İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNE UYGULANAN MOTOR BECERİ PROGRAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNE UYGULANAN MOTOR BECERİ PROGRAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Irmak HÜRMERİÇ ALTUNSÖZ, Özgür MÜLAZIMOĞLU BALLI DOI: /

2 Giriş Çocuklarda fiziksel gelişimin önemli bir parçası motor beceri öğrenimidir. Temel motor becerilerin farklı sınıflandırılmaları bulunsa da, fonksiyonel özelliklerine göre üç gruba ayrılırlar (Gallahue, Ozmun ve Goodway, 2012). Bunlar denge becerileri (statik veya dinamik denge), yer değiştirme becerileri (koşu, zıplama ve galop gibi) ve nesne kontrolü gerektiren becerilerdir (topa ayakla vurma, top sektirme, atma ve tutma gibi) (Payne ve Isaacs, 2016). Bu motor beceriler çocukların hayatları boyunca gelişimlerinde önemli bir rol oynar. Çocuklar fiziksel aktiviteye, oyuna ve spora bu becerileri kullanarak katılırlar (Haywood ve Getchell, 2014). Okul öncesi dönem temel motor becerilerin öğretilmesi ve geliştirilmesi için en ideal zamandır (Payne ve Isaacs, 2016). Eğer çocuklar koşu, sıçrama, zıplama gibi aktif yaşam da ön koşul olan temel motor beceriler de ustalıkla çalıştırılmazlarsa, hayatlarının ilerleyen dönemlerinde fiziksel olarak aktivitelere katılma imkanları sınırlı olacaktır (Stodden vd., 2008). Okul öncesinde temelleri atılan motor becerilerin ilköğretim yıllarında tekrarlı uygulamalar sayesinde geliştirilmesi ve çocukların daha karmaşık spor hareketlerinde bu becerileri kullanarak fiziksel olarak daha aktif bir yaşama teşvik edilmesi gereklidir. Altı ile sekiz yaşları arasında temel motor becerilerin çoğu neredeyse yetişkin formunda yapılabilmektedir, bu nedenle özel öğretim ve uygulamalar yolu ile bu becerilerin ideal seviyelere ulaşması beklenir (Malina, Bouchard ve Bar-Or, 2004). Yapılan araştırmalar, motor yeterlik düzeyi iyi olan ve olumlu motor yeterlilik algısına sahip olan çocukların fiziksel olarak aktif oldukları ve sağlıkla ilişkili parametrelerinin (beden kütle indeksi, aerobik kapasite ve kuvvet gibi) olumlu yönde geliştiği, motor yeterliliği düşük olan çocukların ise fiziksel aktivite düzeylerinin yetersiz olduğunu göstermektedir (Stodden vd., 2008). Çocuklukta ve ergenlikte spora katılan ve motor beceri yeterliğinde daha üst düzeylere erişen çocukların, erişkinlikte fiziksel olarak aktif katılımcılar olmaya devam edeceği ön görülmektedir (Malina vd., 2004). Örneğin, Stodden, Langendorfer, ve Roberton (2009) motor beceri yönünden yeterli olan genç bireylerin daha aktif olduğunu ve fiziksel uygunluk seviyelerinin yüksek düzeyde olduğunu bulmuştur. Motor yeterlik açısından daha becerikli ve deneyimli çocukları daha fazla fiziksel aktivite seçeceği ve sonucunda yüksek fiziksel aktivite düzeyi beklerken, daha az yeterliğe sahip çocukları daha düşük fiziksel aktivite düzeyi beklemektedir (Stodden vd., 2008). Bununla birlikte, önemli sayıda araştırma, düşük fiziksel katılımının ya da düşük aktivite seviyesinin yüksek vücut yağıyla olumlu yönde ilişkili olduğunu göstermektedir (Trost, Kerr, Ward ve Pate, 2001; Trost, Sirard, Dowda, Pfeiffer ve Pate, 2003; Wrotniak, Epstein, Dorn, Jones ve Kondilis, 2006). Aynı zaman da birçok çalışma kilolu veya şişman çocukların motor beceri yönünden eksik olduğunu veya fiziksel olarak yeteri kadar aktif olmadıklarını göstermektedir (Logan ve Getchell, 2010; Trost vd., 2003). Yapılan çalışmalar, kilolu çocukların genel kütlelerinin artması nedeniyle motor becerilerinde farklılıklar olduğunu, yani artan kilonun düşük motor yeterlik göstergesi olduğunu ortaya koymuştur (Goodway ve Suminski, 2003). Çocuklarda yaygın görülen aşırı kiloluk veya obezite önemli sağlık sorunlarına neden olan küresel bir problemdir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre dünyada 42 milyon çocuk (beş yaş altı) aşırı kiloludur ve Avrupa da onbir yaşındaki her üç çocuktan biri ya fazla kilolu ya da obez olarak tanımlanmaktadır (DSÖ, 2017). Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması-2010 ön raporuna göre Türkiye de altı-onsekiz yaş arası çocuklarda görülen fazla kiloluk %14.30, şişmanlık ise % oranındadır (T.C. Sağlık Bakanlığı, 2014). Obezite sağlık sorunları ile birlikte çocukların hareket yeterliklerini de kısıtlayan en önemli faktörlerden bir tanesidir. Obez çocukların çeşitli fiziksel uygunluk ve motor beceri testlerinde zayıf çocuklar da olduğu kadar iyi performans gösteremediği bilinmektedir (Haywood ve Getchell, 2014). Bazı araştırmalar obezite göstergelerinden biri olan beden kütle indeksi ile motor beceri arasında olumsuz bir ilişki olduğunu göstermektedir, yani beden kütle indeksi arttıkça motor yeterlik düzeyi düşmektedir (D Hondt, Deforche, De Bourdeaudhuij, ve Lenoir, 2009; Graf vd., 2004; Lopes, Stodden, Bianchi, Maia, ve Rodrigues, 2012; Siahkouhian, Mahmoodi, ve Salehi, 2011). Bu durum uzun vadede hareket etmeyen çocukların obezite riskini arttırmaktadır. Yapılan çalışmalar da bu durumu desteklemektedir, eğer çocuklar temel motor becerilerini kullanmada iyi değillerse (koşu, atlama, atma, ayakta durma vb.), fiziksel olarak daha pasif olmalarına neden olacağından obezite riskini artabilir (Stodden ve ark., 2008). 672

3 Her yaş grubunda görülen bu problemin oluşmadan önlenmesinde ve mücadelesinde motor beceri uygulamaları önemli bir yere sahiptir. Özellikle bu probleme sahip olan çocukların motor yeterliliklerinin geliştirilmesi ve buna bağlı olarak fiziksel aktivite seviyelerinin artırılması gerekmektedir. Bunun için de en iyi yöntem motor beceri uygulamalarının okullarda ve toplumda yaygınlaştırılmasıdır. Çocukların motor beceri sevilerindeki ilerleme sadece gelişimin doğal sonucu değildir, aynı zamanda çocukların çeşitli fiziksel aktivite katılımları sonucunda temel motor becerileri gelişmektedir. Çocukların beceri gelişimlerini temel alan yapılandırılmış öğrenme ortamında, motor beceriler sıralı bir şekilde öğretilip uygulandığında en iyi sonuç alınır (Clark, 2005). Uluslararası düzeyde yapılan bir çok çalışmada motor beceri programlarının ilköğretim düzeyindeki çocukların motor becerilerini geliştirdiği görülmektedir (Morgan vd., 2013). Örneğin; anasınıfı ve birinci sınıflara uygulanan CATCH (Coordinated Approached to Child Health/Çocuk Sağlığına Koordineli Yaklaşım) beden eğitimi programının çocukların koşma, top sektirme, yakalama ve ağırlık transferi becerilerini geliştirdiği, aynı zamanda bu programın çocukların fiziksel aktivite seviyelerini artırdığı görülmektedir (Chen, Hammond-Bennett ve Hypnar, 2017). Motor beceri uygulamalarının çocuklar ve gençler üzerindeki etkisini inceleyen bir alanyazın taramasında ise okul veya toplum bazlı programların çocukların yer değiştirme becerilerini ve nesne kontrolü gerektiren becerilerini geliştirdiği belirtilmektedir (Morgan vd., 2013). Motor beceri uygulamalarının etkili olması için çocukların ihtiyaçlarına yönelik planlanması, gelişim