Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Sinem KAYA Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık sinemkaya@muedutr LEZBİYEN, GEY, BİSEKSÜEL KİMLİĞİ ÖLÇEĞİ TÜRKÇE FORMU NUN PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ Öz Bu çalışmanın amacı, Lezbiyen, Gey, Biseksüel Kimliği Ölçeği (LGBKÖ) nin (Lesbian, Gay and Bisexual Identity Scale) Türk kültüründe klinik olmayan ergen ve genç yetişkin popülasyon için psikometrik özelliklerini saptamaktır Ölçme aracı yıllarında kendisini eşcinsel olarak tanımlayan bireylerden oluşan, İstanbul ve İzmir de yaşayan 110 katılımcı ile yürütülmüştür Doğrulayıcı faktör analizi sonucu Mohr ve Kendra (2011) nın çalışması ile tutarlı bir şekilde sekiz faktörlü yapının doğrulandığını görülmüştür Benzer ölçekler geçerliği için LGBKÖ ile Eşcinselliği Yönelik Tutum Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeği arasındaki ilişkiler incelenmiş ve bu ilişkilerin istatistiksel olarak anlamlı ve beklenen yönlerde olduğu saptanmıştır Ölçeğin güvenirliğini sınamak için iç tutarlık katsayısı hesaplanmıştır Toplam ölçek puanı ile alt ölçekler puanları için iç tutarlık katsayısının 65 ile 85 arasında olduğu saptanmıştır LGBKÖ nün test tekrar güvenirliği yüksek düzeyde olduğu görülmüştür (r= 72; p<001) Anahtar kelimeler: gey lezbiyen biseksüel kimlik, geçerlik, güvenirlik

2 THE PSYCHOMETRIC PROPERTIES OF TURKISH VERSION OF LESBIAN, GAY, BISEXUAL IDENTITY SCALE Abstract The aim of this study was to determine the psychometric properties (validity and reliability) of Lesbian, Gay and Bisexual Identity Scale among Turkish adolescence and young adult community sample This study was conducted in with 110 participants who identify themselves as gay, lesbian and bisexual living in İstanbul and İzmir The fit statistics obtained from factor analysis showed that original form s eight-factor structure had been confirmed Standardized factor loadings on the predicted five factors were acceptance concerns, concealment motivation, identity uncertainty, internalized homonegativity, difficult process, identity superiority, identity affirmation and identity centrality Convergent validity of CTQ-SF was examined with self-report measures of Homosexual Attitude Inventory and Life Satisfaction Inventory All correlations were significant in the expected direction Internal consistency for the total scale and sub-scales were between 65 and 85 The test-retest correlation coefficient for the total score were significant (r= 72; p<001) Keywords: gey lesbian bisexual identity, validity, reliability Giriş Lezbiyen, gey ve biseksüel (LGB) ergenlerin kimlik oluşumunun cinsel kimlik boyutu sıklıkla karmaşık ve zor bir süreçtir (Colten ve Gore, 1991; Gonsiorek ve Rudolph, 1992; Harper ve Schneider, 2003; Sakallı-Uğurlu ve Uğurlu, 2004; Rosario, Schrimshaw, Hunter ve Braun, 2006; Ryan ve Futterman, 1998; Fassinger, 1991) Bunun yanında LGB bireyler ergenlik döneminin diğer gelişim yüzleriyle ilgili zorluklarıyla, heteroseksist bir toplumda etiketlenmiş bir kimliği tanımlamanın olumsuzluklarıyla ve cinsel yönelimlerinin sosyal açıdan desteklenmemesiyle mücadele etmek zorundadır (Rosario, Schrimshaw, Hunter ve Braun, 2006; Ryan ve Futterman, 1998; Soylu, Levent ve Uğuz; 1999) Bu nedenle LGB bireylerin çoğu zaman cinsel kimliklerini geliştirmek ve anlamak için heteroseksüel bireylerden daha farklı ve yaratıcı yollar bulmaları gerekebilir (Diamond, 2003) LGB kimliği gelişiminin, heteroseksüel kimlik gelişiminden farklılaştığı pek çok yönü bulunmasına ve LGB kimliği gelişiminin önemi tartışılmasına rağmen Türkiye de bu konuyu ele alan araştırmalar yok denecek kadar azdır Türkiye de lezbiyen, gey, biseksüel kimliği ile ilgili yapılan çalışmalar, heteroseksüel bireylerin eşcinsel bireylere ilişkin tutum ve inançlarının saptanması ile sınırlı kalmaktadır (Çırakoğlu, 2006; Göregenli, 2006; Şah, 2012; Sakallı- Uğurlu ve Uğurlu, 2004) Bu durumun bir uzantısı olarak, LGB ile ilgili ölçme aracı geliştirme ve uyarlama çalışmaları eşcinselliğe ilişkin tutum ve inançları değerlendirmeye dönüktür (Doğan, Doğan, Beştepe ve Eker, 2008; Duyan ve Gelbal, 2004; Saraç, 2008) Eşcinsel bireyler üzerinde geliştirilen-uyarlanan ölçme araçları ise sıklıkla içselleştirilmiş homofobi düzeylerini saptamaya yöneliktir (Öztürk ve Kındap, 2011; Yüksel, 2002) Dünya literatürüne bakıldığında LGB kimliği ile ilgili çalışmaların yer aldığı görülmekle birlikte, bu çalışmaların içselleştirilmiş homofobi, cinsel kimliğin gizlenmesi, eşcinsel bireylerin kendini etiketlemesi, kendini kabullenme gibi sınırlı sayıda değişkene odaklandığı görülmektedir (Meyer, 2007; William- 521 The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

3 son, 2000) Ancak LGB kimliğinin yapısını çok boyutlu olarak değerlendirebilmek gerekir (Mohr ve Kendra, 2011) LGB kimliği ile ilgili çalışmalarda üzerine düşünülmesi gereken diğer bir önemli konu da erkeklerin ve kadınların LGB kimliği ile ilgili değerlendirmenin aynı yolla yapılıp yapılamayacağıdır Bu noktada üzerinde düşünülmesi gereken iki önemli nokta vardır: (1) Cinsiyeti cinsel yönelimi ne olursa olsun, tüm LGB bireyler aynı sosyal etiketlenme ve önyargıyla karşı karşıya kalabilmektedir (2) LGB bireyler her ne kadar cinsiyetine ve cinsel yönelimine göre bir kimlik gelişim süreci içindelermiş gibi görünseler de, aslında LGB kimliğinin ötesinde bir kimlik geliştirirler (Diomand, 2005; Mohr ve Kendra, 2011) LGBKÖ ayrıca LGB erkeklerin ve kadınların farklı kimlik boyutları arasında bir karşılaştırmaya olanak vermektedir (Mohr ve Kendra, 2011) Bu nedenlerle LGB bireylere uygulanabilecek çok boyutlu tek bir ölçeğin Türkçe ye kazandırılması gerekli görülmektedir LGBKÖ hem erkek hem kadın eşcinsellerin cinsel kimliklerinin boyutlarını değerlendirmeye dönük ilk ölçme aracıdır Bu ölçek sayesinde araştırmacılar, şimdiye kadar bilimsel olarak değer görmemiş değişkenler de dâhil olmak üzere, LGB kimliğiyle ilgili bir dizi değişkene erişebilme olanağına sahip olacaklardır (Mohr ve Kendra, 2011) Bu nedenlerden dolayı bu çalışmanın amacı, LGB ergenlerin cinsel kimlik gelişimini incelemeye olanak veren LGBKÖ nün Türkçe ye uyarlanmasıdır Bu amaç doğrultusunda ölçeğin psikometrik özelliklerinin, Türkiye de yaşayan gey, lezbiyen ve biseksüel ergen ve genç yetişkin örneklem üzerinde test edilmesi hedeflenmiştir Bu amaçlardan yola çıkarak LGBKÖ nün sekiz faktörlü yapısı incelenmiş, toplam ölçek ve alt ölçekler arası korelasyonları ve iç tutarlılığı test edilmiştir Ayrıca test-tekrar test güvenirliği ve benzer ölçekler geçerliği analizleri yapılmıştır 522 Yöntem Katılımcılar Amaçlı örnekleme yönteminin kullanıldığı araştırmada veriler internet üzerinden toplanmıştır Veri toplamak amacıyla öncelikle Google Dökümanlar üzerinden araştırma bataryası oluşturulmuş, sonrasında bu formun linki çeşitli sosyal medya sitelerinde