İnsan Hijyenine Yönelik Biyosidal Ürün Uygulamaları

Transkript

1 İnsan Hijyenine Yönelik Biyosidal Ürün Uygulamaları Doç. Dr. Mustafa Gökhan GÖZEL Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları

2 Amaç ve İçerik Hijyen ve sanitasyon kavramı, Modern tıp öncesi hijyen ve sanitasyon uygulamaları, Modern tıp hijyen uygulamaları, Hastane enfeksiyonu, hastane mikrobu, antimikrobiyal direnç, Hastanelerde değişen hijyen uygulamaları, El hijyeni,

3 2007 de BMJ 1840 dan beri en önemli tıbbi gelişmeler nelerdir konulu anket düzenlenmiş Ferrriman A. BMJ 2007; 334:111

4 2007 de BMJ 1840 dan beri en önemli tıbbi gelişmeler nelerdir konulu anket düzenlenmiş 1- Sanitasyon hizmetlerinin geliştirilmesi 2- Antibiyotiklerin keşfi 3- Anestezi 4- Görüntüleme 5- Cerrahi 6-.. Ferrriman A. BMJ 2007; 334:111

5 Salgın hastalıklar İnsanlık çağlar boyunca enfeksiyon hastalıkları ile mücadele vermek zorunda kalmış - Çiçek - Sıtma - Lepra - Kolera - Veba - Tüberküloz - İnfluenza - AIDS

6 ...Onlara (Kızılderililer e) Çiçek Hastalıgı Hastahanesi nden gelen iki battaniye ve bir mendil verdik. Umarım arzulanan etkiyi gösterir. William Trent,

7 Mortalitesi yüksek enfeksiyonlar Gazlı gangren doğa olaylarına, savaşlara, ve gelişe teknolojiye bağlı yaralanmalar Akut ishaller Ağır pnömoni Menenjit Puerperal sepsis Diyabetik ayak

8

9 Gözle göremediğimiz küçük canlılar kavramı * M.Ö. 1 yüzyıl Marcus Terenteus Vargo Salgın hastalıkların önlenmesinde * Hastaların tecridi ve temas edilmesinin önlenmesi

10 Hippocrates (M.Ö ); * Cerrahi yara iyileşmesinde cerahat gerekli Aelius Galen ( ); * Yara iyileşmesi için iltihaplanma gerekli İbni Sina ( ); * infeksiyondan korunmak için kirli dış ortamdan korunmalı * cerrahi hastalıkların tedavisinde kızgın demir ile dağlama Theoderico Borgognoni ( ); * Yaralarda cerahat olması şartından daha kötü bir hata olamaz

11 Ortaçağ dönemi Anestezi yok Asepsi yok Post-op mortalite %60 80 Vakaların çoğu hospital gangrene nedeniyle eksitus Smith PW. Am J Infect Contr. 2012; 40: 35-42

12 Cerrahi alan enfeksiyonları Yara infeksiyonu nedeniyle mortalite yüksek Ampüte edilen olguların %40 ı ölmekte Sezaryen yapılan kadınlar nadiren yaşamakta Yara kapatılmamakta Cerrahların çoğu berber Eller doğrudan yara ile temasta Smith PW. Am J Infect Contr. 2012; 40: 35-42

13

14 Maternal Mortality (%) Maternal Mortality due to Postpartum Infection General Hospital, Vienna, Austria, Semmelweis El hijyeni müdahalesi MDs Midwives

15 Spontan jenerasyon (kendiliğinden oluş); * gözle görülemeyen küçük canlılar * canlı olmayan nesneler canlı organizma oluşturabileceği * insandan insana geçiş Louis Pasteur ( ); * Germ teorisi Joseph Lister ( ); * Listerian antisepsi * Carbolic acid sprey Lister J. Lancet 1867;2:353-56

16 Semmelweis, Preoperatif el yıkama Joseph Lister in aseptik cerrahi kavramı Karbolik asit emdirilmiş sargı bezleri ile yaranın kapatılması Cerrahi işlem sırasında eldiven kullanımı Smith PW. Am J Infect Contr. 2012; 40: 35-42

