Hava ne zaman temizdir?

Transkript

1 ST Hava ne zaman temizdir? Gaz ölçümü başlığı için en çok sorulan 12 SSS Zehirli veya patlayıcı tehlikeli maddeler, kapalı alanlarda ve konteynerlerde çalışmakla bağlantılı kazaların en sık karşılaşılan nedenleri arasındadır. Bu yüzden geçiş öncesi doğru ve dikkatli şekilde yapılan gaz ölçümü, en önemli güvenlik önlemlerinden biridir ve ayrıca bir kapalı alana ya da konteynere her girildiğinde yapılan risk değerlendirmesi için şarttır. Drägerwerk AG & Co. KGaA 1

2 Temel bilgi ve profesyonel ipuçları Gaz ölçümü, mobil gaz dedektörleri ile yapılabilen en zorlu görevlerden biridir - buna risk değerlendirmesi, ölçümün yapılması ve sonuçların değerlendirilmesi dahildir. Gaz ölçümünü yapmakla sorumlu kişinin, çeşitli tehlikeli maddelerin özellikleri, cihazların kullanımı, ilgili tesisin özgün özellikleri ve çok daha fazlası hakkında derinlemesine uzman bilgi sahibi olması gerekir. Dräger Akademi eğitmenleri, pratik uygulamada nelerin önemli olduğunu en iyi bilen kişilerdir. Seminerler sırasında katılımcıların uygulamada karşılaştıkları zorlukları ve sorunları doğrudan öğrenirler. Aşağıda, bu seminerlerde en sık sorulan sorular ve Dräger eğitmenlerinin cevapları verilmektedir. 1. Kapalı alanlarda ve konteynerlerde çalışma yapılacak: gaz ölçümü tam olarak ne zaman yapılmalı? İşlemden kısa süre önce - bu da demektir ki: işlem başlamadan hemen önce. Gaz ölçümünü yaptıktan sonra öğle yemeği molası vermeye ve başka bir gaz ölçümü yapmadan alanı veya konteyneri kullanıma açmaya karar verirseniz, nahoş bir sürprizle karşılaşabilirsiniz: Sıcaklık ve havalandırma gibi çevresel faktörler, atmosferi anında değiştirebilir. İPUCU Bir gaz ölçümünden sonra çalışmanın kesintiye uğraması veya gecikmesi ihtimali varsa, konteynerin temsili bir konumuna mobil bir gaz dedektörü veya (daha iyisi) Dräger X-zone gibi bir mobil alan monitörü yerleştirin. Yokluğunuz sırasında atmosfer değişmişse ve sınırlar aşılmışsa, cihaz alarm verecektir. Özellikle beklemeler sırasında aşağıdakilere dikkat edin: Ön ayarlı alarm eşiği, her zaman İş Yeri Maruz Kalma Sınırıyla (WEL) eşleşmeyebilir. Beklemeler sırasında çalışma saatleri daha uzun olduğundan, genellikle indirgeme faktörleri değerlendirilir. Bu faktörler, WEL geçici referans değerleri ile gerçek çalışma saatleri arasındaki farkları eşitler. WEL, günlük 8 saatlik toplam maruz kalma süresini ifade eder. Ancak beklemeler sırasında normal çalışma süresi 12 saattir. Bu durumlarda, gaz dedektörlerinin alarm eşiği bu yüzden WEL'den daha düşük olmalıdır. 2. Fonksiyon testleri ne sıklıkla yapılmalıdır? Çoğu üretici, her kullanımdan önce cihazın batarya ömrünün, alarm işlevinin ve ekranının kontrol edilmesini önerir. Pratikte, uluslararası düzenlemelerin yanı sıra şirketten şirkete farklılık gösteren düzenlemeler geçerlidir. Örneğin Almanya'da işverenin yükümlülük sigortası dernekleri, her bir mobil gaz dedektörünün her çalışma günü kontrol edilmesini talep eder. Dräger Eğitmeni Florian Mehlis, "Her çalışma günü, her üç vardiya sonunda olarak yorumlanabilir," diyor. "Aslında ben, iş arkadaşıma ait 16 saattir kullanımda olan bir cihazı test etmeden alıp kullanmam." Aşağıdaki sistematik prosedür, yaygın uygulama halini almıştır: Her vardiyadan önce mevcut tüm cihazları test etmek ve bütün çalışanların ulaşabileceği bir kutuda depolamak. Bu arada: Elbette; örneğin çalışma sahasına ulaşmak için uzun mesafeler kat etmek gerekiyorsa bir doğrulama testinden sonra cihaz kapatılıp daha sonra tekrar açılabilir. 3. Sıfır noktası ayarının neden bir temiz hava ortamında yapılması gerekiyor? Bir gaz dedektörünün ölçüm referans noktasını belirlemek için sıfır noktasını kalibre etmek gerekir. Bu işlem, gösterilen değerlerin gerçekte mevcut gaz konsantrasyonuna eşleşmesini sağlar. Sıfır noktasını doğru ayarlamak için, kalibrasyonun gerçekte yüzde sıfır tehlikeli madde içeren bir ortamda, ideal olarak temiz hava ortamında gerçekleştirilmesi gerekir. Bir cihaz ilk defa kullanılıyorsa, başka bir faktörün de değerlendirilmesi gerekir. Bir gaz dedektörünün "orijinal fabrika ayarları", çok spesifik koşullarda belirlenir. Örneğin Dräger, sensörlerini, Lübeck, Almanya'da, 1.013,25 hp hava basıncında ve 20 C oda sıcaklığında kalibre eder. Örneğin yüksek rakımlarda önemli oranda daha düşük hava basıncı veya önemli düzeyde farklılık gösteren ortam sıcaklığı fiziksel referans noktalarını değiştirir ve bu yüzden ölçüm sonuçlarını etkileyebilir. Drägerwerk AG & Co. KGaA 2

