MELAHAT KOZAR ORTAOKULU BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERS NOTLARI

Transkript

1 BİLGİ NEDİR? Öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek, insan zekâsının çalışması sonucu ortaya çıkan düşünce ürünüdür. TEKNOLOJİ NEDİR? İnsanoğlunun tasarlayarak ürettiği ya da uygulamaya koyduğu faydalı, faydasız veya zararlı her türlü aletler ve araçlardır. BİLİŞİM NEDİR? Bilişim, bilgi ve teknolojinin birlikte kullanılmasıyla elde edilen sonuçlardır. İLETİŞİM NEDİR? Bir yerden, bir kişiden, bir makineden bir başkasına, herhangi bir ortamdan yararlanarak bilgi gönderme işine iletişim denir. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ NEDİR? Bilişim Teknolojileri, bilgiye ulaşılmasını ve bilginin oluşturulmasını sağlayan her türlü görsel, işitsel, basılı ve yazılı araçlardır. BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN AMAÇLARI NELERDİR? Bilgiye kolay ulaşmayı sağlamak Maliyeti azaltmak Hayatımızı kolaylaştırmak Hızlı haberleşmeyi sağlamak Teknolojinin Yararları Bilgiye çok hızlı bir şekilde ve daha ucuza ulaşılıyor. Sağlık alanında hastalıkların anlaşılması daha hızlı ve güvenilir şekilde olabilmektedir. Teknoloji sayesinde tedavi yöntemleri gelişmiş ve hastalıklar daha kısa süre de tedavi edilir olmuştur. Maliyetleri azaltır ve verimliliği artırır. Eğitim-öğretim imkânları artmıştır. Bir yerden bir yere ulaşım daha hızlı ve daha konforlu hale gelmiştir. Sanayilerdeki üretim artmıştır. Üretilen ürünler daha ucuza mal olmaktadır. İletişim ve haberleşme imkânları artmıştır. İnsanlara daha konforlu, rahat bir yaşam sağlamıştır. Örneğin evlerde kullanılan beyaz eşyalar hem zamandan hem de iş gücünden tasarruf sağlamıştır. Teknolojinin Zararları Çevreye zarar veren gazlar, atıklar çoğalmış, denizler ve doğa kirlenmeye başlamıştır. Yeryüzünde bulunan hayvan ve bitki türleri azalmıştır. Küresel ısınmadan dolayı dünyanın dengesinin bozulmuştur. İşsizlik artmıştır. Televizyon ve internet aile içi iletişimi koparmıştır. Aile içi iletişimin kopması çocukları da aileden koparıp yalnızlığa itmiştir. Hareketsiz yaşam ve sağlıksız beslenmeye bağlı olarak obezite artmıştır. Yayılan radyasyonlar ve artan manyetik alanlar insan sağlığını olumsuz etkilemeye başlamış ve yeni sağlık problemleri ortaya çıkmıştır. İnternet bağımlılığı gibi bazı psikolojik rahatsızlıklar artmıştır. İnsanları tembelliğe alıştırmış, israf artmıştır 1

2 Bilgisayar Kullanımı ve Sağlık GÖZ SAĞLIĞI ERGONOMİ SİNİR SALIĞI GÜVENLİK Ekranın gözleri yoracak biçimde renkler içermemesi gerekir Bilgisayar ortamının az ya da çok fazla ışığın olması kullanıcının gözlerinin yorar, bu yüzden pencerelerden gelecek fazla güneş ışığı perde ile düşürülmelidir Uzun süre ekrana bakılmamalı, kısa aralar vererek gözler dinlendirilmeli Bir insan normalde dakikada 12 kez gözlerini kırpmaktadır fakat bilgisayar kullanırken bu sayı 5 e düşmektedir, gözler sık sık kırpıştırılmalı, göz kasları dinlendirilmelidir. 