17 Antibiyotiklerin kullanıma girmesi İnfeksiyonlarda azalma S. aureus un sahneye çıkışı İlk İnfeksiyon Kontrol Komitelerinin kurulması Smith PW. Am J Infect Contr. 2012; 40: 35-42

18 Hijyen ve sanitasyon Hippocrates (M.Ö ) İyileştirici Apollon ve Asklepios, ve Hygieia, Panakeia, bütün tanrılar ve tanrıçalar üzerine yemin eder ve yeteneklerim ve ayırt etme gücüm çerçevesinde bu yemini ve akdi yerine getireceğime şahit gösteririm ki hygiene sözcüğü bu yeminde söz edilen Asklepios un kızı olan sağlık bakımı tanrıçası Hygieia nın adından türetilmiştir

19 Hijyen ve Sanitayon Hijyen; * Sağlığın korunması için gerekli uygulama ve koşulların tamamı, * Kişisel hijyen, Gıda hijyeni, * Hastane hijyeni, * Ev, çevre, ortam hijyeni * Hijyenik diğer uygulamalar Sanitasyon; * İnsanlar için temiz su, gıda, hava ve yaşam ortamı, * İnsan atıklarının toplanması ve bertaraf edilmesi, - Evsel atıklar, Tıbbi atıklar - Kanalizasyon, Drenaj

20 Hijyen ve Sanitasyon Hijyen uygulamalarının amacı; * insan sağlığına zarar verebilecek veya riske edebilecek mikroorganizmalardan arındırılması, * günlük yaşam ortamlarında hastalıkların yayılmasını önleyici tedbirler, Temizlik uygulamalarından farklı olarak hijyen uygulamaları hastalık nedeni olan mikroorganizmaların kontaminasyon riskini ortadan kaldırmayı amaçlar.

21 Hijyen ve Sanitasyon Antisepsi; * Canlı dokularda mikroorganizmaların üremesinin ve gelişmesinin kontrolü (tamamen öldürülmesi şart değil) * Bu amaçla kullanılan biyosidal ürünler antiseptik El antisepsisi, cilt antisepsisi Dezenfeksiyon; * Yüzeylerde ve araç/gereçlerdeki mikroorganizmaların, kontrolü (yüksek düzey dezenfeksiyonda öldürülmesi) * Bu amaçla kullanılan biyosidal ürünler dezenfektan

22 Düşmek üzere olan bir uçak hayal edelim, içerisinde 250 çocuk ve bebekle, Nasıl önleyeceğinizi bilseniz yapardınız değil mi?

23 5 yaşından küçük çocuk ve bebekleri taşıyan, * 60 uçak her gün yere çakılıyor Bu rakam 5 yaşlarını hiç göremeyen çocukların sayısı Dünyada 6.6 milyon çocuk 5. yaşlarını göremiyor Bu ölümlerin çoğu önlenebilir!!!! * ishal * zatürre * grip *.

24 Bu hastalıkları ve ölümleri önlemek için yapabileceğimiz - çok güçlü, - ileri teknolojik, - pahalı yöntemler, değil Dünyanın en eski buluşlarından biri!!! - bir kalıp sabun (elleri sabunla yıkamak ishali yarı yarıya) (solunum yolu enfeksiyonlarını üçte bir azaltabilir)

25 Sabunla el yıkamak, çocukların hayatlarını kurtarmanın en uygun maliyetli yöntemlerinden biri Her yıl çocuk kurtarılabilir Her gün 10 tane içi çocuk ve bebek dolu jetin düşmesini engellemekle eşdeğer Sanırım sizde bunun oldukça kullanışlı bir tıbbi müdahele olduğuna hem fikirsiniz

26 Bir yılda sadece USA toplam gelişen hastane enfeksiyonu sayısı Bir yılda sadece USA toplam hastane enfeksiyonuna bağlı ölüm CDC s annual National and State Healthcare-Associated Infections Progress Report, 2014

