HİPERTANSİYON. Yüksek Tansiyon; HT; HBP; Hipertansiyon neden olur?

Transkript

1 HİPERTANSİYON Yüksek Tansiyon; HT; HBP; Hipertansiyonun neden olduğu kalp damar hastalıkları dünyadaki en büyük ölüm sebebidir. Kan kalp tarafından damarlara pompalanır. Damar içindeki basıncın yüksek olmasına hipertansiyon denir. Arter içindeki kan basıncı normalde 120 ila 70 mm cıva basıncıdır ( mmhg). İlk rakam ( 120 mmhg ) sistolik basınç yani kalbin kasılması sırasında olan basınçtır. İkinci rakam ( 70 mm Hg) ise diyastolik yani kalbin gevşemesi sırasında oluşan basınçtır. Bu değerlerden birinin yükselmesine hipertansiyon denir. Normal tansiyon mm Hg olmalıdır, Yüksek tansiyon mm Hg ve üstüdür, Tansiyon ila arasında ise buna sınır hipertansiyon denir. Sınır hipertansiyon hastalar ileride hipertansiyon hastası olurlar. Böbrek, kalp hastaları ve inme geçirmiş hastalarda tansiyonun normale getirilmesi hayati önem taşır. Hipertansiyon neden olur? Birçok faktör kan basıncını etkiler. Vücuttaki tuz ve su miktarı, Böbreklerin iyi çalışması, Sinir sistemi, Damarların iyi çalışması, Hormonlar tansiyonu belirleyen en önemli faktörlerdir. Yaş ilerledikçe tansiyon yükselir, bunun nedeni yaşla birlikte damarların sertleşmesi ve elastikliğini kaybetmesidir. Günümüzde yüksek tansiyonun ana sebebi damar sertleşmesidir. Yüksek kolesterol damar duvarında birikerek damarın elastikliğini bozar ve kalp den gelen basınç ile genişleyemez, tansiyon yükselir.

2 Tansiyonu yükselten sebepler: Obezite, Stres, anksiyete, Aşırı alkol tüketimi ( erkekler için günde 2, kadınlar için günde 1 bardaktan fazla içki), Tuzlu yemek, Ailede hipertansiyon öyküsü olması, Diyabet, Sigara içmek tansiyonu yükseltir. Ancak genellikle hastaların çoğunda tansiyonu yükseltecek bir sebep bulunamaz, buna esansiyel hipertansiyon denir. Yüksek tansiyon kalp damar hastalıkları, böbrek hastalıkları, kalp yetmezliği, kalp krizi, inme, felç ve erken ölüm riskini çok arttırır. Hipertansiyonun belirtileri nelerdir? Hipertansiyon genellikle hiçbir şikayete sebep olmaz. Hastalar genellikle sağlık kontrolleri sırasında yakalanır. Kalp, böbrek hastalıkları ortaya çıkınca hipertansiyon hastası olduklarını öğrenen birçok hasta vardır. Ani tansiyon yükselmeleri ve malin hipertansiyon denilen tehlikeli ve aşırı yükselmelerde baş ağrısı, bulantı, kusma, şuur bulanıklıkları olabilir. Hipertansiyon nasıl teşhis edilir? Tansiyon ölçümü temel sağlık kontrollerinden birisidir ve çocuk yaştan itibaren düzenli kontrol edilmesi gerekir. Gün içinde tansiyonda iniş çıkışlar olması normaldir. Evde istirahatte tansiyon ölçümü daha sağlıklı sonuçlar verir. Gün içinde koşuşturmalar arasında tansiyon doğal olarak üst sınırları aşabilir bu hipertansiyon değildir. Önemli olan istirahat sırasında tansiyonun yüksek olmasıdır. Hipertansiyonu olan hastalarda aşağıdaki testler yapılmalıdır: Holter tansiyon takibi, EKO kardiyografi, EKG, Böbrek fonksiyon testleri, Metabolik tarama,

3 Böbrek ultrasonu. Hipertansiyon tedavisi Tedavide amaç tansiyonu düşürmek ve komplikasyonları önlemektir. Hipertansiyon tedavisinde ilaç ile birlikte hayat tarzı değişiklikleri de gereklidir. Sınır hipertansiyonlu hastalarda hayat tarzı değişiklikleri ilaçsız tansiyon kontrolü sağlayabilir. Özellikle aşağıdaki önerilere dikkat etmek gerekir: Kilo vermek, Dengeli ve sağlıklı beslenme, Potasyumdan zengin diyet, Bol su içmek, Düzenli egzersiz, Sigarayı bırakmak, Alkolü azaltmak, Tuzsuz beslenmek, Stresi azaltmak, hipertansiyonu düzeltmek amacıyla yapılması gerekenlerdir. Hipertansiyonu kontrol etmek amacıyla verilen ilaçlar bu önlemler olmadan pek işe yaramamaktadır. Kontrol edilmeyen hipertansiyon birçok probleme ( komplikasyona ) yol açar: hipertansiyon komplikasyonları genellikle ölümle sonuçlanır. Hipertansif kriz ( çok tehlikeli ani tansiyon yükselmeleridir, ölümle sonuçlanabilir), İnme ve felçler, Kronik böbrek hastalıkları, Kalp krizi, kalp yetmezliği, Aorta anevrizması ve rüptürü, Göz dibi kanamaları, Hipertansiyon hastası iseniz tansiyon ilaçlarınız ile oynamayın. Hayat tarzı değişikliklerine uymuyor iseniz ilaçlarınız fayda etmeyecektir. Düzenli doktor kontrolünüze gidin.

4 Hipertansiyondan korunma: Çocuk yaştan itibaren düzenli tansiyon kontrolleri ve özellikle ailede hipertansiyon var ise 18 yaşından itibaren düzenli check-up kontrolleri yapılmalıdır. Hayat tarzı değiştirilmeli ve bu kurallara uyulmalıdır. Referanslar: 1.Goldstein LB, Bushnell CD, Adams RJ, Appel LJ, Braun LT, Chaturvedi S, et al. Guidelines for the primary prevention of stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke Feb;42: Kaplan NM. Systemic hypertension: Treatment. In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap Victor, RG. Systemic hypertension: Mechanisms and diagnosis. In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 45 HASHİMOTO TİROİDİTİ Hashimoto Hastalığı, Kronik Tiroidit, Kronik Lenfositik Tiroidit, Hipotiroidi, Otoimmün Tiroidit; Hashimoto hastalığı tiroid bezinin iltihabıdır. Vücudun tiroid bezine saldırması sonucu ortaya çıkan iltihap ve hormon azalması durumudur. Hastalık Hashimoto Hakaru adlı Japon doktor tarafından 1912 de tanımlanmıştır. Hastalık tiroid bezinin az çalışmasına ve tiroid hormonlarının azalmasına neden olur. Hipotiroidizm e neden olan en sık hastalık Hashimoto hastalığıdır. Hastalık her yaşta görülebilir. Diyabet, kısırlık, depresyon, psikolojik şikayetler, okul başarısında düşme, konsantrasyon güçlüğü, sabah kalkamama, saç dökülmesi, inatçı kilolar, kilo alma