düzeylerine uygun olarak hazırlanması ve tecrübeli beden eğitimi öğretmenleri yada bu konuda iyi eğitim almış sınıf öğretmenleri tarafından uygulanması gerekmektedir (Morgan vd., 2013). Motor beceri uygulamalarının ya da programlarının etkinliğinin ölçülmesinin bir yolu alanyazındaki çalışmaların analiz edilmesidir. Ancak Türkiye de özellikle ilköğretim düzeyinde konu ile ilgili çalışmalara alanyazında rastlanılmamaktadır. Türkiye de ilköğretim düzeyinde uygulanan motor beceri programlarının etkinliğinin, içeriklerinin ve uygulama şekillerinin araştırılması gelecekte uygulanacak programlara yol gösterici olacaktır. Bundan yola çıkılarak; bu çalışmanın amacı, Türkiye de ilköğretim öğrencilerine uygulanan motor beceri programlarının değerlendirilmesidir. Yöntem Araştırma içerik analizinden literatür tarama tekniği ile desenlenmiştir. Ulusal ve uluslararası veri tabanlarından Dergipark Akademik Veri Tabanı, Türkiye Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM), ERIC, Physical Education Index ve Sports Discus kullanılarak 2000 ve 2017 yılları arasında yayımlanmış çalışmalar araştırılmıştır. Alanyazın taraması için seçilen anahtar kelimeler şu şekildedir: ilköğretim, ilköğretim öğrencileri, motor beceri, motor beceri uygulamaları, hareket eğitimi, hareket programları ve varyasyonlarıdır. Yedi-onbir yaş arasındaki ilköğretim öğrencilerini kapsayan, herhangi bir motor beceri uygulaması ya da programı içeren deneysel çalışmalar alanyazın taramasına dâhil edilmiştir. Konferans bildirileri veya sunumları, yüksek lisans veya doktora tezleri ise bu çalışmaya dâhil edilmemiştir. Alanyazın tarama aşamaları şu şekilde yapılmıştır: 1) Seçilen veri tabanlarında önceden belirlenmiş anahtar kelimeler kullanılarak motor beceri uygulamaları ile ilgili çalışmalar bulunmuştur, 2) Bulunan çalışmaların kaynakça kısımları da incelenerek farklı çalışmalara ulaşmak hedeflenmiştir, 3) Tüm çalışmalar tarama kriterlerine göre incelenerek konu ile ilgili on çalışmaya ulaşılmıştır. Bu çalışmalar amaç, katılımcılar, araştırma deseni, metot, değişkenler, program içeriği, sonuçlar ve kalıcılık testi alt başlıkları kullanılarak incelenmiştir. Tablo 1. de alanyazın taraması için bulunan çalışmaların özetleri ve detayları sunulmaktadır. 673

4 Tablo 1. İncelenen Çalışmaların Genel Özetleri. Çalışmalar Katılımcılar Değişkenler Program İçeriği Sonuçlar Aldemir, Ramazanoğlu, Çamlıgüney ve Kaya (2011) Altınkök, Kasap, Vazgeçer ve Temel (2014) N= yaş K*:56 D**:58 N= yaş K: 69 D: 70 Beyazıt (2015) N=40 11 yaş D:40 Erdil, Altınkök, ve Ölçücü (2013) Kayapınar, Yetgin, Soykan ve Çalışkan (2006) Kulak, Kerkez ve Aktaş (2011) Kuru ve Köksalan (2012) Şahin, Saraç, Çoban ve Çoşkuner (2012) Yetgin, Çelik- Kayapınar (2008) Yurdakul, Çamlıyer, Çamlıyer, Karabulut ve Soytürk (2012) N= yaş K: 14 D: 15 N= yaş K:26 D:26 N= yaş K:14 D: 15 N=146 9 yaş K: 73 D: 73 N= yaş K:35 K:25 N= yaş K: 51 D: 51 N=176 8 yaş K: 69 D: 77 *Kontrol grubu, ** Deney grubu Esneklik Dinamik denge Kuvvet Hız Koordinasyon Çeviklik Top kontrolü Koşu Koordinasyon Statik denge Yukarı sıçrama Hız, çeviklik Top sektirme Yana kayma Tutma Top kontrolü Top atma Denge Reaksiyon zamanı El-göz koordinasyonu Esneklik Dinamik denge Hız Top atma Koşu Sıçrama Durma Yukarı sıçrama Esneklik Hız Kuvvet Reaksiyon zamanı El-göz koordinasyonu Görsel bellek Drama ve dans eğitimi 20 hafta Haftada 2 gün Günde 45 dk. Beden eğitimi programı 12 hafta 12 hafta Haftada 