınmaksızın Serbest Bölgeler den Türkiye ye ya da AB ülkelerine gönderilebilmektedir. Ayrıca, menşei üçüncü bir ülkeye ait olan malların Serbest Bölgelere girişi veya bu ülkelere mal çıkışı için de herhangi bir gümrük vergisi uygulanmamaktadır. Şirketler, herhangi bir sınırlama olmaksızın Serbest Bölgeler den elde ettikleri karları yurt dışına ya da Türkiye ye serbestçe aktarabilmektedir. 15

6- Demografi ve Đşgücü 1. DEMOGRAFĐ Türkiye GMT+2 saat dilimi içinde yer almakta olup, gerek batısında ve gerekse doğusunda ülkelerle aynı işgünü içinde iletişimde kurma imkanına sahiptir. 783,562.38 km 2 Türkiye nin 783,562.38 km 2 lik yüzölçümüne sahip olan toprakları; Marmara, Ege, Akdeniz, güney Doğu Anadolu, Doğu Anadolu, Đç Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri olmak üzere 7 coğrafi bölgeye bölünmüştür. Ülke 4 denizle çevrilmiş bulunmaktadır: Akdeniz, Ege Denizi, Marmara ve Karadeniz. 70 MĐLYON Türkiye nin 24,7 milyonu aktif iş gücünü oluşturan/aktif olarak çalışan 70 milyonluk bir nüfusu vardır. Nüfus Yapısı Yaş Ortalaması 28,3 0-14 yaş % 24,9 15-64 yaş % 68,1 65 yaş ve üstü % 6,9 (2007 sayımı) Nüfusun artış oranı % 1,04 (2007 sayımı) Ortalama yaşam süresi nüfus geneli erkekler kadınlar 72,88 yıl 70,43 yıl 75,46 yıl (2007 sayımı) Kaynak: TÜĐK 16

Erkek Nüfusun Kadın Nüfusuna Oranı Doğumda 1,05 e/k 0 14 1,038 e/k 15-64 1,032 e/k 65 + 0,84 e/k Nüfusun geneli 1,019 e/k Kaynak : www.indexmundi.com Nüfusun Yaş Aralıklarına Göre Dağılımı 0 14 % 24,9 (e 9,03 milyon / k 8,7 milyon) 15-64 % 68.1(e 24,6 milyon / k 23,8 milyon) 65 + % 6.9(e 2,2 milyon / k 2,6 milyon) Kaynak : www.indexmundi.com 2. ĐŞGÜCÜ Türkiye nin 24,7 milyonu aktif işgücünü oluşturan/aktif olarak çalışan 70 milyonluk bir nüfusu vardır. Türkiye 27 Avrupa ülkesi arasında işgücü sıralamasında en büyük işgücüne sahip olan 4. ülkedir. Mevcut Đşgücü Đşgücü (Milyon Bazında) Türkiye 24,7 Polonya 16,9 Romanya 9,3 Çek Cumhuriyeti 5,4 Macaristan 4,2 Kaynak: Economist Dergisi Đstihbarat Birimi (EIU), 2008 17

Türkiye nin genç nüfusu, işgücünün büyümesini etkileyen önemli bir etken olup Türkiye nin rakipleri arasında en yüksek sıralarda yer almasına katkıda bulunmaktadır. Đşgücünün yüksek oranda çeşitlilik gösteren sektörler içindeki dağılımı, yatırımcılara sunulan olanakların ne kadar zengin olduğunu göstermektedir. 18

Türkiye deki işgücü maliyetleri son derece rekabetçi seviyelerde olup ücretler istikrarlı bir seyir göstermektedir. Aşağıdaki tablodan görülebileceği üzere birim ücret imalat endeksi 1997 seviyesinin altında bulunmaktadır. Türk işgücü piyasası, sunduğu nitelikler, yetenekler, odaklanma düzeyi ve motivasyon nedeniyle dünyadaki en iyi işgücü piyasalarından biridir. 19

Türkiye, yaş ortalaması 29 olan genç ve dinamik bir işgücüne sahiptir. 20

Sağlam bir iş ahlakı Türk iş kültürünün önemli parçalarından biridir. Kişilerin becerilerini değerlendirdikleri, kişisel gelişimlerine yönelik çalışmalar yapabildikleri yerler olması nedeniyle işyerleri Türkiye de saygı gören kurumlardır. Bu işgücünün işe adanmışlığı Türkiye nin yüksek üretkenliği, düşük işe devamsızlık oranları ve diğer ülkelere göre yıllık çalışma saati oranlarında en üst sıralarda yer almasından da görülebilecektir. 21

EĞĐTĐM Her akademik yılın sonunda, Türkiye nin 116 üniversitesinden yaklaşık 400.000 öğrenci mezun olmakta ve bu yeni mezunlar 24,7 milyonu aşkın genç, iyi eğitimli ve istekli çalışandan oluşan emek piyasasına katılmaktadır. Ayrıca, üçte biri meslek lisesi ve teknik lise çıkışlı/mezunu olmak üzere Türkiye de her yıl 730.000 genç liseden mezun olmaktadır. Bütün bunlar göz önüne alındığında, Türkiye de her yıl hem nicelik hem nitelik olarak önemli ölçüde gelişmeye devam eden bir emek piyasası olduğu görülebilir. (Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı 2008.) 22