5 gibi şikayetlerin altında hipotiroidi ve Hashimoto hastalığı aranmalıdır. Hashimoto hastalığı neden olur? Hastalık vücudun kendi tiroid dokusuna saldırması sonucu olur. Hastalık tiroid bezinde kronik iltihaplanmaya ve hormon üretiminde azalmaya yol açar. Hashimoto hastalığı dışına hormon azalması ve hipotiroidi ye neden olan diğer sebepler: İdiyopatik Tiroid Atrofisi:bilinmeyen bir sebep nedeniyle tiroid bezinin küçülmesi ve kaybolmasıdır, İyot eksikliği: tiroid hormonlarının üretimi için gerekli olan iyot miktarı azalırsa hipotiroidi gelişir, Subakut Tiroidit: Viral bir soğuk algınlığını takiben ortaya çıkan tiroid dokusunun viral iltihabıdır. Tedaviye Bağlı Hipotiroidiler: Radyoaktif ilaç tedavisi, cerrahi olarak tiroid bezinin çıkartılması, boyun bölgesine verilen radyasyon tiroid hormonlarının azalmasına ve hipotiroidiye neden olur, İlaçlar: Lityum, İyot, Alfa- İnterferon tedavisi, Tiyoüre, Amiodaron, İnterlökin tedavileri sırasında tiroid hormonları azalır, hipotiroidi gelişir, Tiroid bezi kanserleri, Hipofiz bezinin tümör ve adenomları: Hipofiz bezi tiroid bezini kontrol eden hormonları yapar. Hipofiz bezinin hastalıklarında da hipotiroidi gelişir. Hashimoto hastalığı kimlerde görülür? Hastalık kadınlarda erkeklerden daha sık görülür, ayrıca Her yaşta görülebilir ancak yaş ile sıklığı artar, özellikle 65 yaş üstünde daha sık görülür, Pernisiyöz anemi, Romatoid artrit, Lupus, Tip 1 diyabet gibi Otoimmün hastalıklar ile birlikte daha sık görülür, Ailede Hashimoto var ise sıklığı artar. Hashimoto ve Hipotiroidi ne şikayete neden olur? Hastalık hipotiroidi belirtileri ortaya çıkana dek yıllarca sessiz kalabilir. Hipotiroidi ortaya çıkınca hastalar en çok aşağıdaki bulgulardan şikayet etmeye başlar:

6 Halsizlik, Yorgunluk, Çabuk yorulma, Sabah kalkamama, Kaba kırılgan saçlar ve saç dökülmesi, Yüzde ödem, pofuduk yüz hali, Göz altlarında şişlik, ödem, Ciltte kuruma, çatlama, pullanma, El ve ayaklarda ödem, bacaklarda şişme kaşıntı ve ciltte kabalaşma, Soğuğa tahammülsüzlük, çok üşüme, sıcakta bile sıkı giyinme, Kilo alma, Kabızlık, Tüm vücut ağrıları, Depresyon ve huzursuzluk, çabuk kızma, sürekli söylenme, kavgacı ruh hali, Hafıza zayıflaması, unutkanlık, Konsantrasyon güçlüğü, Bulanık görme, Adet düzensizliği, kısırlık, ( hipotiroidi her iki cinstede önemli kısırlık sebebidir), İmpotans, Cinsel istekte azalma, Hastalık bu haliyle birçok hastalığa benzer ve çok karıştırılır. Hastaların uzun yıllar süren bu şikayetler nedeniyle depresyon, psikoz vb. tedaviler gördükleri bilinmektedir. Hastalık ilerledikçe şikayetler daha da artar. İleri dönemlerde; Nabızda yavaşlama, Doluk almada zorlanma, Vücut ısısının düşmesi, Boğukluk ve Uykuya meyil, hatta komaya kadar varan bilinç kapanması görülebilir. Hashimoto hastalığı nasıl teşhis edilir? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcı olur ancak kesin teşhis laboratuar incelenmeleri ile konur. Hipotiroidi düşünülen her hastadan aşağıdaki testler istenmelidir: TSH ( Tiroid Stimulan Hormon),

7 T3, T4, FreeT3 ve FreeT4 ( Tiroid hormonları), Anti Tg ( Anti Tiro Globulin): vücudun tiroid bezine karşı ürettiği antikor, Anti TPO ( Anti Troponin O ): vücudun tiroid bezine karşı ürettiği antikor. Hashimoto hastalığının tedavisi : Hashimoto hastalığının tedavisi azalan tiroid hormonunun yerine konmasıdır. Tiroid hormonu hap şeklinde ağızdan verilebilir. Bu şekilde azalan hormon yerine konarak şikayetler önlenir ve normal bir yaşam sürülebilir. Hashimoto hastalığından korunma: Hashimoto hastalığı ve diğer otoimmün hastalıklar özellikle 40 lı yaşlardan sonra giderek artmaktadır. Düzenli Check Up ve doktor kontrolü bu hastalıklardan korunmanın en güvenli yoludur. Diyabet, kısırlık, depresyon, psikolojik şikayetler, okul başarısında düşme, konsantrasyon güçlüğü, sabah kalkamama, saç dökülmesi, inatçı kilolar, kilo alma gibi şikayetlerin altında hipotiroidi ve Hashimoto hastalığı aranmalıdır. Referanslar: 1. The American Thyroid Association 2. Womens Health.gov 3. Canadian Institute for Health 4. Thyroid Foundation of Canada 5. American Association of Clinical Endocrinologists. AACE medical guidelines for clinical practice for the evaluation and treatment of hyperthyroidism and hypothyroidism. Endocrine Practice. 2002;8: Braunwald E. Harrisons Principles of Internal Medicine. 15th ed. New York, NY: McGraw Hill; Nakazawa, Donna (2008). The Autoimmune Epidemic. New York: Simon & Schuster. pp ISBN Page 56 in: Staecker, Hinrich; Thomas R. Van De Water; Van de Water, Thomas

8 R. (2006). Otolaryngology: basic science and clinical review. Stuttgart: Thieme. ISBN Giannini, AJ (1986). The Biological Foundations of Clinical Psychiatry. New Hyde Park, NY: Medical Examination Publishing Company. pp ISBN Escobar-Morreale HF, Botella-Carretero JI, Escobar del Rey F, et al. Treatment of hypothyroidism with combinations of levothyroxine plus liothyronine. J Clin Endocrinol Metab. 2005;90: Hypothyroidism. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated June Roberts CG, Ladenson PW. Hypothyroidism. Lancet. 2004;363: Surks MI, Ortiz E, Daniels GH, et al. Subclinical thyroid disease: scientific review and guidelines for diagnosis and management JAMA. 2004;291: HİPOTİROİDİ Hashimoto Tiroiditi; Hipo aktif Tiroid; Tiroid Hormon Azlığı; Hipotiroidi tiroid hormonlarının azlığına bağlı hastalıktır. Tiroid bezi yeterli hormon salgılayamaz. Tiroid hormonları boyun ön tarafına bulunan tiroid bezinden salgılanır ve metabolizmayı kontrol eder. Tiroid hormonlarının azalmasına neden olan en sık hastalık Hashimoto hastalığıdır. Hashimoto hastalığı tiroid bezinin iltihabıdır, vücut kendi dokusuna savaş açar, tiroid bezi hormon üretemez hale gelir ve hipotiroidi ortaya çıkar. Hipotiroidi neden olur? Hashimoto hastalığı, İdiopatik tiroid atrofisi ( sebebi bilinmeyen bir şekilde tiroid bezi çalışmayı durdurur), İyot eksikliği: tiroid hormonları iyot ile yapılır iyot eksikliğinde hormonlar yapılamaz ve hipotiroidi olur. Günümüzde tuzlara iyot katıldığından nadir

