II. ULUSAL ÖLÇÜMBİLİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI

Transkript

1 tmmob makina mühendisleri odası II. ULUSAL ÖLÇÜMBİLİM KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI EKİM 1997 Sanayi Odası / ESKİŞEHİR MMO Yayın No: 196

2 SUNUŞ 1954 yılında kurulan Odamızın kuruluş amaçlan arasında; "Sanayi ürünlerinin kaliteli olarak üretilmesini sağlamak amacıyla kalite anlayışının geliştirilmesi doğrultusunda her türlü çalışmalarda bulunmak, kalite belgesi, yeterlilik belgesi vermek ve ara denetimleri yapmak, tüketicilerin korunmasına yönelik çalışmalarda bulunmak" yer almaktadır. 1980'li yıllarda başlayan ve ülkemizde son yıllarda ön plana çıkan, sanayi ve hizmet sektöründeki rekabetin unsurları olan ürün miktarı ve fiyatın yanı sıra kalite ve hız faktörleri de önem kazanmıştır. Ülke sanayisinin gelişiminde ve uluslararası rekabet ortamında yerini almasının yolu da bu parametreleri üretimde yaşama geçirebilmekle mümkündür. Ayrıca ülkemizin Gümrük Birliği'ne geçişi ile birlikte bu alandaki çok yönlü eksiklikler ulusal kalite politikamızın geliştirilmemiş olması ve buna uyan düzenlemelerin henüz mevcut olmayışı, personel ve laboratuvar akreditasyonu konusundaki boşluklar, kalibrasyon, eğitim ve danışmanlık hizmeti için kuruluşların nitel ve nicel yetersizliği, bu parametrelerin üretimde uygulanabilirliğini zorlaştırmaktadır. Öncelikle kalite konusunda "Ürüne kalite belgesi" beraberinde ürünü oluşturan sistemin ve çevrenin belgelendirilmesi (ISO ISO 14000) anlayışı gelişmiştir. Ayrıca tüketicinin de güvenlik, sağlık, çevre v.b. konularda korunmasının sağlanması anlamında ürünlerin Avrupa Birliği tarafından oluşturulmuş direktiflere uymalan sorunluluğu doğmuştur. Artık Avrupa'ya ihraç edilen ürün gruplarından % 40'ında CE (Conformite Europene) işareti aranmaktadır. Sanayi kuruluşlarının ve üyelerimizin bu gelişmeye paralel olarak bu alanlardaki çok yönlü arayışları ve istemleri artmıştır. Bu bağlamda Makina Mühendisleri Odası olarak uygulayıcı olan sanayicimizi kalibrasyon, izlenebilirlik, akreditasyon v.b. konularda yetkili ağızlardan bilgilendirmek ve yasa koyucuya çağdaş yapılanmalardan örnekler vererek yönlendirmek amaçları doğrultusunda II. Ulusal Ölçümbilim Kongresini düzenledik. Ölçme ve kalibrasyon teknolojilerinin, cihaz ve ekipmanlarının yer aldığı, II. Ulusal Ölçümbilim Kongresi paralelinde düzenlenen, "II. Ulusal Ölçümbilim Ölçme Cihazları ve Takımları Sergisi" nin bu alanda çalışan, konuya ilgi duyan üyelerimize ve kişilere faydalı olacağı inancındayız. Kongre ve serginin düzenlenmesine katkıda bulunan tüm kurum ve kuruluşlara, bilimadamı ve uygulayıcılara, sonsuz teşekkürlerimizi sunuyoruz.. Saygılarımızla, TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu

3 DÜZENLEME KURULU YÜRÜTME KURULU 1. Emin KORAM AZ 2. Can SAYGIN 3. Melih DİPOVA 4. Tunç AYDOĞAN 5. Serhat ONGÜNER 6. Hakan ESEN 7. Hakan SUBAŞI 8. M. Yaşar DİNÇER 9. Cihan TAŞKIRAN 10. A. İhsan KARAMANLI 11. Sevgi AKMEN 12. Eyüp AKAR YILDIZ 13. Turgay ŞİRVAN 14. Nihat KURTULUŞ 15. Ali Osman ÇAL 16.Fikret SAYLAN 17. Hamdi ÇATALSAKAL 18. Ali AKKAYA MMO Sekreteri MMO Ank. Şb. Yön. Kurulu Üyesi MMO Ant. Şb. Yön. Kurulu Yedek Üyesi MMO Bursa Şb. Yön. Kurulu Yedek Üyesi MMO Denizli Şb. Teknik Görevlisi MMO D.Bakır Şb. Yön. Kurulu Başkanı MMO D.Bakır Şb. Yön. Kurulu Saymanı MMO D.Bakır Şb. Yön. Kurulu Üyesi MMO D.Bakır Şb. Teknik Görevlisi MMO Esk. Şb. Yön. Kurulu Başkanı MMO Esk. Şb. Yön. Kurulu Bask. Vekili MMO İst. Şb. Yön. Kurulu Üyesi MMO İzmir Şb. Müdürü MMO İzmir Şb. Yön. Kurulu Üyesi MMO Konya Şb. Yön. Kurulu Üyesi MMO Kayseri Şb. Yön. Kurulu Üyesi MMO Samsun Şb. Yön. Kur. Bşk. Yrd. MMO Samsun Şb. Yön. Kurulu Üyesi 1-Ahmet T. İNCE 2- Derya TURGAY 3- Erhan KUTLU 4- Erhan TAYYAR 5- Naci EKEM 6- Necmi ÖZTABAK 7- Nimetullah BURNAK 8- Şadan AKTAŞ 9- Üzeyir KARAGÖZ Kongre Sekreteri: K. Levent GÜLER DANIŞMALAR KURULU DESTEKLEYEN KURULUŞLAR 1. Adnan IŞIKSAL 2. Ali ŞEN 3. Ali H.BÜYÜKCAN 4. Ali PERİ 5. Alp ESİN 6. Alp Aslan SOMYÜREK 7. Atilla İŞLİER 8. Ayhan ÖNDER 9. Bülent ÖZDAL 10. Cevdet ÜRENCİK 11. Doğan ÖZGÜR 12. Engin ŞAKARER 13. Fedai ÇETİN 14. Filiz DEMİRTÜRK 15. G. Tamer EREN 16. Gül GÖKÇÜMEN 17. Gürcan DUMAN 18. Hayriye AKA 19. Hüseyin AKÇEŞME 20. İhsan AKYÜZ 21. İbrahim KORUYUCU 22. Macit KARABAY 23. Mümtaz ERDEM 24. Meriç ALPER 25. Necati KARA 26. SüleymenAY 27. Uğur ERTUĞRUL 28. Vural CEYHUN 29. Yüksel DEMİRTÜRK ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ARÇELİKA.Ş. ESKİŞEHİR SANAYİ ODASI OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ TEEA.Ş. TSE TÜBİTAK

4 İÇİNDEKİLER Ag Standartları ve Açı ölçümlerinde İzlenebilirlik Nuray KARABÖCE, Alper TİFTİKÇİ 1 Akredltasyon Konseylerinin Yapısı ve EAL Üyesi Ülkelerdeki Durum Üzeyir KARAGÖZ 9 Akustik Kalbiratörierin Kallbrasyonu Enver SADIKHOV, Eyüp BİLGİÇ 23 Anolog ve Sayısal Göstergeli Basınç ölçerlerin Kallbrasyonu ve Belirsizlik Hesaplan M. Haluk ORHAN, Enver SADIKHOV, Rıfat KANGI 30 İCH Q - 10'5 Ll Aralığında Birindi Seviye Direnç ölçümlerinin UME'de Gerçekleştirilmesi Denizhan ATEŞALP, Handan SAKARYA, Rabia İNCE 36 Avrupa BlrliğTnde Düzenlenmiş ve Düzenlenmemiş Alanda İşaretlendirme Ufuk ABACIOĞLU 43 Çekme ve Basma Testlerinde Kullanılan Malzeme Test Maktnalannın Yerinde Muayene ve Kallbrasyonu Gökhan BİRBİL 58 Çift Frekans Laserier Kullanarak ölçü Lokmalannın Kallbrasyonu Ahmet EKERİM, Şakir BAYTAROĞLU 65 Çift Frekans Laserierin, He-Ne 127 I 2 Stabilize Laser ile Kallbrasyonu Ahmet EKERİM, Şakir BAYTAROĞLU 71 Darbe (Vurma) Test Makinalannın Muayenesi ve Kallbrasyonu Fedai ÇETİN 78 Dış Kavitell Dryot Lazerierin Frekans Kilitlenmesi Ramiz GAMİDOV, Mustafa ÇETİNTAŞ 90 Düzgün Yansıma ve Partaldık ölçümlerinde Işık Kaynağı Polarizasyonunun Etkileri İzmir MAMEDBEYLİ, Zafer ÜREY 96 Elektriksel Büyüklüklerde Uluslararası Karşılaştırma Sonuçlan Şahin ÖZGÜL, Saliha SELÇİK, Beylan AKYEL 104 Enstrümantasyon Kuvvetlendiricileri Adem CENGİZ 113

