T.C. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU ŞİKAYET NO : 02.2013/1110 KARAR TARİHİ:30/05/2014 RET KARARI ŞİKAYETÇİ : K.Ç. ŞİKAYET EDİLEN İDARE : Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü/ERZURUM ŞİKAYETİN KONUSU : Şikayet, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi ( AÖF) Çocuk Gelişimi Önlisans Programı öğrencisi olan şikayetçinin internet üzerinden yürütülen derslerin kitap olarak Üniversite tarafından dağıtımının yapılması talebi hakkındadır. ŞİKAYET BAŞVURU TARİHİ : 19/12/2013 I. USÛL A. Şikayet Başvuru Süreci 1. Şikayet başvurusu, Kurumumuz elektronik sistemi aracılığıyla 19/12/2013 tarihinde yapılan ve 20 /12/2013 tarih ve 11891 sayı ile kayıt altına alınan şikayet başvuru belgesi doldurulmak suretiyle gerçekleştirilmiştir. Şikayetçi ayrıca 29/1/2014 tarih ve 964 sayı ile kayıt altına alınan belgeleri şikayet başvuru belgesine eklenmek üzere Kurumumuza sunmuştur. Şikayet başvurusunun karara bağlanması için 28 /3/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 41/1 a maddesi ve İmza Yetkileri Yönergesinin 7 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca, şikayetin incelenmesine ve araştırılmasına geçilmiş ve 02.2013/1110 şikayet sayılı Ret önerisiyle Kamu Başdenetçisi'ne sunulmuştur. B. Ön İnceleme Süreci 2. Yapılan ön inceleme neticesinde, şikayet konusunun Kurumumuzun görev alanına girdiği, şikayetçinin menfaat ihlali koşulunu taşıdığı, idari başvuru yollarının tüketildiği, şikayetin süresinde yapıldığı ve diğer ön inceleme konularında da bir eksiklik olmadığı, bu nedenle şikayetin incelenmesine ve araştırılmasına engel bir durumun bulunmadığı tespit edilmiştir. II. OLAY ve OLGULAR A. Şikayetçinin Konu Hakkındaki Açıklamaları ve İddiaları 3. Şikayetçi başvurusunda, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Çocuk Gelişimi Önlisans Programı öğrencisi olarak ders kitaplarını Üniversitenin internet sitesinden indirmek zorunda olduklarını, her dersin 14 ünite olduğunu ve her hafta 1 ünitenin yayımlandığını, kitap olması
halinde diğer üniteleri de vakit kaybetmeden çalışma imkanı olacağını, ellerinde matbu olarak ders kitabı bulunmadığını, herkesin evinde bilgisayar ve internet olmadığını, ders notlarını bu şekilde almanın hem zaman kaybı hem de maddi yük olduğunu ve bunların kağıt yığını haline geldiğini ifade etmekte ve Fakültenin kitap sağlaması halinde derslere çalışma açısından büyük avantaj sağlayacağını, kitapları daha sonraki yıllar için saklama ve okuma şansı olacağını iddia etmekte ve Fakültesinin ders kitaplarının dağıtımını yapmasını talep etmektedir. Şikayetçi başvuru belgesine ek olarak ilettiği belgelerde de, bir dönem için 290 TL, iki dönem için toplam 580 TL harç ödediğini, Üniversitenin kitapları sistemde yayımladığını, ders kitaplarını göndermediğini, kitap çıktılarını kendilerinin aldığını, bunun da yüksek maliyete neden olduğunu, kendisinin bunu karşılayamadığını, bu nedenle final sınavlarına çalışamadığını, kendisi gibi diğer öğrencilerin de mağdur ve şikayetçi olduklarını, herkesin evinde bilgisayar, yazıcı ve internet bulunmadığını, bulunsa dahi üniteler yoğun olduğu için kağıt ve kartuş masraflarının fazla olduğunu, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinin daha düşük harç alarak (205 TL) öğrencilerine ders kitabı dağıttığını iddia ve beyan etmektedir. Şikayetçi ayrıca, bilgisayar başında uzun süre çalışmak zorunda kalınmasının göz ve beden sağlığı başta olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına neden olduğunu, özellikle bilgisayar bağımlılığı riskinin artırdığını iddia etmekte ve Üniversitenin öğrencilere kitap dağıtımı yapması talebini yinelemektedir. B. İdarenin Şikayete İlişkin Açıklamaları 4. Şikayetçinin 20/12/2013 tarihli dilekçesine Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Dekanlığınca verilen 22/1/2014 tarihli ve 134 sayılı cevabi yazıda; Fakülte bünyesinde devam etmekte olan programların derslerinin internet üzerinden online olarak yürütülmekte olduğu ve basılı herhangi bir kitap veya materyal