7- Đş Ortamı ÖZERK KURUMLAR Türkiye de, işler durumda bir pazar ekonomisinin gereklerine uygun olarak farklı pazarların yasal anlamda denetlenmesi ve izlenmesi için özerk kurumlar tesis edilmiştir. Bu kurumlar idari ve mali açından bağımsızdır. Türkiye deki bu önemli kurumlardan bazıları Rekabet Kurumu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Telekomünikasyon Kurumu ve Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkollü Đçkiler Düzenleme Kurulu dur. 1. Rekabet Kurumu Rekabet Kurumu (RK), piyasalarda tam bir rekabetin gerçekleştirilebilmesinden sorumludur. Rekabet Kurumu nun temel sorumluluk ve yetkileri şunlardır: a) Başvuru üzerine ya da kendi inisiyatifiyle Rekabet Yasası nda tanımlanmış olan faaliyetleri ve resmi işlemlere yönelik inceleme, soruşturma ve araştırmalar yürütmek; Yasa ihlalleri ile ilgili kayıtları silmek için gerekli önlemleri almak ve idari düzenlemeler uygulamak b) Muafiyet taleplerini değerlendirmeye almak ve uygun görülmesi durumunda rekabet bozucu olabilecek anlaşmalar için muafiyet belgesi vermek c) Muafiyet kararlarını ve olumsuz izin belgelerini değerlendirebilmek amacıyla piyasaları sürekli olarak izlemek ve piyasalarda ya da ilgili tarafların konumlarında değişiklikler gerçekleşmesi durumunda bunlara ilişkin başvuruları yeniden değerlendirmek d) Şirket birleşimleri ile devirlerini değerlendirmek ve belirlenen kriterlere göre bunlara onay vermek www.rekabet.gov.tr 2. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), enerji piyasasını düzenlemekte ve denetlemektedir. Bu kurum, Elektrik, Doğal Gaz, Benzin ve LPG gibi enerji kaynaklarının, müşterilere, düşük maliyette, güvenilir bir biçimde ve çevreyi koruyarak yeterli miktarda tedarik edilebilmesini sağlamak için bağımsız düzenleme ve denetim hizmeti vermektedir. EPDK nin amaçları şunlardır: a) Elektrik, Doğal Gaz, Benzin ve Likit Gaz pazarlarını yasal olarak düzenlemek ve denetlemek b) Rekabetçi bir ortam içinde finansal açıdan uygulanabilir, istikrarlı ve şeffaf bir enerji piyasası tesis etmek www.epdk.gov.tr 23

3. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), mevduat sahiplerinin hak ve çıkarlarını garanti altına almak, bankaların nizami ve güvenli olarak faaliyet göstermesi açısından risk teşkil edebilecek ya da ekonomiye zarar verebilecek faaliyetlerle işlemleri önlemek ve kredi sisteminin verimli bir şekilde çalışmasını kolaylaştırmak üzere faaliyet göstermektedir. Bu kurumun temel hedefleri aşağıdaki gibidir: a) Bankacılık sektöründeki faaliyetlerin etkinliği ve rekabetçi niteliğini yükseltmek b) Bankacılık sektörünün güvenilirliğini sağlamak c) Bankacılık sektöründeki faaliyetlerin ekonomi üzerindeki olası olumsuz etkilerini asgari düzeye indirmek d) Bankacılık sektörünün istikrarını sürekli olarak iyileştirmek e) Mevduat sahiplerinin haklarını korumak. www.bddk.org.tr 4. Telekomünikasyon Kurumu Telekomünikasyon Kurumu, telekomünikasyon piyasası içindeki faaliyetlerin yasal açıdan düzenlenmesi, uzlaştırılması, denetlenmesi ve bunlarla ilgili onay, izin ve benzeri prosedürlerin uygulanması görevlerini üstlenmiş bulunmaktadır. Kurumun temel sorumlulukları şunlardır: a) Telekomünikasyon alanında gerekli olan planların hazırlanması ve Ulaştırma Bakanlığı na sunmak b) Telekomünikasyon alanında kullanılan teknolojilerdeki gelişmelerin üniversiteler ve özel kuruluşlarla işbirliği içinde izlemek c) Telekomünikasyon uygulamalarını izlemek, kontrol etmek, incelemek ve değerlendirmek d) Telekomünikasyon hizmetleri ve/veya altyapısı ile ilgili olarak imzalanan imtiyaz sözleşmeleri hakkında fikir beyan etmek e) Telekomünikasyon hizmetleri ve altyapılarından faydalanacak olan kullanıcılar ile bunların telekomünikasyon ağları arasındaki kullanımı ile ilgili olarak diğer operatörler tarafından uygulanacak olan ücret tarifeleri, sözleşme hükümleri ve teknik konulara ilişkin genel esasları tanımlamak f) Telekomünikasyon unsurların temeli olarak kabul edilecek performans standartlarını tanımlamak ve bunları hayata geçirmek g) Tüketici haklarını korumak için gerekli önlemleri almak www.tk.gov.tr 5. Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkollü Đçkiler Düzenleme Kurulu Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkollü Đçkiler Düzenleme Kurulu (TTÜAĐDK), tütün, tütün ürünleri, alkol ve alkollü içkilerle ilgili olarak faaliyet gösterilen alanlarda düzenleyici ve denetleyici sistemler tesis etmek amacıyla faaliyet göstermektedir. Bu kurulun temel sorumlulukları şunlardır: a) Tütün ürünlerine yönelik düzenlenme ve denetimlerin yapılması, tütün tohumunun ithal edilmesi için izin verilmesi, tütün ticareti yapmak için gerekli izinlerin çıkarılması; tütün üreticilerinin yazılı akitler temelinde düzenlenmesi, izlenmesi, denetlenmesi ile resmi ihaleler düzenlemek yoluyla tütün ürünleri alım-satım işlemlerinin gerçekleştirilmesi b) Tütün işleme tesislerinin kurulması için gerekli izinlerin verilmesi ve bu tesislerdeki imalat sürecinin, hareketliliklerin, devir teslimleri ile bunlara ilişkin ticari kararların denetlenmesi; tütün stoklarının ve depolarının izlenmesi ve tütün depolarının uyumluluğu ile ilgili izinlerin verilmesi 24