9 görülür, Subakut tiroidit: viral enfeksiyonları takiben ortaya çıkan tiroid iltihabıdır, Tıbbi tedavilere bağlı hipotiroidi: boyun bölgesinin ışınlanması yada tiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılması yada radyoaktif iyot tedavisi sonrası tiroid bezi çalışmaz ve hipotiroidi ortaya çıkar. İlaçlara bağlı hipotiroidi: bazı ilaçlar ( lityum, iyot, alfa interferon, tioüre, amiodaron, interlökinler vb. ) tiroid bezinin çalışmasını durdurur ve hipotiroidi yapar. Hipofiz bezi kanseri, Tiroid kanseri ve tiroid enfeksiyonlarına bağlı hormon yetmezlikleri görülebilir. Hipotiroidi kimlerde görülür? Tiroid hormon azlığı herkezde ve her yaşta ortaya çıkabilir. En tehlikeli olanı doğumsal tiroid azlığıdır, zamanında tedavi edilmezse ağır zeka geriliği ve gelişme geriliğine sebep olur. İleri yaşlarda ortaya çıkan tiroid azlığı en sık Yaş: hipotiroid ileri yaşlarda özellikle 65 yaş üstünde sık görülür, Cins: hipotiroidi kadınlarda erkeklerden daha sıktır, Multiglandular otoimmun hastalıklar ile birlikte sık görülür yani diyabet ve diğer hormon hastalıkları ile sık görülür, Ailede hipotiroidi olan kişilerde sık görülür, Diğer otoimmün hastalıklar ile birlikte sık görülür özellikle Pernisiyöz anemi, Tip 1 diyabet, Paratiroid bezi hastalıkları, Romatoid artrit, Lupus ile birlikte tiroid hormon azlığı sık görülür. Hipotiroidi belirtileri nelerdir? Hipotiroidi şikayetleri yıllar içinde yerleştiğinden tanı koymak zordur. En sık görülen şikayetler: Halsizlik, Çabuk yorulma, Takatsizlik,

10 Sürekli oturma yatma isteği, Depresif ruh hali, Sabah yorgun kalkma, Gün içinde uyuklama, Ödemli yüz, Ciltte kuruluk, Saç dökülmesi, saçlarda zayıflık ve kırılma, El ve ayaklarda şişme, Soğuğa tahammülsüzlük yazın bile hırka giyme, Kilo alma, Kabızlık, Sürekli ağrı hissi, Hafıza kaybı, hatırlama güçlüğü, unutkanlık, Konsantrasyon güçlüğü, Sinirli, kavgacı hal, Görme bozukluğu, Kısırlık ( hipotiroidi her iki cinste de önemli kısırlık sebebidir), Adet düzensizliği. Hormon azlığı devam ederse Kalp ritminde yavaşlama, Soluk almada güçlük, Vücut ısısında düşme, Koma yada komaya benzer derin uyku hali, görülebilir. Hipotiroidi tanısı nasıl konur: Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları teşhise yardımcıdır ancak kesin teşhis laboratuar testleri ile konur. Hipotiroid idüşünülen her hastadan aşağıdki testler istenmelidir: TSH ( Tiroid Stimulan Hormon), T3 ( Triiodotrionin), T4 (Tetraiodotrionin), Free T3, Free T4, Tiroid otoantikorları Anti TG Anti TPO.

11 Tiroid sintigrafisi ve tiroid ultrasonu ayırıcı tanıda yardımcı olur. Hipotiroidi nasıl tedavi edilir? Tiroid hormonu saf olarak üretilmekte ve hastaların tedavisinde kullanılmaktadır. Hashimoto hastalığının erken dönemlerinde spesifik bir tedavi yoktur. Ancak hastaların neredeyse tamamnında hipotiroidi gelişir. Hipotiroidi tedavisinde levotiroksin yada triiodotrionin ile eksik olan T3, T4 hormonu yerine konarak tedavi sağlanır. Korunma: Hipotiroididen korunmak için sıklıkla tiroid testleri yapılmalıdır. Özellikle her doğan bebek için doğumda topuktan kan alıp tirpoid hormonuna bakmak yasal bir zorunluluktur. Ayrıca 50 yaşından itibaren her 5 yılda bir, Eğer Tip 1 diyabet, Kısırlık ve Bazı ilaçları kullananların hipotiroidi açısından sık sık test edilmeleri gereklidir. Referanslar: 1. The American Thyroid Association 2. Womens Health.gov 3. Canadian Institute for Health 4. Thyroid Foundation of Canada 5. American Association of Clinical Endocrinologists. AACE medical guidelines for clinical practice for the evaluation and treatment of hyperthyroidism and hypothyroidism. Endocrine Practice. 2002;8: Braunwald E. Harrisons Principles of Internal Medicine. 15th ed. New York, NY: McGraw Hill; Escobar-Morreale HF, Botella-Carretero JI, Escobar del Rey F, et al. Treatment

12 of hypothyroidism with combinations of levothyroxine plus liothyronine. J Clin Endocrinol Metab. 2005;90: Hypothyroidism. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated June Accessed July 7, Roberts CG, Ladenson PW. Hypothyroidism. Lancet. 2004;363: Surks MI, Ortiz E, Daniels GH, et al. Subclinical thyroid disease: scientific review and guidelines for diagnosis and management JAMA. 2004;291: HANTA VİRÜS Hanta Virüs Enfeksiyonu; Hanta virüs nedir? Hanta virus farelerle bulaşan yüksek ateş ve kanamalar ile seyreden bir hastalıktır. Virüs bulaştıktan sonra iki çeşit hastalık yapar: Hanta virüs kanamalı ateşi: böbrek yetmezliği ve kanamalarla seyreder, Hanta virüs kalp akciğer sendromu : kalp yetmezliği ve akciğer kanamaları ile seyreden daha ağır bir hastalıktır. Hanta virüs nasıl bulaşır? Hanta virüsler doğada fare gibi kemiricilerde bulunabilir, fareler hasta olmaz, idrar, dışkı ve salyalarıyla virüsü etrafa yayarlar. Virüs insanlara birkaç yolla bulaşır. Gıdalar ile ağızdan bulaşabilir, Toz halinde solunum yoluyla bulaşabilir, Hastalık taşıyan farelerin ısırması ile bulaşabilir. Hanta virüs en çok gıdalar ve solunumla bulaşır. En sık fareler ile teması olan orman işçileri, çiftçiler, hayvancılıkla uğraşanlarda hastalık görülür.

13 Hantavirüs hastalığının belirtileri nelerdir? Virüs bulaştıktan sonra 1 ila 3 haftalık kuluçka dönemi vardır. Daha sonra Yüksek ateş, Üşüme titreme, Kas eklem ağrıları, Başağrısı, bulantı kusma, ishal, Karın ağrıları, Nefes almakta zorluk. gibi şikayetler ortaya çıkmaya başlar. Daha sonra böbrek yetmezliği ve kanamalar başlar, kanamalar mide barsak kanamaları, cilt ve mukoza kanamaları, burun ve solunum yolları kanamaları şeklinde ortaya çıkabilir ve daha da ilerleyerek iç organ kanamaları ve ölüme neden olabilir. Hastalık çok hafif şikayetlerle seyredip geçebileceği gibi ağır böbrek yetmezliklerine, iç organ kanamalarına ve ölüme de neden olabilir. Hantavirüs hastalığının tedavisi varmıdır? Hantavirüs hastalığının bilinen kesin bir tedavisi yoktur. Tedavi hastanın yoğun bakım şartlarında destek tedavisini içerir. Hastaların yaklaşık % 15 kadarı tüm destek tedavisine rağmen ölümle sonuçlanmaktadır. Hastalık insandan insana bulaşmaz. Hastalığın teşhisi ileri laboratuvar incelemeleri ile konulabilmektedir. Hanta virüsten nasıl korunurum? Hastalığa karşı korunmak için etkili bir aşı yoktur. Hanta virus hastalığından korunmanın en önemli yolu fareler ile mücadeledir. Farelerin yiyecek içeceklere ulaşması engellenmelidir. Yiyecek içecekler açıkta bırakılmamalıdır. Fare idar ve dışkısıyla kirlenmiş yerlerde toz kaldırılmamalıdır, hastalık bu tozlar ile kolayca bulaşır. Kiler, depo, kömürlük, garaj, mezra evi, barınak, kulübe vb. gibi fare olması muhtemel alanlarda temizlik yapmadan önce mikroplar öldürülmelidir. Bu amaçla iki litre su içine bir çay bardağı çamaşır suyu atarak spey şeklinde serpmek dakikada mikropları öldürür. Daha sonra temizlik yapılabilir. Kesinlikle toz kaldırmadan temizlik yapılmalıdır, süpürge ve elektrik süpürgesi kesinlikle kullanılmamalıdır. Fare dışkısı bulunan alanlarda gıda varsa kesinlikle yenmemeli imha edilmelidir. Avcılar, kampçılar, tarla da çalışan çiftçiler, çiftlik çalışanlarının dikkatli olması gerekir. Fareler canlı yakalanmaya çalışılmamalıdır,