gerekli açıklamalar eşliğinde gönüllü katılıma sunulmuştur Bu yolla 123 katılımcıya ulaşılmıştır 13 katılımcının formunda eksik bilgiler olduğu görülmüş ve 13 kişi analize dahil edilmemiştir Araştırmanın örneklemini kendisini gey (n=38, %342 erkek), lezbiyen (n=26, %342 kadın) ve biseksüel (n=37, %333 kadın; n=10, erkek) olarak tanımlayan 110 kişi oluşturmaktadır Örneklemin yaş aralığı tir (AO=2086, S=297) Veri Toplama Araçları Lezbiyen, Gey, Biseksüel Kimlik Ölçeği (LGBKÖ) LGBKÖ ilk olarak Mohr ve Fassinger (2000) tarafından geliştirilmiş olan ve Mohr ve Kendra (2011) tarafından gözden geçirilerek oluşturulan 27 maddelik bir ölçektir Bu yeni versiyonu, daha kapsamlı olmakla birlikte, daha az etiketleyici özellik taşımaktadır ve iki yeni alt boyut içermektedir LGB bireylerin cinsel kimlik düzeylerini belirlemeyi amaçlayan bir ölçme aracıdır Katılımcılar tüm maddeler için 6 dereceden oluşan yanıt verirler (1=Kesinlikle katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Biraz katılmıyorum, 4=Biraz katılıyorum, 5=Katılıyorum, 6=Kesinlikle katılıyorum) 23 Madde ters puanlanır Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi çalışmaları neticesinde ölçeğin sekiz alt boyuttan oluştuğu görülmüştür Test-tekrar test korelasyonlarının 70 ile 92 arasında saptanmıştır İç-tutarlık katsayıları ise 72 ve 94 arasındadır The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

4 (Mohr ve Kendra, 2011) Bu çalışma kapsamındaki geçerlik güvenirlik ile bulgulara ilerleyen kısımlarda yer verilecektir Eşcinsellik Tutum Ölçeği (ETÖ) Doğan, Doğan, Beştepe ve Eker (2008) eşcinselliğe yönelik tutumun belirlenmesi amacıyla ETÖ yü geliştirmişlerdir Ölçme aracı 5 li derecelendirme ölçeğidir (1=Kesinlikle katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3=Fikrim yok, 4=Katılıyorum, 5=Tamamen katılıyorum) ETÖ 56 maddeden oluşmaktadır Ölçekten alınan yüksek puan, eşcinsellere yönelik olumsuz tutumun yükseldiği anlamını taşımaktadır Ölçme aracı tek boyuttan oluşmaktadır Benzer ölçekler geçerliği Hudson- Ricketts Homofobi Ölçeği ile yapılmış ve 86 düzeyinde pozitif yönlü bir korelasyon olduğu saptanmıştır Ölçeğin iç tutarlığı 95 tir Bu çalışma için cronbach alfa iç-tutarlık katsayısı 94 olarak saptanmıştır Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ) Yaşam doyumunu ölçmek amacıyla geliştirilen bu ölçek hiç katılmıyorum dan tamamen katılıyorum a kadar değişen cevaplar içeren, 5 maddeli bir ölçektir (Diener ve ark 1985) Her bir maddeden alınan puanlar 1 ile 7 arasında değişmekte olup ölçekten alınabilecek toplam puan ise 1-35 arasında değişebilmektedir Ölçekten alınan puanların yüksekliği yaşam doyumunun yükseldiğine işaret eder Ölçeğin Türkçe geçerlik, güvenirlik çalışması Yetim (1993) tarafından yapılmıştır Yetim'in çalışmasında ölçeğin Cronbach alfa değeri 86, bu çalışmada ise 90 olarak hesaplanmıştır Çeviri İşlemleri ve Pilot Çalışma Öncelikle ölçeği geliştiren araştırmacılardan gerekli izin alınmıştır LGBKÖ nün Türkçe ye uyarlama çalışmasında Herrera, Delcampo ve Ames in (1993) önerdiği seri yaklaşım modeli dikkate alınmıştır İlk olarak ölçek İngilizce ve Türkçe dillerini iyi bilen ve Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık alanında uzman iki öğretim elemanı ve çevirmen olarak görev yapan iki uzman tarafından Türkçe ye çevrilmiştir Daha sonra çeviriler bir araya getirilerek en uygun çeviri formu oluşturulmuş ve İngilizce ye geri çevrilmiştir