c) Sektörde faaliyet gösteren şirketlerin denetlenmesi d) Üretim ve satış izinlerinin yanı sıra tütün ürünleri üretimine yönelik fabrika kurmak için gerekli izinlerin verilmesi e) Etil Alkol, Metanol, Damıtılmış Alkollü Đçecekler ile Mayalı Alkollü Đçecekler ile ilgili olarak piyasaları düzenlemek; ülke çapında uygulanacak düzenleme politikaları hazırlamak ve AB yönetmelikleri ile uyumlu hale getirmek. www.tapdk.gov.tr 6. Özelleştirme Đdaresi Özelleştirme Đdaresi, yukarıda belirtilen piyasa düzenleyicisi özerk kurumlarıyla aynı temel özelliklere sahiptir. Bununla birlikte, Türkiye de özelleştirme faaliyetleri ile ilgili olarak tam sorumluluk üstlenmiş idari bir organ olan bu kurum doğrudan yatırımcılar için son derece büyük bir öneme sahiptir. Özelleştirme Yüksek Kurulu ve Özelleştirme Đdaresi Türkiye deki özelleştirme işlemlerinin yürütülmesinden sorumludur. Bu kurumun temel sorumlulukları: a) Özelleştirme kapsamına alınacak işletmelerin gerekli kriterleri yerine getirip getirmediğine karar vermek b) Đşletmeleri gerek mali ve gerekse de yasal konularda özelleştirme sürecine hazırlamak c) Özelleştirme işlemlerinin tamamlanacağı süre sınırlarını tayin etmek d) Uygun bulunan işletmeler için bir özelleştirme planı hazırlamak e) Seçilen işletmeler için gerekli özelleştirme yöntemlerini belirlemek f) Özelleştirme sürecine girmiş bulunan işletmeler için uygulanacak olan orantılı küçültme yöntemlerini belirlemek g) Özelleştirme sürecine girmiş olan işletmelerin faaliyetlerini geçici ya da daimi olarak neticelendirmek h) Özelleştirme süreci, içinde olan şirketlerin olası tasfiye yolları üzerinde karar vermek www.oib.gov.tr ÇEVRESEL STANDARTLAR Türkiye nin çevrenin korunması ve geliştirilmesi ile ilgili politikaları, politika ve çözüm yollarının AB ve Uluslararası Standartlarla uyumlu hale getirilmesi, mevcut mevzuatın güçlendirilmesi, çevre yönetiminin ıslah edilmesi, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre ile ilgili konularda toplum bilincinin arttırılması temeline dayanmaktadır. Türkiye, çevrenin korunması ve yönetimi ile ilgili 76 uluslararası anlaşma ve ayrıca 25 çift taraflı anlaşmaya katılmış bulunmaktadır. 28 Ocak 2003 tarihinde, Türkiye nin Avrupa Çevre Kurumu na ve Avrupa Bilişim ve Gözlem Ağı na katılması ile ilgili olarak Türkiye Cumhuriyeti tarafından, Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasında anlaşma yapılmasının tesis edildiği bir Kanun u onaylanmıştır. Ayrıca, çevre ile ilgili mevzuatın büyük bir kısmı mevcut durumla uyumlu hale getirilmiş olup kalan kısımların da AB Kanunları ile tümüyle uyumlu hale getirilmesi sürecinde son aşamaya gelinmiştir. 25