2 gün Günde 90 dk. Beden eğitimi programı 10 hafta Dans eğitimi 12 hafta, Hafta da 1 gün Futbol ve zihinsel eğitim 14 hafta Haftada 3 gün Günde 20 dk. Oyun eğitimi 14 hafta Haftada 1 gün Günde 2 saat Tekvando eğitimi 10 hafta Halk oyunları Haftada 1 gün Hareket eğitimi programı 12 hafta Haftada 1 gün 2 ders saati D:Tüm becerilerde gelişim D:Tüm becerilerde gelişim D:Tüm becerilerde gelişim D:Tüm becerilerde gelişim D:El-göz koordinasyonu gelişimi D:Dinamik denge, esneklik ve hız gelişimi D:Top atma, koşu ve sıçrama gelişimi D:Yukarı sıçrama, esneklik, hız ve kuvvet gelişimi D:Reaksiyon zamanı ve el-göz koordinasyonu gelişimi D:Görsel bellek gelişimi 674

5 Bulgular İlköğretim düzeyinde uygulanan on motor beceri programının incelenmesi sonucu elde edilen bulgulara göre; a) 7-14 yaş arası toplam 910 çocuk motor beceri uygulamalarına katılmıştır, b) Bulunan çalışmaların dokuzu ön test - son test kontrol gruplu deneysel çalışmadır, bir çalışma ise ön test - son test tek gruplu deneysel bir çalışmadır, c) Motor beceri uygulamaları dans, taekwondo, zihinsel eğitim, beden eğitimi programı ve hareket eğitimi programlarını içermektedir, d) Motor beceri programları genelde 10, 12, 14 ya da 20 haftalık programlar şeklinde uygulanmıştır, e) Bağımsız değişkenler yer değiştirme becerileri, nesne kontrolü gerektiren beceriler, dinamik denge, statik denge, reaksiyon zamanı, hız, çeviklik, kuvvet, el-göz koordinasyonu ve esnekliktir, f) Hiç bir çalışma da kalıcılık testi uygulanmamıştır, g) Çalışmaların çoğunda veri analizi için bağımsız t testi kullanılmıştır, h) Çalışmalarda uygulanan motor beceri uygulamaları genel olarak etkili bulunmuştur. Tartışma, Sonuç ve Öneriler Bu çalışmanın amacı, Türkiye de ilköğretim öğrencilerine uygulanan motor beceri programlarının değerlendirilmesidir. Çalışma için gerçekleştirilen alanyazın taraması sonuçlarına göre ilköğretim düzeyinde uygulanan motor beceri uygulamalarının sayıca az olduğu fakat uygulanan programların uygulama grupları için etkin hedeflerine ulaştığı görülmüştür. Yapılan çalışmalarda uygulanan programların daha çok denge (dinamik denge gibi), nesne kontrolü gerektiren beceriler (top atma, top sektirme, ve top kontrolü gibi), ve beceri ile ilgili fiziksel uygunluk parametrelerinin (çeviklik, hız, reaksiyon zamanı, ve el-göz koordinasyonu gibi) incelendiği görülmektedir. Çalışmalarda koşu dışında yer değiştirme becerilerine yer verilmemiştir (Altınkök vd., 2014; Kuru ve Köksalan, 2012). Bunlardan farklı olarak bir çalışmada ise görsel bellek üzerine odaklanılmıştır (Yurdakul vd., 2012). Alanyazın taramasında elde edilen çalışmalar ayrıntılı olarak incelendiği zaman katılımcıların seçimi, yöntem ve analiz gibi konularda bazı eksiklikler görülmektedir. Örneğin, çalışmalarda motor beceri programları uygulanırken ne tür öğretim yöntemleri kullanıldığı, programın ayrıntılı içeriği, programın nerede ve hangi dönemde (bahar veya yaz gibi) uygulandığı, programı uygulayan kişilerin kim olduğu ve konu ile ilgili deneyimleri hakkında bilgiler belirtilmemiştir. Hiçbir çalışma program içeriklerinin nasıl belirlendiğini veya hangi kurama göre düzenlendiği ile ilgili bilgi paylaşmamıştır. Buna ek olarak, bazı çalışmalarda katılımcıların hangi kriterlere göre seçildiği ve katılımcıların ne gibi bir programa ihtiyaçları olduğu belli değildir. Ayrıca bazı çalışmalarda katılımcı sayısının düşük olduğu ve verilerin analizi için kullanılan istatistik