Gerekli incelemeler ve düzeltmelerden sonra anlaşılırlığın belirlenmesi amacıyla alanda uzman olan yedi öğretim elemanından uzman görüşü alınmıştır Uzman görüşleri dikkate alınarak Türkçe maddeler yeniden düzenlenmiş ve LGBKÖ Türkçe Formu nun son hali oluşturulmuştur Süreç Pilot çalışma kapsamında ölçme aracı 20 kişiden oluşan bir gruba uygulanmıştır Katılımcıların ölçek maddelerinin anlaşılırlığı ve eşitliği konusunda önerileri dikkate alınarak ölçme aracına son şekli verilmiştir Oluşturulan araştırma bataryası internet üzerinden lezbiyen, gey ve biseksüel bireylere ulaştırılmıştır Verilerin analizi aşamasında LISREL 870 ve SPSS 1700 paket programları kullanılmıştır Yapı Geçerliği Bulgular Ölçme aracının faktör yapısını incelemek amacıyla, ölçeğin orijinaline uygun olarak sekiz faktörlü birinci düzey yapı test edilmiştir Test edilen modele ilişkin uyum iyiliği değerleri (χ²=493254; df=296; CFI=838; TLI=807; RMSEA=078) eldeki veri setinin test edilen modele iyi uyum gösterdiğini ve sekiz faktörlü yapının Mohr ve Kendra (2011) nın çalışması ile 523 The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

5 tutarlı bir şekilde doğrulandığını göstermektedir Her bir faktöre giren maddelerin faktör yükleri Tablo 1 de gösterilmektedir Tablo 1 Standardize Edilmiş Faktör Yükleri 1 Kabullenme Kaygıları 2 Gizleme İsteği 3İçselleştirilmiş Homofobi 4 Zorlayıcı Süreç 5 Kimlik Üstünlüğü 6 Kimlik Kabullenme 7 Kimlik Belirsizliği 8 Kimlik Merkeziyeti Madde no Madde Başkalarının beni cinsel yönelimimden dolayı yargılayıp yargılamadıklarını sıklıkla merak ederim Başkalarının, benim cinsel yönelimimi olumsuz yönde değerlendirdiğini bilmek beni rahatsız eder Cinsel yönelimimin insanların bana bakışını nasıl etkilediğini sıkça düşünürüm Hemcinslerimle olan romantik ilişkimi gizli tutmayı tercih ederim Hemcinslerimle olan romantik ilişkilerimi bilen kişilere karşı kontrollü davranırım Faktör Yükleri Cinsel yönelimim çok kişisel ve özel bir konudur 57 2 Mümkün olsaydı heteroseksüel olmayı seçerdim Heteroseksüel olmayı isterdim Elimde olsaydı cinsel anlamda hemcinslerimden etkilenmek istemezdim Cinsel yönelimimi kabullenmek benim için oldukça zor bir süreç oldu Cinsel yönelimimi kabullenmem hayli uzun bir süreçti Başından beri cinsel yönelimim konusunda kendimle barışığımdır 64 7 Heteroseksüelleri küçümserim LGB bireylerin heteroseksüellerden üstün oldukları kanısındayım Eşcinsellerin hayatları ile kıyaslandığında, heteroseksüellerin hayatları sıkıcıdır 82 6 Cinsel yönelimimden memnunum 13 LGB topluluğunun bir parçası olmaktan gurur duyuyorum 26 LGB olmaktan gurur duyuyorum * Cinsel yönelimimin ne olduğundan tam olarak emin değilim Cinsel yönelimim konusundaki fikrimi sürekli değiştiririm Biseksüel mi yoksa homoseksüel mi olduğuma karar veremiyorum Cinsel yönelimimi anlamaya çalıştığımda kafam çok karışıyor Cinsel yönelimim tek başına, cinsel kimliğimi ifade etmek için yetersizdir 15 Cinsel yönelimim kimliğimin temel bir parçasıdır *Ölçekten çıkarılan maddeler Benim kim olduğumun gerçekten bilinmesi için, cinsel yönelimimin de bilinmesi gerekir Cinsel kimliğim hayatımın çok önemli bir parçasını oluşturur LGB olmanın varlığımın önemli bir parçası olduğuna inanırım The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