bulunmadığı ifade edilmiştir. C. Olaylar 5. Şikayetçi, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Çocuk Gelişimi Önlisans Programına 17/9/2013 tarihinde kayıt olmuştur. Şikayetçi, Üniversitenin internet üzerinden yayımladığı derslerin basılı olarak kitap şeklinde dağıtımının yapılmasını talep etmektedir. Şikayetçi söz konusu talebine ilişkin olarak Kurumumuza 19 /12/2013 tarihinde şikayet başvurusunda bulunmuştur. Bu talebini ilgili idare olan Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesine de ileten şikayetçi 22/1/2014 tarihinde olumsuz yanıt almıştır. D. Kamu Denetçisi Serpil ÇAKIN'ın İnceleme ve Araştırma Bulguları 6. Şikayete konu talebe ilişkin 6/2/2014 tarihinde Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 444 9 282 telefon numarasından aranmış ve her bir öğrencinin kendisine ait sayfası olduğu, bu sayfaya öğrencilerin şifreleri ile girdiği, her hafta pazartesi günü bir üniteye ait derslerin bu sayfaya yüklendiği, yine derslere ilişkin videoların da bu sayfalara yüklendiği bilgileri edinilmiştir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinin internet sayfası incelendiğinde www.ataaof.edu.tr/cocuk.aspx adresinde Çocuk Gelişimi bölümüne ait programın tanıtımında "Derslerin İşlenişi" başlığı altında bu programda derslerin Fakülte tarafından hazırlanan etkileşimli materyaller kullanılarak, internet üzerinden yürütüleceği ve öğrencilere basılı materyal (kitap vb.) dağıtımı yapılmayacağının ilan edildiği tespit edilmiştir. III. HUKUKİ DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE A. İlgili Mevzuat 7. 6/11/1981 tarihli ve 17506 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu
"Diploma alma, ders kredilerinin hesaplanması, öğrencilik haklarından yararlanma ve sınavlar" başlıklı 44. maddesi birinci fıkrasının (e) bendi; Yükseköğretim Kurulu kararı üzerine yükseköğretim kurumlarında; öğretim elemanı ve öğrencilerin aynı mekânda bulunma zorunluluğu olmaksızın, bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı olarak öğretim faaliyetlerinin planlandığı ve yürütüldüğü önlisans, lisans ve lisansüstü uzaktan öğretim programları açılabilir. Uzaktan öğretim programlarının açılabileceği alanlar, uzaktan öğretim yoluyla verilecek dersler ve kredi miktarları, ders materyallerinin hazırlanması, sınavlarının yapılma şekli, yükseköğretim kurumları arasında bu amaçla yapılacak protokoller ile uzaktan öğretime ilişkin diğer hususlar, Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenir. Ders malzemelerinin hazırlanması, derse kaydolan öğrenci sayısı, dersin canlı veya kayıttan verilmesi, öğrencilerin sorularına verilen cevaplar, ödev veya uygulamaların değerlendirilmesi için harcanan süreler ile uzaktan öğretimle verilen derslere katılan öğrenci sayısı esas alınarak öğretim elemanlarına yapılacak ek ders ücreti ile ders malzemelerinin hazırlanmasında veya dersin yürütülmesinde fiilen katkıda bulunanlara yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenir. Ancak, yukarıda belirtilen her türlü ödemelerin toplamı uzaktan öğretim için yatırılan toplam öğrenim ücretinin yüzde yetmişini geçemez. Uzaktan öğretim için yatırılan öğrenim ücretinin bu fıkraya göre yapılan ödemeler sonrası kalan kısmı ile elektronik ortamda veya internet ortamında sunulan uzaktan öğretim materyalinden elde edilen gelirler, ilgili birimin veya yükseköğretim kurumunun mal ve hizmet alımlarında kullanılır. "Cari hizmet maliyetinin hesaplanması, öğrenci katkı payları ve öğrenim ücretleri" başlıklı 46. maddesi (a) ve (b) bentleri; a) Yükseköğretim kurumlarında, öğrenci başına düşen cari hizmet maliyetleri, yükseköğretim programlarının özellikleri göz önüne alınarak Yükseköğretim Kurulunca hesaplanır. Öğrencilerden her bir dönem için birinci öğretimde öğrenci katkı payı, ikinci öğretim ve uzaktan öğretimde ise öğrenim ücreti alınır. Yabancı uyruklu öğrencilerden, birinci veya ikinci öğretim ayırımı yapılmaksızın, her bir dönem için öğrenim ücreti alınır. Devlet tarafından karşılanacak kısım ile birinci öğretim, ikinci