3 Gaz dedektörünüz çalışır durumda mı? Bir gaz ölçümü yapmadan önce aşağıdaki dört adımın gerçekleştirildiğinden emin olun: 1. Batarya ömrü ve ekran açısından cihaz testi 2. Fonksiyon testi 3. Temiz hava testi 4. Hortum dahil tüm sistemde kaçak testi ve pompa fonksiyon testi 4. Temsili ölçüm noktaları nasıl belirlenebilir? Metan tespit edilecekse ve gaz numunesi konteynerin tabanından alınırsa, bir patlama riskinin hala mevcut olduğu herkesçe bilinmelidir. Metan, ortam havasına hızla karışan hafif bir gazdır. Metan bulutu, yukarıya yükselme eğilimindedir. Konteynerin tabanındaki gaz konsantrasyonu, ortamın ne kadar patlayıcı olduğunu göstermez. Bir konteynerde hidrojen sülfit tespit edilecekse, konteynerin üst kısmından alınan bir gaz numunesi güvenilir olmayacaktır: Molar kütlesi 34 g/mol olan H2S, havadan (29 g/mol) önemli oranda daha ağırdır ve yüzden tabana çöker. Her iki örnek de gösteriyor ki: Yanlış konumdan alınan ölçümler, bazı durumlarda ölüme yol açabilir. Genel bir kural olarak: Hafif gazlar hızla havaya karışır, bulutun hacmi hızla artar ve bulut yukarıya yükselir. Bu yüzden açık ortamda ölçümlerin, kaçağa yakın bir konumda yapılması gerekir. Konsantrasyon artışı, konteynerlerin üst kısımlarında gerçekleşir. Ağır gazlar sıvılar gibi tabanda akar, engelleri aşar veya yapışır, ortam havasıyla çok az oranda karışır ve yüksek bir aralıkları vardır. Ölçümün, tabandaki akış alanında yapılması gerekir. Bununla birlikte beklenen tehlikeli maddelerin molar kütlesi ve fiziksel özellikleri, yeterli ölçüm noktalarını tanımlamanın sadece iki önemli yönüdür. Aşağıdaki hususların da değerlendirilmesi gerekir: ST Sıcaklık: Örneğin güneşin saatler boyu depo üstüne parlaması sonucu gazlar ısınırsa, moleküller daha hızlı hareket etmeye başlar ve difüzyon (ortam havasıyla karışma) hızı artar. Havalandırma: Hava akımları gaz bulutlarının konumunu ve konsantrasyonunu değiştirir. Bir diğer önemli husus: Çalışmanın yapılacağı konteyneri boru hattından ayırmak her zaman mümkün olmayabilir. Bu durumda gazın içeri akıp akamayacağını belirlemek gerekir ve örneğin personelin kişisel koruyucu ekipmanı ile ilgili ilave uygun koruyucu önlemlerin alınması şarttır. Konteynerin veya kapalı alanın türü ve şekli: Hiçbir depo yüzde 100 dengeli bir konumda değildir. Ağır gazlar tabanın alçak olduğu yerlerde birikirken, hafif gazlar en yüksek konumda birikir. Tümsekler, kurulumlar vs. de değerlendirilmelidir. Drägerwerk AG & Co. KGaA 3

