Sığırların Respiratuvar Sinsitial Virus Enfeksiyonu

Transkript

1 Turkiye Klinikleri J Vet Sci Intern Med-Special Topics 2017;3(2): DERLEME Sığırların Respiratuvar Sinsitial Virus Enfeksiyonu İhsan KELEŞ, a Kemal VAROL, a Vehbi GÜNEŞ, a Ali Cesur ONMAZ, a İlknur KARACA BEKDİK, a Gencay EKİNCİ a a İç Hastalıkları AD, Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Kayseri Ge liş Ta ri hi/re ce i ved: Ka bul Ta ri hi/ac cep ted: Yazışma Adresi/Correspondence: İhsan KELEŞ Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları AD, Kayseri, TÜRKİYE ihsankeles@erciyes.edu.tr. ÖZET Sığır Respiratuvar Sinsitial Virus u özellikle genç sığırlarda bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaygın olarak görülmektedir. İnsan Respiratuvar Sinsitial Virus u ile yakın ilişkisi olan bu virus Paramiksoviridea ailesi içinde yer alır. İnsan Respiratuvar Sinsitial Virus unda olduğu gibi Sığır Respiratuvar Sinsitial Virus unda da hastalığa karşı korunmada aşılamaya ilişkin tereddütler mevcuttur. Virus tek başına primer olarak hastalık oluşturma yeteneğinde olmasına karşın diğer virus ve bakterilerle kombine enfeksiyonlara da neden olur. İmmun baskılayıcı etkisine dair çalışmalar da mevcuttur. Önemli ekonomik kayıplara neden olan Sığır Respiratuvar Sinsitial Virus unun neden olduğu hastalığa ilişkin detaylı bilgiler bu derlemede verilmiştir. Anah tar Ke li me ler: Sığır; buzağı; respiratuvar sinsitial virus; enfeksiyon ABS TRACT Bovine Respiratory Syncytial Virus infection is commonly seen in our country as in the world especially in young cattle. Bovine Respiratory Syncytial Virus has close relation with Human Respiratory Syncytial Virus which is in paramixoviridae family. As in Human Respiratory Syncytial Virus, doubts with concern to vaccination against the disease caused by Bovine Respiratory Syncytial Virus have also been present. Although Bovine Respiratory Syncytial Virus has the ability to cause infection alone, it can make complex diseases together with other viruses or bacteria. It has also been reported to have immuno-suppressive effect. Detailed informations about the Bovine Respiratory Syncytial Virus infection causing important echonomical loses have been given in this article. Keywords: Bovine; calves; respiratory syncytial virus; infection ığırlarda solunum sistemi hastalığına neden olan viruslardan biri de Sığır Respiratuvar Sinsitial Virus udur (BRSV). BRSV enfeksiyonu bazı vakalarda hiçbir klinik belirti göstermeyeceği gibi, orta şiddette veya şiddetli solunum sistemi hastalığının oluşmasına neden olabilir. BRSV tek başına ve/veya diğer bir virus ile kombine olarak solunum yollarında hasara yol açar. Vücut direncinin etkilenmesi ve lokal savunmanın hasarı sonucu sekunder enfeksiyonların işe karışması ile şiddetli pnömonilerin oluşmasına neden olabilirler. Copyright 2017 by Türkiye Klinikleri ETİYOLOJİ/EPİDEMİYOLOJİ BRSV ilk olarak 1968 yılında Doggett ve ark. (1968) tarafından antikor varlığı tespit edilmiş, 1970 yılında ise İsviçre de Paccaud ve Jacquier tarafından antijen izole edilmiştir. 1,2 BRSV ile ilgili çalışmalar; özellikle İnsan Respiratuvar Sinsitial Virus una (HRSV) karşı formalin tarafından inaktive edilmiş aşıların çocuklarda kullanılma- 167