27

28 Etken: KPC Soru(n): Ne ile tedavi edelim

29 Etken: PDR A. baumanniii Soru(n): Ne ile tedavi edelim

30 Dünya ekonomi forum unda [ World Economic Forum (WEF)] tartışmasız insan sağlığını tehdit eden en önemli sorunun antibiyotik dirençli bakteriler olduğu vurgulanmıştır. Howel L. World Economic Forum, 2013 Enfeksiyonların kontrolü, antibiyotik yönetimi ve yeni antibiyotiklerin geliştirilmesi direnç gelişiminin önlenmesindeki en önemli yaklaşımlardır. Spelberg B. NEJM, 2013,

31 Antibiyotik direnci ile savaşta stratejiler 5 kategori 1- Enfeksiyonların oluşumunun önlenmesi 2- Anti-infektif tedavi araştırmalarına kaynak oluşturulması 3- Direnç oluşumuna neden olmayan yeni hedefler 4- Konak-mikroorganizma ilişkisini hedef alan tedavi 5- Mevcut antibiyotiklerin daha uzun süre kullanılabilmesi, direnç oluşumunun ve yayılımının önlenmesi için akılcı antibiyotik kullanımı Spelberg B. NEJM, 2013,

32 Hastanede hijyen uygulamaları Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için hastalıklı kişilerin izolasyonu/karantinaya alınması, Temas izolasyonu (VRE, PDR A. baumannie) Damlacık izolasyonu (İnfluenza) Hava yolu izolasyonu (tüberküloz, suçiçeği) Sağlık çalışanlarının koruyucu giysi ve bariyer kullanımı (eldiven, maske, önlük, gözlük ve siperlik) Yer, yüzey ve tıbbi işlemlerde kullanılan aletlerin dezenfeksiyonu/sterilizasyonu Yer, yüzey dezenfeksiyonu, Endoskopların dezenfeksiyonu, Ameliyathane setlerinin sterilizasyonu, Evsel ve tıbbi atıkların güvenle bertaraf edilmesi Uygun şekilde ayrıştırılması Taşınması, depolanması ve bertaraf edilmesi

33 Hastanede hijyen uygulamaları İnsan hijyenine yönelik uygulamalar Sağlık çalışanlarının; Kontaminasyon riski olan her durumda el hijyeni/antisepsi sağlaması Cerrahi işlem öncesi el hijyeni/antisepsi sağlaması Hastalarda; İnvaziv işlem (arteriyel, venoz kateter, üretral kateter takılması v.b.) öncesi cilt/mukoza antisepsi sağlama Cerrahi öncesi cilt bakımı/antisepsi sağlama Cerrahi, yanık veya travma sonucunda oluşmuş yaraların bakımı/antisepsi Yeni doğan umblikal güdük bakımı/antisepsi Yoğun Bakım Ünitesi yatan hastalarda tüm vücut temizliği/antisepsi Orofarengeal dekontaminasyon (solunum desteğindeki hastalarda) Gingivit ve periodondit yara bakımı sağlanması

34 Hastanede hijyen uygulamaları Hijyen uygulamaları için geliştirilen ve kullanıma sunulan kimyasal ve biyolojik ürünlere Biyosidal deniliyor. Biyosidal ürün; bir veya birden fazla aktif madde içeren, kullanıma hazır halde satışa sunulmuş, kimyasal veya biyolojik açıdan herhangi bir hedef organizma üzerinde kontrol edici etki gösteren veya, hareketini kısıtlayan, zararsız kılan, yok eden aktif madde ve preparatları ifade eder. Biyosidal ürünler, kullanım amacı, yeri ve hedef canlı grubuna göre 4 ana grupta 23 farklı ürün tipine ayrılmıştır

35 Biyosidal ürünler Biyosidal ürünler, kullanım amacı, yeri ve hedef canlı grubuna göre 4 ayrı grupta 23 farklı ürün tipine ayrılmıştır. 1. ANA GRUP: Dezenfektanlar ve genel biyosidal ürünler (1-5) 2. ANA GRUP: Koruyucular (6-13) 3. ANA GRUP: Haşere Kontrolü için kullanılan biyosidal ürünler (14-19) 4. ANA GRUP: Diğer biyosidal ürünler (20-23)

36 1. ANA GRUP: Dezenfektanlar ve genel biyosidal ürünler (1-5) PT1; İnsan hijyeni ile ilgili biyosidal ürünler (el ve cilt dezenfektanları, yara bakım ürünleri). PT2; Kişisel alanlarda ve umumi alanlarda kullanılan dezenfektanlar ve biyosidal ürünler. PT3; Veteriner hijyenine yönelik biyosidal ürünler. PT4; Gıda ve yem alanlarında kullanılan dezenfektanlar. PT5; İçme suyu dezenfektanları.