TÜRK ĐŞGÜCÜ PAZARI Türkiye 1932 yılından bu yana Uluslararası Đşgücü Organizasyonu nun (ILO) bir üyesidir. Türkiye üye olduğu tarihten itibaren 56 ILO Anlaşmasına onay vermiştir. Türkiye, ayrıca 22 ülkeyle Çift Taraflı Sosyal Güvenlik Anlaşması imzalamış bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası na göre Devlet, işsizliği önlemek ve huzurlu bir çalışma ortamının oluşmasını sağlamak için uygun bir ortamın yaratılmasından sorumludur. Asgari ücret, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yıllık olarak belirlenmektedir. Sosyal Sigortalar Kanunu uyarınca, çalışanlara ilişkin sosyal güvenlik hizmetleri Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından yürütülmektedir. Yakın bir tarihte, Sosyal Güvenlik Kurumu, bütün Sosyal Güvenlik ve Sosyal Destek Kuruluşlarının tek bir kurumsal çatı altında birleştirilmesi; sosyal güvenlik kurumlarının tümünün tüzük ve ilkelerinin standart hale getirilmesi ve bu kurumların mali konumu ile finansal kayıtlarının takibe alınması nihai amaçlarına yönelik olarak kurumsal anlamda yeniden yapılandırılmıştır. Resmi bir kuruluş olan Đş-Kur, iş arayan kişiler için yurtiçinde ve yurtdışındaki uygun iş fırsatların tespit edilmesinden, istihdamın planlanmasına yönelik faaliyetlerin sürdürülmesinden ve bunların yanı sıra istihdamın garanti altına alınması ve geliştirilmesinden sorumludur. Piyasada, çalışanlar ve işverenler ile etkin bir biçimde faaliyet gösteren çok sayıda özel iş bulma ajansı mevcuttur. Ayrıca, özel iş bulma ajansları vasıtasıyla da istihdam imkanı ve eleman bulmak mümkündür. YABANCI ÜLKE VATANDAŞLARININ ĐSTĐHDAM EDĐLMESĐ 1. Türkiye de çalışma izni alınması Türkiye de yaşayan yabancı ülke yurttaşlarının, Türkiye de bağımlı ya da bağımsız olarak çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almaları gerekmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: Yabancı ülke yurttaşlarını istihdam etmek isteyen şirketler, tarafından yapılan başvuruları işleme koymak, Yabancı ülke yurttaşları için çalışma izni çıkarmak, Đlgili mevzuata uygun olarak çalışma izinlerinin süresini uzatmak ve/veya sınırlandırmak gibi işlemlerin yürütülmesinden sorumludur. Çalışma izni çıkarmak için gerek Türkiye içinden gerek Türkiye dışından başvuru yapmak mümkündür: Türkiye dışında ikame eden yabancı ülke yurttaşlarının ikame ettikleri ya da yurttaşı oldukları ülkelerdeki Türk Konsolosluğu na başvuruda bulunmaları gerekmektedir. Yabancı ülke yurttaşları Türkiye de geçerli bir oturma iznine sahip oldukları takdirde (eğitim amaçlı oturma izinleri haricinde en az 6 aylık) doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı na başvuruda bulunabilirler. Çalışma izinlerine ilişkin diğer yasal prosedürler aşağıdaki gibidir: 26

Çalışma izinleri sadece, aynı zamanda bir çalışma vizesi ve/veya oturma izni alınması halinde geçerlidir; Başvurular, Bakanlık tarafından başvuru tarihinden itibaren belirlenmiş olan 90 gün içinde işleme konulmakta ve yanıtlanmaktadır. Büyük çaplı doğrudan yabancı kaynaklı yatırımlarda kilit bir role sahip olan personel için bu süre en fazla 15 gündür. 2. Çalışma Đzinlerinin Ana Kategorileri: Çalışma izinleri 4 kategoriye ayrılmıştır: Belirli bir süre için geçerli bağımlı çalışma izinleri Sınırsız süreli bağımlı çalışma izinleri Bağımsız çalışma izinleri Đstisnai çalışma izinleri Đstisnai çalışma izinleri Kanun da şart koşulmuş olan belli koşullara göre verilebilmektedir. Bu tür bir çalışma izni, bir Türk yurttaşı ile evli olan, bilimsel ve/veya kültürel etkinlikler amacıyla geçici süreliğine Türkiye de bulunan veya bakanlıklar, kamu kurumları ya da benzeri diğer kuruluşlar tarafından istihdam edilen yabancılar için çıkarılabilmektedir. ARAŞTIRMA VE GELĐŞTĐRME FAALĐYETLERĐ 1. TÜBĐTAK Türkiye de, kamu kurumları ve üniversiteler Ar-Ge faaliyetlerinde önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBĐTAK), fen bilimlerinin çeşitli alanlarındaki araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemek, geliştirmek, organize etmek, yürütmek ve koordine etmekten sorumlu resmi bir kurumdur. Bu araştırmalar, ulusal ekonomik kalkınma ve teknik ilerleme hedefleri ile paralel olarak yürütülür. Bu kurum, ayrıca üniversiteler ve sanayi kolları arasındaki ilişkilere de önemli katkılarda bulunmaktadır. Bu kurum, Türkiye nin bilimsel ve teknolojik alalardaki rekabet yeteneğini artırmak için belli bazı teşvikler sağlamakta, bilimsel araştırmaları hızlı bir biçimde teknolojik yeniliklere dönüştürmek üzere yöntemler geliştirmekte ve özel sektörün araştırma-geliştirme faaliyetlerine aktif olarak katkıda bulunmasını sağlamaktadır. www.tubitak.gov.tr 2. TTGV Türk Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), sanayi sektörünün Ar-Ge bilincini arttırmak ve Hazine Müsteşarlığı nın Dünya Bankası ndan sağladığı kaynaklar vasıtasıyla Türk Sanayisindeki teknoloji geliştirme projelerini desteklemek için kurulmuştur. Bu Vakıf tarafından sürdürülen faaliyetler Kamu ve Özel sektör işbirliğinin başarılı örneğini teşkil etmektedir. Bu açıdan Vakıf, sanayi sektörünün Ar- Ge faaliyetlerini desteklemekte, ticari ve pazarlanabilir ürünler, sistemler ya da hizmetler ortaya koymak için gerekli altyapının oluşmasına katkıda bulunmakta, finansal destek sağlamakta, Ar- Ge nin yasal ve kurumsal çerçevesinin iyileştirilmesini hedefleyen çalışmaları yürütmektedir. www.ttgv.org.tr/ 27

