Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriophyidae)'nin Ankara'da Malus floribunda L. (Rosaceae) Üzerinde Popülasyon Değ işimi ve Predatörleri *

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 2008, 14 () ANKARA ÜNIVERSITESI Z İ RAAT FAKÜLTESI Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriphyidae)'nin Ankara'da Malus flribunda L. (Rsaceae) Üzerinde Ppülasyn Değ işimi ve Predatörleri * Evsel DENIZHAN' Sultan ÇBAN Ğ LU 2 Geli ş Tarihi: Kabul Tarihi: Öz: Malus flribunda L. (Rsaceae) üzerinde zararl ı lan Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriphyidae)'nin ppülasyn geli şimi Ankara'da üç ayr ı alanda (Keçiören, Kalaba ve Be şevler) y ı llar ı aras ı nda incelenmi ştir. Her iki y ı la ait gözlemlerden A. schlechtendali bireylerinin deutgyne döneminde ağaçlar ı n çatlak ve yar ı klar ı aras ı nda k ış lad ı klar ı ve may ıs ay ı ba şı nda k ış lad ı klar ı yerlerden ç ı karak aç ı lmakta lan bitki gözlerine geçi ş yapt ı klar ı saptanm ıştı r. Deutgyne ler yumurtalar ı n ı genç bireylerin besin bulabilecekleri yerlere b ı rakm ış lard ı r. Yumurtalardan, prtgyne larak bilinen yazl ı k bireyler ç ı kmaktad ı r. Her iki y ı lda da may ıs ay ı n ı n snlar ı nda deutgyne ppülasyn y ğ unlu ğ u dü şmekte ve bu dönemden snra yaz frmu lan prtgyne ppülasynu artmaktad ı r. Prtgyne ppülasynunun haziran ay ı rtalar ı nda en yüksek düzeye ula şt ığı belirlenmi ştir. Her üç bölgede de prtgyne ppülasyn y ğ unlu ğ unun may ıs ve haziran aylar ı nda yüksek ldu ğ u tespit edilmi ştir. A. schlechtendali nin deutgyne bireylerinin ppülasynunu yaz dönemi süresince dü şük randa da lsa sürdürmektedir. A. schlechtenda Ii' nin d ğal dü şmanlar ı larak bölgede avc ı akarlardan Phytseiidae familyas ı na ait 2, Stigmaeidae familyas ı ndan 1, Tydeidae familyas ı na ait ise 1 tür lmak üzere 4 avc ı akar türü saptan ı rken, Cccinellidae (Cleptera) familyas ı na ait 14 avc ı tür belirlenmi ştir. Ayr ıca söz knusu akar türünün taksnmik özellikleri ve da ğı l ı m ı ile ilgili bilgilere de yer verilmi ştir. Anahtar Kelimeler: Aculus schlechtendali, Malus flribunda, ppülasyn de ğ i ş imi, dğ al dü şmanlar, Ankara Ppulatin Develpment and Predatrs f Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriphyidae) n Malus flribunda L. (Rsaceae) in Ankara Abstract: Ppulatin develpment f Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriphyidae) was investigated in three different lcatins (Keçiören, Be şevler and Kalaba) in Ankara, n Malus flribunda L. (Rsasacae) during years. Tw-year f bservatins revealed that A. schlechtendali individuals were hibernates in deutgyne stage in the crevices and hiden places f the trees. They began t mve t the blssms f the plants at the beginning f may. Deutgynes laid their eggs n the feeding place f the yungs. In general higher eriphyid prtgyne ppulatins were bserved during May and June all three lcatins f the study area. The data shw that the deutgyne ppulatin reached its peak by the end f May and after this, the deutgyne ppulatin levels becme lwer whereas prtgyne ppulatin shwed small rate f increas arund the same time but reached its peak by mid June. Deutgyne ppulatin has been seen in lw ppulatin density during the summer mnths. During surveys n predatrs f Aculus schlechtendali tw phytseiids, ne stigmaeid, and ne tydeid mite species, and 14 Ccinellidae species were recgnized as