Hava Kirliliği i ve Sonuçlar. ları. Kâmil B. VARINCA Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü

Transkript

1 Hava Kirliliği i ve Sonuçlar ları Kâmil B. VARINCA Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü

2 Londra da hava kirliliği Tarih: 5 Aralık 1952 Yer: Londra Olay: Ani ve büyük çaplı bir hava kirlenmesi Sonuç: 4000 ölü 2

3 Akla gelen sorular Hava kirliliği nedir? Nasıl tanımlanır? Hava kirliliği niye olur? Nasıl meydana gelir? Sebepleri, kaynakları nelerdir? Hava kirliliği olursa ne olur? Neticeleri nelerdir? Hava kirliliği önlenemez mi? Nasıl? Ben ne yapabilirim? 3

4 Dünya Ekvator çapı: ,28 km Ekvator çevresi: km Yüzey alanı: km 2 Hacim: 1,08 x km 3 Yüzey sıcaklığı: 14 C (287 K) 4

5 Hava Hava, bir gaz karışımıdır. %78,084 azot, %20,946 oksijen, %0,934 argon ve geri kalan %0,03768 lık kısımda ise karbondioksit ve diğer gazlardan oluşur. 5

6 Hava kirliliği Kirlilik, dengenin bozulmasıdır. Hava kirliliği, havanın doğal içeriğinin değişmesi, dengenin bozulmasıdır. 6

7 Hava kirliliğinin sebepleri İnsan faaliyetleri Başlıca kirleticiler Karbondioksit (CO 2 ), Karbonmonoksit (CO), Kükürtoksitler (SO x ), Azotoksitler (NO x ), Partikül madde (PM 10 -PM 2,5 ), Ağır metaller (Pb, Cd, Ag, Hg vb.), Uçucu Organik Karbonlar (VOC ler), Koloroflorokarbonlar (CFC ler), Diğer kirleticiler 7

8 Karbondioksit (CO 2 ) 17. yüzyılın başlarında keşfedilmiş; Erime noktası: 57 C (216 K), Kaynama noktası: 78 C (195 K), Renksiz, kokusuz; Atmosferde %0,035 oranında bulunan; Karbon içeren maddelerin yakılması, ile ortaya çıkan bir gazdır. 8

9 Kükürt dioksit (SO 2 ) Erime noktası: 72.4 C ( K) Kaynama noktası: 10 C (263 K) Renksiz, keskin kokulu reaktif bir gaz Kükürt içeren maddelerin yakılması, metal ergitme işlemleri ve diğer endüstriyel prosesler sonucu oluşur. Hırıltılı solunum, göğüs sıkışması ve kesik nefes almaya sebep olur. 9

10 Azot dioksit (NO 2 ) Erime noktası: C ( K) Kaynama noktası: 21.1 C ( K) Kırmızımsı kahverengi renkli; Yanma sonucu oluşur, Astım gibi solunum hastalığı olan yetişkinler ve çocuklarda; öksürük, hırıltılı solunum ve kesik nefes alma gibi solunum belirtilerine neden olabilir. Kısa süreli maruziyet dahi akciğer fonksiyonunu etkiler. 10

11 Partiküler Madde (PM) Partiküler madde (PM) terimi, havada bulunan katı partiküller ve sıvı damlacıkları ifade eder. İnsan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışır ve diğer kirleticiler ile reaksiyona girerler. PM 2,5 ince partiküller Tüm yanma prosesleri ve bazı endüstriyel prosesleri içerir. Solunum sistemi içine girerek birikim yaparlar. PM 10 kaba partiküller Kaba partikül kaynakları ise kırma, öğütme işlemleri, yollardan kalkan tozlardır. 11

12 Hava kirliliğinin kaynakları Hava kirliliğinin kaynaklarını üç sınıfa ayırabiliriz. Nokta Kaynak Büyük emisyon kaynakları, endüstri kuruluşları Çizgi Kaynak Karayolları vb Alan Kaynak Meskun alanlar 12

