BÖLÜM 2. GENEL BİLGİLER

Transkript

1 1 BÖLÜM 1. GİRİŞ Bu ödev doğrultusunda Yeni Yüzyıl Üniversitesi Cevizlibağ Kampüs Alanı içinde yapılan yürüyüş yollarında oluşabilecek potansiyel tehlikelerin ve bunlara ilişkin risklerin belirlenmesi, tespit edilen bu tehlike ve risklerin yönetimle yapılan iş sözleşmesi açısından değerlendirilmesi, beklenen veya olası risklerin kontrol altına alınmasına ilişkin yöntem ve esasların sistematik bir şekilde tanımlanması ve böylelikle iş kazaları ve meslek hastalıklarının asgari seviyelere indirilmesi amaçlanmıştır. Üniversite kampüsü içerisinde çalışanlar, öğrenciler ve ziyaretçiler açısından çalışma standartlarından kaynaklanan her türlü tehlike ve sağlık riskini azaltmak, insan sağlığını etkilemeyen seviyeye düşürmek ana amaçtır. Bu doğrultuda riskler, iş kazaları olabileceği gibi; her türlü meslek hastalığı ve diğer sağlık riskleri de olabilir. Risk değerlendirmesi sonucunda, üniversite içindeki sağlıklı yaşamın korunumuna ilişkin tehlikelerin ne olduğuna dair sonuçlar elde edilmiş, kaza olma ihtimali ile muhtemel kazaların boyutu ve büyüklüğü hakkında bilgi verilmiştir.

2 2 BÖLÜM 2. GENEL BİLGİLER Proje kapsamında referans olarak alınan, TS İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemi, 4857 İş Kanunu, 6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 6098 Sayılı Borçlar Kanunu ve İlgili Mevzuatlar çerçevesinde, Yeni Yüzyıl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü 2013 İş Sağlığı ve Güvenliği Yüksek Lisans öğrencilerinin bitirme ödevleri için kullanılması adına hazırlanmış risk değerlendirme kılavuzuna göre; 2.1. Tanımlar ve Teknik Terimler ÇSG: Çevre Yönetim Sistemleri (TS-EN-ISO-14001) ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetim Sistemleri (TS-18001) tanımlarının kısaltılmış, ortak ifadesidir. İSG: Sağlık, Güvenlik Yönetim Sistemleri dir. Yasa ve Mevzuat: İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili; yasa, tüzük, yönetmelik, standart ve mevzuattır. [1] Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesini. [1] Kanun: 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununu, 4857 sayılı İş Kanununu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu, 6098 sayılı Borçlar Kanununu, [1] Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,

3 3 Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı, [1] Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini, [1] Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları, [1] Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, ifade eder. [1] Sağlığın Bozulması: Bir iş faaliyetinin veya işle ilgili durumun yol açtığı ve/veya kötüleştirdiği belirlenebilir, olumsuz fiziksel veya ruhsal durum. [1] Kaza (İş Kazası): Ölüme, meslek hastalığı, yaralanma, zehirlenme, felç, zarar veya kayıplarla sonuçlanabilen olaylardır. [1] Vaka: Kaza ile sonuçlanan veya sonuçlanabilecek durum. [1] Ucuz Atlatma: Gerekli önlemlerin alınmaması halinde kaza ile sonuçlanabilecek bir vakanın rastlantısal olarak atlatılması. [1] Durum Analizi: İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği tehlikelerinin oluşumlarının değerlendirilmesidir. N (Normal): Çalışma koşullarında beklenen oluşum. AN (Anormal): Çalışma koşullarında beklenmeyen oluşum. AC (Acil): Beklenmeyen oluşum. Doğal afetler (sel, deprem vb.), yangın, insanlar üzerinde hasar veya can kaybı, maddi kayıplardır. [1]