5 Establlshment of Hardness Measurement Laboratoiy At Ulusal Metrolojl Enstitüsü (UME) Muhammad Aftab UDDIN, Sinan FANK, Çetin DOĞAN, Hayrettin PARLAKTÜRK,..116 Forsythe Pollnomu Yardımıyla ölçü Lokmalannın Uzama Katsayısının Sıcaklıkla Olan Değişiminin Belirlenmesi Ahmet EKERİM, Şakir BAYTAROĞLU 123 Gerinim ölçeril Kuvvet Dönüştürücülerinde Elektrik Devresinin Kurulması ve i Performansın İyileştirilmesi Hakan Özgür ÖZBAY, Kenan URAL 127 Gerinim ölçeri! Kuvvet Dönüştürücüsü Yay Elemanlarında Aranan Malzeme özellikleri Kenan URAL, Hakan Özgür ÖZBAY 137 Guard'lı ölçüm AliBEYCAN 145 Gümrük Birliğinden Doğan Hak ve Yükümlülüklerimiz j Cengiz M. BATIGÜN 152 Hamon Transfer Standards RabiaİNCE, Handan SAKARYA 165 Isılçlfderln Karşılaştırmalı Metoda Göre Kallbrasyonlan Ali Can KUYRUKLUYILDIZ, Aliye KARTAL, Ahmet T. İNCE 178 Isılçlft Sensöriü Sayısal Termometrelerin Benzetim Yöntemi İle Kallbrasyonu ve Ölçüm Belirsizliğinin İfadesi J A. Tayfun GÜR, Engin DEMİRCİ, Hüsnü DERNEK 192 Işınım (Radyasyon) Termometri Sevilay UĞUR, Seda OĞUZ 203 ns-90 Işınım (Radyasyon) Sıcaklığı Ölçeği ve UME'de İzlenebilirlik Sevilay UĞUR, Seda OĞUZ, M. Özgür DUMLU 210 İmalat Metrolojisinde Laser Kullanarak Yapılan ölçme Teknikleri Tanfer YANDAYAN 216 J İzlenebilirlik ve Uzunluk Biriminin, Birindi Seviye Laboratuvardan Sanayiye İzlenebilirliğin Sağlanması Ahmet EKERİM, Şakir BAYTAROĞLU 235 IV

6 Josephson Eklem Sistemi ve Gerilim Standardı Beylan AKYEL, Saliha SELÇİK, Hasan DİNÇER 242 Kata Cisimlerin Hacim ve Hacim Belirsizliklerinin Matematiksel Modeli Ümit Yüksel AKÇADAĞ, Sevda KAÇMAZ, Orhan SAKARYA, Vahit ÇİFTÇİ Hz - 10 khz Frekans Aralığında UME ve PTB (Almanya) Arasında Gerçekleştirilen Ses Basınç Standartlarının Karşılaştırılması Enver SADIKHOV, Eyüp BİLGİÇ, Baki KARABÖCE 262 Kızılötesi Geçirgenlik ve Yansıma ölçümleri İçin Basit Spektrometre Düzeneği İzmir MAMEDBEYLİ, Fahrettin ÇAKIROĞLU, Zafer ÜREY, Cem GEZER 268 Kuvvet Ölçüm Biriminin Gerçekleştirilmesinde Ölçüm Belirsizliği Hakan Özgür ÖZBAY, Sinan FANK 275 Kütle Birimi Kilogramın Alt Katlarının Oluşturulması S. KAÇMAZ, Ü. AKÇADAĞ, O. SAKARYA, V. ÇİFTÇİ 283 Kütle ölçme Laboratuvannın Gerekliliği Mehmet AKYÜREK 291 Metrolojl'de Eğitim Hakan Özgür ÖZBAY, Şakir BAYTAROĞLU MPa - 8 MPa Basınç Aralığında UME (Türkiye) ve CNR- IMGC (İtalya) Tarafından Gerçekleştirilen Karşılaştırmalı ölçümler M. Haluk ORHAN, Rıfat KANGI, Ali AKGÜL N Aralığında Gerçekleştirilen Kuvvet Standartlarının Tasarım ve İmalat Sinan FANK, Çetin DOĞAN, M. Aftab UDDIN, Hayrettin PARLAKTÜRK 309 Optik Geri Beslemeli Dlyot Lazerlerin Küçük Yerdeğiştirme ölçümlerinde Uygulanması Ramiz GAMİDOV, Enver SADIKHOV, Mustafa ÇETİNTAŞ 316 ölçü Lokmalan ile İlgili Karşılaştırmalı ve Mutlak Kallbrasyonlarda Ölçümleri Etkiyen Faktörler Ahmet EKERİM, Şakir BAYTAROĞLU 324 Pistonlu Basınç ölçerlerde ölçüm ve ölçümü Etkileyen Faktörler Nejla ÖNSEL 334 Radyasyon Termometresinin Kallbrasyon Metottan ve Diğer Termometrelerden Aynlan Özellikleri Ue Endüstride Kullanıldığı Yerler Fatih KÖSE 342 RF &. Mlkrodalga Güç Ölçümlerinin UME'de Gerçekleştirilmesi Rabia İNCE, Şenel YARAN 346 v