13 Nokta kaynaklar Tek başına oldukça fazla miktarda kirliliğe sebep olan tesisler 13

14 Çizgi kaynaklar Karayollarında araçlardan kaynaklanan emisyonlardır. 14

15 Alan kaynaklar Meskun mekanlarında içinde bulunduğu yayılı emisyon kaynakları 15

16 Dağılım - Dispersiyon E: salım, C: çevre konsantrasyon, D: çökme 16

17 Kirlilik haritaları (NO2) 26 Mart 2007 Pazartesi Hava Kirliliği ve Sonuçları - Kâmil B. VARINCA 17

18 Hava Kalite İndeksi (HKİ) HKİ, yaşadığımız çevredeki hava kalitesinin günlük olarak rapor edilmesi için kullanılan bir indekstir. Yaşadığımız bölgenin havasının ne kadar temiz veya kirli olduğu ve ne tür sağlık etkilerinin oluşabileceği konusunda bilgiler verir. HKİ, kirli havanın solunmasından bir kaç saat sonra veya bir kaç gün içinde oluşabilecek sağlık etkilerini belirtir. 18

19 HKİ sınıflandırmaları Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) Sağlık Seviyesi Renkler HKİ belirtilen aralıkta olduğunda...hava kalitesi... renk ile sembolize edilir 0-50 İyi Yeşil Orta Sarı Hassas gruplar için sağlıksız Turuncu Sağlıksız Kırmızı Çok Sağlıksız Pembe Tehlikeli Kahverengi 19

20 HKİ değerleri CO için HKİ nin 100 olması, 9400 µg/m 3 (9 ppm) CO seviyesine karşılık gelir. (ortalama 8 saat) SO 2 için HKİ nin 100 olması, 383 µg/m 3 (0.14 ppm) SO 2 seviyesine karşılık gelir. (ortalama 24 saat) NO 2 nin kısa süreli sağlık etkileri, HKİ değeri 200 ün üzerine çıkıncaya kadar oluşmaz. Bu nedenle, HKİ, NO 2 için 201 in altında hesaplanmaz. NO 2 için HKİ nin 201 olması, 1242 µg/m 3 (0,65ppm). NO 2 seviyesine karşılık gelir. (ortalama 24 saat) PM 10 için HKİ nin 100 olması, 150 µg/m 3 PM 10 seviyesine karşılık gelir. (Ortalama 24 saat) 20

21 Hava kirliliğinin neticeleri Hava kirliliği Hava Kalitesinin bozulması Solunum rahatsızlıkları Hastalıklar Zehirlenmeler Ölümler Asit yağmurları Canlıcansız varlıklar üzerinde tahribat ve tahrişat Sıcaklık değişimleri Buzul erimeleri Deniz seviyesinde yükselme Basınç merkezlerinde değişim Rüzgar kuşaklarında değişim Ozon Tabakasının İncelmesi Sera etkisi Küresel Isınma İklim Değişikliği Uç meteorolojik olaylar 21

22 Asit yağmurlar murları ve etkileri Nedir? Ne yapar?

23 Asit yağmurları Asit yağmuru asidik kimyasalların yağmur, kar, sis, çiğ veya kuru parçacıklar halinde düşmesine verilen isimdir. Atmosfere yayılan kükürt dioksit ve azot dioksit gazlarının kimyasal dönüşümlerden geçtikten sonra bulutlardaki su damlacıkları tarafından emilmesi ile oluşur. Daha sonra bu damlacıklar yeryüzüne yağmur, kar gibi yollarla düşerler. Bu toprağın asitlik miktarını arttır ve tatlı su kaynaklarının kimyasal dengesini bozar. Havadaki tipik karbondioksit konsantrasyonunda oluşan yağmurun ph'ı 5.6 civarnındadır. Bu yüzden ph'ı 5.6'nın altındaki yağmur asit yağmuru olarak nitelendirilir. 23

24 Asit yağmurları 24

25 Sıcaklık k değişimleri imleri ve sonuçlar ları Dünden bugüne Dünya nın sıcaklık değişimi ve doğurduğu sonuçlar

26 Dünyanın Sıcaklık Değişimi 26

27 Sıcaklık değişiminin sebepleri Dünyanın durum ve hareketindeki değişiklikler Kıta kayma hareketleri ve dağ oluşumları Yanardağ faaliyetleri Güneşteki değişimler 27

28 Dünyanın hareketinin değişmesi 28

29 Kıta hareketleri Kıta kayma hareketleri ve dağ oluşumları okyanus akıntı sistemi ve rüzgar sistemlerini değiştirdiğinden iklime etki yaparlar. 29