4 Sorumluluk Bitirme Ödevi Grup Lideri Bitirme Ödevi kapsamında grubundan beklenen Risk Değerlendirmesi Çalışmaları bünyesinde İSG ilgili olarak gerçekleştirilen tüm faaliyetleri İSG mevzuatı kapsamında ve doğrultusunda; denetler, değerlendirir ve elde ettiği sonuçları, iyileştirme/geliştirme önerilerini de ekleyerek, risk değerlendirme ödevi içinde yer almasını sağlar. Ayrıca; Bitirme Ödevi grubunun çalışmalarından ve yapılan çalışmalarında grubun değerlendirme toplantılarını düzenletir ve bu toplantılarda başkanlık ederek bitirme ödev grubunun çalışmalarına rehberlik eder. [1] Bitirme Ödevi İçinde Yer Alan Grup Üyeleri Gruba verilmiş olan bitirme ödevinin yerine getirilmesi için; İş Sağlığı ve İş Güvenliği tehlike ve risklerinin değerlendirmelerini yapar ve elde ettiği sonuçlarla ilgili Risk Değerlendirme Tablosu Form No; Risk-01 Grup Liderine verir ve tarafından kayıt altına alınır ve muhafaza edilmesini sağlar. [1] Ödev konusu olan ve verilen alanların Tehlike ve risklerin değerlendirilmesinin yapacakları yerlerde, değerlendirmenin sonucundaki talimatları ve kontroller için gerekli olan formları oluşturur ve Grup Lideri ile beraber değerlendirir. Ödevi hazırlanmasında bu talimatlar ve uygulamaya yönelik kontrol formları risk değerlendirmesi için kanıt doküman olarak ödev içerisinde yer almasını sağlar. [1] Ödev gruplarında yer alan üyeler, Risk değerlendirme çalışmalarında yapacakları alanlarda çalışanları da bu değerlendirme içinde yer verirler ve risk değerlendirme ekiplerinde değerlendirme sırasında gösterirler.[1]

5 Risk Değerlendirmesi Risk Değerlendirmesine Giriş Tehlike analizi ve tehlike etkilerine maruz kalma değerlerinin saptanması ile elde edilen bulguların bütünleşmesidir.[2] Yüksek standartlarda sağlık ve güvenliğe ulaşma başarısı, çalışanların karşılaştığı tehlikeleri, kaza olmadan önce, ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya bağlıdır. Kullanılabilecek pek çok farklı risk analiz metodu vardır. Bunun yanı sıra, şirketler yaptıkları işin yapısını ve ciddiyetini ve risklerinin karşılığı dikkate alarak, risk değerlendirme yaklaşımını kendi ihtiyaçlarına göre düzenlemelilerdir.[2] Risk değerlendirme, işyerindeki mesleki tehlikeler önemli bir tehdit yaratmaya başladığında ve prensipte veya uygulamada varolanların mı yoksa planlanan kontrollerin mi uygun olduğu belli olmadığında kullanılmalıdır. Kurumlar, risk değerlendirmeyi, sadece yasal zorlukların bir parçası olarak değil, aynı zamanda sürekli iyileştirme için çabalarının parçası olarak yürütmelidirler.[3] Risk Değerlendirmesinin Amacı Hasar veya zarar ortaya çıkmadan riskleri kontrol altına almaktır. Risk değerlendirme, yönetim ve çalışanlara, kurum prosedürleriyle tehlike ve risklere ortak bakış açısı sağlama imkanı veren katılımcı yaklaşıma dayalı olmalıdır. Yönetimin, herhangi bir önleyici veya düzeltici faaliyetlerin gerekli ve kaçınılmaz olduğu konusunda ortak bir anlayış sağlanır.[4] Risk değeri, aslında, risklerle ilgili kontrollerin uygunluğuna karar verir. Varolan muhtemel tehlikeleri belirleyerek işe başlar, ardından tehlikeleri tahmin eder ve ölçer, daha sonra da riskin göze alınabilir olup olmadığına karar verir. Bu olayların sırası risk değerlendirme prosedürü ile görülebilir.