natural enemies. Beside this, taxnmic characteristics and distributin f this eriphyid species were indicated. Key Wrds: Aculus schlechtendali, Malus flribunda, ppulatin develpment, natural enemies, Ankara Giri ş Eriphyid akarlar çk küçük lup yakla şı k mm büyüklü ğündedirler. Ç ı plak gözle görülemezler. Vücut şekilleri silindirik, i ğ şeklinde veya drs-ventral larak düz bir yap ıya sahiptir. A ğız parçalar ı kuvvetli derecede stylet şeklinde ve özelle şmi ştir. Eriphyid akarlar knukçuya özelle ş mi ş lan bligat bitki zararl ı lar ı d ı r. Eknmik önemleri knukçu bitkilerinde lu şturdu ğu dğrudan zarar ile ili şkilidir. Ayr ı ca, mrfljik ve biyljik özellikleri bak ı m ı ndan knukçuya özelle şmi şlerdir (Lindquist ve ark. 16). Knukçusu üzerinde serbest ya şayan Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: "Dktra tezinden haz ı rlanm ışt ı r. 'Yüzüncü Y ı l Üniv. Ziraat Fak. Bitki Kruma Bölümü- Van 2Ankara Üniv. Ziraat Fak. Bitki Kruma Bölümü- Ankara

2 DENIZHAN, E. ve S. ÇBAN Ğ LU, "Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriphyidae)'nin Ankara'da 28 Malus flribunda L. (Rsaceae) üzerinde ppülasyn de ğ i şimi ve predatörleri" Eriphyidea), Dünyada yumu şak ve sert çekirdekli meyve yeti ştirilen alanlarda ve çk say ıdaki knukçularda önemli zararlara neden lmaktad ı r. Uygun kşullarda ppülasyn y ğ unluklar ı çk yüksek düzeylere ç ı kabilmektedir (Jeppsn ve ark. 175). Bu türün elma a ğaçlar ı nda gal lu şturdu ğ u belirtilmektedir (Schliesske 185). Elma Pas Akan larak da bilinen bu tür, ilk kez Nalepa (180) taraf ı ndan Malus flribunda L. (Rsaceae), üzerinde tespit edilmi ştir. Herbert ve Butler (17), Kanada'da A. schlechtendali nin elmalar üzerinde yayg ı n zararl ı lduğunu ve Zetzellia mali (Ewing) (Acarina: Stigmaeidae)'nin söz knusu türü bask ı alt ı na alabildi ğini bildirmi ştir. Bstanian (181), A. schlechtendali 'nin sava şım yöntemlerini aç ı klam ışt ı r. Easterbrk (17), İ ngiltere'de elmalar üzerinde A. schlechtendali 'nin biyljisini rtaya kymu ştur. A. schlechtendali ülkemizde ilk kez Ecevit (181) taraf ı ndan M. flribunda yapraklar ı üzerinde Erzurum ili'nde tespit edilmi ştir. Alağlu (184) bu türün tan ı m ı ile ilgili bilgiler vermi ştir. Daha snraki y ı llarda ise Knya, Amasya ve Van gibi ülkemizin farkl ı bölgelerine ait kay ıtlar bulunmaktad ı r (Elma ve Ala ğ lu 2007, İ ncekulak ve Ecevit 2002, Kasap ve ark. 2004). Ankara İ li park ve süs bitkileri üzerinde Eriphyidea üst familyas ı na ba ğ l ı türlerin saptanmas ı kapsam ı nda yap ı lan çal ışmada, bölgede en yayg ı n tür larak A. schlechtendali saptanm ışt ı r (Denizhan 2007). M. flribunda üzerinde yayg ı n larak görülen A. schlechtendali nin ppülasyn dalgalanmas ı ve d ğ al dü şmanlar ı n ı n saptanmas ı amac ıyla tarihleri aras ı nda Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Kruma Bölümünde bu çal ış ma yürütülmü ştür. s ı ras ı nda deutgyne döneminin ppülasyn takibini yapabilmek için her bölgede seçilen a ğaçlar ı n dört yöney ve merkezinden 5cm. byunda her a ğaç için 5 sürgün al ı nm ışt ır. Sürgün ve yapraklardan akar dönemlerinin say ı mlar ı ve ay ı r ı mlar ı dğrudan steremikrskp alt ı nda yap ı lm ışt ı r. Tplanan akar örneklerinin preparatlar ı Düzgüne ş (180)'e göre Hyer rtam ı na al ı narak yap ı lm ışt ı r. Ayr ıca yapraklar üzerindeki akarlar da say ı larak ppülasyn de ğ iş im kapsam ı nda çal ışmalar