2 sıyla reenfeksiyonların daha şiddetli seyretmesi sonucunda artmıştır. 3,4 Bu nedenle özellikle 80 li yıllardan sonra HRSV ile birlikte BRSV konusunda da çok sayıda çalışma yapılmıştır Respiratuvar Sinsitial Virus (RSV) zarflı RNA ya sahip, hemaglutininden yoksun bir virus olup Pneumo virus genusunda ve Paramiksoviridea ailesi içinde yer alır. Bu virus karakteristik olarak hücre kültürlerinde sitopatik etki oluşturur. BRSV ile HRSV arasında biyolojik ve epidemiyolojik olarak benzerlikler vardır. Ancak belirgin farklılıkları bulunmaktadır. RSV koyun ve keçilerden de izole edilmiştir. Koyun RSV si BRSV ve HRSV den belirgin olarak farklılık gösterirken, keçi RSV sinin BRSV ile benzerlik arz ettiği bildirilmektedir Türler arasında bulaşmaya ilişkin çalışmalar yeterli değildir. Ancak, serolojik çalışmalarda keçi RSV si ile BRSV nin çapraz reaksiyon veren antikor oluşturdukları tespit edilmiştir. Öte yandan deneysel olarak BRSV nin kuzularda etkilerini araştıran çok sayıda literatür mevcuttur BRSV de genetik çeşitlilik, coğrafik orijinlerine göre yapılmaktadır. Çeşitlilik daha çok G glikoproteininde olduğu ifade edilmektedir. 30 BRSV zarflı olduğu için çevresel etkilere ve dezenfektanlara duyarlıdır. Koyun ve keçiler BRSV ye duyarlı olmasına karşın sığırlar için rezervuar olarak değerlendirilmezler. 14,16,31 Genel olarak hastalık genç sığırlarda görülüp, 3-12 aylık buzağılarda sık rastlanır. Özellikle 6 ayın atında olan hayvanlar daha duyarlıdırlar. Ancak yaşlı sığırlarda da hastalık rapor edilmiştir. Süt sığırcılığı işletmelerinde, dışarıdan alınan genç sığırların hastalığa duyarlı olma ihtimalleri fazladır. Özellikle daha önce bu virusa maruz kalmayanlarda hastalık daha şiddetli seyreder. Hastalığın İsveç teki sığırlarda daha şiddetli seyrettiği bildirilmektedir. Süt emen besi buzağılarında 1-8 haftalıkken hastalık meydana gelir. Daha yaygın olarak ise 6-8 aylık dönemde sütten kesilen danalarında gözlenir ,31 Yapılan çalışmalarda, sığırlarda seropozitivite oranının %50-80 arasında olduğu bildirilmektedir. 14 BRSV, sığır solunum sisteminin primer patojeni olarak kabul edilir. Pasif bağışıklığın, BRSV enfeksiyonuna karşı hayvanları korumadığı ancak, hastalığın şiddetini azalttığı bildirilmektedir ,21,31 Birincil enfeksiyonda hastalık şiddetli seyrederken, ikincil enfeksiyonlar (reenfeksiyonlar) hafif ya da subklinik seyreder. BRSV, solunun sistemi hastalıkları kompleksi içerisinde önemli olup, hastalığın oluşum sıklığı, alt solunum yolunu tercih etmesi, sekunder bakteriyel enfeksiyonlara hayvanları predispoze kılmasından dolayı önem arz etmektedir. Salgınlarda morbiditenin yüksek olduğu, mortalitenin ise %0-20 arasında olduğu ifade edilmektedir. 14,30,32 Hastalığın bulaşması solunum yolu sekresyonları ile (aerosol) veya muhtemelen direkt temasla olmaktadır. Enfeksiyon duyarlı sığırlar arasında hızlı bir şekilde yayılır. 