30 Antarktika Dünyanın en soğuk bölgesi, Avustralya nın iki katı büyüklüğünde, 15 milyon yıldır %98 i buz, Dünyadaki buzulların %90 i, temiz suyun %70 i burada, Buz kalınlığı 1,5-4,5 km, Gelen ışının %80-85 ini yansıtır, Dünya ikliminin soğutma sistemidir, Rüzgar sistemi ve okyanus akıntı sistemini etkiler 30

31 Okyanus akıntı sistemi - taşıyıcı bant Okyanuslar arası su alış-verişini sağlar, Dünyadaki ırmakların 20 katı kadar su taşır, Isı transferini sağlar, Batı Avrupa bu bant sayesinde 10 derece daha sıcak 31

32 Yanardağ faaliyetleri Yanardağ patlamalarıyla atmosfere çok büyük miktarlarda toz yükselir. Bu tozlar, güneş ışınlarının geçişini engelleyen bir tabaka oluşturur ve böylece dünyanın sıcaklığı da düşer. 32

33 Sıcaklık-Aerosol ilişkisi 1991 de Filipinler deki Pinatubo yanardağının patlamasıyla tonlarca kükürt dioksit stratosfere yayılmış ve orada sülfürik asit damlacıklarına dönüşmüştü. Tüm dünyaya yayılan bu ayresol battaniyesi, gelen güneş ışınlarını yansıttığı gibi dünyanın ısısını da soğuruyordu. Bu yüzünden de bir yıl boyunca dünyanın ortalama sıcaklığında bir düşüş yaşanmıştı. 33

34 Güneşteki değişimler Güneş'in manyetik alanındaki değişimler ve Güneş lekeleri, yayılan enerji miktarını etkiler. Bu da doğal olarak Dünya'nın aldığı enerji miktarının değişmesine yol açar. Ve iklimler etkilenir. 34

35 Isınıyoruz Bugün aslında, bundan 50 milyon yıl önce başlamış olan soğuk dönemin içindeki kısa süreli sıcak vahalardan birindeyiz. Büyük bir olasılıkla da vahanın sonu görünmeye başladı. Buna göre dünya şu anda artık soğuma eğiliminde olmalı. Ancak son 150 yıllık gözlemler, bir şeylerin sanki ters gittiğini gösteriyor. Soğumuyor, ısınıyoruz. 35

36 Isınmanın delilleri Sıcaklık kayıtları Göl ve akarsulardaki sıcaklık artışı Buzul erimeleri Deniz kabarmaları Atmosferde sıcaklığın 0 dereceye indiği yüksekliğin artması 1970 ten bu yana her sene 4,5 m artıyor 36

37 Sıcaklık kayıtları yılları arasında 0,7 derecelik bir artış 37

38 Buzulların erimesi Yeni Zelanda'daki buzullar yalnızca 20 yılda kütlelerinin ¼ ünü yitirdiler, İspanya da 1980'de 27 olan buzul sayısı bugün 13 e düşmüş durumda, Peru Andları'ndaki Qori Kalis buzulu, yılları arasında, yılda 4 metre kadar geri çekilirken, 1995'te buzulun yıllık geri çekilme hızı 30 metreye ulaştı, Afrika'da Kilimanjaro Dağı'ndaki buzul, 20. yüzyılda kütlesinin yaklaşık dörtte üçünü yitirdi, Aynı dönemde Kafkaslardaki buzulların kütlesi yarıya indi, Çin-Rusya sınırında, Tiyen Şan Dağları'ndaki buzullarsa son 40 yılda yaklaşık % 20 küçüldüler. 38

39 Buzul erimeleri Dünyamızın ısınıyor olduğuna ilişkin en güzel delillerinden biri, orta ve alçak enlemlerde dağlardaki buzulların geri çekilmeleridir. Bu geri çekiliş, özellikle son yirmi yılda hız kazanmıştır. Buzullardan buharlaşan sular da denizlerin düzeylerinin yükselmesine yol açar. Bu değer 20. yüzyılda cm dir. 39