6 6 Şekil 2.1. Risk Değerlendirme Prosedürü Risk değerlendirmesi için:[5] Tehlike belirlenir, -Nereden kaynaklanıyor? -Neden önlenmiyor? -Önceden farkına varabilmek olası mı? Doğabilecek riskler irdelenir, -Kimler risk altındadır? -Risklerin dereceleri? -Riskler nasıl azaltılabilir? Risk Kontrol Yöntemleri Sistematiklik Prensibi Risk Değerlendirme çalışmaları başından sonuna kadar sistematik bir yaklaşım ve kurgu içinde yürütülmelidir.[3] Toplu Koruma Prensibi Risk kontrol çalışmalarında öncelik, kişisel korunma tekniklerine değil toplu korunma tekniklerine verilecektir.[3]

7 7 İlave Risk Oluşturmama Risk kontrol yöntemlerinin seçiminde ve uygulamasında, operatörler ve diğer çalışanlar için; ilave risk oluşturulmamasına azami dikkat edilmelidir.[3] Koruma Ve Önleme Prensibi Risk kontrol tedbirleri önleme tedbirleri ve koruma tedbirleri olarak iki aşamada uygulanmalıdır. İşletme safhasından önce (Tasarım, İmalat, Nakliyat, Montaj) alınan tedbirlere önleme tedbirleri.[3] Ekonomik Olma Prensibi Risk kontrol yöntemi ile koruma derecesi arasında ekonomiklik açısından bir bağıntı bulunmalıdır. Diğer bir ifade ile en az harcama ile en yüksek koruma derecesini sağlayan kontrol yöntemleri araştırılarak tercih edilmelidir.[3] Risklerin Özgünlüğü Prensibi Her kuruluşta risklerin ve kontrol yöntemlerinin kuruluşa özgü olduğu unutulmamalıdır. Benzer işyeri, makina, ekipman ve şartlardan bile farklı riskler kaynaklanabileceği ve farklı risk kontrol yöntemlerinin uygulanabileceği dikkate alınmalıdır.[3] Risk Algılama Değişkenliği Prensibi Mevcut riskler algılayıcıların (kişilerin) özelliklerinden dolayı farklı düzey ve şekillerde algılanabilirler. Bu farklılığın başlıca sebepleri arasında; eğitim, kültür, statü, sosyal yapı, tecrübe, ekonomik durum vb. gibi sebepler yer almaktadır.[3] Sübjektiflik Prensibi Risk Değerlendirmesi işleminin bütün aşamaları sübjektif kabul ve kararlara dayanmaktadır. Risk algılaması, olayın gerçekleşme ihtimali, zarar-hasarın derecesi, kontrol tedbirlerinin etkinliği, tecrübe gibi bütün konular sübjektif konular olup kişiden kişiye farklılık göstermektedir.[3]

8 8 Bu farklılığın ortadan kaldırılması ya da asgariye indirilmesi için geniş kapsamlı ve detaylı, ülke ve kuruluş bazında veri tabanları oluşturulmasına ihtiyaç vardır. Katılımcılık Prensibi Risk değerlendirme ve kontrol çalışmalarından beklenen olumlu gelişmenin sağlanabilmesi için mutlaka katılımcı bir yaklaşımla yürütülmesi gereklidir. [4] Yönetim ve iş gücünün katılımı ile: Tehlike ve risklerin ortak algılama ile belirlendiği, Çalışmanın gerekli ve işe yarar olduğu, İstenmeyen durumları önlemede başarılı olunacağı fikri herkes tarafından kabul edilir hale getirilmelidir. Proaktif Yaklaşım Prensibi Risk değerlendirme ve kontrol uygulamaları, İSG faaliyetleri içinde proaktif davranışın kaynağını oluşturur. Proaktif davranış; kuruluşta istenmeyen olayların ortaya çıkmasından önce, harekete geçerek, varsayım, öngörü, değerlendirme ve analizlere dayanarak koruma ve önleme tedbirlerini almak, yani araba devrilmeden yol göstermek demektir..[4] Mali yük Getirmeme Prensibi Risk kontrol çalışmaları sonucu alınacak hiç bir sağlık ve güvenlik tedbiri çalışanlara mali yük getirmemelidir.[4] Koruma Düzeyini Yükseltme Prensibi Uygulanan risk kontrol tedbirleri çalışanların sağlık ve güvenlik koruma düzeyini yükseltici nitelikte olmalıdır.[4] Diğer Sistemlere Entegre Olma Prensibi İSG koruma ve önleme çalışmaları ile uygulanan risk kontrol tedbirleri kuruluşun diğer bütün politika ve sistemlerine entegre olmalıdır..[4] Gözden Geçirme ve Sürekli İyileştirme Prensibi İşletmede yürütülecek gözden geçirme çalışmaları ile sağlık ve güvenlik düzeyinin sürekli olarak iyileştirilmesi sağlanmalıdır..[4]