4 Belirleyici soru Tespit edilecek tehlikeli madde havadan ağır mı, hafif mi? Maddenin yoğunluğu ile ilgili bilgi, güvenlik veri belgelerinde bulunabilir. 5. Bir gazın havadan ağır mı yoksa hafif mi olduğu nasıl belirlenebilir? 1 Örneğin bileşimin molar kütlesini havanın molar kütlesi (29 g/ mol) ile karşılaştırarak. Bileşenin molar kütlesi, elementlerin molar kütlelerini toplayıp indeks sayıları ile çarparak bulunur. Her bir elementin bağıl atomik kütlesi, periyodik cetvelde elementin yazılı adının altında bulunabilir. Hidrojen sülfit M(H 2 S) = 2 x M(H) + M(S) M(H 2 S) = 2 x 1,01 g/mol + 32,07 g/mol = 34,09 Sonuç: M(H 2 S) > M(hava) (hidrojen sülfit, havadan daha ağırdır) 6. Atmosferde oksijen eksikliği, ancak içerik yüzde 17'nin altına düştüğünde insanlar açısından tehlikeli hale gelir. O zaman neden örneğin yüzde 20,5'lik bir içerik, gaz ölçümünde endişe verici bir değer? Çünkü hafif azalan oksijen içeriğine sahip bir atmosferde, patlayıcı ve tehlikeli madde eşik değerleri çoktan aşılmış olabilir. Hava beşte dört azot ve beşte bir oksijenden oluşur (tam oranlar, bilgi kutusunda gösterilmiştir). Bu karışıma bir soy gaz salınırsa, sadece yer değişimi ile oksijen içeriği değil azot içeriği de, üstelik dört kat azalacaktır. Örneğin %10 hac. helyum salınırsa, oksijen konsantrasyonu %2 hac., azot konsantrasyonu da %8 hac. azalacaktır. Gelin buna ters sıralamada bakarak ne anlama geldiğini açıklayalım: Bir gaz dedektörünün bir konteynerde %20,5 hac. oksijen içeriği ölçtüğünü varsayalım. Salınan gaz sadece %0,4 hac. oksijenin değil, ayrıca %1,6 hac. azotun da yerini almıştır - böylece atmosferde toplamda %2,0 hac. istenmedik madde mevcuttur. Bu da kabaca ppm'ye eşdeğerdir - neredeyse tüm tehlikeli maddelerde ölümcül bir konsantrasyon. Genel bir kural olarak: Kapalı bir alanda %5 hac. taşıyıcı gaz, oksijen içeriğini %1 hac. düşürür. Bir konsantrasyonun %1 hac. oranı, ppm'ye eşdeğerdir. Metan M(CH 4 ) = M(C) + 4 x M(H) M(CH 4 ) = 12,01g/mol + 4 x 1,01g/ mol = 16,05 Sonuç: M(CH 4 ) < M(hava) (metan havadan daha hafiftir) Önemli Tek başına oksijen değeri güvenilir değildir. Ayrıca yüzde 20,9'luk oksijen içeriği, havada tehlikeli madde bulunmadığı anlamına gelmez! 1 Gaz ve havanın sıcaklığı aynı olduğunda Drägerwerk AG & Co. KGaA 4