analiz yöntemlerinin uygun olmadığı da görülmüştür. Uluslararası yapılan çalışmalarda elde edilen bulgulara göre, etkili bir motor beceri uygulamasının en az sekiz hafta ile on iki hafta arasında olması, haftada en az iki kere olması ve programın en az 45 dakika sürmesi gerekliliği bulunmuştur (Logan, Robinson, Wilson ve Lucas, 2012; Morgan vd., 2013). Çocukların gelişim düzeylerine, ihtiyaçlarına ve ön test sonuçlarına göre programın içeriğinin belirlenmesi önem taşımaktadır (Logan vd., 2012). Sonuç olarak temel motor becerilerin geliştirilmesi çocukların spor yapma alışkanlığı kazandırılmasında, fiziksel aktivite düzeyinin artırılmasında, çocuklarda görülen şişmanlığın önlenmesinde ve çocukların sağlıklı bireyler olarak yetiştirilmesinde önem taşımaktadır (Stodden vd., 2008). Çocukların aktivite düzeyinin artırılması onların fiziksel gelişimlerini destekleyecek bu da çocukların sağlıklı bir bedene sahip olmaları yolunda atılacak önemli bir adım olacaktır (Trost vd., 2003). Olumlu fiziksel aktivite düzeyinin arttırılmasının en önemli yolu da temel motor becerilerinin 675

6 (atma, tutma gibi) geliştirilmesidir. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki motor beceri uygulamaları temel motor becerilerin gelişmesini sağlamaktadır (Altınkök vd., 2014; Erdil vd., 2013; Kulak vd., 2011; Kuru ve Köksalan, 2012; Logan vd., 2012; Şahin vd., 2012). Bu sonuçlar dikkate alınarak, farklı yaş gruplarından tüm çocukların gelişim ve eğitimleri ile ilgilenen okul, eğitim ve spor kurumlarının, çocukların yaşlarına göre temel motor becerilerini destekleyecek eğitim programları hazırlamaya dikkat etmeleri ve bu programların içeriğinin çocukların gelişim düzeylerine ve ihtiyaçlarına göre düzenlemeleri gerekmektedir. Bu programlar mutlaka temel motor becerilerin yer değiştirme ve nesne kontrolü gerektiren becerilerini kapsayarak, çocukların sağlıkla ve beceri ile ilgili fiziksel uygunluk parametrelerini de geliştirmelidir. Özellikle, motor beceri uygulamalarında aile katılımının artırılması ve uygulamaların içeriğinin motor gelişim uzmanları ve alan ile ilgili profesyoneller ile birlikte hazırlanması gerekmektedir. Bununla birlikte motor beceri programlarında farklı öğretim teknikleri uygulanarak öğrencilerin katılımı ve programın etkinliği arttırılabilir. Örneğin öğrenci merkezli (motivasyonel iklim), öğretmen merkezli veya teknolojinin kullanıldığı yöntemler seçilerek bu tür programlar çeşitlendirilerek programın etkinliği dolayısıyla da motor beceri kazanımları artırılabilir. Bu programlar ritim, müzik ve eğlence gibi çocukların ilgisini artıracak unsurlar da içermelidir. Ancak bu şekilde çocuklar için etkili ve verimli programlar oluşturulabilir. Motor beceri uygulamalarının etkinliğinin artırılmasının diğer bir yolu ise konu ile ilgili uzman kişi sayısının arttırılmasıdır. Motor gelişim alanındaki profesyonellerin beden eğitimi öğretmenleri ve alan uzmanları için güncel bilgiler ve çalışmalar ışığında çeşitli çalıştaylar veya seminerler düzenleyerek motor beceri uygulamalarının kalitesini artırabilirler. Bu alanda lisans veya yüksek lisans düzeyinde eğitim alan kişilerinde bu çalıştaylarda motor beceri ile ilgili uygulama fırsatları bulması motor beceri uygulamalarının sayısının ve kalitesinin artırılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Sonuç olarak, ileride yapılacak olan motor beceri uygulamaları içeren bilimsel çalışmalar için öneriler şu şekilde