9 Risk Değerlendirme Yöntemleri Literatürde risk değerlendirme işlemlerinde kullanılan çok sayıda yöntemden bahsedilmektedir. Bu yöntemlerin sayısını kısa bir araştırma ile civarına ulaştırmak mümkündür. Ancak bu yöntemlerin büyük bir kısmı belirli alanlara özgü olarak geliştirilmiş olup kullanım alanı oldukça sınırlıdır. Hatta bir kısım teknikler sadece bir tek sektör yada işyerinde sadece hazırlayıcısı tarafından kullanılmaktadır. Uygulamada en çok rastlanan tekniklerden bazıları aşağıya alınmıştır.[6] Kontrol Listeleri (Check- List) Normal Sistemden Sapma ve Etkileri Analizi (FMEA) Tehlike ve Çalışılabilirlik Analizi (HAZOP) Hata Ağacı Analizi (FTA) Kaza Sonuç Analizi (ETA) Risk Değerlendirmesinde Çalışmaların Sınıflandırılması Sınıflandırma yapılırken, farklı durumlarda aşağıdaki farklı kriterler göz önüne alınır.[1] Yapılan işler, süresi ve sıklığı Faaliyetin yapıldığı yerler Faaliyetleri yapmakla görevli ve bu faaliyetleri zaman zaman yapan kişiler Ziyaretçi, öğrenciler, taşeron, çevre halkı gibi yapılan işlerden etkilenebilecek kişiler Yapılan iş hakkında eğitim almış personel İş için hazırlanmış, işin yapılması için gerekli yazılı sistemler veya prosedürler Kullanılabilecek tesis ve ekipman Kullanılabilecek enerji ihtiyaçlı el aletleri Tesis, ekipman ve enerjili el aletlerinin bakımı ve işletmesi için üretici veya tedarikçinin temin ettiği talimatlar Taşınması gereken malzemelerin ağırlıkları, yüzey karakterleri, şekil ve boyutları Elle taşınacak malzemelerin taşınma yükseklikleri ve uzaklıkları Basınçlı hava gibi kullanılabilecek yan elemanlar

10 10 Çalışma sırasında ortaya çıkabilecek gaz, buhar, sıvı, toz, katı gibi materyaller Sözü edilen malzemelerle ilgili önerileri içeren bilgi reçeteleri (data sheets) Tesis, ekipman ve ortaya çıkabilecek malzemelerle ilgili regülasyon ve standartlar Yerinde ve zamanında yapılacak güvenilir kontrol önlemleri Şirket içinde veya dış organizasyonlardan sağlanan, kazalar ve hastalıklarla ilgili yapılan çalışmaların verileri Yapılan faaliyetlerle ilgili değerlendirme bulguları Tehlikelerin Tanımlanması: Faaliyetlerin sınıflandırılması çalışması tamamlandıktan sonraki aşama, tehlikelerin tanımlanması aşamasıdır. Bu aşamada şu 3 sorunun cevabını aranır. [10] Bir tehlike kaynağı var mı? Eğer tehlike kaynağı varsa, kim ne zarar görebilir? Tehlike nasıl gerçekleşebilir? Tehlike tanımlarının kategorize edilmesi değişik şekillerde yapılabilir. Bu tanımlamalar yapılırken aşağıdaki tanımlama kategorileri kullanılabilir: [10] Mekanik tehlikeler Elektrik tehlikeleri Radyasyon tehlikesi Çalışmada ortaya çıkabilecek madde tehlikesi (gaz, toz vb.) Yangın ve patlama tehlikesi Tehlikelerin tanımlarına yardımcı olması amacıyla aşağıdaki listede belirtilen kazaların varolup olmayacağına bakılabilir. [10] Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işyerine ilişkin ilgisine göre asgari olarak aşağıda belirtilen bilgiler toplanır. [1]