yürütülmü ştür. Bu amaçla, her a ğaç için 10, her bölge için tplam 0 adet yaprak ve her yapra ğı n cm 2' lik alan ında say ım yap ı lm ışt ı r. Farkl ı zamanlardaki M. flribunda'n ı n üzerinde gözlenen A. schlechtendali 'nin prtgyne, deutgyne dönemleri ile yumurta ve nymphpupa dönemleri belirlenmeye çal ışı lm ışt ı r. Al ı nan örnekler etiketlenmi ş ve labratuara say ım ve değerlendirme için getirilmi ştir. Ppülasynda biyljik dönmeleri belirlemek için her örnekleme tarihinde her bölgeden 0 A. schlechtendali bireyinin preparasynu yap ı larak mikrskpta incelenmi ştir. Dğal düşmanlar ın belirlenmesi: Mümkün ldu ğunca çk say ı da ve çevre ilçelere de gidilerek pas akar ı gözlenen süs elmas ı bitkilerinden d ğ al dü şmanlar elde edilmi ştir. Elma pas akar ı ppülasynlar ı ile birlikte saptanan avc ı akarlar ve avc ı Cccinellidae ile Anthcridae bireyleri steiner yöntemi ile tplanm ışt ır. D ğal dü şmanlar, labratuvara getirilerek te şhis için haz ı rlanm ışt ı r. Avc ı akar türleri, a ğaçlar ı n farkl ı yöneylerinden ve merkezinden al ı nan bitki örneklerinin Berlese hunisi yard ı m ıyla ekstrakte edilmesiyle elde edilmi ştir. Avc ı akar türlerinin te şhisi Baker (165, 170), Jeppsn ve ark. (175), Kldchka (178) ve Beglyarv (181)'dan yararlan ı larak yap ı lm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Aculus schlechtendalrnin Ankara İ li'nde ppülasyn geli şimi: Ankara İ li Keçiören, Kalaba ve Beşevler park ve ye şil alanlar ı nda yayg ı n larak bulunan ve Malus flribunda L. bitkisi üzerinde zararl ı lan Aculus schlechtendali (Nalepa)'nin ppülasyn yğ unlu ğu çal ışmalar ı y ı llar ı nda yürütülmü ştür. Örneklemeler yaz aylar ı nda üç bölgeye ait seçilen parklardan haftada bir, k ış aylar ı nda ise üç haftada bir lmak üzere periydik aral ı klarla yap ı lm ışt ır. Bitkilerin yaprak, sürgün ve tmurcuklar ı nda görülen tipik akar zarar ı na benzeyen renk aç ı lmalar ı ve pas benzeri semptmlara sahip örnekler, bazen de knukçularda herhangi bir semptm lmaks ız ın al ı nm ışt ır. Tmurcuklanma Bulgular ve Tart ışma Çal ışmada Ankara ilinin üç farkl ı bölgesinde (Kalaba, Keçiören ve Be şevler) Malus flribunda üzerinde yayg ın larak zarar yapan A.schlechtendalf nin ppülasyn değ işimi ve d ğ al dü şmanlar ı belirlenmi ştir. Öncelikle A. schlechtendali nin tan ı m ı ile ilgili verilerin yer almas ı n ı n yararl ı laca ğı dü şünülmü ştür. Aculus schlechtendali ( Nalepa 180) Elma pas akar ı ; frntal lbe k ısmen sivri, prdrsal levha kapal ı hücre görünümlü de ğ il, kavisli, çizgili ve lateral larak granüllü; frntal lbe 2 küçük nkta'', Cxa k ısa çizgili ve granüllü; slenidin güçlü tpuzlu, Epigynum yakla şı k 10 uzun çizgili ( Şekil 1).

3 20 TARIM BILIMLERI DERGISI 2008, Cilt 14, Say ı 170p Şekil 1. Aculus schlechtendali (Nalepa, 180) Sinnim: Aculus malivagrans (Keifer 146), Versates malivagrans (Keifer 146); Aculps malus (Zaher ve Abu-Awad 17) (Amrine ve Stasny 14). Knukçular ı : Malus pumila Mili., Malus. dmestica Brkh., M. sylvestris (L.), M. pumila P. Miller, M. baccata (L.) Brkh., M. cmmunis L., Pyrus malus L., P. baccata L., P. cmmunis L., P. dmestica (L.), P. siebldi Regel., P. sylvestris S.F., P. piraster Brkh., P. sativa Nrnha (Rsaceae); Erdium cicutarium (L.) (Geraniaceae) (Amrine ve Stasny, 14). Zarar ı : Yaprak ve meyvelerde beslenmeleri snucu bitkide pas rengi görünüme neden lurlar. Cğrafi da ğı l ı m ı : ABD, Almanya, Avustralya, Çin, Ermenistan, Fransa, Finlandiya, Macaristan, M ı s ı r, İ ngiltere, Isveç, İ sviçre, İtalya, Japnya, Kanada, Litvanya, Lübnan, Pakistan, Plnya, Prtekiz, Rusya, Nrveç, Ş ili, Türkiye, Yunanistan Yugslavya (de Lill ve Amrine 18). incelenen materyal: Ankara İ li"ndeki parklardaki da ğı l ı m ı: , Alt ı npark; , Meterlji; , Dekanl ık bahçesi (Ankara Üniversitesi Ziraat Fak.); , Mamak; Elvankent; Sincan; , , , , Çankaya Etimesgut; Pursaklar; Keçiören; Babaharman Park ı (Meterlji); Ayd ı nl ı kevler; Fen Fak. (Ank. Üniv.); Demet Park ı, ; Kanuni Park ı ; Bi şkek Caddesi; Çaml ı dere; Karagöl; Y ı ld ı r ı m Beyaz ıt Park ı ; , Sincan. Aculus schlechtendalfnin ppülasyn geliş imi: A.schlechtendalf nin örneklemesine 2005 y ı l ı n ı n Nisan ay ı nda ba şlanm ış ve örneklemelere 2006 y ı l ı n ı n Kas ı m ay ı na kadar Kalaba, Keçiören ve Beşevler bölgelerinde sürdürülmü ştür. Yap ı lan örneklemeler snucunda her üç bölgede zararl ı benzer ppülasyn de ğ i şimlerini göstermi ştir ( Şekil 2,, 4). Zararl ı n ı n k ışı deutgyne döneminde a ğaçlar ı n çatlak ve yar ı klar ında, henüz aç ı lmam ış lan tmurcuk gözlerinde geçirdi ğ i saptanm ışt ı r. S ıcakl ı klar ı n artmaya başlamas ıyla birlikte Nisan snu May ı s ay ı n ı n ilk haftas ı deutgyne dönemindeki bireyler k ış laklar ı ndan ç ı km ış ve henüz yeni aç ı lmakta lan gözlere geçi ş yaparak burada beslenmeye ba şlam ışlard ı r. May ı s ay ı n ı n ikinci haftas ı nda ilk deutgyne yumurtalar ı görülmü ştür. Yumurtalar ı n en fazla May ı s ay ı içerisinde b ı rak ı ld ığı saptanm ışt ı r. May ıs ay ı n ı n sn haftas ı nda prtgyne di şi ve erkek bireyleri ç ı km ışt ı r. Prtgyneler yaz byunca beslenip zarar lu şturan bireylerdir. Heriki y ılda da May ıs ay ı n ı n snlar ında deutgyne ppülasynunun dü ştü ğü, buna kar şı l ı k prtgyne ppülasynunun ise artmaya ba şlad ığı görülmektedir. Her üç bölgede nymphpupalar yaz dönemi byunca saptanm ışt ı r. Prtgynelerin rtaya ç ı kmaya ba şlad ığı dönem M. flribunda'n ı n çiçeklenme ve yapraklar ı n aç ı lmaya ba şlad ığı döneme denk gelmektedir. Bu dönemde prtgyne bireyleri (di şi ve erkek) yaprak ve çiçeklerde beslenmeye ba şlam ış lard ı r. Prtgyne bireylerinin beslenme süresince yumurta kymaya başlad ığı belirlenmi ştir. Tüm yaz mevsimi byunca yumurta b ı rakmaya devam eden prtgyne bireylerinin Ağ usts ay ı n ı n rtalar ı ndan itibaren ppülasynunun düştü ğü görülmü ştür. Yaz döneminde görülen yüksek s ıcakl ı klar ı n genel larak eriphyid üzerinde lumsuz etkileri ldu ğu ve yüksek randa ölümlere sebep ldu ğu bildirilmektedir (Lindquist ve ark. 16). S ıcakl ı klar ı n yükselmeye ba şlamas ı ile birlikte a ğusts ay ı nda zararl ı n ı n ppülasyn y ğ unlu ğ unun dü şmesi s ı caklar ı n bu dönemdeki art ışlar ı na ba ğlanabilir. Yaz dönemi süresince deutgyne bireylerinin ppülasynunu dü şük randa da lsa sürdürmü ş ldu ğu görülmektedir ( Şekil 2,, 4). Kalaba ve Keçiören'de 2006 y ı l ı nda yaprak ba şı na (birey say ı s ı/ un') rtalama deutgyne ve prtgyne say ı lar ı n ın daha yüksek ldu ğ u saptanm ışt ır. Kalaba'da 2005 y ı l ı gözlemlerinde en yüksek deutgne say ı s ı iken ( ); 2006 y ı l ı nda bu de ğer yaprak ba şı na 'a (cm 2) yükselmi ştir. Prtgyne say ı lar ı yönünden de benzer durum gözlenmi ş ve ilk gözlem y ı l ı nda rtalama y ğunluk iken ikinci y ı l 10'a ç ı km ışt ı r. Prtgyne ppülasynu her iki y ılda da ekim ay ı başlar ı na kadar gözlenmi ştir. Prtgne yumurtalar ı tüm yaz aylar ı byunca devam ederken deutgyne yumurtlar ı n ı ise Nisan ve May ı s ay ı ba şında snbaharda ise Eylül snu Ekim ba şı nda görmek mümkün lmu ştur (Şekil 2, ). Be şevler'de, 2005'de en yüksek deutgne say ı s ı 1 (cm 2) lmu ş ve bu değer a ğusts ay ı nda gözlenmi ştir ( ) y ı l ı nda ise en yüksek deutgyne değeri mevsim ba şı nda saptanm ışt ı r ( ). Yaprak ba şına Prtgyne say ı lar ı