7 Robot Callbratlon Oğuz GÖNEN Rockvvell Sertlik Ölçme Maklnalannda İz Derinliği ölçme Teçhizatlarının (Analog / Dijital Gösterge) Kallbrasyonu Abdülmuttalip AKTOĞ 358 Sensörierin Doğrusal Olmayan Eğrilerinin Yapay Sinir Ağlarıyla Elde Edilmesi \ Turgut KIRCI, İbrahim ÖZTÜRK 360 V SIEMENS-StMKO Kallbrasyon Merkezi Ölçmelerinin Ulusal Metrolojl Enstitüsü (UME) İle Karşılaştınlması HanifeURAL 364 Taramalı Elektron JVUkroskobu'nun Endüstriyel Uygulama Alanlan ve Kallbrasyonu A. Tayfun GÜR, A. Soner AKKURT 372 Terazi Kallbrasyonu j Nevzat YÜKSEL 378 Toplam Kalite Kontrol Maliyetleri Bileşenlerinde Test ve Ölçme Aletlerinin Yeri ile Kallbrasyonun önemi A. Tayfun GÜR, Samim NEMLİOĞLU 383 Tork Standardlannın Oluşturulması ve Sanayiye Transferi Çetin DOĞAN, Sinan FANK, M. Aftab UDDIN, Hayrettin PARLAKTÜRK 389 Uluslararası Sıcaklık Ölçeği 1990 (rts-90)'a Göre ; Karşılaştırmalı Kalibrasyonlann Yapılması -, Aliye KARTAL, Ali C. KUYRUKLUYILDIZ, Ahmet T. İNCE 397 Uluslararası Sıcaklık Ölçeği 1990 (ITS-90)'nın Ulusal Metrolojl Enstitüsünde (UME) Gerçekleştirilmesi ve Muhafazası Ahmet T. İNCE, Aliye KARTAL 409 Ulusal Titreşim ölçeğinin Oluşturulması Enver SADIKHOV, Eyüp BİLGİÇ 425 UME Güç ve Enerji ölçümleri Laboratuvan / Ufuk SOVUKSU, Şahin ÖZGÜL 430 UME'de tndüktans Biriminin Elde Edilmesi ve Ölçüm Aralığının Genişletilmesi G. GÜLMEZ, Y. GÜLMEZ, M. SAYGILI 436 ti VI

8 UME'de Tasarlanan DC Gerilim Standardı Saliha SELÇİK, Ufuk SOVUKSU 445 UME'de Yapay Kablo ve Kablo Test Cihazlarının Kallbrasyonu Y. GÜLMEZ, G. GÜLMEZ, M. SAYGILI 450 UME Zaman ve Frekans Standardı Sistemi Ramiz GAMİDOV, Aslı YAKAR, Mustafa ÇETİNTAŞ, İsa ARAZ 458 Yüksek Gerilim Ölçümlerinde İzlenebilirlik Şahin ÖZGÜL, Beylan AKYEL 464 vıı