37 Hastanede hijyen uygulamaları İnsan hijyenine yönelik uygulamalar Sağlık çalışanlarının; Kontaminasyon riski olan her durumda el hijyeni/antisepsi sağlaması Cerrahi işlem öncesi el hijyeni/antisepsi sağlaması Hastalarda; İnvaziv işlem (arteriyel, venoz kateter, üretral kateter takılması v.b.) öncesi cilt/mukoza antisepsi sağlama Cerrahi öncesi cilt bakımı/antisepsi sağlama Cerrahi, yanık veya travma sonucunda oluşmuş yaraların bakımı/antisepsi Yeni doğan umblikal güdük bakımı/antisepsi Yoğun Bakım Ünitesi yatan hastalarda tüm vücut temizliği/antisepsi Orofarengeal dekontaminasyon (solunum desteğindeki hastalarda) Gingivit ve periodondit yara bakımı sağlanması

38 El Hijyeni 1961 yılında ABD ulusal sağlık servisi El yıkama tekniklerini anlatan bir film hazırlamıştır. Su ve sabun 1-2 dk hasta ile temas öncesi ve sonrası 1975 ve 1985 yıllarında Centers for Disease Control (CDC) Hastanede el yıkama uygulamalarına ait bir rehber yayınlamıştır. Hastalar arasında geçişte, non-antimikrobiyal sabunlarla el yıkama, invaziv prosedürlerden önce antimikrobial sabunla el yıkama önerdi

39 El Hijyeni 1988 ve 1995 yıllarında Association for Professional in Infection Control (APIC) El yıkama ve el antiseptikleri ile ilgili rehberler APIC, CDC ye benzer öneriler yaptı ve alkol bazlı antiseptik kullanımını önerdi yıllarında Healtcare Infection Control Practices Advisory Committee (HICPAC) Methicillin resistan S. aureus (MRSA) Vancomycin resistant enterococci (VRE) Diğer multi Drug resistant (MDR) patojeni olan hasta odalarından ayrılırken ellerin antimikrobiyal sabun veya susuz antiseptik ajanların kullanılmasını önerdi

40 El Hijyeni 2002 CDC / 2009 WHO Sağlık bakımında El Hijyeni rehberleri Alkol bazlı el antiseptiklerinin kullanımını ön plana çıkardı Gözle görülür bir kirlenmenin olmadığı hemen her durumda el antiseptiklerinin kullanımını önerdi

41 Enfeksiyon kontrol programı Sürveyans HIV önlenmesi Dezenfeksiyon uygulamaları İzolasyon önlemleri Kateter enf önlenmesi Uygun antibiyotik kullanımı Enfeksiyon kontrolü Yoğun Dezenfeksiyon Hastane temizliği Tıbbi atıklar EL HİJYENİ bakımda Sterilizasyon enf Kişisel kontrolü Kişisel hijyen

42 El Hijyeni Neden Önemli Herhangi bir zamanda dünya genelinde milyon insan hastane enfeksiyonundan dolayı izlemde Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların (SHİE) %50 kadarı önlenebilir SHİE lerden korunmada en etkin metot; El hijyeni WHO Information Sheet 1 Clean care is Safer Care Challenge Pittet D, et al. Lancet 2000

43 El hijyeni ne zaman?? ÖNCE Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldiven giyme İlaçların hazırlanması Yemek İşten ayrılma SONRA Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldivenlerin çıkartılması Kan, kanlı sekresyon ile kontamine olma olasılığı olan herhangi bir alet veya objeye temas Diğer vücut sekresyonları ile temas Tuvalet WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006 Guideline for hand hygiene in health care settings. MMWR 2002; 51:RR 16.