14 fare ölüsü derin çukura gömülmeli çöpe atılmamalıdır. Farelere çıplak elle dokunulmamalıdır. Bu gibi yerlerin temizliğinde mutlaka eldiven giyilmeli ve eller sıklıkla yıkanmalıdır. HİPERTİROİDİ Graves Hastalığı; Tiroid bezinin fazla çalışması; Over aktif Tiroid; Hipertiroidi tiroid bezinin fazla çalışması ve fazla hormon salgılaması sonucu ortaya çıkan tablodur. Tiroid bezi kelebek şeklinde ve boyun ön tarafında yer alan bir organdır ve Tiroid hormonları salgılar. Tiroid hormonları yani T3 ve T4 hormonu metabolizmayı kontrol eden en önemli hormonlardır. Tiroid hormonları: Kilonuz, Günde kaç kalori yaktığınız, Kendinizi nasıl hissettiğiniz, Vücut ısınız, Ruh haliniz, Kalp, mide, bağırdak ve sinir sisteminizin çalışmasını doğrudan etkiler. Tiroid hormonunun fazla çalışması kalbin hem hızlı hem daha güçlü atmasına, çarpıntıya neden olur. Hipertiroidi neden olur? Tiroid hormonlarının artması birçok sebebe bağlı olabilir: Tiroid hormonunun artmasına neden olan hastalıkların başında Graves hastalığı gelir. Graves hastalığı: vücudun kendi Tiroid bezine karşı savaş açması ve yaptığı antikorların hormon salgılatmasına bağlıdır. Tiroid nodülleri:

15 Toksik nodüler guatr: tiroidin bir bölgesinde aşırı çalışan ve hormon üreten nodül olması ( buna sıcak nodül denir ve sıcak nodüller kanserleşebilir), Toksik multinodüler guatr: Tiroid bezinin içi yüzlerce küçük hormon üreten nodülle doludur. Tiroid iltihapları: Otoimmün tiroidit: vücudun Tiroid bezine savaş açması sonucu ortaya çıkan Tiroid iltihabıdır ilk başta hipertiroidi olur daha sonra Tiroid hormonları azalır ve hipotiroidi olur. Subakut tiroidit: Tiroid bezinin iltihabıdır, ileride hormon azlığına ve hipotiroidiye neden olur. Fazla tiroid ilacı kullanmak, Tiroid hormonu salgılatan tümörler, İyot içeren ilaçlar, maddeler içmek hipertiroidi ye neden olur. Hipertiroidi kimlerde görülür? Hipertiroidi her yaşta ve her cinste ortaya çıkabilir. Özellikle çocuk yaşta büyüme gelişme ve zeka gelişmesini çok etkiler, okul başarısını bozan en önemli sebeplerdendir. Ruh sağlığını çok etkilediğinden, birçok psikolojik problemin altından tiroid hastalıkları çıkar. Çocuk yaştan itibaren tiroid hormonlarına bakılmalıdır. Aşağıdaki faktörler hipertiroidi görülme şansını arttırır: Boyun bölgesine röntgen ışınları almak, Cins: hipertiroidi kadınlarda daha sık görülür, 8 kadından birinde görülür, Yaş: hipertiroidi en sık yaşları arasında görülür, Hamilelik: doğum sonrası hipertiroidi ve daha sonra hipotiroidi atakları sık görülür, Ailede tiroid hastalıkları ve Graves hastalığı olması riski arttırır, Bazı viral enfeksiyonlar, Sigara içmek, Hipertiroidi ne şikayetlere sebep olur? Hipertiroidi şikayetleri yavaş yavaş ve zaman içinde geliştiğinden kolay fark edilmez. Şikayetler genellikle stres, iş sıkıntısı, ailevi sebepler vb. durumlara

16 bağlanır. Teşhis genellikle başka nedenlerle yapılan araştırmalarda ortaya çıkar. Tiroid hormonlarının artmasına bağlı olarak en sık görülen şikayetler şunlardır: Açıklanamayan kilo kaybı, yada tam tersine aşırı iştah ve kilo alma, Çarpıntı, Sık tuvalete çıkma, bazen ishal şeklinde olabilir, Huzursuzluk, Titreme, Aşırı yorgunluk ve gün içinde çabuk yorulma, uyuklama, Yorgun kalkma, Cinsel istekte artma yada azalma, Kaslarda zayıflık ve erime, özellikle yaşlılarda çok olur, Sıcağa tahammülsüzlük, Aşırı terleme, Tiroid bezinde büyüme (Guatr) Aşırı sinirlilik yada çabuk sinirlenme, kavgacı ruh hali, geçimsizlik, Çocuklarda konsantrasyon bozukluğu, dikkat dağınıklığı, huzursuzluk, geçimsizlik sık görülür, Bacaklarda kızarıklık şişlik, Nefes darlığı, Adet düzensizliği, Göz şikayetleri ( Oftalmopleji): Egzoftalmi: Gözlerde öne doğru çıkma, tek yada her iki gözde birden olabilir, sigara içenlerde daha sık görülür, Göz kuruluğu, Gözlerde kızarıklık ( sıklıkla başka sebeplere bağlanır ), Çift görme, Yaşlılarda kalp yetmezliği, aritmi sık görülen şikayetlerdir. Hipertiroidi tanısı nasıl konur? Şikayetleriniz ve muayene bulguları hipertiroidi tanısı koymakta yardımcıdır, Muayenede : Tiroid bezinin büyük olması (Guatr), Tiroid bezi içinde nodül olması, Hızlı nabız, Derinin sıcak ve nemli olması,

17 Gözlerde büyüme ( egzoftalmi yada oftalmopleji), Reflekslerde aşırı canlılık, Kol ve bacaklarda güç kaybı, Bacaklarda kızarıklık ve ödem, hipertiroidi bulgularıdır ancak kesin tanı laboratuar testleri ile konur. Laboratuar testleri: Hipertiroidi düşünülen hastadan aşağıdaki kan testleri istenir: TSH T3, T4, Free T3, Free T4, TSH reseptör antikorları ( TRAb) Anti Tiroid antikorları Anti TPO Anti TG Tiroid sintigrafisi ve Tiroid ultrasonu : Graves ve diğer sebepleri birbirinden ayırmak için, nodülleri tespit için kullanılır. Hipertiroidi tedavisi: Hipertiroidi tedavisi sebebe yöneliktir. Tedavide anti tiroid ilaçlar ile tiroid bezinin fazla çalışması durdurulmaya çalışılır. Bu konuda en sık kullanılan ilaçlar propiltiouracil ve metimazol dür. Tüm bu ilaçlar karaciğere zarar verebilir, döküntü, ateş ve eklem ağrıları yapabilir, kan hücrelerinin yapımını bozabilir. Ancak birçok hipertiroidi vakasında iyileşme sağlar ve hastalığın durdurulmasında başarıyla kullanılırlar. Ayrıca kalp çarpıntıları,aritmi şikayetlerini azaltmak için betablokör ilaçlar kullanılır. Radyoaktif iyot tedavisi: Birçok hipertiroidi vakasında başarıyla kullanılan bir tedavi yöntemidir. Büyük oranda kalıcı düzelme sağlar. Toksik nodüler guatr için en uygun tedavidir. Radyoaktif iyot ağız yoluyla içirilir. İçindeki radyoaktif iyot Tiroid dokusunda birikerek dokuyu susturur. Dokunun büyük kısmını harap ederek yok olmasına neden olur. Radyoaktif iyot günler içinde idrarla atılır ve radyoaktivitesini kaybederek zararsız hale gelir. Bu tedavi süresince hasta bir odada yalnız kalmak zorundadır. Radyoaktif iyot tedavisinden sonra hastalar dışarıdan Tiroid hormonu