3. KOSGEB Türkiye de Ar-Ge araştırmaları yürüten bir diğer kurum ise Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Birliği dir. KOSGEB, küçük ve orta ölçekli sanayi şirketlerinin teknolojik yeniliklere hızlı bir biçimde adapte olmalarına yardımcı olmaya; rekabet yeteneklerini, ekonomiye katkılarını ve verimliliklerini arttırmaya odaklanmıştır. www.kosgeb.gov.tr 28

8-Altyapı ENERJĐ ALTYAPISI 1. ENERJĐ STRATEJĐSĐ: Türkiye nin enerji altyapısındaki stratejisi müşterilere güvenlik ve yüksek hizmet kalitesi sağlamaktır. Hidrolojik ve linyit gibi değerlendirilmemiş enerji kaynaklarının yanı sıra Türkiye nin sahip olduğu yenilenebilir enerji potansiyeli de yatırımcılar için büyük bir fırsattır. Yenilenebilir enerji kullanımını destekleyen yeni yasa bu tür yatırımları teşvik etmekte ve daha da cazip hale getirmektedir. 1.a TÜRKĐYE DE KURULU GÜÇ (2006) 1.b ENERJĐ ÜRETĐMĐNDE KULLANILAN KAYNAKLAR (2006) 29

1.c SANAYĐDE KULLANILAN ELEKTRĐK ENERJĐSĐ FĐYATLARININ KARŞILAŞTIRILMASI (2006) Mevcut durumda 8,32 /kws olan Türkiye deki enerji fiyatları küresel pazara göre son derece rekabetçi seviyelerdedir. (Kaynak: EPDK) 1.d TÜRKĐYE DEKĐ BORU HATTI PROJELERĐ 30

Enerji kaynaklarının güvenceye alınması Türkiye nin önceliklerindendir. Bu amaca ulaşmak için Türkiye birçok doğal gaz ve petrol boru hattı projesi gerçekleştirmektedir. Aşağıdaki projeler tamamlandığında Türkiye ve Avrupa için güvenli enerji kaynakları sağlanmış olacaktır. Bakü-Tiflis-Ceyhan COPL Projesi Türkiye-Yunanistan NGTL Projesi Trans-Hazar Türkmenistan-Türkiye Avrupa NGTL Projesi Azerbaycan-Türkiye NGTL Projesi Irak-Türkiye NGTL Projesi Mısır-Türkiye NGTL Projesi Türkiye-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya NGTL Projesi (Nabucco Projesi) Doğu Karadeniz NGTL (Doğal Gaz Taşıma Hattı) Batı Karadeniz Projesi Doğal Gaz Yeraltı Depolama Projesi (Kaynak: BOTAŞ-BORU HATLARI ĐLE PETROL TAŞIMA A.Ş.) 1.e TÜRKĐYE DEN AVRUPA YA DOĞAL GAZ NAKĐL HATLARI 31

2. Telekomünikasyon Altyapısı Telekomünikasyon Altyapısı Cep Telefonu Aboneleri PSTN Kullanıcıları* Đnternet Kullanıcıları Geniş Bant Kullanıcıları 63 milyon 21,1 milyon 22 milyon 4,7 milyon Kaynak: Telekomünikasyon Alanındaki Yetkili Kurum Türk Telekom A.Ş. - 2008 (*)Genel Anahtarlamalı Telefon Ağı kullanıcıları Türkiye deki telekomünikasyon sektörü. son yıllarda Türk Telekom hisselerinin % 55 inin özelleştirilmesi ile başlayan büyük bir gelişim sürecine girmiştir. Telekomünikasyon sektöründe bulunan hizmetlere mobil telefon ve Đnternet hizmetleri ile kazandırılmış olan çeşitlilik. yatırımların ilerletilmesi açısından cazip alanlarla yeni ekonomiler yaratmıştır. 3. Ulaştırma Hizmetleri Altyapısı Türkiye nin BDT ülkeleri. Orta Doğu ve Kuzey Afrika gibi büyük pazarlara yakın oluşu 1.2 milyar müşteriye kolayca erişilebilmesi demektir. Türkiye nin AB Gümrük Birliği ne girmesinden bu yana önemli ölçüde gelişme göstermiş olan lojistik sanayisi de sahip olduğu avantajlar arasındadır. Türkiye nin coğrafi. fiziksel ve kurumsal altyapısı potansiyel yatırımcılar için cazibe kaynağı oluşturan temel unsurlardandır. Havayolu, Denizyolu, Demiryolu Altyapısı Ulaştırma Altyapısı Uçak Yolcusu Havaalanı Sayısı Karayolu Demiryolu Denizyolu Uçak Kargo Kapasitesi 70 milyon 42 (21 uluslararası) 63.805 km 10.984 km 243,5 milyon ton/yıl 1,5 milyon ton/yıl Kaynak: Ulaştırma Bakanlığı - 2008 32