40 Buzul erimeleri 40

41 Buzul erimeleri 41

42 Ozon tabakası Nedir? Nerededir?

43 Ozon bilgisinin zamansal gelişimi 1840 : Ozon keşfedildi, 1880 : Güneşin ultraviyole ışınlarına karşı bir filtre vazifesi yaptığı ve stratosferde bulunduğu fark edildi, 1920 : Ozon tabakası ile ilgili ilk sistematik ölçümler başladı, 1985 : Ozon deliği keşfedildi, 1987 : Montreal Sözleşmesi imzalandı. 43

44 Atmosfer ve tabakaları 44

45 İyi-Kötü ozon 45

46 Ozon tabakasının incelmesi 46

47 Ozon tabakasını özledim! 47

48 Sera etkisi Nedir? Nasıl oluyor?

49 Gelen enerjinin dağılımı 49

50 Doğal Sera Etkisi 50

51 Sera Gazları Su buharı (H 2 O) Ozon (O 3 ) Karbondioksit (CO 2 ) Metan (CH 4 ) Azot oksit (N 2 O) Kloroflorokarbonlar (CFC) 51

52 Küresel Isınmaya katkıları 52

53 Karbondioksitin sera etkisi 1860 dan bu yana meydana gelen 0,7 derecelik artışın %60 ı karbondioksitten kaynaklanıyor. Atmosferdeki karbondioksit miktarı son yılın en üst düzeyinde Sorumlusu: İnsanoğlu 53

54 Karbondioksitteki artış 54

55 Geçmiş dönemler CO 2 değişimi 55

56 Olayların karbondioksit artışı ile bağı Yüz elli yıllık sıcaklık kayıtları, Dünya nın bu dönemde 0,5-0,7 C kadar ısındığını ortaya koyuyor. Bilim adamları, endüstri devrimiyle birlikte atmosferde karbondioksit ve metan gibi sera gazlarındaki artmasının bu ısınmayla ilişkili olduğunu düşünüyorlar. Çünkü buz örnekleri üzerinde yapılan çalışmalar, yüz binlerce yıl boyunca atmosferdeki sera gazı oranlarının Dünya nın sıcaklığıyla birlikte artıp azaldığını gösteriyor. 56

57 57

58 58

59 59

60 60

61 61

62 Diğer emisyonlar 62

63 Kişi başı karbondioksit salınımı 63

64 Tahmini toplam salınım 64

65 Tahmini karbondioksit düzeyi Küresel ısınmanın durdurulabilmesi için tüm ülkelerin atmosfere saldıkları CO 2 miktarında çok ciddi bir azalma olması gerekiyor. Ne var ki ne sanayileşmiş ülkeler ne de gelişmekte olanlar bu yönde her hangi bir önlem almıyorlar. Karbon dioksit düzeyi de azalmak şöyle dursun sürekli olarak yükseliyor; bu hızla giderse 2100 de 1850 deki düzeyinin 3 katına çıkması bekleniyor. 65

66 Metan (CH 4 ) Havadan hafif, renksiz, kokusuz, Atmosferde CO 2 miktarının 1/200 ü kadar, Isı tutma kapasitesi CO 2 in 20 katı, Atmosferde kalma süresi 10 yıl, Küresel ısınmanın %10-15 inden sorumlu, Her yıl %1 oranında artıyor. 66

67 Kloroflorakarbonlar (CFC) 1928 yılında yeni bir gaz türü olan kloroflorokarbonlar bulunur. Kısaca CFC olarak gösterilen bu gazlar çok ilginç özelliklere sahiptir: Zehirli değil, korozif değil, yanıcı değil, oldukça kararlı, uzun ömürlü ve uçucu. Bu üstün özelliklerinden dolayı harika gaz olarak adalandırılan kloroflorokarbon gazları, kısa zamanda çok geniş uygulama alanı bulur. Özellikle soğutucularda, iklimlendirme cihazlarında, püskürtücülerde ve köpük üretiminde çok yaygın olarak kullanılır. Kullanıldıkça işlevi biten gazlar ve atıklar sürekli olarak havaya bırakılır. Bu gazlar uçucu olduklarından kolaylıkla atmosfere yayılır. Kararlı olduklarından bozulmadan atmosferde uzun süre kalabilir ve zamanla tüm atmosfere yayılır. CFC gazlarının atmosferdeki derişimi 1950'lerden sonra hızla artar. 67