öğretim, açık ve uzaktan öğretim öğrencileri tarafından karşılanacak öğrenci katkı payı veya öğrenim ücretleri, öğrenci başına düşen cari hizmet maliyetleri göz önünde bulundurularak belirlenir. Cari hizmet maliyetinin öğrenciler tarafından karşılanacak kısmı dışında kalan miktarı, Devlet tarafından karşılanır. Devletçe karşılanan kısım cari hizmet maliyetinin yarısından az olamaz. b. Birinci öğretim, ikinci öğretim, açık ve uzaktan öğretim için Yükseköğretim Kurulu tarafından hesaplanan cari hizmet maliyetlerinin Devlet tarafından karşılanacak kısmı, öğrenciler tarafından karşılanacak katkı payları ve öğrenim ücretleri ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar, her yıl haziran ayı sonuna kadar Maliye Bakanlığı ile Yükseköğretim Kurulunun görüşü ve Milli Eğitim Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir. Öğrenci katkı payı veya öğrenim ücretinden muaf tutulacaklar ile yabancı uyruklu öğrencilerden alınacak asgari öğrenim ücretlerinin tutarı Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenir. "Ders kitapları ve eğitim öğretim araçlarının basılıp çoğaltılması" başlıklı 48. maddesi: Üniversitelerde ders kitapları, bilgisayar ve elektronik ortamlarda hazırlanan eğitim öğretim ve uzaktan öğretim ilkelerine göre oluşturulan her türlü materyal ilgili üniversite veya
Yükseköğretim Kurulu tarafından hazırlanır ve hazırlattırılır ve öğrencilere uygun bedelle satılır 8. 6/11/1982 tarihli ve 17860 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Açık Yükseköğretim Yönetmeliği 8. maddesi; Açık öğretimde, imkanlar ölçüsünde, a) Basılı eğitim araçları, kaset, video, teyp, band ve film, b) Radyo ve televizyon, c) Danışman gözetiminde toplu tartışma; ve benzeri gereç ve sistemlerden yararlanılır. 9. Yükseköğretim Genel Kurulunun 1/2/2013 tarihli toplantısında kabul edilen Yükseköğretim Kurumlarında Uzaktan Öğretime İlişkin Usul ve Esaslar "Tanımlar" başlıklı 4. maddesi; Ders materyali ve materyal ücreti: uzaktan öğretim faaliyetlerinin yürütülmesi için yükseköğretim kurumlarınca basılan veya elektronik olarak internet ortamında sunulan, üretilen veya kullanılan her türlü materyali ve bunlar karşılığında öğrencilerden alınan ücrettir. Öğrenim ücreti ise uzaktan öğretimde öğrencilerin öğretimin karşılığı olarak ödeyeceği ve Bakanlar Kurulunca belirlenen uzaktan öğretim öğrenim ücretini ifade etmektedir. Usul ve Esasların "Öğrenim Ücretleri ve Materyal Ücreti" başlıklı 14. maddesinin 1. fıkrasında yükseköğretim kurumlarının uzaktan öğretim yoluyla yürütülecek programlar ile dersler için alınacak uzaktan öğretim ücretinde, 2547 sayılı Kanunun 46. maddesine göre Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenen ücretler esas alınır denilmekte ve aynı maddenin 2. fıkrasında ise yürütülen programlarda materyal ücretlerinin, fakülte veya programa ilişkin öğrenim ücreti tutarını geçmeyecek şekilde ilgili üniversite yönetim kurul tarafından maliyet esaslı olarak belirleneceği ifade edilmektedir. 10. 3 /11/2011 tarihli ve 28104 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Atatürk Ünı versı tesı Açıköğretım Fakültesı Eğıt ım Öğretım ve Sınav Yönetmelığ ı "Katkı payı ve öğretim giderleri" başlıklı 9. maddesi; (1) Öğrenciler kayıt yaptırabilmeleri veya kayıt yenileyebilmeleri için; cari hizmet maliyetine öğrenci katkısını ve açıköğretim/uzaktan öğretim materyal ücretini ödemiş olmaları gerekir. (2) Cari hizmet maliyetine öğrenci katkı payı hakkında ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır. (3) (Değişik:RG 17/1/2013 28531) (1) Açıköğretim/uzaktan öğretim materyal ücreti, programların özellikleri dikkate alınarak ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak Fakülte Yönetim Kurulunun teklifi üzerine Üniversite Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. (4) Mali yükümlülüklerini belirlenen süreler içerisinde yerine getirmeyen öğrencilerin kayıt ve kayıt yenileme işlemleri yapılmaz. Bu öğrenciler, ara sınav ve yarıyıl/yılsonu sınavlarına alınmazlar ve öğrencilik haklarından yararlanamazlar.