6 Tablo 1 incelendiğinde en yüksek faktör yükünün 98 ve en düşük faktör yükünün 30 olduğu gözlenmektedir Sekizinci boyutta yüklenen 11 numaralı maddenin faktör yükü düşük olduğundan ölçme aracından çıkarılmıştır Birinci faktöre yüklenen maddeler kabullenme kaygıları, ikinci faktöre yüklenen maddeler gizlenme isteği, üçüncü faktöre yüklenen maddeler içselleştirilmiş homofobi, dördüncü faktöre yüklenen maddeler zorlayıcı süreç, beşinci faktöre yüklenen maddeler kimlik üstünlüğü, altıncı faktöre yüklenen maddeler kimlik kabullenme, yedinci faktöre yüklenen maddeler kimlik belirsizliği ve sekizinci faktöre yüklenen maddeler kimlik merkeziyeti ile ilişkilidir Faktör analizinden sonra belirlenen alt ölçekler arasındaki standardize edilmiş korelasyon değerleri Tablo 2 de gösterilmektedir Tablo 2 Faktörler Arası Standardize Edilmiş Korelasyonlar Faktör Kabullenme Kaygıları - 2 Gizleme Arzusu 39* 1 3İçselleştirilmiş Homofobi 34* 47* 1 4 Zorlayıcı Süreç 36* 36* 50* 1 5 Kimlik Üstünlüğü * 1 6 Kimlik Kabullenme * -51* -36* Kimlik Belirsizliği 29* 39* 53* 38* 05-41* 1 8 Kimlik Merkeziyeti * * Toplam 60* 61* 53* 52* 34* 01 57* 36* 525 *p<05 Benzer Ölçekler Geçerliği Benzer ölçekler geçerliğini kapsamında LGBKÖ ile Eşcinselliğe Yönelik Tutum Ölçeği (EYTÖ) ve Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ) arasındaki ilişkiler pearson korelasyon katsayısı incelenmiş ve sonuçların çoğunlukla beklenen yönde olduğu görülmüştür LGBKÖ alt boyutları için EYTÖ arasındaki korelasyon değerleri 13 ile 55 arasında değişmektedir (kabullenme kaygıları için r=18, gizleme arzusu için r=33, içselleştirilmiş homofobi için r=42, zorlayıcı süreç için r=20, kimlik üstünlüğü için r=20, kimlik kabullenme için r=-44, kimlik belirsizliği için r=55, kimlik merkeziyeti için r=-13) LGBKÖ ile YDÖ arasındaki ilişkiler de beklenen yöndedir (kabullenme kaygıları için r=-28, gizleme arzusu için r=35, içselleştirilmiş homofobi için r=-25, zorlayıcı süreç için r=-22, kimlik kabullenme için r=31, kimlik belirsizliği için r=18) YDÖ ile LGBKÖ nün kimlik üstünlüğü ve kimlik merkeziyeti arasında anlamlı bir ilişkiye rastlanmamıştır İç-tutarlık ve Test-tekrar Test Güvenirliği LGBKÖ nün toplam puanı için iç-tutarlık katsayısı 78, alt boyutlar için 65 ile 85 arasındadır 40 katılımcı ile yapılan test-tekrar test güvenirliği çalışması sonucunda, ölçme aracının üç hafta arayla uygulanmasından elde edilen korelasyon katsayısı toplam puan için 72 dir Tartışma Bu araştırmanın amacı Mohr ve Kendra (2011) tarafından geliştirilmiş olan LGBÖ nün Türkçe formunun ergen ve genç yetişkin popülasyon için psikometrik özelliklerini saptamaktır The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

7 Elde edilen sonuçlara göre, ölçeğin orijinaline uygun şekilde sekiz faktörlü yapı doğrulanmıştır Faktör yükü düşük olan bir madde ölçme aracından çıkarılmış ve 26 maddeden oluşan Lezbiyen, Gey ve Biseksüel Kimliği Ölçeği elde edilmiştir İlgili alan yazında LGB kimliğini kabullenememenin benlik saygısını (Dupras, 1994), sosyal desteği (Herek, Cogan, Gillis ve Glunt, 1997), aidiyet duygusunu (Herek ve diğerleri, 1997) ve yakınlık düzeyini (Ross ve Rosser, 1996) olumsuz etkilediği rapor edilmektedir LGB kimliğinin kabul düzeyi ile LGB kimliğine yönelik olumsuz tutumlar arasında negatif yönlü ilişkiler olduğu da bilinmektedir Bu kapsamda yapılan benzer ölçekler geçerliğinde LGB ye yönelik olumlu tutum ve yaşam doyumu ile LGB kimliğinin alt boyutları arasında beklenen yönlerde ilişkiler saptanmıştır Bu bulgular büyük oranda ölçme aracının yapı geçerliğine kanıt sağlar niteliktedir Ölçme