4 Ş ekil 2. Aculus schlechtendali nin Ankara Kalaba' da y ı ll ar ı nd aki P pul asyn d algalanm as ı , Nymphpupa/Yaprak c...) aı r:.) < ı Nymphpupa/Yaprak (..,) 0) N 071, 'T Prtgyne Deutgyne Yumurta/Yaprak Yumurta/Yaprak (cn ı2) Prtgyne C M C r:.) C:lı ı J r I Deutgyne Yumurta/Yaprak Yumurta/Yaprak 10> > ' _ C..0 C» C0 N C.11 Deutgyne/Yaprak C,) C) (0 R_; (11 Prtgyne/Yaprak Deutgyne/Yaprak G) C» C 1 )1 C' C'') (5) C' r) <:>' IV 4> = E ı. ) $ T cıı 5 nı (- (eqei e50i. a6ipg != N 4=. CS) C 00000

5 Şekil. Aculus schlechtendaff nin Ankara Keçiören' de y ı ll ar ı nd aki P pulasyn d algalanmas ı Nymphpupa/Yaprak ca N cns Nymphpupa/Yaprak r...ı ı..0 n:; Ci, ' ' ' , Prtgyne Yumurta/Yaprak C ı 0) t ı.71 Prtgyne Yumurta/Yaprak _. _. c.,.ı aı Iv l ı 1 I Deutgyne Yumurta/Yaprak ( cm2) w ) C Ns (.77 1 Deutgyne Yumurta/Yaprak _. _. 0 C.) C» N Cıı _f I_ I _L I Prtgyne/Yaprak C.) ) C N. C1ı Prtgyne/Yaprak (,) c cr, r.,.-, 1 1 I I DeutgyneNaprak C..) ) C R) C Jı Deutgyne/Yaprak C 0) C 1.,.) Cn r:) Kı 4, ) _ I 5 (D X , ! İ , I ) rö. izi S' g I ( C) (u ajp ı 5a>1 ) Z a 61p8 C TARIM B İ L İ MLER İ DERGI SI 2008, C ilt 14, Sayı

6 - DEN İZHAN, E. ve S. ÇBAN Ğ LU, "Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriphyidae)'nin Ankara'da 2 Malus flribunda L. (Rsaceae) üzerinde ppülasyn de ğ i ş imi ve predatörleri" Bölge (Keçiören) 2005 Y ı l ı 2006 Y ı l ı S ıcakl ık ( C) Nem % RH H111:::11*IlfillHhilli **-: , ırı 8 1" 1.0 t L L 10 `,=j g C:, g S ıcakl ık ( C) Nem % RH 0 -»,,H,A ıl ıwı [E ifrmal~*1*,*ffifilliffll* h11111:~ * : gggg5' g,6i):8r,g, gslj g`w Q. r 12 6 A It> N N L Lf) g g 16' g 8 KI W 8 W Örnekleme tarihi N.: N: 0:s al.; d g. 8 Ö d- ıı"; CCi <- IN N Cd Şekil 4. Aculus schlechtendali nin Ankara Be şevler'de y ı llar ı ndaki Ppulasyn dalgalanmas ı

7 24 TARIM BILIMLERI DERGISI 2008, Cilt 14, Say ı Çizelge 1. Aculus schlechtendalçnin (Nalepa182) Malus flribunda L. üzerindeki d ğal dü şmanlar ı, tpland ıklar ı tarih ve yerler Familya Cins Dğal Düşmanlar Tplanan Yer Cccinellidae Adalia fasciatpunctata revellere ılalt ı npark, Se ğ menler Park ı, Bişkek Caddesi :(Cleptera) (Mulsant) Adalia bipunctata (Linnaeus) Btanik Park ı, Kurt B ğaz ı Phytseiidae (Asari) :Scymnus Lewii Scymnus subvillsus (Geze) ;Ankara Üniversitesi Ziraat Fak. Bahçesi ;ScYr;ıtistrargin alis (Rssi) ;Mamak!Scymnus rubrmac7fatui(ge2e)walilhah -- Scymnus pallipedifrrnis (Günther) Sincan Cccinula Cccinula quaturdecimpstlata (L.) Alt ı npark Dbzhansky 'Cccinella Cccinella quaturdecimpustulata (L.) Mamak, Kert Bğaz ı, Karagöl (Linnaeus) Cccinella septempunctata (L.) Dekanl ı k Prpylaea Mulsant Prpylaea quaturdecimpunctata (L.) Keçiören Psyllbra Chevr. Psyllbra vigintidupunctata (L.) Alt ı npark Chilcrus Leach Chilcrus bipustulatus (L.) Dekanl ı k Exchmus Redt. Exchmus quadripustulatus (L.) Meterlji, Abdi İ pekçi Park ı, Memlik Stethrus We ıse Stethrus gilvifrns (Mulsant) Meterlji.enpia Muls. enpia (Synharmnia) cnglbata (L.) :Demet Park ı Kampmidrmus aberrans Euseius finlandicus (udemans), Stigmaeidae Zetzellia udemans Zetzellia mali (Ewing) ; (Aca ri),tydaeiidae I Prnematus Prnematus sp. '(Acari) Canestrini.