44 Ellerin kontaminasyonu Hasta yatağında hastayı muayene ederken Tansiyon ve nabız ölçerken Hastanın eline, kıyafetlerine ve çarşafına dokunurken İnfüzyon pompası, desk, etejer, dosya ve diğer ekipmanlara dokunurken

45 El hijyeni ile enfeksiyondan korunma

46 El hijyeni ile enfeksiyondan korunma

47 El hijyeni ile enfeksiyondan korunma

48 Mikroorganizma özelliği Mikroorganizma miktarı Alt hastalıklar Girişimler Nem miktarı Lancet Infect Dis 2006

49 El hijyeni ile enfeksiyondan korunma

50 Zaman çok önemli! El yıkama dak Alkol bazlı el antiseptik ile ovma sn

51 El antiseptiklerinin avantajları Mikroorganizmalara çok etkili Daha hızlı etki! Daha ucuz Durulama esnasında su kaynaklı tekrar kontaminasyon riski yok Ehrenkranz NJ. Infect Control Hosp Epidemiol 1991

52 El yıkama ve el antisepsisi endikasyonları Ellerde gözle görülür kirlenme varlığında, Nonantimikrobiyal sabun ve su Antimikrobiyal sabun ve su Ellerde gözle görülür kirlenme yoksa; Alkol bazlı el antiseptikleri Gözle görünür kir? Elini kirli hissetmesi

53 Sağlık çalışanları genel amaçla el hijyeni sağlamak için kullanılan el antiseptikleri Alkoller % isopropanol/etanol Guanidin ve Pyridin, Glycol bileşikleri İyot ve iyodoforlar Fenol bileşikleri Kuaterner amonyum bileşikleri Triklosan

54 Sağlık çalışanları cerrahi öncesi el hijyeni sağlamak için kullanılan el antiseptikleri Alkol bazlı el solüsyonları (alcohol-based hand rubs) % 0.5 veya 1 klorheksidin diglukonat % 70 isopropanol veya % 61 ethanol % 0.2 mecetronium etilsulfate % 45 isopropanol veya % 30 n-propanol % fenilfenol % 78.2 ethanol

55 Hastalarda cilt/mukoza antisepsi sağlamak için kullanılan biyosidal ürünler Povidone iodin Klorheksidin Octenidine Polyhexanide Quaternar amonyum bileşikleri Triclosan

56 El antiseptikleri Alkoller Klorheksidin Heksaklorofen İyot ve iyodoforlar Para-chloro-meta-xylenol (PCMX) Kuaterner amonyum bileşikleri Triklosan Hidrojen peroksit...

57 Önemli noktalar Eldiven giymeden önce uygulanan alkol bazlı el antiseptiğinin tam olarak kurumuş olmasına dikkat edilmeli! Tam kuruma sağlanana kadar eller ovalanmaya devam edilmeli Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı

58 El hijyenine uyum hastane enfeksiyonlarını etkiler mi?

59 El hijyenine uyum hastane enfeksiyonlarını etkiler mi?

60 Biyosidal ürünlerin sağlık üzerine olumsuz etkileri Alkol bazlı el dezenfektanları, hasarlı ciltte irritan etki, konsantre alkol buharı inhalasyonu solunum yollarında irritan etki, santral sinir sistemi üzerinde etki Klorheksidin, Allerjik kontak dermatit Ürtiker Anafilaktik reaksiyon Dişlerde renk değişikliği Direnç gelişimi

61 Biyosidal ürünlerin sağlık üzerine olumsuz etkileri Povidin iodin hasarlı ciltte irritan etki, Kontak dermatit (oldukça nadir), Alerjik öykü varlığında povidin iodin öneriliyor Octenidin, Allerjik kontak dermatit Ürtiker Quaternar amonyum bileşikleri Ciltte irritatif etki Alerjik kontak dermatit

62 Biyosidal ürünlerin çevre üzerine olumsuz etkileri Alkol bazlı el dezenfektanları atık/atık su etkileri minimal, yüksek oranda buharlaşma özelliği, Klorheksidin, povidin iodin, Octenidin, Quaternar amonyum bileşikleri Atık, atık su sistemlerine etkileri, Profesyonel kullanım için onaylı, Hastane de kullanımları takip edilmeli, Doğru endikasyonda gerektiği miktarda kullanım,

63 Sağlık ellerimizde Dinlediğiniz İçin Teşekkürler