5 ST HAVA NE ZAMAN TEMİZDİR? hac. değerini ppm veya ppb'ye 7. % nasıl dönüştürürüm? Metan, etan ve diğer hidrokarbonlar gibi patlayıcı gazlar, % hac. aralığında etkilerini açığa çıkarır. Bununla birlikte çok daha düşük konsantrasyonlardaki toksik gazlar (CO, CI2, H2S, HCN, ) tehlikelidir ve bu yüzden ppm aralığında ölçülür. Dönüştürme formülü %1 Hac. = ppm = ppb 8. G az dedektörünü, gaz ölçümünün yapılacağı alana veya konteynere indirmek için neden taşıma askısı kullanılmamalı? Bu kesinkes doğru değildir. Ya ölçülen değer, eşik değerin çok az altındaysa? Ekranda bu değeri okursanız elbette alarma geçersiniz - alarm eşiği aşılmamış olsa bile. 9. B ir numune alırken ölçümün yapılabilmesi için hortumun ne kadar süreyle yıkanması gerekir? Genel bir kural olarak, her bir metre hortum için yaklaşık üç dakika artı 30 saniyelik tipik bir yıkama süresi gereklidir. Bir diğer kurala göre 10 metrelik hortum başına her ölçüm noktasında beş dakikalık bir yıkama süresi gereklidir. Çok basit: Dedektör yukarıdan aşağıya sallandığında ekranı okumak mümkün değildir. Bazen insanlar şu karşı argümanı öne sürer: Konteynere indirilen dedektör çalmazsa, alarm için bir sebep yoktur ve konteynere giriş izni verilebilir. Drägerwerk AG & Co. KGaA 5

6 Önemli olan: Yıkamanın tam süresi, ölçüm görevine ve difüzyon davranışına göre farklılık gösterebilir. Yıkama süresini hesaplarken, ilgili gazların yoğunluğunun yanı sıra hortum duvarının emme ve iletkenlik özellikleri de hesaba katılmalıdır. Bunların seviyesi de başka hususların yanı sıra hortum malzemesine bağlıdır: Viton 2, kimyasal olarak sertleştirilmiş kauçuktan daha dirençlidir, daha düşük duvar yapışması vardır ve çözücülere dayanıklıdır. 10. Gaz dedektörleri başka üreticiler tarafından üretilen örneğin hortumlar veya pompalar gibi aksesuarlarla kullanılabilir mi? Aşağıdaki kural, solunum koruma cihazları için de geçerlidir: Hayır, asla. Dräger gaz dedektörünüz muhtemelen başka bir üretici tarafından üretilen bir hortumla uyumludur. Ancak bu durumda bir kaza veya hata olması halinde yasal bir garanti talep edilemez. İşte bu yüzden gaz dedektörleri sadece belirli, tanımlanmış aksesuarlarla birlikte kullanım için onaylıdır - bu aksesuarlar da "Uygunluk Beyanı" içinde tanımlanmıştır (Teknik Kılavuzda). Önemli Kauçuk bir hortum, hidrojen sülfit ölçümüne uygun değildir malzeme, H 2 S moleküllerinin dışarı yayılmasına izin verir. 11. Gaz ölçümü protokolünde nelerin belgelenmesi gerekir? Protokol, gaz ölçümünün hangi alanda veya konteynerde ne zaman ve ne koşullarda yapıldığını belirtmelidir. Bu nedenle aşağıdaki bilgiler şarttır: Tarih ve saat ve/veya süre Konteyner numarası ve birden fazla ölçüm noktası varsa, konteynerdeki ölçüm noktası Ölçülen tehlikeli madde Sorumluluklar (ölçümü yapan kişinin, denetmenin adı) Daha sonra net bir şekilde takip edilebilmesi için gaz ölçümünde kullanılan cihaz. ST Viton DuPont'un tescilli ticari markasıdır Drägerwerk AG & Co. KGaA 6