aracının orijinal formunda da benzer sonuçlara ulaşıldığı söylenebilir (Mohr ve Kendra, 2011) LGBKÖ nün orijinal formunda test-tekrar test güvenirliği 75 ve 90 arasındadır (Mohr ve Kendra, 2011) Bu çalışmada toplam puan için test-tekrar test güvenirliği 72 dir Bu sonuç, ölçme aracından elde edilebilecek sonuçların zaman içerisinde korunduğunu göstermektedir Güvenirlik çalışmaları kapsamında iç-tutarlık analizlerine bakıldığında toplam puan ve alt boyutlar için iç-tutarlılığın 65 ile 85 arasında değiştiği görülmüştür Ölçme aracının orijinalinde bu değer 75 ile 91 dir (Mohr ve Kendra, 2011) Sonuç olarak LGBKÖ, ergen ve genç yetişkinlik dönemindeki lezbiyen, gey ve biseksüel bireyler için yeterli geçerlik ve güvenirlik özelliklerine sahip olduğu söylenebilir Ölçme aracı, ergen ve genç yetişkin LGB popülasyonu üzerinde cinsel kimlik gelişiminin çeşitli boyutlarını değerlendirmede kullanışlı bir ölçme aracı olabilir Rosario, Schrimshaw, Hunter ve Braun (2006) ifade ettiği gibi LGB bireylerin toplumda azınlık bir grubu oluşturmasından dolayı, LGBKÖ ve benzeri ölçme araçlarının LGB azınlık gruplarıyla ilgili yapılan çalışmalarda son derece önemlidir Böylece LGB bireylerin yaşadığı gelişimsel sıkıntılarla (Swan ve Spivey, 2004) baş etme açısından işlevsel bilgiler elde etmek mümkün olabilir Bunun yanında Türkiye de alanyazında şimdiye kadarki eşcinselliğe yönelik çalışmalarda sıklıkla heteroseksüel bireylerin duygu ve tutumları üzerinden bir gidişat söz konusudur (Göregenli, 2006; Şah, 2012) LGB bireylerin cinsel kimlik gelişimlerinin farklı yüzleriyle ilgili bilgi toplayabilmek adına LGBKÖ nün işlevsel olabileceği düşünülmektedir 526 Bu çalışmanın sınırlılıklarından biri örneklem grubunun görece küçük olmasıdır Daha geniş örneklemlerle benzer çalışmalar yürütülmesi önerilebilir Katılımcıların internet üzerinden araştırmaya katılmasının diğer bir sınırlılık olduğu düşünülmektedir Örneğin LGB bireylerin dernek oluşumlarıyla irtibata geçilerek, gözlem ya da görüşme tekniklerini de işe koşarak daha kapsamlı çalışmaların yürütülmesi mümkündür İlerideki araştırmalarda cinsel kimlik gelişimleri ile olası değişkenler arasındaki ilişkilerin incelenmesi zenginleştirici olacaktır KAYNAKLAR Colten, M E ve Gore, S (1991) Adolescent stress: Causes and consequenses New York: Aldine de Gruyter Çırakoğlu, O C (2006) Perception of homosexuality among Turkish university students: The role of labels, gender, and prior contact The Journal of Social Psychology, 146(3), The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

8 Diamond, L M (2006) A new paradigms for research on heterosexual and sexual-minority development Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 32, Diener, E, Emmons, R L, Larsen, L J ve Griffin S (1985) The satisfaction with life scale Journal of Personality Assessetment, 49, Doğan, S, Doğan, M, Beştepe, E ve Eker, E (2003) Eşcinsellik tutum ölçeği geliştirilmesi, geçerlik ve güvenilirlik çalışması: Bir ön çalışma Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9, Dupras, A (1994) Internalized homophobia and psychosexual adjustment among gay men Psychological Reports, 75, Duyan, V ve Gelbal, S (2004) Lezbiyen ve geylere yönelik tutum (LGYT) ölçeği: Güvenirlik ve geçerlik çalışması (Attitudes toward lesbians and gays (LGYT) scale: Reliability and validity study) Turkish Journal of HIV/AIDS, 7, Fassinger, R E (1991) The hidden minotory: Issues and