14,31 Hastalıkta risk faktörü olarak hayvana ait faktörler, çevresel faktörler ve patojene ait faktörlerden söz edilebilir. Hayvana ait faktörlerle ilgili olarak özellikle havyaların yaş ve maternal antikor taşıyıp taşımadıkları önem arz etmektedir. Çevresel faktörlerle ilgili olarak ise, hastalık daha çok sonbahar ve kış aylarında görülür. Salgınlar daha çok hava değişimlerinin olduğu, ısı ve atmosfer basıncının düştüğü dönemlerde gözlenir. Patojene ait faktörlerle ilgili olarak da BRSV nin alt grup A ve AB nin daha şiddetli enfeksiyon oluşturduğu ifade edilmektedir. Ayrıca aşılanma veya maternal antikor bulunup bulunmaması, primer ya da sekunder enfeksiyon olması patojene ait faktörlerdendir. BRSV enfeksiyonunu araştırmak için deneysel buzağı çalışmaları pahalı olduğundan, kuzu modeli geliştirilmiş, BRSV nin klink patolojik ve immunolojik etkileri detaylı bir şekilde araştırılmıştır. Bu çalışmalarda BRSV nin immun baskılayıcı etkisi, in vivo ve in vitro olarak ortaya konmuştur. 5-10,13,24-29 Bu immun baskının nedeni üzerine de çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca düşük düzeyde BRSV antikoruna bağlı virus replikasyonunun artmasına ilişkin çalışmalar (antibody enhancement) da yapılmıştır KLİNİK BULGULAR BRSV enfeksiyonu genellikle kış aylarında, hayvanların sıkışık halde barınaklarda tutulduğu dönemlerde gözlenir. Ancak, hastalık salgınlar halinde yaz aylarında da görülebilir. Virus; hızlı bir şekilde aeresol veya damlacık halinde solunum sistemi sekresyonları vasıtasıyla yayılır. Özellikle pasif ya da aktif olarak bulunan antikor düzeyinin düştüğü dönemlerde reenfeksiyonlarda görülebilir. Ancak, böyle durumlarda klinik bulgular daha hafif seyreder. Hastalık; subklinik olarak da seyredebildiğinden sürüler de persiste kalabilir. Yetişkin sığırlarda hastalık, daha çok gizli seyreder. Enfeksiyon ani bir ateş yükselmesi hiperpnea, abdominal solunum, letarji, rinitis, burun akıntısı ve öksürük ile karaterizedir. Özellikle Mannhemia haemolytica ile kombine sekunder enfeksiyonlar yaygındır. Salgınlara genellikle hava sıcaklığının ani düştüğü dönemlerde sık rastlanır. Genel olarak salgınlarda morbibite yüksek, 168

3 mortalite ise düşüktür. Hastalıktan ölen hayvanlar çoğu zaman Bovine Viral Diyare Virus (BVDV) ile de persiste enfektedir. 20,32-35 Hastalık akut ve subklinik olarak iki formda görülür. Akut formda da iki dönem saptanmıştır. Birinci dönemde o C varan ateş, solunum sayısında artış, öksürük, solunum güçlüğü, burun akıntısı konjunktivitis ile karakterizedir. İkinci dönemde ise sekunder enfeksiyonların dahil olması ile birlikte pulmoner amfizem komplikasyonları görülür. Hayvanların solunum sayıları 100 e kadar çıkıp şiddetleri solunum güçlüğü ortaya çıkabilir. Mukozalar siyanotik olup, hastalık kısa zamanda geliştiğinde (perakut) ölümle sonuçlanır. Subklinik form daha çok yaşlı hayvanlarda görülür. Salgınlarda, hayvanların %80-90 ı etkilenebilir ve mortalite oranı %20 ye kadar çıkabilir. Öksürük, yüksek ateş ve burun akıntısı en tipik belirtilerdir. 14,15,35,36 Diğer erken bulgular; hafif depresyon iştahsızlık ve hipersalivasyondur. Eğer erken bulgular fark edilmezse ve hastalık perakut seyrederse hayvanlar ölü bulunabilir. Solunum güçlüğü, ağızdan nefes alma ve tükrüğün köpürmesi hastalığın ileri safhasında gözlenir. Subkutan amfizem; akciğer yırtılmalarını mutakiben havanın mediastinumdan subkutan dokulara taşınması sonucu şekillenir. Bazen boğaz ve boyun bölgelerinde subkutan ödemler oluşabilir. Akciğerin auskulatasyonunda çıtırtılı bronkoalveoler