18 alırlar. Cerrahi tedavi: Fazla hormon yapılmasını durdurmak amacıyla Tiroid bezinin cerrahi olarak çıkartılmasıdır. İlaç ve diğer tedavi yöntemleri fayda etmez ise seçilen tedavi yoludur. Paratiroid bezi ( kalsiyum metabolizmasına bakan hormon ) ve ses tellerinin de kesilmesi tehlikesi vardır. Cerrahi olarak tam çıkaramamak riski vardır. Hipertiroidi hastalarında gözleri koruma: Eğer hipertiroidi hastalığı ile birlikte göz problemleriniz de var ise mutlaka gözlerinizi koruyunuz: Uyku öncesi göz koruyucu krem, Gün içinde yapay göz damlası, Mutlaka kaliteli UVA+B güneş gözlüğü kullanın. Eğer hipertiroidi ile ilgili herhangi bir şikayetiniz var ise mutlaka basit bir kan testi ile tarama yaptırın. Özellikle çocuklarda büyüme gelişme ve okul başarısını çok etkilediğinden çocuklara sıklıkla Tiroid ölçümü yapılmalıdır. Tiroid hastalıklarından korunmanın özel bir yolu yoktur. Referanslar: 1. The American Thyroid Association 2. National Graves Disease Foundation 3. Health Canada 4. Thyroid Foundation of Canada 5. American Association of Clinical Endocrinologists. Medical guidelines for clinical practice for the evaluation and treatment of hyperthyroidism and hypothyroidism. Endocrine Practice. 2002;8: American Association of Clinical Endocrinologists website. at: 7. Graves disease. EBSCO DynaMed website.:

19 Updated June Reducing your risk of hyperthyroidism. EBSCO Health Library website. Updated May Shomon M. Frequently asked questions on Graves disease & hyperthyroidism. Thyroid-Info website. Updated July Subclinical hyperthyroidism. N Engl J Med. 2001;345: Van Geest RJ, Sa sim IV, Koppeschaar HP, et al. Methylprednisolone pulse therapy for patients with moderately severe Graves orbitopathy: a prospective, randomized, placebo-controlled study. Eur J Endocrinol. 2008;148: Weetman AP. Graves disease. N Engl J Med. 2000;343: Woeber K. Update on the management of hyperthyroidism and hypothyroidism. Arch Intern Med. 2000;160: /30/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance : Nyirenda MJ, Taylor PN, Stoddart M, Beckett GJ, Toft AD. Thyroid-stimulating hormone-receptor antibody and thyroid hormone concentrations in smokers vs nonsmokers with Graves disease treated with carbimazole. JAMA. 2009;301: /6/2009 DynaMeds Systematic Literature Surveillance HELİCOBACTER Helicobacter Pylori; Gastrit, Ülser ve Mide kanserinin en büyük sebebidir. Helicobacter pylori ( H. pylori ) mide mukus duvarı içine yerleşerek gastrit, ülser ve mide kanseri sebebi olan bakteridir. Varlığı 1980 ler de gösterilmiştir. Mide duvarı içine yerleşerek koruyucu mukus salgısını azaltır, mide suyu ve asitlerin mide duvarına zarar vermesine yol açar yani kronik gastrite ve ülsere

20 neden olur. Gastrit mide duvarında hasar olmasıdır. Ülser mide duvarının delinmeye başlamasıdır. Peptik ülser de denir midede ise mide ülseri, 12 parmak bağırsağında ise duodenal ülser denir. H. pylori ülser, gastrit ve mide kanserinin en sık sebebidir. H. pylori midenin asit ortamına ve birçok canlıyı öldüren enzimlerine rağmen mide duvarı içine giren ve yaşayan bakteridir. Vücudun başka bölümüne gitmez. Midenin koruyucu mukus tabakasını geçerek mide yüzeyindeki hücrelere saldırır. İmmun sistem bunu fark etse de o bölgede savaşamaz ve bakteriyi yok edemez. Gastrit ve ülser Mukus tabakası mideyi asitten koruyan bariyerdir. Bunu bozan her şey gastrit ve ülser yapar. birkaç yıl öncesine kadar kişilik yapısının, acı ve baharatlı yemenin, stresin gastrit yaptığı zannediliyordu oysa anlaşıldıki gastrit ve ülserin en büyük sebebi midemizde yer alan bir bakteridir. En sık görülen gastrit ve ülser sebepleri: H. pylori, Ağrı kesiciler, Zehirli maddeler, Cerrahi girişimler, Bazı hastalıklar dır. Bu durumların hepsi mide mukozasını bozarak asitin mideye zarar vermesine gastrit ve ülsere neden olur. Son yıllarda ortaya çıka nbulgular H. pylori nin mide kanseri ve mide kaynaklı lenfomaların da en önemli sebebi olduğunu göstermiştir. Sebebi, Sıklığı ve Risk faktörleri Dünya nüfusunun neredeyse üçte ikisinin midesinde H. pylori olduğu bilinmektedir. Birçok insanda şikayete sebep olmaz ancak mide direncini çok zayıflatırsa gastrit ve ülsere neden olur. Az gelişmiş ülkelerde, kalabalık ortamlarda yaşayanlarda, sanitasyon şartlarının kötü olduğu durumlarda sık görülür. Kişiden kişiye ağız ağıza temas ile bulaşır, aile içinde sık görülür, kontamine gıdalar ve içecekler ile yayılır, Çocuk yaşlarda bulaşır, Sadece midede yaşar.

21 H. pylori ne gibi şikayetlere neden olur? H. pylori gastrit, ülser, mide kanseri ve mideden kaynaklanan lenfomaların en sık sebebidir. Mide kanseri dünyada en sık görülen ikinci kanserdir. Midesinde H. pylori olan hastaların birçoğunda kronik gastrit vardır ancak bu hastaların çok azı şikayetçi olur. Birçok hastada kronik gastrite rağmen hiç şikayet olmaz. Mide mukozasını çok zedeler ise ülser yapar. Gastrit ve ülserde en sık görülen şikayetler : Karın ağrısı, Midede yanma, Mide boşken olur, öğünler arasında ve gece olur, yemekle geçer, birkaç dakika veya saat sürebilir, gelip geçicidir, bazı günler ve haftalar hasta rahat olabilir, Yemekten 1-3 saat sonra acıkma, Gaz, şişkinlik, çabuk doyma, sık geğirme, Hazımsızlık, Hafif bulantı şikayetleri görülür. Bu şikayetlerin hepsi bir arada görülmez. Ağrı kesiciler, kahve, alkol, sigara bu şikayetleri arttırır. Helikobakter nasıl teşhis edilir? H. pylori birçok yolla teşhis edilebilir. En basit ve kola yöntem kan ve dışkı testleri ile H. pylori tespitidir. Kanda H. pylori karşı vücudun yaptığı antikorlar tespit edilir. Tedaviden sonra hala pozitif kalır. Dışkıda H. pylori bakterisinin varlığına bakılır, tedaviden sonra negatif olur. Ayrıca gastroskopi sırasında alınan mide parçasından kimyasal analiz ile, üre nefes testi ile, de tespit edilebilir. H. pylori tespiti için gastroskopi yapılması şart değildir. Gastroskopi sadece aşağıdaki şartlar varlığında yapılmalıdır: Yutma güçlüğü, Kansızlık, Mide barsak sistemi kanaması, Açıklanamayan kilo kaybı, 45 yaş üstü ve yukarıda sayılan gastrit ve ülser şikayetleri var ise gastroskopi yapılmalıdır.