68 Mukayese tablosu CO2 CH4 N2O CFC'ler O3 H2O sera etkisindeki rolü yüksek yüksek yüksek yüksek yüksek yüksek ozon tabakasına etkisi başlıca doğal kaynaklar başlıca insani kaynaklar artırıcı-azaltıcı artırıcı-azaltıcı artırıcı-azaltıcı Azaltıcı yok Azaltıcı doğal çevrim fosil yakıtlar, ormansızlaştırma sulak alanlar pirinç tarlaları, hayvanlar, fosil yakıtlar, biomas yanması topraklar, tropikal ormanlar gübreler, toprak kullanımında değişim yok hidrokarbonlar buharlaşma buzdolapları, aerosoller, endüstriyel işlemler Nox'li hidrokarbonlar, biomas yanması sulama kalış süresi yıl 10 yıl 150 yıl yıl haftadan aya kadar günler endüstri öncesi yoğunluk (ppb) bilinmiyor şimdiki yoğunluk CFC-11: 0,26 CFC- 12: 0,52 CFC-113: 0, (kuzey yarımkürede) (stratosferde) artış hızı 0,50% 0,90% 0,30% 4% %0,5-2 bilinmiyor küresel ısınmaya katkısı insani sera etkisindeki pay % 15% 5% 12% 8% Bilinmiyor 68

69 İklim değişikli ikliği Nedir? Ne oluyor?

70 Tanımlar Hava, herhangi bir yerde ve zamandaki atmosfer koşullarının kısa süreli durumudur. Hava, yeryüzünün herhangi bir yerindeki sıcaklık, yağış, nem, güneşlenme, sis, bulut, rüzgar ve hava basıncı gibi çok sayıdaki değişkenin birlikteliği ile açıklanır. İklim, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlenen hava koşullarının ortalama durumudur. Ancak iklim, yalnızca ortalamaya yakın koşulları değil, uç değerleri (ekstremleri) ve tüm istatistiksel değişimleri de içerir. İklim değişikliği, nedeni ne olursa olsun (tabii yada insanî faaliyetler neticesinde) iklim koşullarındaki büyük ölçekli (küresel) ve önemli yerel etkileri bulunan, uzun süreli ve yavaş gelişen değişiklikler biçiminde tanımlanır. 70

71 İklim Değişikliğinin göstergeleri Sıcaklık değişimleri, Yağış değişimleri, Nem oranlarındaki değişimler, Bulutluluk oranlarındaki değişimler, Rüzgar kuşaklarındaki değişimler, Basınç alanlarında değişiklik, Güneşlenme oranlarındaki değişim, Diğer meteorolojik olaylardaki değişimler 71

72 Küresel iklim modelleri Matematik modelleme Bilgisayar destekli modeller Tüm modeller bir küresel ısınma olacağında birleşiyor. Ancak ne kadar olacağı ve etkileri konusundaki öngörüler değişiyor. 72

73 Muhtemel etkiler Hidrolojik döngünün değişmesi Enerji temin güvenliği Su kaynaklarının hacminde ve kalitesinde azalma Kara ve deniz buzullarının erimesi Kar ve buz örtüsünün alansal olarak daralması Deniz seviyesinin yükselmesi Kuraklık ve seller İklim kuşaklarının yer değiştirmesi Yüksek sıcaklıklara bağlı salgın hastalıkların ve zararlıların artması sonucunda dünya ölçeğinde sosyoekonomik sektörleri, ekolojik sistemleri ve insan hayatını doğrudan etkileyecek önemli değişiklikler 73

74 Buzulların erimesi Kuzey kutbundaki buzulların tamamının eriyeceği öngörülüyor, Deniz seviyesinin cm artacağı öngörülüyor, Milyonlarca insanın yaşadığı Nil ve Yangtze deltaları, Po ovası, Çukurova, Bangladeş kıyıları, Pasifik'teki ada ülkeleri sular altında kalacak, çevrede mülteci patlaması ve toplumsal çatışmalar ortaya çıkacaktır. Temiz su kaynaklarının denizlere karışması ve su sıkıntıları 74

75 Sıcaklık artışı Sıcaklıktaki artışın 1-3,5 derece olacağı öngörülüyor, Artan sıcaklıktan dolayı insan ölümlerinde artış, Sıcak dalgaları, kuraklık, aşırı yağışlar, seller, ortalama sıcaklıklarda değişiklikler, vb. aşırı doğa olaylarında da bir artış bekleniyor. 75