sesler artar. Bu süreçte akciğerde amfizem de mevcuttur. Eğer sekunder enfeksiyonlar işe karışmışsa raller mevcuttur. Şiddetli solunum stresine bağlı olarak buzağılar su içemeyebilirler. Su içememe ve yem tüketiminin azalmasına bağlı olarak zayıf görünürler. İshal rapor edilmesine karşın geçici olup mutakiben kontipasyon şekillenir. BRSV de abort oluşumuna ilişkin bilgi yoktur. Hastalığın süresi bir hafta ila iki hafta arasında değişir. Subklinik ya da asemptopmatik BRSV enfekisyonları da rapor edilmiştir. 7,14-18,35,36 Diğer klinik bulgular arasında; taşipne, dispne, depresyon, lakrimasyon artışı, nazal ve oküler akıntılar ile hepersalivasyon sayılabilir. Kalp frekansında artış da meydana gelebilir. 14,32,36 En yüksek mortalite oranı besin değeri yüksek besinlerle beslenen buzağılarda görülür. Bu da mısır silajı gibi bazı gıdaların hastalığa sebep olduğuna ilişkin spekülasyonlara neden olmuştur. 33 Virusun alveoler makrofajları enfekte etmediği, ancak alt solunum yollarının fiziksel savunma mekanizmasını (örneğin mükosilyer yapı) hasara uğratabileceği ve antijen antikor kompleksleri oluşumu ve sonuçta bunların komplementle bağlanması sonucunda alt solunum yollarında hasara neden olabileceği bildirilmektedir. 32 Öte yandan kuzlarda yapılan deneysel çalışmalarda kuzu alveoler makrofajlarını enfekte edebildiği ancak, virus replikasyonunun diğer hücrelere göre daha düşük olduğu belirlenmiştir. 7 PATOGENEZİS Hastalığın bulaşması enfekte hayvanlar arasında aeresol yolla olmaktadır. İnkübasyon süresi 3 ila 5 gündür. BRSV enfeksiyonu bronşit, broşiolit, alveolit ve intersiyel pnömoniye neden olabilir. Deneysel enfeksiyondan 2 gün sonra nazal trakeal ve bronşial epitelyum hücrelerinde, dört gün sonra ise bronşioler alveoler epitelyum hücrelerinde BRSV izole edilmiştir. Virus, epitelyum hücrelerinin birbirleriyle kaynaşması ve sonuçta çok çekirdekli dev hücrelerin oluşmasına neden olur. Epitelyal hücreler, BRSV enfeksiyonu sonrası apoptozise neden olur. Hava yolarının lumenine dökülerek nötrofil ve alveoler makrofajlar tarafından fagosite edilirler. Alveoler makrofajlar ve kan mononükleer hücreleri nadiren de olsa enfekte olabilirler. 30,35,37,38 Nitekim in vitro olarak kuzu alveoler makrofaj ve kan monositleri BRSV tarafından enfekte edilebilmiştir. 6 Makrofajların enfekte edilebilmesi bu hücrelerin bazı fonksiyonlarının, örneğin Fc reseptör ekspersyonu, fagositozis ve nötrofil şemotaksisini uyaran faktörlerin üretiminde azalmaya neden olur. BRSV enfeksiyonundan sonra, hastalığın şiddeti, konakçının bağışıklığıyla ilişkilidir. Hem humoral hem de hücresel bağışıklık hastalıktan korunmaya katkıda bulunur. CD8 + T hücreleri dolaşım sisteminden çıkarılan buzağılarda hastalığın çok şiddetli seyrettiği gözlenmiştir. Konakçı bağışıklığı, hastalığın minimize edilmesine yardımcı olur. Ancak, ruminantlar reenfeksiyona hayatları boyunca duyarlıdırlar. Mast hücrelerinden salınan mediatörlerin, hastalığın fizyolojisine ve patofizyolojisine katkı sağladığı bilinmektedir. Yine BRSV sipesifik IgE hastalığın şiddetiyle ilişkilendirilmektedir. Bazı BRSV aşılarının nadiren de olsa doğal ya da deneysel enfeksiyonu müteakiben şiddetli hastalık oluşumuna neden olduğu bildirilmektedir. Aşı ile ilişkili şiddetli hastalık tablosu, hem doğal hem de deneysel enfeksiyonlarda gösterilmiştir. Benzer durum, özellikle formalin ile inaktive edilmiş insan RSV aşılamasından sonra bebeklerde de meydana gelmiştir. Ancak, hayvanlarda da formalin ile inaktive edilmiş BRSV aşısı kullanılmış, bazı olgularda reenfeksiyon şiddetli olurken, bazı olgularda hafif seyretmiştir. Fakat bunun mekanizması tam olarak aydınlatılamamıştır. Yakın zamanlarda üretilen 169