"Derslerin yürütülmesi" başlıklı 11. maddesinin 2. fıkrası; Fakülte Kurulunun kararına bağlı olarak dersler, açıköğretim veya uzaktan eğitim yöntemleriyle ya da yüz yüze yürütülebilir. 11. 2013/5172 sayılı 2013/2014 Eğitim Öğretim Yılında Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payları ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair Bakanlar Kurulu Kararı "Öğrenci katkı payı ve öğrenim ücreti tutarları" başlıklı 1. maddesi üçüncü fıkrası; (3) Öğrencilerden kayıt ve kayıt yenileme sırasında katkı payı/öğrenim ücreti dışında (açık öğretim ve uzaktan öğretim materyal ücreti hariç) her ne ad altında olursa olsun ücret alınamaz. "Genel esaslar" başlıklı 2. maddesi birinci fıkrası; (1) 2013 2014 eğitim öğretim yılında öğrenimine devam eden veya yeni kayıt yaptıracak birinci öğretim ve açıköğretim öğrencilerinden, 4 üncü ve 11 inci maddelerdeki hükümler saklı kalmak kaydıyla, öğrenci katkı payı alınmaz. Bu öğrencilerden alınması gereken öğrenci katkı payı tutarları, Devlet tarafından karşılanır. B. Şikayet Konusuna İlişkin Uygulamalar 15. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi ve İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, imkanları ölçüsünde öğrencilerine ders materyali sağlamakta ve bunun için de öğrencilerden materyal ücreti almaktadırlar. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi internet sitesinin http://auzef.istanbul.edu.tr/acik ve uzaktan egitimde ne gibi ucretler odenir.html adresinde, bu materyal ücretinin içeriği hakkında ayrıntılı bilgilere yer verilmektedir. Alınan materyal ücretinin kullanım alanlarının idari, içerik tasarım, yönetim bilgi sistemleri, ölçme değerlendirme, film merkezi, ek ödemeler ve ders ücretleri olduğu belirtilmiştir. C. Kamu Denetçisi Serpil ÇAKIN'ın Kamu Başdenetçisi'ne Önerisi 16. Kamu Denetçisi inceleme ve araştırması sonucunda yukarıda "İlgili Mevzuat" başlığı altında değinilen düzenlemeler kapsamında, şikayetçinin internet üzerinden yürütülen program derslerinin basılı kitap olarak sunulması talebinin idarece reddi işleminin ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinde hazırlanan veya hazırlatılan öğretim materyalleri için öğrencilerden bedel istenmesi ve bu bedelin diğer Üniversitelerden farklı olmasının hukuka ve hakkaniyete aykırılık teşkil etmediğini belirterek şikayetin Reddini önermiştir. D. Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme ve Gerekçe 17. 2013/5172 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 2/1 maddesine istinaden 2013/2014 eğitim öğretim yılında yeni kayıt yaptıran şikayetçinin öğrenci katkı payı tutarının devlet tarafından karşılandığı, öğrencinin sadece söz konusu Bakanlar Kurulu kararının II sayılı cetvelinde belirlenen öğrenim ücreti tutarının (açıköğretim materyal ücreti olarak) Fakülte Yönetim Kurulu tarafından belirlenen (güz yarıyılı ve bahar yarıyılı için 290'ar TL.) kısmını ödediği; 2547 sayılı Kanunun 44/1 e maddesinin verdiği yetki çerçevesinde Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin 11/2 maddesi uyarınca Fakülte Kurulunun kararına bağlı olarak derslerin, açıköğretim veya uzaktan eğitim yöntemleriyle ya da yüz yüze yürütülebileceğinin hüküm altına alındığı; Üniversitenin öğrencilerden aldığı ücretlere ilişkin olarak 2547 sayılı Kanunun 48. maddesine göre Üniversitelerde ders kitaplarının, bilgisayar ve elektronik ortamlarda hazırlanan eğitim öğretim ve uzaktan öğretim ilkelerine göre oluşturulan her türlü materyalin ilgili üniversite veya Yükseköğretim Kurulu tarafından hazırlanabileceğinin veya hazırlatılabileceğinin ve