4-5 dakikada bir kısa süre gözleri uzağa odaklayarak göz kaslarının dinlenmesi sağlanmalı Sırt desteği aşağı yukarı ayarlanabilen, kol destekleri olan, oturma yeri kendi ekseni etrafında dönebilen ve ayakları tekerlekli olan ergonomik koltuk kullanılmalı Bilgisayar ekranı monitörün üst kenarı kullanıcının gözleri ile aynı düzeyde olmalıdır. Kullanıcı hiç boyun hareketi yapmadan tüm ekranı görebilmelidir Klavye kullanıcının tam karşısına konulmalıdır. Klavye ve fare kullanırken ön kollar yere paralel olmalıdır. Tuşlara hafifçe basılmalı, omuzlar, kollar ve parmaklar gevşek tutulmalıdır. Dizler 90 veya 110 derece olmalıdır. Ayaklar tamamen yere veya ayaklığa tam basmalıdır, dik oturmalı ve sırt desteklenmelidir. Bilgisayarın yaydığı zararlı dalgalar beyin üzerinde olumsuz etkiler oluşturduğundan gereksiz yere ve uzun süre kullanılmamalıdır. Bilgisayar, internet ve oyunlar bağımlılık haline getirilmemeli Kablolar çocukların ulaşamayacakları yerde, mümkünse yalıtım kanallarının içinde olmalı Topraklı priz kullanılmalı Oturma yeri kaygan olmayan bir kumaşla yapılmış olmalı Bilgisayar başında yiyecek içecek tüketmemek gerekir Bilgisayar: Kendisine verilen verileri (ham bilgi) hızlıca işleyebilen, büyük bilgileri küçük alanlarda depolayabilen ve kullanıcıya tekrar getirebilen elektronik makinelerdir. Buna göre bilgisayarın özelliklerini şöyle sayabiliriz. 2

3 1. Bilgiyi çok hızlı şekilde işleyebilir 2. Büyük boyutlardaki verileri küçük alanlarda depolayabilir 3. Kayıtlı bilgiyi tekrar kullanılmak üzere açabilir Bilgisayarın Tarihçesi: Bir çok kaynakta bilgisayarın başlangıcı olarak abaküs ( sayı boncuğu) belirtilir. İnternette bu konu ile ilgili araştırma yaptığımızda detaylı bilgiler bulabiliriz. Özet olarak icadından günümüze bilgisayarlar şu gelişmeleri göstermiştir. 1. Günümüzdeki bilgisayarlar eskiye göre daha küçük boyuttadır. 2. Bilgisayarların yapabildikleri işlem sayısı gün geçtikçe artmaktadır. 3. Bilgisayarların hızları sürekli artmaktadır. 4. Günümüzdeki bilgisayarların saklayabilecekleri bilgi miktarı eskiye göre daha fazladır. Bilgisayarın Yapısı: Bilgisayarlar donanım ve yazılım olmak üzere 2 bölümden oluşmaktadır. Bunlardan birisi eksik olduğunda bilgisayar çalışmaz. Donanım (Kasa, Monitör, Klavye, Fare, vb.) Yazılım (Windows xp, Windows 7, Windows 8, Android, Paint, Oyunlar, Powerpoint, Word, vb) Donanım: Bilgisayarın gözle görülebilen, elle tutulabilen fiziksel bölümüdür. (Kasa, monitör, klavye, fare, vb.) Yazılım: Bilgisayara ne zaman ne yapması gerektiğini söyleyerek donanıma işlerlik kazandıran komutlara yazılım denir. Örnek verecek olursak Windows xp, Windows 7, Windows 8, Android, Paint, Oyunlar, Powerpoint, Word, vb. DONANIM Kişisel bir masaüstü bilgisayar kasa, monitör (ekran), klavye ve mouse olmak üzere 4 temel donanımdan oluşur. Bunun dışında bilgisayara çeşitli özellikler kazandıran donanım cihazları vardır. Şimdi donanımı oluşturan bu parçaları tanıyalım. Kasa: Bilgisayardaki işlemleri yapan anakart, işlemci, harddisk, ekran kartı, vb. parçaların içine monte edildiği bölümdür. Bilgisayarın gövdesidir diyebiliriz. Monitör(Ekran): Bilgisayarın yaptığı işlemleri kullanıcıya gösteren birimdir. Klavye: Bilgisayara komut vermemizi ve yazı yazmamızı sağlayan giriş birimidir. Fare: Kullanıcının ekrandaki simgeleri seçerek, taşıyarak ve tıklayarak bilgisayara komut vermesini sağlayan giriş birimidir. Yazıcı: Bilgisayar ortamında bulunan verileri kağıt üzerine aktaran çıkış birimidir. Tarayıcı: Kağıt üzerinde bulunan bilgileri bilgisayara aktaran giriş birimidir. Hoparlör: Bilgisayardan gelen sesleri dış ortama veren çıkış birimidir. Mikrofon: Dış ortamdaki sesleri elektrik enerjisine çevirerek bilgisayara aktaran giriş birimidir. Webcam: İnternet üzerinden görüntülü iletişimi sağlayan giriş birimidir. Modem: Bilgisayarın internete bağlanmasını sağlayan giriş/çıkış birimidir. 3

4 YAZILIM Bilgisayarda bulunan yazılımları kullanım amaçlarına göre İşletim Sistemleri ve Uygulama Yazılımları olmak üzere ikiye ayırabiliriz. 1. İşletim Sistemi: Bilgisayarın ilk açılma anından kapanana kadar kullanıldığı sürece görev yapan ana yazılımdır. İşletim sistemi; Ana ve yan belleklerin en verimli biçimde kullanılmasını, donanım birimleriyle iletişimi, çeşitli uygulama ve hizmet programlarının çalıştırılmasını sağlar. Örnek: (Windows Xp, Windows 7, Windows 10, Android, Linux, Mac OS) 2. Uygulama Yazılımları: Bilgisayarın çalışması için zorunlu olmayan, kullanıcının bilgisayarda herhangi bir işi yapmasını sağlayan yazılımlardır. (Powerpoint, paint, chrome, oyunlar, photoshop, vb.) Virüsler: Yukarıda sayılan iki yazılım türüne de girmeyen normalde bilgisayarda bulunmaması gereken, bilgisayara bulaştığında yavaşlatma, dosyaları bozma, kişisel bilgileri ele geçirme, vb. zararları olan yazılımlardır. Bilgisayarı virüslerden koruyan yazılımlara antivirüs denir. BİLGİSAYAR KAPASİTE ÖLÇÜM BİRİMLERİ Kapasite ölçü birimlerine geçmeden önce bilgisayarın çalışma mantığının 0 (elektrik yok) ve 1 (elektrik var) olduğunu belirtmek gerekir. Yani bilgisayarlar ikili sayı sistemine göre çalışır. Bilgisayarda en küçük veri olan bu 0 ya da 1 bit olarak adlandırılır. BİLGİSAYARDA DEPOLAMA BİRİMLERİ SABİT DİSK (Harddisk): Bilgisayar kasasının içinde bulunan bütün dosya ve programların kayıtlı olduğu temel depolama birimidir. Günümüzde kapasiteleri 500 gb, 1 tb boyutlarına ulaşmıştır. TAŞINABİLİR DİSK: Çok büyük kapasitelerdeki bilgileri saklamak ve yedeklemek için kullanılır. Bilgisayara takılıp çıkarılabildiği ve sabit disklere göre daha taşınabilir olduğu için böyle adlandırılırlar. 250 gb- 2 tb arası kapasitelerde değişen modelleri vardır. 4

5 DİSKET: Çok küçük miktarda kapasitesi olduğu için günümüzde. kullanılmamaktadır. kapasiteleri yaklaşık 1,5 megabyte kadardır. HAFIZA KARTLARI: Özellikle cep telefonları ve fotoğraf makinalarında yaygın olarak kullanılan kayıt ortamlarıdır. SD, Micro Sd, Xd gibi farklı tip ve özelliklerde olabilir. Kart okuyucu ile bilgisayarda açılır. OPTİK ORTAMLAR: CD, DVD gibi çeşitleri bulunan, optik teknolojisine göre çalışan depolama araçlarıdır. Film ve müzik sektöründe çok kullanılır. Değişik boyutlarda bilgi almakla birlikte genelde kapasiteleri aşağıdaki gibidir. CD: 700 mb DVD: 4.7 gb USB (Flash) DİSK: Küçük boyutta olması ve dayanıklılığı nedeniyle günümüzde en çok kullanılan kayıt ortamıdır. Kapasiteleri günden güne artmaktadır. Etik Nedir? Doğru ile yanlışı, haklı ile haksızı, iyi ile kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek, bunun sonucunda da doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri yapmaktır. İnternet Etiği: İnternet üzerinde iletişimde bulunurken doğru ve ahlaki olan davranışlarla, yanlış ve ahlaki olmayan davranışları belirleyen kurallar bütünüdür. İnternet etiği, gerçek hayatta insanlara gösterdiğiniz saygı ve nezaketin internet ortamında da gösterilmesidir. Bu tanımlara göre bilgisayar ve interneti kullanırken aşağıdaki kurallara dikkat etmeliyiz: Toplum karşısında kendinize yakıştırdığınız tavrı, internetin sanal ortamında da sürdürün, kimliğinizi saklayabileceğinizi umarak gerçek yaşamınızda benimsemediğiniz davranışları sergilemeyin. Düşüncelerinizi dile getirirken olumlu yaklaşmanın ve nazik bir ifade kullanmanın sağduyunun gereği olduğunu hatırlayın. İnsanları duygusal yönden zedeleyici ve rahatsız edici iletilerin yayılmasına olanak vermeyin. İletişim kurarken, anlamsız sayılacak gereksiz iletiler göndermeyiniz. Açık kimliğinizi, geçerli bir gerekçeniz olmadıkça gizlemeyin. Gereksiz yere büyük harfler ile yazışmaktan, sık sık özel simgeler kullanmaktan, esprili ya da alaycı anlatımlardan kaçının. Başkalarının kişilik haklarına ve özel yaşamına saygılı olarak kişilerle ilgili karalayıcı yorumlarda bulunmayın. İnternet ortamının sağladığı olanakların yasadışı biçimde insanlara zarar verme, başkalarının işlerini engelleme, gizli ve kişisel bilgilerini ele geçirip yararlanma, her türlü sahtekarlık, yolsuzluk, dolandırıcılık ya da hırsızlık gibi kötü amaçlı kullanımına yol açmayın ve göz yummayın. Dijital Vatandaş Kimdir? Dijital iletişim kurabilen, E devlet uygulamalarını kullanabilen, Dijital alışveriş yapabilen, Dijital ortamda üretim yapabilen, 5

6 Dijital ortamdan eğitim alabilen ve bu davranışları yaparken etik kurallarına uyan hak ve sorumluluklarının bilincinde olan kişidir. İnternet ve Güvenlik Hiç farkında olmadan bir suç işleyebileceğinizi, bir suça ortak olabileceğinizi hatta dolandırılabileceğinizi biliyor musunuz? İnterneti kullanırken kendimizi ve sevdiklerimizi güvende tutmak için dikkat etmemiz gereken bazı noktalar var. Güvenli İnternet Kuralları: 1. İnternette konuştuğun, tanımadığın kişilere ismini, soy ismini ve yaşını söylememelisin. 2. İnternette konuştuğun, tanımadığın kişilere adresin, telefonun ve okulunla ilgili bilgileri vermemelisin. 3. İnternette tanışıp sohbet ettiğin arkadaşlarına resmini göndermemelisin. 4. İnternette kullandığın hesap ve şifreni kimseye vermemelisin, arkadaşına bile. 5. İnternette kullandığın takma isimlerde kişisel bilgilerine yer vermemelisin. 6. İnternette web sitelerinde dolaşırken ziyaret edeceğin siteleri ailene sormalısın. 7. Takma isim oluştururken dikkatli olmalıyız, kişisel bilgi vermemelisin. 8. Takma isim ve e-posta adresimizi bizi tanımayan kişilerin ulaşabilecekleri yerlere, sitelere, forumlara yazmamalısın. Bu, gelen istenmeyen e-posta sayısını arttırır. 