11 11 a) İşyeri bina ve eklentileri. b) İşyerinde yürütülen faaliyetler ile iş ve işlemler. c) Üretim süreç ve teknikleri. ç) İş ekipmanları. d) Kullanılan maddeler. e) Artık ve atıklarla ilgili işlemler. f) Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar. g) Çalışanların tecrübe ve düşünceleri. ğ) İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak çalışma izin belgeleri. h) Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri ile sağlık gözetimi kayıtları. ı) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu. i) İşyerinin teftiş sonuçları. j) Meslek hastalığı kayıtları. k) İş kazası kayıtları. l) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olaylara ilişkin kayıtlar. m) Ramak kala olay kayıtları. n) Malzeme güvenlik bilgi formları. o) Ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları. ö) Varsa daha önce yapılmış risk değerlendirmesi çalışmaları. p) Acil durum planları. r) Sağlık ve güvenlik planı ve patlamadan korunma dokümanı gibi belirli işyerlerinde hazırlanması gereken dokümanlar. Bu belirtilen liste, tehlike tanımlarında mağaza / tesis özelliklerine göre düzenlenebilir, yani arttırılabilir veya eksiltilebilir. [1] Risklerin Saptanması Riskler saptanırken, zararın derecelendirilmesi ve olasılığını aşağıdaki tanımlar göz önüne alınarak gerçekleştirilir. [1]

12 12 Düşük Zarar Verecek Riskler ( 1 ): Yüzeysel yaralanmalar, küçük kesilmeler, toz nedeniyle göz rahatsızlıkları, baş ağrısı ve küçük rahatsızlanmalar, 4.derece yanıklar Zarar Verecek Riskler ( 2 ): Burkulmalar, küçük kırıklar, bayılmalar, geçici rahatsızlıklar, duyma kayıpları sağırlıklar, astım, deri hastalıkları, yüksekte çalışmaktan meydana gelebilecek riskler, kalıcı küçük özürler meydana getirecek hastalıklar, 3.derece yanıklar[1] Yüksek Zarar Verecek Riskler ( 3 ) : Ölüm, Kopmalar, büyük kırıklar, zehirlenmeler, öldürücü yaralanmalar, kalıcı görme bozuklukları, çalışma ortamından kaynaklanan kanserler, hayatı kısaltacak etkiler, 1 ve 2. derece yanıklar. [1] Çok Düşük Olasılık ( 1 ): Yılda en az bir defa tekrarı. [1] Düşük Olasılık ( 2 ) : Ayda en az bir defa tekrarı. [1] Olası ( 3 ) : Haftada en az bir defa tekrarı. [1] Zarar ve olasılık ihtimalini araştırırken, yukarıda belirlenen risk sınıflarının derecelendirilmesi için, başlangıçta yapılan çalışmaların sınıflandırılması aşamasında risk tanımlamalarına ve risk tespitlerine bağlı olarak aşağıdaki bilgilere de ihtiyaç duyulabilir;[7] Muhtemel zarara maruz kalabilecek personelin sayısı Muhtemel zararı yaratabilecek olaya maruz kalınabilecek süre ve frekans Elektrik ve su kesilmeleri Emniyet araçlarının, tesis ve ekipmanın bozulması Kimyasallara, toza maruz kalma ihtimalleri İstemeyerek yapılan hatalar Bu hatalar personelin bilgi eksikliğinden, tehlike tanımını bilmemesinden, tahmin edilemeyen risklerden ortaya çıkabilir. [7]