[+] Taşıma Türüne Göre Miktarlar Ulusal karayolu ve demiryolu ağı Avrasya altyapısı ile tümüyle bütünleşmiştir. Đpek Yolu bağlantı projeleri, Avrupa, Ortadoğu, Türk Cumhuriyetleri ve Uzak Doğu ile Türkiye arasında düzgün bir demiryolu bağlantısı sağlayacaktır. Düzenli kamyon taşımacılığı ve Ro-Ro feribot güzergâhları hizmet kapasitesini arttırmaya devam etmektedir. Türkiye yüksek performanslı altyapısı, güvenilir, dakik ulaştırma hizmetleri ve bölge içindeki stratejik konumu ile etkili, düşük maliyetli mal sevkiyatı için gereken bütün şartlara sahiptir. 33

9- Ekonomik Görünüm Mali disiplin ve sıkı bir mali politika, Türkiye nin ekonomik programının temel direkleri olmaya devam etmekle beraber enflasyon oranının düşürülmesi ve güçlü bir büyüme performansının yakalanmasında büyük ölçüde katkı sağlamaktadır. Türkiye, sağlam makroekonomik politikaların yanı sıra, gündemindeki geniş kapsamlı ve uzun vadeli bir yapısal dönüşüm programını da uygulamaya devam etmektedir. Diğer ülkelerin deneyimleri ile karşılaştırıldığında Türkiye nin elde ettiği başarı, en başta yapısal ve kurumsal değişiklikleri yaşama geçirmedeki hızı dolayısıyla dikkat çekicidir. Gerçekten de Türkiye, gerek finans sektörünü yeniden yapılandırmada gerekse kamu sektörünün yönetimi ve iş ortamını iyileştirmede dev adımlarla ilerlemektedir. 1. Makroekonomik Göstergeler 2. Türkiye'ye Doğrudan Dış Yatırım 3. Uluslararası Ticaret 34

1. Makroekonomik Göstergeler Türk ekonomisi, son 20 yılda istikrarlı bir büyüme hızına sahip olmuştur. GSMH ve kişi başına düşen GSMH rakamları, ulusal ekonominin gücü ve kararlığının yanı sıra makroekonomik küresel trendlerle entegrasyonunu da belirgin bir biçimde ortaya koymaktadır. GSMSH (Milyar ABD Doları cinsinden cari fiyat) Kişi başına düşen GSMH (Milyar ABD Doları cinsinden cari fiyat) Reel Büyüme (Real) (%) 2007 ( 1. Periyot) 91,8 6,7 2006 399,7 5.477 6,0 2005 360,9 5.008 7,6 2004 299,5 4.172 9,9 2003 239,2 3.383 5,9 2002 180,9 2.598 7,9 2001 145,7 2.123-9,5 2000 200,0 2.965 6,3 1999 185,3 2.879-6,1 1998 206,5 3.255 3,9 1997 192,4 3.079 8,3 Kaynak: Türk Đstatistik Kurumu (TÜĐK) 1.a Fiyat seviyelerindeki değişiklikler Đzlenen sıkı para politikaları ve mali politikalar, enflasyonun düşürülerek tek haneli rakamlara getirilmesine büyük ölçüde katkıda bulunmuştur. Toptan Eşya Fiyat Endeksi Yıllık Ortalama Değişim Tüketici Fiyat Endeksi Yıllık Ortalama Değişim GSMH Deflatörü (%) 2007 9,70 9,03 7,0 2006 9,77 10,51 11,7 2005 8,24 10,14 5,3 2004 11,1 10,6 9,5 35