22 Helikobakter enfeksiyonu nasıl tedavi edilir? H. pylori antibiyotikler ile tedavi edilir, tedavi edilmez ise ömür boyu kalır. Tedavide antibiyotikler ile birlikte mide asidini azaltan ilaçların da uzun süre kullanılması gerekir. Tedavi her hastada başarılı olmaz. H. pylori tedaviden sonra tekrarlayabilir. Tedaviden en az 4 hafta sonra testler tekrarlanır. H. pylori varlığı devam ediyor ise tedavi tekrarlanır, tekrarlanan tedavide farklı antibiyotikler seçilir. Referanslar: 1. Atherton JC. The pathogenesis of Helicobacter pylori-induced gastro-duodenal diseases. Annual Review of Pathology 2006; 1: [PubMed Abstract] 2. Kusters JG, van Vliet AH, Kuipers EJ. Pathogenesis of Helicobacter pylori infection. Clinical Microbiology Reviews 2006; 19(3): [PubMed Abstract] 3. Ramakrishnan K, Salinas RC. Peptic ulcer disease. American Family Physician 2007; 76(7): [PubMed Abstract] 4. Helicobacter and Cancer Collaborative Group. Gastric cancer and Helicobacter pylori: a combined analysis of 12 case control studies nested within prospective cohorts. Gut 2001; 49(3): [PubMed Abstract] 5. Parsonnet J, Friedman GD, Vandersteen DP, et al. Helicobacter pylori infection and the risk of gastric carcinoma. New England Journal of Medicine 1991; 325(16): [PubMed Abstract] 6. Huang JQ, Sridhar S, Chen Y, Hunt RH. Meta-analysis of the relationship between Helicobacter pylori seropositivity and gastric cancer. Gastroenterology 1998; 114(6): [PubMed Abstract] 7. Eslick GD, Lim LL, Byles JE, Xia HH, Talley NJ. Association of Helicobacter pylori infection with gastric carcinoma: a meta-analysis. American Journal of Gastroenterology 1999; 94(9): [PubMed Abstract] 8. Uemura N, Okamoto S, Yamamoto S, et al. Helicobacter pylori infection and the development of gastric cancer. New England Journal of Medicine 2001; 345(11): [PubMed Abstract] 9. Ferlay J, Shin HR, Bray F, et al. Estimates of worldwide burden of cancer in 2008: GLOBOCAN International Journal of Cancer 2010; 127(12): [PubMed Abstract] 10. Anderson WF, Camargo MC, Fraumeni JF, et al. Age-specific trends in incidence of noncardia gastric cancer in U.S. adults. Journal of the American Medical Association 2010; 303(17): [PubMed Abstract]

23 11. Forman D, Burley VJ. Gastric cancer: global pattern of the disease and an overview of environmental risk factors. Best Practice & Research Clinical Gastroenterology 2006; 20(4): [PubMed Abstract] GIDA ALERJİSİ Gıda alerjisi gıda veya gıda katkı maddelerine karşı ortaya çıkan beklenmedik, aşırı alerjik reaksiyonlardır. Gıda alerjilerinin büyük kısmı en çok tüketilen gıdalara karşı oluşur. En sık gıda alerjisine neden olan yiyecekler şunlardır: İnek sütü, Yumurta, Fıstık, Buğday, Soya, Balık, Midye, Ceviz, Fındık, Susam alerjik reaksiyona en sık sebep olan gıdalardır. Gıda alerjisi için risk faktörleri nelerdir? kimlerde daha sık görülür? Gıda alerjileri çocuklar başta olmak üzere herkeste ve her yaşta görülür, egzama, saman nezlesi gibi alerjik yapılı olan kişilerde gıda alerjisi daha sık görülür. Gıda alerjisi ne şikayete yol açar? Gıda alerjisi şikayetleri kişiden kişiye çok farklılıklar gösterir. Şikayetlerin gıdaya bağlı olduğunu fark etmek genellikle uzun zaman alır. En sık görülen şikayetler aşağıda sıralanmıştır: Deri döküntüleri, kızarıklık, kaşıntı, ürtiker ( kurdeşen), Sık acıkma,

24 Sürekli mide kazıntısı, Karında guruldama, şişlik ve gaz, Çabuk doyma, karında gerginlik, Sık geğirme, Sık tekrarlayan mide problemleri ve hazımsızlık, Dudaklarda, dilde, boğazda şişme ( bazen çok tehlikeli boyutlarda olup nefes almayı engelleyebilir, boğulmaya yol açabilir), Karın ağrısı, kramp, Bulantı, Kusma, İshal (gaz ile birlikte ara sıra tekrarlayan ishal atakları şeklinde görülür), Ciltte kaşıntı, batma hissi, Nefes darlığı, öksürük, Hapşırık, Burun tıkanıklığı, Hipotansiyon atakları, Şikayetlerin başlangıcı ve gıdalar ile alakalandırılması arasında genellikle çok uzun zaman geçer. Hasta ve yakınları gıda alerjisini genellikle geç fark eder. Çocuk ve küçük bebeklerde gıda alerjileri belirtileri farklı olabilir, gaz, gurultu, iştahsızlık, ishal atakları, geçmeyen gribal şikayetler, çabuk ve sık hastalanma en sık görülen şikayetlerdir. Gıda alerjisi nasıl teşhis edilir? Gıda alerjisi basit laboratvuar testleri ile tespit edilebilir. Laboratuvarda kanda bulunan antikorlar tespit edilir. Gıda alerjisi tespitinde laboratuvar testleri: Gıda alerji paneli RAST veya ELİZA yöntemiyle kanda bulunan gıdaya özgü IgE tipi antikorları tespit eder. Gıda alerji paneli hızlı ve kolay uygulanan bir test yöntemidir. Gıdaya karşı IgE tipi antikor varlığı o gıdaya karşı alerji olduğunu gösterir. Gıda alerji paneli her yaşta kolayca uygulanabilen bir test yöntemidir. Gıda alerji panellerinin o ülkeye ve bölgeye uygun hazırlanması gereklidir. Ayrıca laboratuvarda deri testleri ile alerjenler tespit edilebilir. Deri testi zahmetli bir yöntemdir ancak hemen sonuç verir. Alerjiye neden olan maddenin ciltte yaptığı kızarıklık ve ödem anında görülür. Diyet eliminasyon testi diyetten sıra ile şüpheli alerjen gıdaların çıkarılarak hasta açısından sonuçların değerlendirilmesine dayanır. Zahmetli ve sübjektif bir testtir.