13 Risklerin Tolere Edilebilirliği Kararı Risklerin tolere edilebileceğinin kararı aşağıdaki görsel tablo doğrultusunda verilebilir. [1] Tablo 3.1. Risk Belirleme Tablosu [15] RİSK ETKİSİ DÜŞÜK ZARARLI ZARARLI YÜKSEK ZARARLI OLASILIK ( 1 ) ( 2 ) ( 3 ) ÇOK DÜŞÜK OLASILIK ( 1 ) Önemsiz ( 1 ) Tolere Edilebilir ( 2 ) Orta ( 3 ) DÜŞÜK OLASILIK ( 2 ) Tolere Edilebilir ( 2 ) Orta ( 4 ) Önemli ( 6 ) OLASI ( 3 ) Orta ( 3 ) Önemli ( 6 ) Tolere Edilemez ( 9 ) Yukarıda belirtilen hususların incelenmesi neticesinde yönetim planı yapılıp yapılmayacağına karar verilir. Risk Önemi Belirleme Tablosundaki terimlerin açıklaması şöyledir: Önemsiz: Herhangi bir çalışma veya dokümantasyon gerekmez. [1] Tolere Edilebilir: Ek kontrol gerekmez. Ek harcama gerektirmeyecek gelişmeler veya maliyet düşürücü çözümler üzerine yoğunlaşılabilir. Kontrolün sağlandığını temin etmek için izleme gerekebilir. [1] Orta: Risk azaltıcı çalışmalar yapılabilir fakat bu çalışmalar yapılırken maliyetler göz önüne alınmalıdır. Risk azaltıcı önlemler, belirlenmiş zaman aralıklarında

14 14 tamamlanmalıdır. Yüksek zarar verebilecek bir risk, orta seviyede ortaya çıkıyorsa, yeni değerlendirmeler gerekebilir. Önemli: Riskin büyüklüğünü azaltıcı önlemler maliyet gözetmeksizin alınmalıdır. Riskin oluşum sıklığı ve tespiti ile ilgili uyarı ve önlemler ile ilgili ilave tedbirler alınmalıdır. Gerekli acil müdahale birimleri hazır tutularak, uygulama kontrollü şartlarda gerçekleştirilmelidir. Tolere Edilemez: Risk azaltılıncaya kadar iş başlamamalı ve sürdürülmemelidir. Eğer eldeki kaynaklarla risk azaltılamıyorsa işin yapılması yasaklanmalıdır.[1]

15 15 BÖLÜM 3. MEVZUAT 3.1. İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Genel yükümlülük 1 - İşveren, işyerinin ve yapılan işin niteliğinin ve risklerinin gerektirdiği her durumda, bu Ekte belirtilen hususları yerine getirir. 2 Elektrik, havalandırma ve yangın tesisatıyla ilgili periyodik bakım ve kontroller 25/4/2013 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde yapılır. [9] Binaların yapısı ve dayanıklılığı 3 - İşyeri binaları ile bunlara yapılacak her çeşit ek ve değişiklikler, yapılan işin özelliğine uygun nitelik ve yeterli sağlamlıkta inşa edilir. Binaların dayanımına ilişkin değerlendirmelerde 6/3/2007 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelikten ve TS 500 standardından yararlanılabilir.[9] Elektrik tesisatı 4 - Elektrik tesisatı, yangın veya patlama tehlikesi oluşturmayacak şekilde projelendirilip tesis edilir ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunur. 5 - Elektrik tesisatının projelendirilmesi, kurulması, malzemesinin ve koruyucu cihazlarının seçimi kullanılacak gerilime ve ortam şartlarına uygun olarak yapılır ve