- Anthcridae Anthcridae :(Heterptera); `Çaml ı dere i Dekanl ı k, Cemre Park ı, Btanik Park ı, Kanuni Park ı, Bat ıkent,.çaml ı dere; Ku ğulu Park, Seğmenler Park ı, Abdi İ pekçi Park ı, Kurtulu ş Park ı, Kurt B ğaz ı, Bi şkek Caddesi, Karagöl, Memlik, Çaml ı dere Meterlji Çaml ı dere, Btanik Park ı, Kuğulu Park Seğ menler Park ı, Abdi İ pekçi.park ı, Kanuni Park ı, Kurt Bğaz ı, Karagöl, Memlik Kurtulu ş Park ı, Kurt B ğaz ı, Bişkek Caddesi, Çaml ıdere, Btanik.Park ı, Ankara Univ. Fen Fak.,Meterlji Demet Park ı, Cemre Park ı, Alt ı npark, Btanik Park ı ; Mamak, Ankara :niv. Fen Fak., Bat ı kent, Abdi İ pekçi Park ı, Btanik Park ı, Ankara iüniv. Ziraat Fak t yönünden de benzer durum gözlenmi ş ve ilk gözlem y ı l ında rtalama yğunluk iken ikinci y ı l gözlemlerinde 8'e ç ı km ışt ı r. Deutgyne ppülasynu özellikle 2006 y ı l ı nda Eylül ay ı na kadar yukar ıdaki iki bölgeye göre nispeten yüksek y ğ unlukta devam etmi ştir. Prtgyne yumurtalar ı bu bölgede ilk y ı lda aral ıklarla Ekim ay ı ba ş lar ına kadar gözlenmi ştir. Deutgyne yumurtlar ı n ı ise Nisan ay ı ve May ı s ba şında snbaharda ise Eylül snu Ekim ba şı nda dü şük y ğunlukta da lsa görmek mümkün lmu ştur (Şekil 4). Bu y ı llara ait Ankara İ li iklim verilen s ıcakl ı k ve nem de ğerlerine ili şkin rtalamalar Şekil (2,,4)'de görülmektedir. Şekilden de görülece ği üzere her iki y ılda da rtalama s ıcakl ık değerleri Temmuz ve Ağusts aylar ı nda çk yükselmekte ve buna ba ğ l ı larak her üç bölgede de A. schlechtendali ppülasynlar ı azalmaktad ı r. Eylül ay ı snlar ı na dğ ru prtgne y ğ unlu ğu dü şmekte, deutgyne ppülasyn yğ unlu ğ u ise artmaktad ı r. Bu art ış söz knusu akar türünün k ışı deutgyne döneminde geçirdi ğ ini göstermektedir. Lindquist ve ark. (16)'da zararl ı n ı n k ışı deutgyne döneminde geçirdi ğ ini bildirmektedir. Aculus schlechtendali (Nalepa)'nin d ğal düşmanlar ı : Ankara ilinde A. schlechtendali ppülasynlar ı n ı n bulundu ğ u M. fribunda ağaçlar ı ndan.cccinellidae familyas ından tür, Acarina'dan dört tür ve tam larak tan ı lanamayan Anthcridae bireyleri tplanm ışt ı r. Faydal ı akar türleri A. schlechtendali ile dğrudan beslenirken gözlenmi ştir. Saptanan d ğal dü şmanlar ı n listesi Çizelge 1'de verilmi ştir. Cccinellidae familyas ı na ait türler ise knukçu bitki üzerinden zararl ı akar ppülasynlar ı ile birlikte tplanm ışt ır. Yap ı lan incelemeler snucunda Acarina'dan Zetzellia mali (Ewing) (Stigmaeidae) ve Euseius finlandicus (udemans) (Phytseiidae) türleri A. schlechtendali üzerinde beslenirken tespit edilmi ştir. El-Halawany ve ark. (10), Stigmaeidae familyas ı na bağ l ı türlerin Aculus spp. üzerinde beslendiklerini bildirmişlerdir. Lindquist ve ark. (16) Phytseiid akarlar ı n A. schlechtendali üzerinde beslendi ğini ve zararl ı akar ppülasynunu bask ı alt ı nda tuttu ğ unu tespit etmi şlerdir. Kanada'da ise Malus spp. üzerinde ciddi zararlar meydana getiren A. schlechtendali nin, Z. mali taraf ı ndan bask ı alt ı na al ı nd ığı bildirilmi ştir (Walde ve ark. 17). Bu türün d ğal dü şmanlar ı aras ı nda avc ı akar Anystis baccarum (L.) (Acarina: Anystidae)' un da bulundu ğu belirtilmektedir (Cuthbrtsn ve Murchie 200).