2003 25,6 25,3 22,5 2002 50,1 45,0 44,4 2001 61,6 54,4 55,3 2000 51,4 54,9 50,9 1999 53,1 64,9 55,8 1998 71,8 84,6 75,3 1997 81,8 85,8 81,2 Kaynak: Türk Đstatistik Kurumu (TÜĐK) 1.b Ödemeler Dengesi 2006 yılında, cari açık yaklaşık 23 milyar ABD Doları na yükselerek 2005 seviyesinin yaklaşık %30 üzerine çıkmıştır. Aynı yıl içinde, sermaye ve finans hesapları 20,9 milyar ABD Doları tutarında bir fazla vermiştir. 2002 2003 2004 2005 2006 Cari Hesaplar -1,524-8,036-15,601-22,603-31,679 Đhracat f.o.b 40,071 51,13 66,956 76,758 91,022 Đthalat f.o.b. -51,554-69,34-97,54-116,774-137,45 Mal Dengesi -7,283-14,01-23,878-33,53-40,128 Hizmetler: Aktif 14,025 17,952 22,941 26,64 24,411 Hizmetler: Pasif -6,146-7,441-10,144-11,368-11,027 Mal ve Hizmetler Dengesi 596-3,499-11,081-18,258-26,744 Gelir: Aktif 2,486 2,246 2,651 3,684 4,473 Gelir: Pasif -7,042-7,803-8,288-9,387-10,988 Mallar, Hizmetler ve Gelir Dengesi -3,96-9,056-16,718-24,057-33,366 Cari Devirler 2,436 1,02 1,117 1,454 1,687 Sermaye ve Mali Hesap 1,406 3,095 13,41 20,487 34,671 Doğrudan Yatırımlar 962 1,253 2,024 8,723 19,231 Portföy Yatırımları -593 2,465 8,023 13,437 7,36 36

Diğer Yatırımlar 7,19 3,424 4,187 16,174 14,194 Yedek Aktifler -6,153-4,047-824 -17,847-6,114 NET HATA VE NOKSAN KALEMĐ 118 4,941 2,191 2,116-2,992 Yapısal reformlar eşliğindeki akıllı ve sağduyulu ekonomi politikaları, Türk ekonomisine yeni bir perspektif getirmiştir. Enflasyondaki güçlü gerileme ile birlikte hareket eden çarpıcı büyüme performansı, ekonomik reformları yeni bir dönüm noktasına taşımıştır. Türkiye, ekonomide yakaladığı istikrarın yatırım ortamını iyileştirmesi nedeniyle geçtiğimiz yıllarda büyük miktarlarda doğrudan yabancı yatırım (DYY) çekebilmiştir. Ayrıca, geleceğe yönelik tasarılar da oldukça olumludur. 2006 yılı, ülkeye gelen DYY yatırımlarının şimdiye dek kaydedilen en yüksek rakamlara ulaşmasına tanık olmuştur. Geçmiş yıllarda 1 milyar ABD Dolarına denk gelen bir ortalamaya sahip olan net DYY akışı 20,1 milyar ABD Dolarına yükselmiştir. Ayrıca, borçlanmaların vade yapısında da kısa vadeden uzun vadeye doğru belirgin bir hareket gerçekleşmiştir. Sürdürülebilir Büyüme Yolu Geçtiğimiz yıllarda, Türk ekonomisi, kararlı bir biçimde yürütülen yapısal reformlar ve başarılı makroekonomik politikalar sayesinde yüksek bir büyüme performansı göstermiş ve dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden bir haline gelmiştir. 1998-2002 döneminde ortalama % 1 seviyesinde gerçekleşmiş olan reel GSMH büyüme oranı 2002-2007 döneminde % 7 ye ulaşmıştır. Son beş yıl içinde, ekonomik büyümenin itici gücü, arz kanadındaki toplam verimlilik artışı ile talep kanadındaki özel sektör yatırımları olmuştur. 2007 yılında, GSMH, tahminlere paralel olarak % 4,5 luk bir artışla 658 milyar ABD Dolarına ulaşırken kişi başına düşen GSMH ise 9333 ABD Doları na çıkmıştır. 2007 yılında ekonomik büyüme geçerli tahminlere göre % 5 seviyesinde olup erken döneme ait 37

göstergeler, yılın tümü için yapılmış olan % 5 lik büyüme tahmininin gerçekleşmek üzere olduğunu ortaya koymaktadır. Ekonomik büyümenin, yüksek ihracat performansıyla desteklenen özel sektör yatırımlarından besleneceği tahmin edilmektedir. Büyümede yakalanmış olan ilerlemenin, yapısal reformların ve makroekonomik istikrar sürecinin bir sonucu olarak, Türkiye deki pazar güçlerinin işlevselliğindeki iyileşme AB tarafından önemle vurgulanmaya başlanmıştır. Giderek hız kazanan reform süreciyle birlikte AB ye giriş müzakereleri, özel sektördeki zinde yatırımlar ve olumlu demografik istatistikler müzakere süreci boyunca AB ile daha hızlı bir yakınlaşma vaat etmektedir. Đşgücüne katılımda beklenen artış ve artan yatırımlar sayesinde elde edilen büyük ölçekli verimlilik artışının, bu yakınlaşmanın itici motorları olması beklenmektedir. Bu faktörler, aynı zamanda, sürdürülebilir yüksek büyümeyi de garanti etmektedir. Düşüşe geçen enflasyon Türk ekonomisinin son dönemlerdeki performansının en çarpıcı yönlerinden biri de, enerji fiyatlarının yüksekte seyrettiği güçlü bir büyüme ortamı içinde gerçekleşen enflasyondaki önemli düşüş olmuştur. Yıllık enflasyon oranı, 2002 nin başlangıcındaki yaklaşık % 70 lik bir seviyeden, 2005 Ekim ayında 35 yılın en düşük seviyesi olan % 7,5 a inmiştir. Enflasyondaki düşüşü daha da arttırmak için, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 2006 yılında resmi bir enflasyon hedeflendirmesi rejimine geçmiştir. 2007 yılsonu tüketici fiyat endeksi (CPI) hedefi, yüzde 2 lik bir belirsizlik payı ile % 5 olarak belirlenmiştir. Tedbirli Mali Politika Mali disiplin, Türk ekonomisinin makroekonomik performansının köşe taşı olmaya devam etmektedir. Türkiye, geçtiğimiz dört yıl için yıllık % 6.5 un üzerinde bir ortalamayla yüksek düzeyde bir kamu sektörü toplam faiz dışı GSMH fazlasını sağlamıştır. Bu sayede borç stoku azalmış, bu da istikrarlı bir ekonomik büyüme ortamı sağlayarak düşük enflasyon yönündeki piyasa tahminleri üzerinde olumlu bir etki yapmıştır. 38