16 16 bakımı, onarımı, kontrolü ve işletilmesi sağlanır. Bu kapsamda yapılacak testlerde TS HD standardı göz önünde bulundurulur ve gerekli kayıtlar tutulur. 6- Elektrik tesisinin kurulmasında 30/11/2000 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği, 4/11/1984 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ile 21/8/2001 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği hükümleri dikkate alınarak gerekli sağlık ve güvenlik tedbirleri alınır. 7- Patlayıcı ortam oluşması muhtemel olan iş yerlerinde elektrik tesisleri 30/12/2006 tarihli ve üncü Mükerrer sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik hükümlerine uygun şekilde kurulur. 8- İşyerinin ana pano ve tali elektrik panolarında seçicilik ilkesine uygun kaçak akım rölesi (artık akım anahtarı) tesis edilir. 9- Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin üretildiği, işlendiği ve depolandığı yerlerde, yüksek bina ve bacalar ile direk veya sivri çıkıntılar gibi yüksek yerler bulunan binalarda, yıldırıma karşı yürürlükteki mevzuatın öngördüğü tedbirler alınır ve tesisler kurulur. [9] Acil çıkış yolları ve kapıları 10 - İşyerlerindeki bütün acil çıkış yolları ve kapılarının; a) Doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılması sağlanır ve önlerinde ya da arkalarında çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmaz. b) Herhangi bir tehlike durumunda, bütün çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk etmelerini mümkün kılacak şekilde tesisi sağlanır. Gerekli durumlarda bu konuyla ilgili planlar hazırlanarak düzenli tatbikatlar yapılır.

17 17 c) Sayısı, nitelikleri, boyutları ve yerleri; yapılan işin niteliğine, işyerinin büyüklüğüne, kullanım şekline, işyerinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami kişi sayısına göre belirlenir. 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanır. ç) Acil çıkış kapılarının, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olması sağlanır. Bu kapılar dışarıya doğru açılır. Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmaz. d) Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmaması, acil çıkış kapılarının kilitli veya bağlı olmaması sağlanır. e) Acil çıkış yolları ve kapıları, 23/12/2003 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. İşaretlerin uygun yerlere konulması ve kalıcı olması sağlanır. f) Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında, elektrik kesilmesi halinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulundurulur. [9] Yangınla mücadele 11- İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, işyerinde bulunan ekipmanlara, kullanılan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine ve işyerinde bulunabilecek azami kişi sayısına göre, işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanı ile gerektiğinde yangın detektörleri ve alarm sistemleri bulundurulur. 12- Yangın söndürme ekipmanları her zaman kullanıma hazır bulundurularak, bu ekipmanların mevzuatın öngördüğü periyotlarda bakımı ve kontrolü yapılır. Yangın söndürme ekipmanları kolay kullanılır nitelikte olur, görünür ve kolay erişilir yerlere konulur ve bu ekipmanların önlerinde engel bulundurulmaz.

18 Yangın söndürme ekipmanı ve bulunduğu yerler Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. İşaretler uygun yerlere konulur ve bu işaretlerin kalıcı ve görünür olması sağlanır. 14- İşyerlerinde bağımsız kaçış, çıkış ve merdivenler ile yangınla ilgili bütün özel düzenlemelerin Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması esastır.[9] Kapalı işyerlerinin havalandırılması 15 - Kapalı işyerlerinde çalışanların ihtiyaç duyacakları yeterli temiz havanın bulunması sağlanır. Yeterli hava hacminin tespitinde, çalışma yöntemi, çalışan sayısı ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınır Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek atıkların ve artıkların derhal dışarı atılması sağlanır. Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ile toz, buğu, duman ve fena kokuları ortam dışına atacak şekil ve nitelikte, genel havalandırma sisteminden ayrı olarak mekanik (cebri) havalandırma sistemi kurulur Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanır. Havalandırma sisteminin çalışmaması, iş sağlığı ve güvenliği yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren kontrol sistemi tesis edilir. Mekanik ve genel havalandırma sistemlerinin bakım ve onarımları ile uygun filtre kullanım ve değişimleri yıllık olarak yetkili kişilere yaptırılır Pasif (suni) havalandırma sistemlerinde hava akımının, çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek, ani ve yüksek sıcaklık farkı oluşturmayacak şekilde olması sağlanır. Ortam sıcaklığı 19 - İşyerlerinde termal konfor şartlarının çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek şekilde olması esastır. Çalışılan ortamın sıcaklığının çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olması