76 Taşıyıcı bandın değişmesi Akıntı sistemi durabilir, Akıntının ısıttığı yerler soğur, Akıntının geçtiği yerlerde iklim farkları azalır, Yangınlar, ormansızlaşma, erozyon, sel, fırtına ve kasırgaların artması 76

77 İnsan sağlığı Sıcak şoktan kaynaklanan insan ölümleri Ozon tabakasının incelmesinden kaynaklanan cilt ve deri hastalıkları, yanmalar Sıtma gibi salgın hastalıkların yayılması Virüs çeşitliliğinin ve dağılımın artması 77

78 Canlılara etkisi Bitki ve hayvanların yaşam alanlarında değişiklikler Bazı bitki ve hayvan popülasyonlarında azalma Ağaçların erken çiçeklenmesi, böceklerin erken ortaya çıkması, kuşların erken yumurtlaması Bitki ve kara hayvanı türlerinin dörtte birinin yada 1 milyondan fazlasının yok olabilecek 78

79 Dünyaya kaç tane göktaşı çarptığı umurumda değil, ben hala insan türünün ortadan kalkmasına küresel ısınmanın neden olduğuna inanıyorum. 79

80 Tarımdaki değişimler Farklı yağış sistemleri tarım alanlarının değişmesini sağlayacak, Maliyet artacak, Kuraklık artan yerlerde tarım azalacak, 80

81 Enerji sektörüne etki Fosil yakıt yerine alternatif enerji kaynağı arayışları Temiz ve yenilebilir enerji kaynaklarına verilen önemin artması 81

82 Pentagon Raporu arasında Avrupa kıtasında sıcaklık ortalama 14.5 santigrat derece düşecek. Ancak ABD ve Avrupa kıtasında, sıcaklığın 35 santigrat dereceyi geçtiği gün sayısı da artacak. İklimdeki dengesizlikler, tarımı ve ülke ekonomilerini vuracak. İngiltere soğuk ve kurak olacak, iklim Sibirya'ya benzeyecek. 82

83 Pentagon Raporu Deniz kabaracak, kıyılardaki Avrupa kentleri, yükselen suların altında kalarak Lahey'le aynı kaderi paylaşacak. Hindistan, Güney Afrika ve Endonezya kuraklık ve açlık yüzünden iç karışıklıkların pençesinde dağılacak. Kitlesel yağma olayları başlayacak. Suya sahip olmak için savaşlar çıkacak. Nil, Tuna ve Amazon nehirleri çevresi, savaş alanına dönecek. 83

84 Pentagon Raporu Su ve enerji kaynaklarını korumak için Japonya, Almanya, Kuzey Kore, Güney Kore, İran ve Mısır nükleer silah geliştirecek. Din, ideoloji yada ulusal onur gibi gerekçelere dayanan savaşlar tarihe karışacak, savaşların tek amacı "hayatta kalmak" olacak. 20 yıl içinde, dünyanın doğal kaynaklarının, nüfusu besleme kapasitesi azalacak. Savaş ve açlık nedeniyle milyonlarca insan ölecek, sonunda yeryüzünde doğal kaynakların besleyebileceği sayıda insan kalacak. 84

85 Pentagon Raporu ABD ve Avrupa, kuraklığın 400 milyon insanı tehdit edeceği Afrika'dan kitlesel göç akınlarıyla boğuşacak. Zengin ülkeler, göçten korunmak için birer "kale" olacak. İskandinav ülkelerinden de güneye göç başlayacak yıl önce iklim değişikliğinin yol açtığı dev kitlesel göçün bir benzeri yaşanabilir. 85

86 Hawking in Kıyamet Teorisi Yılları arası: El Nino yüzünden iklim değişiklikleri olacak. İklim değişiklği nedeniyle sıtma,tifo gibi hastalıklar yeniden baş gösterecek. Kasırga ve hortumlar dünyayı kasıp kavuracak. Sera etkisi şiddetini arttıracak. Önümüzdeki 100 yıl içinde meydana gelecek ısı değişimleri bitki örtüsünü etkileyecek. Buzulların erimesi su baskınlarını arttıracak. Alp dağları başta olmak üzere birçok bölge büyük çığ felaketlerine sahne olacak. Isınma bugünkü süratiyle devam ederse 400 yıl içinde Alp dağlarında kar kalmayacak Yılları arası Özellikle Güney Yarımküre etkilenecek. Güney Yarımküreden, Kuzey Yarımküreye büyük göçler başlayacak. Su seviyesi okyanuslarda süratle yükselecek. Aynı dönemlerde Güney Avrupa'da büyük bir kuraklık başlayacak. Kuzey Avrupa ise sel suları ile boğuşacak. 86