9. Telefon numaranız veya şifreler gibi kişisel ve önemli bilgilerinizi anlık mesaj sırasında vermemelisin. 10. Anlık mesaj ile görüştüğünüz ve sohbet odalarında tanıştığınız kişilerle ailemizin haberi olmadan yüz yüze buluşmamalıyız. 11. Tanımadığımız kişilerden gelen iletilerdeki resimleri açmamalı, dosyaları yüklememeli ve bağlantıları tıklamamalıyız. 12. Ortak kullanılan bilgisayarlarda (internet cafe vb.) otomatik oturum aç, şifremi eposta adresimi hatırla gibi seçenekleri kullanmamalıyız. 13. Birisi sana sanal ortamda kaba davranır, çirkin konuşursa cevap vermemeli ve engellemelisin. 14. Birisi seni sanal ortamda tehdit ediyorsa cevap vermemeliyiz ve bir büyüğümüze haber vermelisin. 15. Sanal ortamda çirkin sözcükler kullanan, kaba davranan kişiler olursa mutlaka güvenilir bir yetişkini haberdar etmelisin. Bilişim Suçu Nedir? Bilişim suçu en basit tanımıyla bilişim sistemlerine karşı işlenen suçlardır. Bir bilişim sistemine hukuka aykırı olarak girmek, orada kalmaya devam etmek, bilişim sisteminden izinsiz veri kopyalamak, sistemi erişilmez kılmak ve çalışmaz hale getirmek bilişim suçlarını oluşturmaktadır. Örnek: Cep telefonu ya da internet dolandırıcılığı. Sık Karşılaşılan Bilişim Suçları eri silme, şifreleme, ele geçirme, veri ekleme, erek haksız kazanç elde etme 6

7 Güvenli Şifreler Nasıl Oluşturulur? Şifrelerinizde ad, soyad, TC kimlik no, vb. gibi kişisel bilgilerinizi kullanmayın. Şifrelerinizde tahmin edilmesi kolay ardışık sayılar kullanmayın. ( , 2468, 1357, , vb. gibi) Şifrelerinizde karakter sayısı ne kadar çoksa o kadar güvenli olur. (En az 8 karakter) Şifrelerimizde büyük-küçük harf, rakam ve özel karakter olmalı. Ae267+bm gibi. BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET İki ya da daha fazla bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla oluşan yapıya bilgisayar ağı denir. Bilgisayar ağlarına şu sebeplerden dolayı ihtiyaç vardır: Dosya gönderip alabilmek için. Yazıcı, tarayıcı gibi donanımları paylaşmak. Birbirleriyle iletişim kuran yazılım, oyun vs. kullanmak. İnternet hizmeti gibi çeşitli servisleri paylaşmak. Ağ üzerinden cihazların kontrolünü ve yönetimini sağlamak. Bilgisayarlar arası iletişim kurmak. İNTERNET: Dünya üzerindeki bilgisayar ağlarının birbirine bağlanmasını sağlayan sisteme internet denir. Yani internet dünyadaki en büyük bilgisayar ağıdır. İNTERNETE NASIL BAĞLANILIR: Evimizden internete bağlanmak için gerekli olan yazılım ve donanımlar şunlardır. Modem: Kablo ya da kablosuz olarak gelen sinyalleri bilgisayarın anlayacağı elektrik sinyallerine çeviren donanım birimidir. İnternet Servis Sağlayıcı: İnternete bağlanmak için bu hizmeti sağlayan bir şirketten abonelik hizmeti almamız gerekir. Günümüzde kablolu telefon hatları, kablosuz (3G-4G) hatlar ve uydu üzerinden internet hizmetini veren kurumlar bulunmaktadır. Tarayıcı Program (Browser): İnternetten gelen kodlanmış bilgileri yorumlayarak ekranda gösteren yazılımlardır. İnternet Explorer, Chrome, Firefox, vb. 7