sıralanabilir; a) Çalışmalarda güç analizi yapılmalıdır, b) Motor beceri programın içeriği ön test sonuçlarına göre belirlenmelidir, c) Programın içeriği ile ilgili ayrıntılar (uygulayıcı bilgisi, çevresel faktörler, ve genel içerik vs. gibi) açıkça paylaşılmalıdır, d) Uygulanacak programın en az sekiz ile on iki hafta arasında olmasına, çocuklarda gelişimin sağlanabilmesi için haftada en az iki gün ve günde en az 45 dakika olacak şekilde programlanmasına dikkat edilmelidir, e) Programlar alan uzmanları tarafından uygulanmalıdır, f) Uygulanan programların etkisinin anlaşılabilmesi için mutlaka kalıcılık testi uygulanmalıdır, g) Veri analizi sırasında uygun istatistiksel yöntemler kullanılmalıdır ve, h) Araştırmacılar çalışmalarında karşılaştıkları problemleri gelecek çalışmaların kalitesinin artırılması için ayrıntılı olarak paylaşmalıdır. 676

7 Kaynakça Aldemir, G. Y., Ramazanoglu, N., Çamlıgüney, A. F., ve Kaya, F. (2011). The effects of dance education on motor performance of children. Educational Research and Reviews, 6 (19), 979. Altınkök, M., Kasap H., Vazgeçer E., ve Temel, C. (2014). İşbirliği ile öğretim yöntemine dayalı beden eğitimi derslerinin 9-10 yaş grubu çocukların temel motor becerilerinin gelişimine etkisinin araştırılması. The Journal of Academic Social Science Studies, 30, Beyazıt, B. (2015). The effects of basketball basic skills training on gross motor skills development of female children. Educational Research and Reviews, 10 (5), Chen, W., Hammond-Bennett, A., ve Hypnar, A. (2017). Examination of motor skill competency in students: Evidence-based physical education curriculum. BMC Public Health, 17 (1), 222. Clark, J. E. (2005). From the beginning: a developmental perspective on movement and mobility. Quest, 57: D Hondt, E., Deforche, B., De Bourdeaudhuij, I., ve Lenoir, M. (2009). Relationship between motor skill and body mass index in 5-10 year-old children. Adaptive Physical Activity Quarterly, 26, DSÖ. (2017). Dünya sağlık örgütü, Avrupa: Obezite-data ve istatistikler. 1 Haziran 2017 tarihinde adresinden erişilmiştir. Erdil, G., Altınkök, M., ve Ölçücü, B. (2013). The effects of the method of teaching of activity education with coordinationon 9-10 years old children s motoric skills. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, Gallahue, D. L., Ozmun, J. C., ve Goodway, J. D. (2012). Understanding motor development: Infants, children, adolecents, adults (7th ed.). USA: Mc Graw Hill. Goodway, J. D., ve Suminski, R. (2003). Learner and environmental constraints influencing fundamental motor skill development of at-risk Hispanic preschoolers. Research Quarterly for Exercise and Sport, 74(Suppl.), A31 Graf, C., Koch, B., Kretschmann-Kandel, E., Falkowski, G., Christ, H., Coburger, S., Lehmacher, W., Bjarnason-Wehrens, B., Platen, P., Tokarski, W., Predel, H. G., ve Dordel, S. (2004). Correlation between BMI, leisure habits and motor abilities in childhood (CHILT-Project). International Journal of Obesity, 28, Haywood, K. M., ve Getchell, N. (2014). Life span motor development (6th ed.). USA: Human Kinetics. Kayapınar, F. Ç., Yetgin, M. K., Soykan, A., ve Çalışkan, E. (2006). On-iki haftalık dans eğitiminin ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin el-göz koordinasyonları ve reaksiyon sürelerine etkisinin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 8 (2), Kulak, A., Kerkez, İ. F., ve Aktaş, Y. (2011). Zihinsel antrenman programının yaş futbolcularda bazı motor özelliklere etkisi. Hacettepe Spor Bilimleri Dergisi, 22 (3), Kuru, O. ve Köksalan, B. (2012). 