4 aşılara bağlı olarak da enfeksiyonun şiddetli seyrettiğine dair raporlar mevcuttur. Ancak BRSV aşıları çok yaygın olarak kullanıldığından ve bu olumsuz durum çok nadir görüldüğünden hala hastalığın korunmasında aşılama önerilmektedir. Hastalığın aşılama sonucunda nadir olsa da şiddetli seyretmesine ilişkin çok fazla anlaşılamayan durum mevcuttur. Bu durumu birçok araştırıcı T helper (Th) tip 2 nin güçlü cevabına, Th 1, stokin ve interferon gama üretiminin azalmasına, BRSV spesifik IgE ve pulmoner eozonofil infiltrasyonunun artmasına bağlamaktadır. Ayrıca koonfeksiyon (diğer etkenlerle birlikte) da hastalığın şiddetini arttıran diğer etmenlerdendir. 7,30,33-35,37,38 Deneysel olarak enfekte edilen buzağılarda BRSV virusu solunum yollarındaki silyumları tahrip ederek hayvanların sekunder enfeksiyonlara duyarlı olmasına neden olur. Bronş ve bronşiyoller boyunca uzanan hava yolu epitelyumlarında sinsitia meydana gelebilir. Formalin ile inaktive edilmiş aşılarla aşılanan buzağılarda, enfeksiyondan sonra, akciğer hasarının daha şiddetli olduğu belirtilerek, Th 2 hücresel cevabın fazla olması, sitokinler ve CD8 T hücresel cevabın olmamasına bağlanmaktadır. Bu anormal Th 2 hücre cevabı ile eozinofilia, G protein içeren rekombinant aşılarla da ispatlanmıştır. 34 TEŞHİS Buzağılarda veya sığırlarda BRSV enfeksiyonunun bulguları teşhis için yeterli olabilir. Özellikle akut safhada yüksek ateş ve subkutan amfizem varsa ve birçok hayvan etkilenmişse teşhis edilebilir. Bu bulgular 6 haftadan küçük buzağılarda nadiren görülse de, 2 ila 6 ay arasındaki buzağılarda daha sık gözlenebilir. Akut vakalarda akciğerin auskültasyonunda belirgin ve şiddetli dispneye rağmen yaygın olarak akciğer sesleri eğer duyulmaz ise yardımcı olabilir. Özellikle subkutan amfizem ve bazı hayvanlarda pnömotoraks varlığına dayalı olarak teşhislerde veteriner hekimler daha dikkatli olmalıdırlar. Herhangi bir şiddetli pnömonide de (özellikle diğer intersitisiyel pnömoniler veya şiddetli konsolide bronkopnömoni) subkutan amfizem oluşabilir. Çünkü kalan normal akciğer dokusunun (dorsal veya kaudal akciğer dokusu) aşırı çalışmasından dolayı amfizem ve intersitisiyel ödem gelişebilir. Bu yüzden subkutan amfizem RSV yi hatırlatabilir. Fakat RSV için patognomik değildir. 