Dış Hesapların Durumu 2006 yılında cari açık GSMH nın % 7,9 u oranında gerçekleşmiştir. Cari açık 2006 yılında kolayca finanse edilebilmiş olup uzun vadeli olan ve borç oluşturmayan sermaye girişlerinin payı yükselme trendi göstermiştir. DYY girişleri, 2006 yılında Türk ekonomisinin tarihindeki en yüksek değer olan 20,1 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. DYY girdilerinin, AB ye giriş süresinin hız kazanması ve yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik çabalarla gelecek yıllarda da devam etmesi beklenmektedir. 2007 deki cari açığın, temel olarak yüksek ihracat performansı, özelleştirme gelirleri ve artan DYY a bağlı olarak GSMH nın yaklaşık olarak % 7 sine kadar gerilemesi öngörülmektedir. Sonuç 39

Sürdürülen tedbirli mali ve para politikalarının yanı sıra kapsamlı yapısal reformlar sayesinde, geçtiğimiz yıllarda ekonomi olumsuzluklara karşı çok daha dirençli bir hale gelmiş, ekonomik temeller ve bilançolar büyük ölçüde güçlenmiştir. Türkiye nin ilerleme yolunda yüzleşmesi gereken engeller mevcuttur. Bu bağlamda Türkiye, yapısal reformları her alanda sürdürmeye, hızlandırmaya ve her alanda gelişmeye kararlıdır. 1.c SANAYĐ ÜRETĐM ENDEKSĐ, HAZĐRAN 2007 Haziran 2007 de Aylık Sanayi Üretim Endeksi, Haziran 2006 ya göre % 1,8 artmıştır. Haziran 2007 ye ait Đmalat Sanayi Üretim Endeksindeki değişmeyi Haziran 2006 daki değerleri ile karşılaştırdığımızda, en büyük artışın %16,5 ile ağaç ürünleriyle mantar üretiminde olduğunu, bunu elektrikli makine (bys) üretiminde % 12,4, kauçuk ve plastik imalatında ise % 10,0 lık artış oranlarının izlediği görülmektedir. [+] SEKTÖRLERĐN AĞIRLIKLARI Sanayi üretiminin büyüme hızının bir önceki yılın aynı ayı ile karşılaştırması (%) Haziran 6 ayın ortalaması EKONOMĐK FAALĐYETLER Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim Endeks Değişim 2007 2006 2007 2006 TOPLAM SANAYĐ MADENCĐLĐK SEKTÖRÜ ĐMALAT ÜRETĐMĐ ELEK, GAZ ve SU 149,4 1,8 146,7 10,0 140,5 5,3 133,4 6,0 108,2 2,9 105,1 10,9 99,5 10,3 90,2 6,9 148,6 1,1 147,0 9,6 139,2 4,7 133,0 5,6 182,1 8,2 168,3 13,8 178,5 9,2 163,4 8,9 40

2. Türkiye'ye Doğrudan Dış Yatırım 2.a. Türkiye, dünyada Doğrudan Yabancı Yatırım çeken ülkeler arasında 15. sıradadır. 2.b. Uluslararası Doğrudan Yatırım (Girdileri) (Milyon ABD Doları) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Ocak - Mayıs 2006 2007 Uluslararası Doğrudan Yatırım Toplam (Net) Uluslararası Doğrudan Yatırım Özsermaye Yatırımı (Net) 982 3.352 1.137 1.752 2.883 9.803 20.106 8.521 11.017 982 3.352 1.137 754 1.540 7.962 17.184 7.200 9.471 982 3.352 617 737 1.191 8.200 17.098 7.237 9.259 Girdiler 1.707 3.374 622 745 1.291 8.536 17.755 7.298 9.266 Tasfiye Đhraçları -725-22 -5-8 -100-336 -657-61 -7 Şirketler Arası Đkrazlar* Gayrimenkul (Net) -- -- 520 17 349-238 86-37 212 -- -- -- 998 1.343 1.841 2.922 1.321 1.546 41