9 yaş çocuklarının psiko-motor gelişimlerinde oyunun etkisi. Cumhuriyet International Journal of Education, 1 (2), Logan, S. W. ve Getchell, N. (2010). The relationship between motor skill proficiency and body mass index in children with and without dyslexia: A pilot study. Research Quarterly for Exercise and Sport, 81 (4), Logan, S. W., Robinson, L. E., Wilson, A. E., ve Lucas, W. A. (2012). Getting the fundamentals of movement: A meta analysis of the effectiveness of motor skill interventions in children. Child: Care, Health and Development, 38 (3),

8 Lopes, V. P., Stodden, D. F., Bianchi, M. M., Maia, J. A. R., ve Rodrigues, L. P. (2012). Correlation between BMI and motor coordination in children. Journal of Science and Medicine in Sport, 15, Malina, R. M., Bouchard, C., Bar-Or, O. (2004) Growth, Maturation, and physical activity (2nd ed.). IL: Human Kinetics, USA. Morgan, P. J., Barnett, L. M., Cliff, D. P., Okely, A. D., Scott, H. A., Cohen, K. E., ve Lubans, D. R. (2013). Fundamental movement skill interventions in youth: A systematic review and metaanalysis. Pediatrics, 132 (5), Payne, V. G. ve Isaacs, L. D. (2016). Human motor development: A lifespan approach (9th ed.). USA: Routledge. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2014). Türkiye beslenme ve sağlık araştırması 2010: Beslenme durumu ve alışkanlıklarının değerlendirilmesi sonuç raporu. 1 Haziran 2017 tarihinde adresinden erişilmiştir. Siahkouhian, M., Mahmoodi, H., ve Salehi, M. (2011). Relationship between fundamental movement skills and body mass index in 7 to 8 year-old children. World Applied Scencesi Journal, 15(9), Stodden, D. F., Goodway, J. D., Langendorfer, S. J., Roberton, M. A., Rudisill, M. E., Garcia, C., ve Garcia, L. E. (2008). A developmental perspective on the role of motor skill competence in physical activity: An emergent relationship. Quest, 60 (2), Stodden, D., Langendorfer, S., ve Roberton, M. (2009). The association between motor skill competence and physical fitness in young adults. Research Quarterly for Exercise and Sport, 80 (2), Şahin, M., Saraç, H., Çoban, O., ve Coşkuner, Z. (2012). Taekwondo antrenmanlarının çocukların motor gelişim düzeylerine etkisinin incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 3 (1), Trost, S. G., Kerr, L. M., Ward, D. S., ve Pate, R. R. (2001). Physical activity and determinants of physical activity. International Journal of Obesity, 25, Trost, S. G., Sirard, J. R., Dowda, M., Pfeiffer, K. A., ve Pate, R. R. (2003). Physical activity in overweight and nonoverweight preschool children. International Journal of Obesity, 27, Wrotniak, B. H., Epstein, L. H., Dorn, J.M., Jones, K. E., ve Kondilis, V. A. (2006). The relationship between motor proficiency and physical activity in children. Pediatrics, 118, Yetgin, M. K. ve Çelik-Kayapınar, F. (2008). On iki haftalık halkoyunları eğitiminin ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin el-göz kordinasyonları ve reaksiyon sürelerine etkisinin değerlendirilmesi. Journal of Physical Education and Sport Sciences, 10 (4), Yurdakul, N. A., Çamlıyer, H., Çamlıyer, H., Karabulut, N., ve Soytürk, M. (2012). Sekiz yaş grubu çocuklarda hareket eğitiminin dikkat ve hafıza gelişimine etkileri. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14 (1),