challenges in working with lesbian women and gay men The Counseling Psychologist, 19, Göregenli, M (2006) Gruplararası ilişki ideolojisi olarak homofobi Kaos GL, Geylerin ve lezbiyenlerin sorunları ve toplumsal barış için çözüm arayışları içinde Ankara: Kaos GL Kitapları Harper, G W ve Schneider, M (2003) Oppression and discrimination among lesbian, gay, bisexual, and transgendered people and communities: A challenge for community psychology American Journal of Community Psychology, 31(3 4), Herek, G M (1991) Stigma, prejudice, and violence against lesbians and gay men In J Gonsiorek ve J R Rudolph (Eds), Homosexuality: Research İmplications for Public Policy Newbury Park, CA: Sage Herek, G M, Cogan, J C, Gillis, J R, ve Glunt, E K (1997) Correlates of internalized homophobia in a community sample of lesbians and gay men Journal of the Gay and Lesbian Medical Association, 2, Herrera, R S, De Campo, R L ve Ames, M H (1993) A serial approach for translating family science instrumentation Family Relations, 42(3), Meyer, I H (2003) Prejudice, social stress, and mental health in lesbian, gay, and bisexual populations: Conceptual issues and research evidence Psychological Bulletin, 129, Mohr, J J, ve Fassinger, R (2000) Measuring dimensions of lesbian and gay male experience Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 33, Mohr, J J ve Kendra, M S (2011) Revision and extension of a multidimensional measure of sexual minority identity: The lesbian, gay, and bisexual identity scale Journal of Counseling Psychology, 58(2), 234 Öztürk, P ve Kındap, Y (2011) Lezbiyenlerde içselleştirilmiş homofobi ölçeğinin psikometrik özelliklerinin incelenmesi Türk Psikoloji Yazıları, 22(28), Rosario, M, Schrimshaw, E W, Hunter, J ve Braun, L (2006) Sexual identity development among lesbian, gay, and bisexual youths: Consistency and change over time The Journal of Sex Research, 43, The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s

9 Ross, M W ve Rosser, B R (1996) Measurement and correlates of internalized homophobia: A factor analytic study Journal of Clinical Psychology, 52(1), Ryan, C, ve Futterman, D (1998) Lesbian and gay youth: Care and counseling New York: Columbia University Press Sakallı-Uğurlu, N ve Uğurlu, O (2004) Eşcinsellik ve eşcinselliğe ilişkin tutumlar: Önyargı ve ayrımcılık Kaos GL, Geylerin ve lezbiyenlerin sorunları ve toplumsal barış için çözüm arayışları içinde Ankara: Kaos GL Kitapları Saraç, L (2008) Sporda homofobi ölçeği: Türkçe ye çevrilmesi ve adaptasyonu Spor Bilimleri Dergisi, 19(4), Soylu L, Levent B A ve Uğuz, Ş (1999) Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Kliniğine başvuran 7 eşcinselin (homoseksüelin) özellikleri ve terapi yaklaşımları Adana: Çukurova Üniversitesi, Tıp Fakültesi Psikiyatri ABD Şah, U (2012) Eşcinselliğe, biseksüelliğe ve transseksüelliğe ilişkin tanımlamaların homofobi ve LGBT bireylerle tanışıklık düzeyi ile ilişkisi Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 32(2), Williamson, I R (2000) Internalized homophobia and health issues affecting lesbians and gay men Health Education Research, 15, Yetim, U (1993) Life satisfaction: A study based on the organization of personal projects Social Indic Research, 29, Yüksel, M (2002) The predictors of mental health and suicide probability among homosexual men in Turkey Ankara: ODTÜ 528 The Journal of Academic Social Science Yıl: 5, Sayı: 59, Kasım 2017, s