87 Hawking in Kıyamet Teorisi Yılları arası Güney Yarımkürede ölümden kaçan insanlar,kuzey Yarımküreye göçünce, göçler ülkeler arası savaşlara neden olacak. Çevre kirliliği doğal kaynakları kurutacak. Kuzey ve Güney kutbundaki buzullar eriyecek, karaların çoğunu su kaplayacak ? Yılları arası Dünyanın atmosferi değişecek ve Dünya, Mars gibi sülfürik asitlerden oluşacak, hiç bir canlı yaşayamayacak. 87

88 Kasırga Sıcak iklim kuşağında, ani basınç farklarından kaynaklanan ve hızları saatte km ye kadar çıkabilen çok şiddetli rüzgârlardır. Daha çok okyanuslar üzerinde oluşurlar. Belirli yollar izleyerek karaların üzerine de sokulurlar. Sarmal hava hareketleri halinde olduklarından, genellikle hortumlara sebep olurlar. Çevrelerine büyük zarar verirler. 88

89 Kasırgalar 89

90 Kasırgalar 90

91 Kasırgaların neticeleri 91

92 Kasırgaların neticeleri 92

93 Kasırgaların neticeleri 93

94 Kasırgaların neticeleri 94

95 Ne yapmalı? Tedbirler, sözleşme ve anlaşmalar

96 Kirlilik önleme mekanizmaları Yakıt değişimi Enerji kaynağı olarak daha çevreci yakıtlar kullanmak Teknoloji değişimi Yakma sistemlerinde teknolojik yenilikler kapsamında değişiklikler Arıtma Emisyonların azaltılması için atık gazların arıtılması Kanuni düzenlemeler Kanun, yönetmelik ve uluslararası sözleşmeler 96

97 Toplantılar - Sözleşmeler 1979 : WMO I. Dünya İklim Konferansı Eylül 1987 : Montreal Sözleşmesi Ozon tabakasına zarar veren kimyasalların azaltılması 1988 : Değişen Atmosfer Toronto Konferansı BM İklimin Korunması Kararı 1990 : WMO II. Dünya İklim Konferansı 1992 : BM Çevre ve Kalkınma Konferansı (Yeryüzü Zirvesi) BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Amaç: Atmosferdeki sera gazı birikimlerini, insanın iklim sistemi üzerindeki tehlikeli etkilerini önleyecek bir düzeyde durdurmak 97

98 Toplantılar - Sözleşmeler Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Nisan 1995 Almanya : 1. Taraflar Konferansı İDÇS Berlin Buyruğu Aralık 1997 Japonya : 2. Taraflar Konferansı İDÇS Kyoto protokolü Gelişmiş Taraf ülkeler insan kaynaklı karbondioksit (CO 2 ) eşdeğer sera gazı salımlarını döneminde 1990 düzeylerinin toplam olarak en az % 5 altına indireceklerdir Kasım 1998 Arjantin : 3. Taraflar Toplantısı İDÇS Buenos Aires Eylem Planı 98

99 İklim değişikliği çerçeve sözleşmesi 1991 yılında Rio Çevre ve Kalkınma Konferansında kabul edilip 50 ülkenin onaylamasını müteakip 21 Mart 1994 te yürürlüğe girmiştir. Sözleşmenin amacı; atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynaklı sera gazı emisyonu konsantrasyonunun iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve belli bir düzeyde tutulmasını sağlamak. Ek II listesi: 1992 de OECD üyesi 24 ülke, Avrupa Birliği ülkeleri Ek I listesi: Ek II listesine ek olarak Pazar ekonomisine geçiş sürecinde olan ülkeler 99