8 DEN İZHAN, E. ve S. ÇBAN Ğ LU, "Aculus schlechtendali (Nalepa) (Acarina: Eriphyidae)'nin Ankara'da 25 Malus flribunda L. (Rsaceae) üzerinde ppülasyn de ğ i şimi ve predatörleri" Örnekleme yap ılan alanlarda Cccinellidae familyas ı na bağ l ı ldukça fazla say ı da avc ı tür tespit edilmi ştir. Cccinellidae familyas ı türleri plifag avc ı lar lup, akarlar yan ı nda diğer zararl ılar ile de beslenmektedirler. Lindquist ve ark. (16) Cccinellidae familyas ı ndan pek çk tür eriphyidlerin dğal dü şmanlar ı aras ı nda ldu ğunu bildirilmi ştir. Özellikle de Stethrus gilvifrns (Mulsant)'un akarlar ı n ptansiyel avc ı lar ı aras ında lduğ u belirtilmektedir (McMurtry ve ark. 170, Jeppsn ve ark. 175, Chazeau 185, Lindquist ve ark. 16). Bu çal ışma sürecinde avc ı böceklerin d ğrudan eriphyidlerle beslendi ği gözlenmemi ştir. Cccinellidae bireylerinin yaprakbitleri, k şniller ve beyazsineklerle beslendikleri belirtilmektedir (Lds 11). Stethrus gilvifrns (Muls.)'un ülkemizde de akar ppülasynlar ı üzerinde avland ığı ve ldukça etkili lduklar ı bildirilmi ştir (Aydemir ve Trs 10). Bu knuda yeni çal ışmalara ihtiyaç duyulmaktad ı r. Örnekleme yap ı lan alanlarda avc ı böceklerin zararl ı akar türü üzerinde beslenme denemelerinin yap ı lmas ı gerekmektedir. Henüz söz knusu dğal dü şmanlar ı n A. schlechtendali 'nin etkin dğal dü şman ı lup lmad ığı knusunda yrum yap ı lmas ı ldukça güçtür. Ayr ıca Hemiptera tak ı m ı ndan Anthcridae familyas ına ait avc ı türler tplanm ış fakat bunlar ın teşhisleri yapt ı r ı lamam ışt ı r. Genel larak Anthcridae familyas ı na ait türlerin eriphyid akarlar üzerinde beslendikleri bildirilmi ştir (Lindquist ve ark 16). Ülkemizde Anthcris nemralis (F.) (Heterptera) ve rius spp.'nin yayg ı n avc ı lar ldu ğ u, k ı rm ızı örümcekler ve thripsler üzerinde ldukça etkili lduklar ı belirtilmektedir (Lds 11). Teşekkür Çal ışmay ı prje kapsam ı nda maddi larak destekleyen TB İTAK (104026)'a, Yüzüncü Y ı l Üniversitesi Ara şt ı rma fnuna, Çal ışmay ı B İYEP (Bilim Adam ı Yeti ştirme Prjesi) kapsam ına alarak destekleyen Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitü sü'ne te şekkür ederiz. Avc ı böceklerden Cccinellidae teşhislerinde yard ı mc ı lan say ın Prf. Dr. Nedim UYGUN, Yrd. Dç. Dr. Derya Ş ENAL'a te şekkür ederiz. Kaynaklar Amrine, J.W. and T.A. Stasny. 14. Katalg f the Eriphyidea (Acarina: Prstigmata) f the wrld. Indira Publish. Huse, 804, USA. Alağ lu, Erzurum ve Erzincan yörelerindeki baz ı bitkilerde bulunan Eriphyidea (Acarina: Actinedida) akarlar ı n ı n sistemati ği ve zarar şekli üzerinde çal ışmalar. Atatürk Üniv. Ziraat Dergisi. (-4) : Aydemir, M. ve S. Trs. 10. Erzincan ili k ş ullar ı nda fasülyelerde zararl ı Tetranychus urticae'nin d ğal düşmanlar ı. Türkiye Il. Biyljik Mücadele Kngresi. Bildiriler: Ey1ü110, Ankara. Baker, E. W A review f the genera f the family Tydeidae (Acarina). (2) pp Editr, J. A. Naegele. Advances in Acarlgy. Crnell University Press, Ithaca. Baker, E. W The genus Tydeus: subgenera and species grups with descriptins f new species (Acarina: Tydaeidae). Annals f the Entmlgical Sciety f America 6: Beglyarv, G. A Keys t the determinatin f Phytsiid mites f the U. S. S. R. Infrmatin Bulletin, Internal rganizatin fr Bilgical Cntrl f Nxius Animals and Plants, East Palaearctic Sectin 2 (1): 7. Bstan ia n, N.J Essais de traitements preventifs en verger cntre le Tetranyque ruge du pmmier, Pannychus ulmi (Kch) et L'eriphyide du pmmier, Aculus schtendali (Nalepa). Phytprtectin 62(1): Cuthbrtsn, A.G.S. and A.K. Murchie The impact f fungicides t cntrl apple scab (Venturia ineaqalis) n the predatry mite Anystis baccarum and its prey Aculus schlechtendali (Apple Rust Mite) in Nrthern Ireland Bramley rchards. Department f Agriculture and Rural Develptment UK Crp Prtectin 22: Chazeau,J Predaceus insects.p: editör:w:hele and M.W. Sabelis. Spider Mites Their Bilgy,Natural Enemies and Cntrl Vl:1.Elseiver Amsterdam. de Lill, E. and J.W. Amrine. 