14,16,32,30,35 Diğer birçok hastalıkta olduğu gibi, BRSV nin kesin teşhisi laboratuar analizleri sonucu ortaya konulur. Trakeal yıkama sıvısı veya nekropsi örneklerinden viral kültürler yapılabilir. Fakat her zaman bu analiz doğru teşhis için yeterli olmayabilir. Çünkü BRSV hızlı bir şekilde solunum yollarından temizlenebilir veya hızlı bir şekilde gelişen sekretuar antikorlar solunum yolu içindeki virusu nötralize edebilir. En iyi sonuçlar, viral kültürlerden veya florasan antikor testlerinin hastalığın erken döneminde yapılması ve uygun hücre kültürlerinin yapılabildiği teşhis laboratuarlarına materyallerin hızlı bir şekilde dondurulmadan transportuyla elde edilebilir. Florasan antikor teknikleri; trakea yıkama örnekleri, nazofarengeal frotiler ve enfekte akciğerlerden elde edilen nekropsi örnekleri üzerine uygulanabilir. BRSV nin teşhisine, seroloji yardımcı olabilir. Çünkü belirgin humoral anitkor titrasyonu, RSV enfeksiyonuna cevap olarak meydana gelir. Akut enfeksiyondan sonra antikor titresi artabilir ve sıklıkla pik seviyeye enfeksiyondan iki hafta sonra ulaşır. Bu yüzden birinci ve 14. günde serum temini, serolojik değerlendirmede çok önemlidir. Genç buzağılarda antikor titresi kolostrumdan da kaynaklanabilir. Bu titrasyon pasif bağışıklığın indikatörü olup BRSV enfeksiyonuna karşı koruyucu olmadığını gösterir. Bu yüzden, daha yaşlı buzağılarda, danalarda veya yetişkin hayvanlarda popülasyonun örneklenmesi daha sağlıklıdır. 14,16,30-32,35,36 Nekropsi örnekleri, teşhis için faydalı olabilir. Bu durum özellikle akut olgularda ve eğer ölüm şekillenmiş ise ve sekunder enfeksiyonlar gelişmemişse daha faydalıdır. Tek başına BRSV enfeksiyonlarında yaygın ödem ve amfizem mevcut olabilir. İlaveten fokal belirgin pnömoni alanları bütün akciğer alanlarında palpe edilebilir. Lezyonlar akciğerin bir yeri ile sınırlı değildir. Eğer BRSV ile birlikte sekunder bakteriyel bronkopnömoni de var ise anteriör ventral akciğer alanları genellikle koyu renkli, belirgin, fibrin kaplı ve konsolidedir. Bu tür vakalarda tipik BRSV lezyonlarından amfizem, ödem ve dağınık palpe edilebilir belirgin bölgeler, akciğerin kaudal ve dorsal bölgelerinde bulunabilir. 14,16,18,19,30,32,35,38 TEDAVİ Akut BRSV enfeksiyonunun tedavisi semptomatik ve destekleyici tedavilerdir. 32 Geniş spektrumlu antibiyotikler, trakea sıvı örneklerinin alınmasından sonra akut olarak enfekte olan buzağı ve sığırlarda faydalı olabilir. Seftiofurun trakea sıvı kültürleri sonuçları gelinceye kadar kullanılması önerilir. Kültürler tamamlandıktan sonra eğer bakteri izole edilmiş ise antibiyogram sonucuna göre antimikrobiyal tedavi uygulanır. Akut BRSV enfeksiyonlarında nonsteroidal inflamatuar ilaçlar faydalı olabilir. Bu amaçla aspirin veya 170

5 fluniksin kullanılabilir. Kortikosteroidler buzağıların BRSV enfeksiyonlarında önerilmektedir. Ayrıca antihistaminkler BRSV nin tedavisinde kullanılır. BRSV enfeksiyonunun ikinci fazında olan hayvanlarda; ki bu aşamada hipersensitivite reaksiyonları görülür, antiinflamatuar ilaçlar, geniş spektrumu antibiyotiklere ilave olarak kullanılmalıdır. Perakut olgularda şiddetli dispne oluşacağından bu hayvanlar genellikle ölürler. Bu nedenle güçlü terapotik tedbirler alınmalıdır. Bir çok ilaç bu amaçla kullanılabilir ve bunun kararı klinik duruma göre verilmelidir. Yetişkin bir sığırda bu formdaki bir hastalıkta kullanılabilecek ilaçlar; Geniş antibiyotikler (trakeal yıkama sonuçlarına göre), deksametazon (10-20 mg günde 1 kez, gebeler hariç), antihistaminikler (tripelennamine hidroklorid, 1mg/kg, günde 2 kez), atropin (0,048 mg/kg, günde 2 kez), NSAİD (fluniksin, 1 mg/kg, her saatte 1 kez. Aspirin, g günde 2 kez), furosemid (250 mg, eğer şiddetli pulmoner ödem var ise, günde 1 ya da 2 kez). 