100 100

101 Kyoto Protokolü İDÇS nin yetersiz olduğu düşünülerek yükümlülüklerin daha sıkı hale getirilmesi ve yasal bağlayıcı bir belge olması amacıyla Kyoto Protokolü hazırlanmış olup 16 Mart Mart 1999 tarihleri arasında imzaya açık kalmıştır. Protokole göre Ek I listesinde yer alan ülkeler birinci taahhüt dönemi sonunda toplam sera gazı emisyonlarını ortalama olarak 1990 yılı seviyesinin en az %5,2 altına indirme yükümlülüğünü kabul etmiştir. 101

102 Kyoto Protokolü Protokolün yürürlüğe girmesi iki şarta bağlıdır; Birincisi; protokolün 55 ülke tarafından onaylanması İkincisi; 1990 yılında hesaplanan toplam CO 2 emisyon miktarının en az %55 inden sorumlu Ek I ülkelerinin bu 55 ülke içinde yer alması %36,1 paya sahip ABD imzalamamıştır. %17 lik paya sahip Rusya Federasyonunun imzalaması ile 16 Şubat 2005 tarihinde protokol yürürlüğe girmiştir. Protokol bugüne kadar 141 ülke ve Avrupa Birliği tarafından onaylanmıştır. 102

103 CO 2 salınımları 103

104 Kyoto Protokolünü kabul edenler 104

105 105

106 Esneklik mekanizmaları Emisyon ticareti Madde 17 ile düzenlenmiştir. Ek I ülkeleri arasında emisyon ticaretini mümkün kılmaktadır. Ortak uygulama Madde 6 Sera gazı azaltımını amaçlayan projelerden Emisyon Azaltma Kredisi elde edilir. Temiz kalkınma mekanizması Madde 12 Ek I ülkelerinin Ek I dışı ülkelerde gerçekleştirecekleri projelerden Sertifikalandırılmış Emisyon Azaltım Kredisi elde etmeleri 106

107 Türkiye deki kanuni düzenlemeler Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Yönetmeliği, 13/01/ Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik, 08/07/ Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 22/07/

108 Bilinçlenme kampanyaları 108

109 Türkiye ne yapmalı? Akıllı ve gerçekçi olmalı, Gelişmeleri yakından takip etmeli, Fırsatları değerlendirmeli, Esneklik mekanizmalarını iyi kullanmalı, Milli menfaatleri ön planda tutmalı, Ülke gerçeklerini iyi tahlil etmeli 109

110 Biz ne yapalım? Hayat alışkanlıklarımızı gözden geçirelim, Doğal ve sade yaşamı tercih edelim, Ne yaptığımızın farkında olalım, İsraftan kaçınalım, Geri dönüşüme, geri kazanıma katkıda bulunun, Bildiklerimizi başkaları ile paylaşalım, Ağaç dikelim, dikmeyi özendirelim 110

111 Biz ne yapalım? Ampulünüzü değiştirin Standart akkor ampulünüzü tasarruf ampulü ile değiştirin, yılda 75 kg karbondioksit tasarrufu sağlayın. Daha az araba kullanın Daha sık yürüyün, bisiklet kullanın ve toplu taşıma araçlarından daha çok faydalanın. Araba kullanmadığınız her 2 km için 0,75 kg karbondioksit tasarruf edeceksiniz. Lastiklerinizi kontrol edin Düzgün şişirilmiş lastiklerle litre başına aldığınız yol %3 oranında artacaktır. Her 4 litre benzin tasarrufu, 10 kg karbondioksiti atmosferimizden uzak tutar. 111

112 Biz ne yapalım? Daha az sıcak su kullanın Suyu ısıtmak için çok fazla enerji gerekmektedir. Daha az su tüketen bir duş başlığı ile 175 kg, giysilerinizi soğuk ya da ılık suda yıkayarak da 250 kg karbondioksit tasarrufu yapabilirsiniz. Ambalajları fazla olan ürünlerden kaçının Çöpünüzü %10 oranında azaltarak 600 kg karbondioksit tasarrufu yapabilirsiniz. Bir ağaç dikin Bir ağaç ömrü boyunca 1 ton karbondioksit emer. 112

113 Teşekkürler Kâmil B. Varınca Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü A Blok 3. Kat Yıldız / Beşiktaş / İstanbul Telefon: +90 (212) / 2278 Faks: +90 (212) İnternet: E-posta: kvarinca@yildiz.edu.tr 113