18. Eriphyidea (Acari) n a cmputer database. Entmlgica Bari Entmlgica, Bari 2: 2-7. Denizhan, E Ankara ilinde park ve süs bitkilerinde Eriphyidea (Acarina) türlerinin, knukçular ı n ı n, yayg ı nl ıklar ı n ı n ve dğal dü şmanlar ı n ı n saptanmas ı ile zararl ı Aculus schlechtendali (Nalepa, 182)'nin ppülasyn dalgalanmas ı üzerine ara şt ı rmalar. 267 ss. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstütüsü. Dktra Tezi. Ankara. Düzgüneş, Z Küçük arthrpdlar ı n tplanmas ı, saklanmas ı ve mikrskpik preparatlar ı n haz ı rlanmas ı. G ıda Tar ı m ve Hayvanc ı l ı k Bakanl ığı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlü ğ ü Yay ı nlar ı, 76ss. Ankara. Easterbrk, M.A. 17. The life histry f the eriphyid mite, Aculus schlechtendali n apple in suth-east England. Annales Appied Bilgy 1: Ecevit, Erzurum elma a ğaçlar ı nda zararl ı lan Brybia rubriculus Scheuten. Tetranychus urticae Kch. Aculus schlechtendali (Nal.), Calepitrimerus baileyi Keifer (Acarina: Tetranychidae, Eriphyidae) ile predatör Amblydrmella kazachstanicus Wainstein (Acarina: Phytseiidae) ve plulasyn ili şkileri. ndkuz May ıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Yay ı n N: 7(2): 52ss.

9 26 TARIM BILIMLERI DERGISI 2008, Cilt 14, Say ı Elma, F. ve. Ala ğ lu Knya ilinde peyzaj alanlar ı ndaki ağaç ve çal ı larda bulunan zararl ı akar türleri ve d ğal dü ş manlar ı..bitki Kruma Kngresi Bildirileri(II): A ğ usts 2007, Isparta. El- Halawany, M.E., G.A. Ibrahim and M.A. Abdel- Samad. 10. Mites inhabiting fig varietes. Agric. Res. Rev. 68: -48. Herbert, H.J. and K.P. Butler. 17. Distributin f phytphagus and predacius mites n apple trees in Nva Sctia. Can. Entml. 105: incekulak, R. ve. Ecevit Amasya elma bahçelerinde bulunan zararl ı ve yararl ı akar türleri ile pülasyn yğ unluklar ı n ı n saptanmas ı üzerinde bir ara şt ı rma. Türkiye V. Biyljik Mücadele Kngresi Bildirileri: Eylül 2002, Erzurum. Jeppsn, L. R., H. H Keifer and E. W. Baker Mites lnjurius t Ecnmic Plants. Univ. f Califrnia Press, Berkeley, Califrnia, 614 pp.usa. Kasap, İ., S. Çban ğ lu, Y. Aktu ğ ve E. Denizhan Van Gölü çevresi elma bahçelerinde saptanan zararl ı ve yararl ı akar türleri. Türkiye I. Bitki Kruma Kngresi Bildirileri: Eylül 2004, Samsun. Kldchka, L. A Handbk n identifying plantdwelling Phytseiid mites. Akademiya Nauk SSR, Inst. Zl. Kiev, 7. Lindquist, E.E., M.W. Sabelis and J. Bruin. 16. Wrld Crp Pests Eriphyid Mites. New Yrk Lds, N. 11. Türkiye entmljisi: Genel, uygulamal ı ve faunistik. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay ı nlar ı N: 282, 66 s. McMurtry, J.A., C.B.Huffaker and M. Van de Vrie Eclgy f Tetranychid mites and their natural enemies: A review: I.Tetranychid enemies:their bilgical characters and the impact f f spray practices. Hilgardia 40: 1-0. Nalepa, A., 180. Neue Phytptiden. Anz. kais. Akad. Wiss., Math.-Natur KI., Wien., 27 (20): Schliesske, V.J Zur Bilgie Und Zum Schadauftreten Der Gallmilbe Aculus schlechtendati (Nalepa) (Acari: Eriphyidea) an Malus spp. Vergal Paul Parey Berlin and Hamburg Enwerbsbstbau 27. Jg Walde S.J. 17. Direct and Indirect Species Interactins Influencing Within-Seasn Dynamics f Apple Rust Mite, Aculus schlechtendali (Acari: Eriphyidae) Expermental And Applied Acarlgy 21: İletişim Adresi: Prf.Dr.Sultan ÇBAN Ğ LU Ankara Üniv. Ziraat Fak. Bitki Kruma Bölümü-Ankara Tel: 0(12) E-psta:cban@agri.ankara.ed u.tr