25 Gıda alerjisi tedavisi: Gıda alerjisi tedavisinde o gıdanın diyetten çıkarılması tedavinin aslıdır. Sık rastlanan gıda alerjileri düzelmeyen şikayetlere sık sık antihistaminik alerji ilaçlarının kullanılmasına yol açmaktadır. Hastalar genellikle şikayetlerinin gıdaya bağlı olduğunu düşünmezler ancak basit laboratuar testleri ile gıda alerjileri kolayca tespit edilebilir. Gıda alerjisi tespit edildiyse doktorunuzun ve diyetisyeninizin önerilerine uymanız gereklidir. Hem ilaç kullanıp hem alerjik gıdayı tüketmek yapılması en kötü davranıştır. Gıda alerjisi Çölyak hastalığı ile karıştırılmamalıdır. Çölyak hastalığı buğday proteini olan glüten maddesine karşı ağır bir immün reaksiyon sonucu ortaya çıkar. Otoimmün bir hastalıktır. Gıda alerjileri nadiren acil ağır alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Ağır akut alerjik reaksiyonlarda kortizon ve adrenalin kullanılabilir. Gıda alerjisinden korunmak: Alerjiniz olduğunu bildiğiniz gıdalardan uzak durunuz, Hazır gıdalar ve paket gıdaların içeriğini okuyunuz ve alerjiniz olan maddeleri içeren gıdaları kullanmayınız, Restoranda alerjiniz olan gıdaları belirtiniz, mönü içeriğini sorunuz, Ağır akut alerjiniz olan maddeler var ise üstünüzde bunları belirten uyarı bileziği yada kolye taşıyınız, Gıda alerjisi sık görülen ancak çok azı teşhis ve tedavi edilen bir hastalıktır. Basit laboratuar testleri ve gıda alerji paneli ile kolayca tespit edilebilir. Hastalar ve yakınları şikayetlerinin gıdaya bağlı olduğunu uzun süre sonra fark ederler. Referanslar: 1. American Academy of Allergy, Asthma, and Immunology 2. Food Allergy and Anaphylaxis Network 3. Allergy Asthma Information Association 4. Calgary Allergy Network 5. Boyce JA, Assa ad A, Burks AW, et al. Guidelines for the diagnosis and

26 management of food allergy in the United States: summary of the NIAIDsponsored expert panel report. Nutr Res Jan;31(1): Dambro MR, Griffith JA. Griffith s 5-Minute Clinical Consult. Baltimore, MD: Lippincott, Williams, and Wilkins; Food allergy: an overview. National Institute of Allergy and Infectious Diseases website. Available at: Published July Accessed July 7, Food Allergy and Anaphylaxis Network website. Available at: Accessed July 7, Middleton E. Allergy: Principles and Practice. 5th ed. St. Louis, MO: Mosby- Year Book, Inc.; 1999 GONORE Belsoğukluğu; Gonore yada halk arasındaki adıyla bel soğukluğu cinsel yolla bulaşan mikrobik bir enfeksiyon hastalığıdır. Etkeni Neisseria gonorrhoeae adında bir bakteridir. Genital bölge, anüs, idrar yolları, ağız, boğaz ve gözlerde hastalık yapar. Sık görülür kolay bulaşır. Dünyada giderek yayılmaktadır. Cinsel yolla bulaşır dış ortamda uzun süre yaşamaz, havludan, havuzdan, vb. bulaşmaz. Temas ile bulaşır, anneden çocuğuna bulaşır. Hastaların birçoğunda şikayetler hafif seyrettiğinden hastaneye başvurmazlar ancak hastalığı bulaştırmaya devam ederler. Bel soğukluğu kimlerde görülür? Gonore her yaşta görülebilir. Cinsel aktif olan her insanda olabilir. Korunmasız cinsel temas, birden fazla cinsel partner, diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkları olanlarda daha fazla görülür. Bel soğukluğu nasıl bulaşır? Gonore: penis, vajina, ağız, anüs e dokunmakla insandan insana geçer. Sperm

27 gerekmez. Cinsel temasla, öpüşmeyle, dokunmayla bulaşır. Doğum sırasında anneden bebeğe bulaşabilir. Gonore tekrarlayabilir. Tedaviden sonra gonore taşıyan kişi ile temas edilirse tekrar bulaşır. Bel soğukluğunun belirtileri nelerdir? Gonore tehlikeli bir hastalıktır. Bazı erkeklerde hemen hiç şikayet olmaz, bu insanlar hastalığı taşırlar. Hastalık kapıldıktan 2-5 gün sonra şikayetler başlar; Erkeklerde en sık görülen şikayetler: İdrarda yanma, Penisten beyaz, sarı yada yeşil akıntı, Nadiren testislerde şişlik kızarıklık ağrı olur. Kadınlarda gonore şikayetleri çok hafiftir, birçok kadın hasta olduğunu bile fark etmez. Şikayetler sistit vajinit şikayetleri ile karışır, hastaların çoğu bu şikayetleri önemsemez. Kadınlarda en sık görülen şikayetler : İdrarda yanma, Vajinal akıntı, Adet arası kanamaları dır. Gonore bu hafif şikayetlere rağmen çok ciddi hasarlar verir. Boğazda yerleşir ise boğaz ağrısı, yutma güçlüğü yapar. Rektumda yerleşir ise rektal akıntı makatta kaşıntı yapar. Gonore tehlikeli bir hastalık mıdır? Tedavi edilmemiş gonore hem erkek hem kadınlarda ciddi kalıcı hasara, hastalıklara neden olur. Tedavi edimemiş gonore kadınlarda : Kısırlığa, Dış gebeliğe, Pelvis de iltihabi hastalığa ( PID) neden olur, ciddi pelvis ağrılarına ve ateşe yol açar, apse ve kronik pelvis ağrılarına neden olabilir. Tedavi edilmemiş gonore erkeklerde: Testis iltihaplarına, Prostat iltihaplarına, Kısırlığa neden olur.

28 Gonore kan yoluyla tüm vücuda yayılırsa ölümcül olabilir. Gonore kadınlarda kısırlığın en sık sebeplerinden birisidir. Hamilelerde gonore : Hamilelerde gonore erken doğum ve düşük doğum tartısına yol açabilir. Gonore doğum sırasında bebeğe bulaşırsa: Bebekte göz iltihaplarına, eklem iltihaplarına yada çok ciddi sepsise neden olabilir. Hamilelik sırasında rutin kültürler ile gonore taraması yapılmalı varsa tedavi edilmelidir. Bel soğukluğu nasıl teşhis edilir? Gonore teşhisi kültür ile konur. Erkeklerde akıntı, ürethra kültürü. Kadınlarda cervix, ürethra ve vajen kültürleri, her iki cinste boğaz, rektum kültürleri ile teşhis konur. Gonore hızlı testleri kültür kadar hassas değildir. Bel soğukluğu nasıl tedavi edilir? Gonore tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Günümüzde antibiyotiklere direnç kazanmış ve tedavisi zor gonore vakaları görülmeye başlanmıştır. Gonore hastalarının çoğunda diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve klamidya da görülmektedir. Bu hastalıkların tedavisi birlikte yapılmalıdır. Gonore tespit edilen hastalarda diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar da araştırılmalıdır. Tedavide dikkat edilmesi gereken hususlar: İlaçların dozunda ve zamanında alınması, Tedavi süresine dikkat edilmesi, iyileşince tedavinin erken kesilmemesi, Tedaviden cevap alınamaz ise aynı doktora durumun bildirilmesi, Tedavi gonoreyi öldürür ancak yaptığı hasarı düzeltmez. Gonore testis, over hasarı ve kısırlık yaptıysa bu tedaviyle iyileşmez. Tedavi tekrar gonore kapmanıza engel olamaz, tedavi bittikten sonra gonore taşıyan biri ile temas ederseniz tekrar hastalık kaparsınız, Tedavide eşlerin birlikte ve aynı zamanda tedavi olmaları, tedavi süresince cinsel temastan kaçınmaları gerekir, Kondom kullanmak gonore riskini azaltır, Size gonore teşhisi kondu ise cinsel ilişkiniz olan herkese durumu bildirmeniz gerekir. Genital bölgede herhangi bir akıntı, yanma, idrarda yanma, kızarıklık, şişlik, döküntü cinsel yolla bulaşan hastalık habercisidir ve mutlaka doktor kontrolü