öğrencilere uygun bedelle satılacağının düzenlendiği; Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin 9/3 maddesinde açıköğretim/uzaktan öğretim materyal ücretinin, programların özellikleri dikkate alınarak ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak Fakülte Yönetim Kurulunun teklifi üzerine Üniversite Yönetim Kurulu tarafından belirleneceğinin karar altına alındığı; Açık Yükseköğretim Yönetmeliğinin 8. maddesine göre açık öğretimde, imkanlar ölçüsünde basılı eğitim araçları verileceğinin hükme bağlandığı, dolayısıyla bu konuda yükseköğretim kurumlarına bir zorunluluk dayatılmadığı ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinin Çocuk Gelişimi Önlisans programının tanıtımının yer aldığı internet sayfasında programlarda derslerin Fakülte tarafından hazırlanan etkileşimli materyaller kullanılarak internet üzerinden yürütüleceği ve öğrencilere basılı materyal (kitap vb.) dağıtımı yapılmayacağının açıkça vurgulandığı, hususları birlikte değerlendirildiğinde, Üniversitenin 2547 sayılı Kanun, 2013/5172 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Açık Yükseköğretim Yönetmeliği ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliği çerçevesinde takdir yetkisi sınırları içerisinde hareket ettiği ve imkanları ölçüsünde öğrencilerine eğitim araçları sunduğu değerlendirildiğinden, basılı olarak ders kitaplarının dağıtımının yapılmaması konusunda hukuka ve hakkaniyete aykırılık tespit edilmemiştir. 18. Bununla birlikte, açık ve uzaktan eğitim hizmetlerinde öğretim üyesi tarafından hazırlanan ders notları ile telifli eserlerin öğrencilere elektronik veya internet ortamında ulaştırılması için gerekli çalışma ve ödemeleri karşılamak üzere ilgili mevzuat gereği Fakülte Yönetim Kurulu tarafından belirlenen öğrenim ücretinin Üniversiteden Üniversiteye farklılık göstermesinin idarenin takdir marjı içinde kaldığı ve yürütülen hizmetin içeriği, kapsamı ve maliyetine bağlı olarak değişebileceği değerlendirildiğinden, şikayetçinin Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinde hazırlanan veya hazırlatılan öğretim materyalleri için öğrencilerden alınan öğrenim ücretinin diğer benzer programları yürüten Üniversitelerdeki öğrenim ücretinden farklı olduğu yönündeki şikayetinin yerinde olmadığı tespit edilerek bu hususta da hukuka ve hakkaniyete aykırılık gözlenmemiştir. IV. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT A. Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması 19. 14/6/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli ret kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır. B. Yargı Yolu 20. 2709 Sayılı 1982 Anayasası'nın Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Başlıklı 40. maddesinin 2. fıkrasında, "Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır." hükmü yer almakta olup, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, ilgili idarenin işlemine karşı 60 günlük dava açma süresinden arta kalan süre içinde Erzurum İdare Mahkemesine yargı yolu açıktır. V. KARAR Açıklanan gerekçelerle ve dosya kapsamına göre; ŞİKAYETİN REDDİNE, Kararın, şikayetçiye ve Erzurum Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü'ne tebliğine, Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi'nce karar verildi. M. Nihat ÖMEROĞLU Kamu Başdenetçisi