19 19 sağlanır. Dinlenme, bekleme, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, yemekhaneler, kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amaçlarına göre yeterli sıcaklıkta bulundurulur. Isıtma ve soğutma amacıyla kullanılan araçlar, çalışanı rahatsız etmeyecek ve kaza riski oluşturmayacak şekilde yerleştirilir, bakım ve kontrolleri yapılır. İşyerlerinde termal konfor şartlarının ölçülmesi ve değerlendirilmesinde TS EN standardından yararlanılabilir. 20- Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir ortamda çalışılması ve bu durumun değiştirilmemesi zorunlu olunan hallerde, çalışanları fazla sıcak veya soğuktan koruyucu tedbirler alınır. 21- İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencerelerin ve çatı aydınlatmalarının, güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olması sağlanır. [9] Aydınlatma 22 - İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır. İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN : 2013; TS EN : 2012; standartları esas alınır. 23- Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir. 24- Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur. [9] İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı 25- İşyeri, çalışanların fiziksel faaliyetleri, yapılan işlerin niteliği ve termal konfor şartları dikkate alınarak uygun bölümlere ayrılır.

20 İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamalarının sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz, kaymaz ve seviye farkı bulunmayacak bir şekilde olması sağlanır, buralarda tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulundurulmaz. Patlayıcı ve tehlikeli maddelerin imal edildiği, işlendiği ve depolandığı işyeri binalarında taban, tavan, duvar ve çatıların Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanır Taban ve asma kat döşemeleri, üzerine konulacak makine, araç-gereç ve benzeri malzeme ile buralarda bulunabilecek çalışanların ağırlığına dayanabilecek şekilde yapılır İşyerlerinde taban döşeme ve kaplamaları, tavan ve duvarlar uygun hijyenik şartları sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli ve sağlık ve güvenlik yönünden uygun malzemeden yapılır. 29- İşyerlerinde bina, avlu, geçit ve ulaşım yollarında ve bunların civarında bulunan saydam veya yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler, açık bir şekilde işaretlenir, ayrıca güvenli malzemeden yapılır veya çarpma ve kırılmaya karşı korunur. 30- İşyeri tavanının, yeterli hava hacmini ve havalandırmayı sağlayacak ve sağlık yönünden sakınca meydana getirmeyecek yükseklikte olması esastır. 31- İşyerlerinin çatıları dayanıklı malzemeden inşa edilir, mevsim şartları dikkate alınarak çalışanları dış etkilerden tamamen koruyacak ve iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk oluşturmayacak şekilde yapılır. 32- Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı temin edecek ekipman sağlanmadan izin verilmez. Pencereler 33 - İşyerlerinde pencerelerin ve tavan pencerelerinin, güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve ayarlanabilir olması sağlanır. Pencereler açık olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike oluşturmayacak şekilde yerleştirilir. Çalışanları, pencere ve menfezlerden gelen

21 21 güneş ışığının, ısısının ve hava akımlarının olumsuz etkilerinden koruyacak gerekli tedbirler alınır Pencerelerin güvenli bir şekilde temizlenebilir özellikte olması sağlanır. Ayrıca pencerelerin, temizlik ekipmanlarının kullanılmasına uygun olması sağlanır veya temizliğini yapanlar ile temizlik sırasında bina içinde ve dışında bulunanlar için tehlike oluşturmayacak araç-gereçler seçilir. [9] Kapılar ve girişler 35 - Kapı ve girişlerde aşağıda belirtilen esaslara uyulur: a) Kapı ve girişlerin yerlerinin, sayılarının, boyutlarının ve yapıldıkları malzemelerin, bulundukları oda ve alanların yapısı ile kullanım amacına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olması sağlanır. b) Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılır veya bu kapılarda karşı tarafın görünmesini sağlayan saydam kısımlar bulunur. c) Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike oluşturmayan güvenli malzemeden yapılır veya kırılmalara karşı korunur. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenir. ç) Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur. d) Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur. e) Kaçış yollarında bulunan kapılar, uygun şekilde işaretlenir. Bu kapılar yardım almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olur. f) Araçların kullanıldığı geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunur. Bu kapılar açıkça işaretlenir ve bu kapıların önlerinde hiçbir engel bulunmaz.