29 gerekir. Referanslar: 1. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, MMWR 2010;59(no. RR-12). 2. Centers for Disease Control and Prevention. Sexually Transmitted Disease Surveillance, Atlanta, GA: U.S. Department of Health and Human Services, November Hook EW III and Handsfield HH. Gonococcal infections in the adult. In: K. Holmes, P. Sparling, P. Markh et al (eds). Sexually Transmitted Diseases, 3rd Edition. New York: McGraw-Hill, 1999, GİLBERT SENDROMU Gilbert s Sydrome; Gilbert sendromu sarılık ile seyreden genetik metabolik hastalıktır. Hastalık iyi huylu hafif seyirli bir tabloya neden olur. Gilbert sendromu sık görülür, bazı toplumlarda her 10 kişiden 1 inde görüldüğü bildirilmiştir. Gilbert sendromu genetik olarak bir enzim eksikliği sonucu ortaya çıkar. Kan hücreleri parçalanınca oksijen taşıyan hemoglobin molekülü karaciğerde parçalanarak bilirübin e dönüşür ve safra ile atılır. Gilbert sendromunda ise enzim eksikliği sonucu bilirübin atılamaz ve sarılık ortaya çıkar. Hastalık genellikle 20 li 30 lu yaşlarda ortaya çıkar. Gilbert sendromu neden olur? Hastalık genetik olarak bir enzim eksikliği sonucu ortaya çıkar. Karaciğer bilirübini atamaz ve sarılık olur. Hastalık genetik olarak aileden geçer. Ailede Gilbert hastası olması şansı arttırır. Genetik olarak bir Gilbert hastası çocuklarının yarısına hastalığı aktarabilir. Hastalık erkeklerde daha sık görülür.

30 Ne şikayetlere neden olur? Genellikle Gilbert sendromu hiçbir şikayete neden olmaz. Nadiren metabolizmanın zorlandığı durumlarda aşağıdaki şikayetler görülür: Sarılık, Karın ağrısı, İştahsızlık, Halsizlik, çabuk yorulma, İdrarda koyulaşma görülür. Hastalık en çok aşağıdaki sebepler ile ortaya çıkar: Açlık, Uzun süren susuzluk, Aşırı terleme, Aşırı yorgunluk, Ağır egzersiz, Kusma, İshal, Stres ve travma hallerinde Gilbert şikayetlerinin arttığı görülür. Gilbert sendromu nasıl teşhis edilir? Gilbert sendromu genellikle sarılık nedeniyle yapılan araştırmalarda ortaya çıkar. Hastalık bunun dışında hiçbir şikayete neden olmaz, büyüme, gelişme ve zekayı etkilemez. Herhangi bir sebep bulunamayan sarılık vakalarında Gilbert araştırılır. Bu amaçla aşağıdaki testler istenir: Tam kan sayımı, Tam idrar tahlili, Karaciğer testleri yapılır. Hasta aç bırakılarak bilirübin artışına bakılması ( açlık testi ) çok güvenilir bir yöntem değildir. Gilbert sendromu nasıl teşhis edilir? Gilbert hastalığı iyi seyirli bir hastalıktır, tedaviye gerek duyulmaz. Sarılık hafif seyirlidir ve başka bir şikayete neden olmadığından hastalık tedavi edilmez.

31 Referanslar: 1. American Liver Foundation 2. National Library of Medicine 3. Canadian Liver Foundation 4. Health Canada 5. American Liver Foundation website. Available at: Accessed July 22, Gilbert syndrome. Mayo Clinic website. Available at: Updated April Accessed July 22, McGraw-Hills AccessMedicine website. Available at: Accessed GİARDİA Giardia lamblia sular, gıdalar yolu ile bulaşan hareketli bir parazittir. İnce bağırsaklarda yerleşir, uzun süren ishallere, gaz ve hazımsızlığa yol açar. Besin emilimini ve büyüme gelişmeyi bozar. Parazit gözle görülmeyecek kadar küçüktür. Giardia nasıl bulaşır? Giardia gıdalar ve sular ile bulaşır, kistleri dış ortama dayanıklıdır, temizlik maddeleri ile ölmez. İnsan dışkısı ile ortama yayılan kistler 2 ay canlı kalır. Dışkı ile bulaşmış sular, gıdalar, kötü hijyen koşulları, kötü alt yapı koşulları nedeniyle yayılır. Çocuklarda büyüme gelişme geriliğine neden olur.

32 Giardia nasıl hastalık yapar? Kistler bağırsakta açılarak parazit haline döner ve bağırsak duvarına yapışarak besinleri emmeye başlar. kistlerin parazite dönmesi 2 hafta sürer. Bazı hastalarda hiçbir şikayete neden olmadan uzun süre kalır. Büyüklerde pek şikayet olmaz en çok şikayet çocuk çağda görülür. Çocuklarda en çok: İshal: bazen akut bol sulu karın ağrısı ile seyreden bazen uzun süren ateşsiz ishallerle yol açar. İshal bazen aralıklı kabız atakları ile birlikte, bazen çok uzun süreli kesintisiz olur. Kabızlık: ishal atakları arasında kabızlık atakları dikkat çeker. Birkaç gün ishal olan çocuk sonraki birkaç gün kabız olur sonra tekrar ishal başlar, Karında şişme, gaz, Kramp tarzında karın ağrıları, Çabuk doyma, sık acıkma, İştahsızlık, bulantı, halsizlik, Büyüme, gelişme geriliği, okul başarısında düşme, Hafif ateş, kilo kaybı olur. İshal başta bol sulu iken daha sonra sulu yumuşak, kötü kokulu ve gazlı hale döner. Giardia nasıl teşhis edilir? Aralıksız ateşsiz ishal, aralıklar ile ishal atakları geçiren, arada kabızlık atakları olan, karın şişliği, gaz, karın ağrıları şikayetleri, büyüme geriliği, okul başarısında düşme olan her çocukta Giardia dan şüphelenmek gerekir. Giardia teşhisi dışkıda parazitin görülmesi yada enzimatik yolla konur. Parazit ince bağırsakta yerleştiği için dışkıda tespit edilmesi güçtür, birkaç kez bakılması gerekir. Enzimatik yolla Giardia tespiti daha kolaydır. Ayrıca sicim testi denilen bir yöntem ile ipe bağlı bir küçük gazlı bez yutturularak on iki parmak bağırsağından alınan örnek ile de teşhis konabilir. Giardia nasıl tedavi edilir? Giardia tespit edilen çocukların tedaviye alınmaları gerekir. Ayrıca büyüme geriliği, benzeri bağırsak şikayetleri gösteren ve endemik bölgede yaşayan çocuklarında tedavisi önerilmektedir. Giardia tedavisinde antibiyotikler kullanılır. Giardiya tekrar hastalık yapabilir.

33 Giardiya çocuklarda büyüme gelişme geriliği, okul başarısında düşmeye neden olan önemli ve sık görülen bir parazittir. Referanslar 1. Hill DR, Nash TE. Giardia lamblia. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Principles and Practice of Infectious Diseases. 7th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2009:chap Huston CD. Intestinal protozoa. In: Feldman M, Friedman LS, Sleisenger MH, eds. Sleisenger & Fordtrans Gastrointestinal and Liver Disease. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006: chap Adam RD. Biology of Giardia lamblia. Clin Microbiol Rev. 2001;14: American Academy of Family Physicians website. Available at: 5. Harrisons Principles of Internal Medicine. 15th ed. McGraw-Hill Professional Publishing; Massachusetts Department of Public Health. Bureau of Communicable Disease Control website. Available at: 7. The Merck Manual of Medical Information. Simon and Schuster, Inc; Nash TE. Surface antigenic variation in Giardia lamblia. Mol Microbiol. 2002;45:585