7 12. Farklı sensör tipleri, birbirinden nasıl farklılık gösterir? Elektrokimyasal sensörler, bataryalarla benzer şekilde çalışır. Hedef gaz sensöre ulaştığında, iki elektrot arasında kimyasal olarak küçük bir elektrik şarjı üretilir ve bu da vericide gösterilir. Sinyal genliği, konsantrasyona orantılıdır. Elektrokimyasal sensör Bilseniz iyi olur: 100'ü aşkın toksik gaz için elektrokimyasal sensörler mevcuttur -40 ila +65 Selsiyus sıcaklık aralığında kullanıma hazırdır Çok dayanıklı, uzun kullanım ömrü Seçici filtrelerle çapraz hassasiyet ve bu sayede yanlış alarmlar azaltılabilir Bellek çipi Basınç salımı Elektrokimyasal bileşen ST Seçici filtre Katalitik sensörlerde, sensördeki hedef gaz, katalizör kullanarak pellistör adı verilen ısıtılan bir dedektör elemanında yakılır. Bu oksitlenme, ikinci pellistördeki elektrik direncini artıran bir reaksiyon ısısı üretir. Bu pellistör ortam sıcaklığını ölçer - ölçülen değer ise iki sinyal arasındaki farkla belirlenir. Katalitik sensör (Metan örneği ile işlevsel ilke) Bilseniz iyi olur: Katalitik sensörler 200'den fazla yanıcı gazı ve buharı tespit edebilir - ancak bunlar arasında ayrım yapamazlar Yanma işlemi için ortam havasından gelen oksijene ihtiyaçları vardır Sülfürlü bileşenler (H 2 S, SO 2 ) ve halojenli hidrokarbonlardan kaynaklanan zehirlenme riski Ağır metaller, kurşunlu petroller, silikon ve uzun zincirli polimerler içeren maddeler katalizörü örtebilir Metan Oksijen Platin bobin Elektrik bağlantıları Pellistör taşıyıcı Sicherheitstechnik GmbH, Lübeck 0069 XXX Made in Germany 09 Serial-No. ARLL 68 Part-No. DrägerSensor H2S Drägerwerk AG & Co. KGaA 7 ST

8 Kızılötesi sensörler, hidrokarbonların kızılötesi radyasyonu emme özelliğini kullanır. Işığın bu zayıflatılması, sensördeki ışığa duyarlı pirodedektör aracılığıyla tespit edilir ve daha sonra ölçülen değerin belirlendiği bir sinyale dönüştürülür. Bilseniz iyi olur: Kızılötesi sensörler, hidrokarbon bileşenleri ölçer Geniş aralık: birkaç yüz ppm'den %100. hac. değerine kadar konsantrasyonlar ölçülebilir Aşınma etkisi yoktur Kızılötesi sensör IR kaynakları Safir pencere Aleve dayanıklı gövde Isıtmalı ayna Işın bölücü Ölçüm dedektörü Referans dedektör ST Gaz Başka bir sorunuz mu var? O zaman doğru yerdesiniz: Dräger Akademi seminerleri, tesislerinizdeki konteynerlerde ve kapalı alanlarda güvenli gaz ölçümü için gereken ayrıntılı uzman bilgi ve tüm becerileri size pratik alıştırmalarla sunar. BASKI ST Eksiksiz portatif gaz algılama teknolojileri yelpazemizi keşfedin ve her gün karşılaştığınız zorluklar için doğru çözümü bulun: ALMANYA Dräger Safety AG & Co. KGaA Revalstraße Lübeck PDF-8587 Drägerwerk AG & Co. KGaA 8

9 KAYNAKLAR 1 Gaz ve havanın sıcaklığı aynı olduğunda 2 Viton DuPont'un tescilli ticari markasıdır. Drägerwerk AG & Co. KGaA 9