14,30-36 İntranazal oksijen; solunum sayısı ve güçlüğünün azaltılmasına yardımcı olur. Kortikosteroidler ve antibiyotiklerle nebulizasyon faydalı olabilir. Ancak, bunun için nebulizasyondan önce ya da ayını zamanda bir bronkodilatatör kullanılmalıdır. Sistemik atropin veya inhale edilen ipratropium ve/veya aminofilin kullanılabilir. Pnömotoraks gelişen hayvanlarda pleural aralıktan serbest havanın çıkarılması önerilebilir. 14,30-33,36 Özet olarak; BRSV salgınlarında Veteriner Hekimler farklı şiddette hastalık belirtilerine rastlayabilirler. Hafif salgınlarda tedaviye gerek yoktur. Öte yandan, pnömoni, amfizem veya bakteri ile komplike olmuş şiddetli salgınlarda güçlü tedavilere rağmen %10 ila %30 arasında ölüm görülebilir. 14,30,32 KORUNMA BRSV ile ilgili aşılamalar hususunda kafa karıştırıcı bilgiler mevcuttur. Bazı makalelerde inaktive veya modifiye canlı aşıların hayvanları koruduğu, bazı makalelerde inaktive aşıların hiç korumadığı ve birkaç makalede ise aşılamanın olumsuz etkilerinin olduğu (hastalığın aşılı olanlarda daha şiddetli olduğu) bildirilmektedir. Son zamanlarda modifiye edilmiş canlı aşının intranazal uygulamasını mütakiben iyi bir koruma sağladığı bildirilmektedir. 32 Genellikle BRSV aşıları; BHV-1, PI-3V, BVDV ve diğer bazı bakteriyel ajanlarla kombine aşılar olarak kullanılmaktadır. 14,30,31 Hastalığın kontrolü ile ilgili tedbirler güç olup dünyanın her yerinde bulunmasından dolayı ve persiste enfeksiyon olabileceği ihtimali ve hayvanların sürüler arasındaki hareketliliği, hastalın kontrolünü güçleştirmektedir. 14 KAYNAKLAR 1. Doggett JE, Taylor-Robinson D, Gallop RGC. A study of an inhibitor in bovine serum active against respiratory syncytial virus. Archiv für die gesamte Virusforschung 1968;23(1-2): Paccaud MF, Jacquier CL. A respiratory syncytial virus of bovine origin. Archiv für die gesamte Virusforschung 1970;30(4): Chin J, Magoffin RL, Shearer LA, Schieble JH, Lennette EH. Field evaluation of a respiratory syncytial virus vaccine and a trivalent parainfluenza vaccine in a pediatric population. Am J Epidemiol 1969;89: Keleş İ, Woldehiwet Z, Murray RD. Vaccination with glutaraldehyde-fixed bovine respiratory syncytial virus (BRSV)-infected cells stimulates a better immune response in lambs than vaccination with heat-inactivated cell-free BRSV. Vaccine 1998;16(11/12): Keleş İ, Woldehiwet Z, Murray RD. In-vitro Studies on Mechanisms of Immunosuppression Associated with Bovine Respiratory Syncytial Virus. Journal of Comparative Pathology 1998;118: Keleş İ, Woldehiwet Z, Murray RD. The effects of bovine respiratory syncytial virus on the phagocytic and antigen-presenting capacity of peripheral blood monocytes and monocytic cell lines derived from lambs and calves. Journal of Comparative Pathology 1998;118: Keleş İ, Woldehiwet Z, Murray RD. Replication of bovine respiratory syncytial virus in bovine and ovine peripheral blood lymphocytes and monocytes and monocytic cell lines. Veterinary Microbiology 1998;61: Keleş İ, Sharma AK, Woldehiwet Z, Murray RD. The effects of bovine respiratory syncytial virus on normal ovine lymphocyte responses to mitogens or antigens in vitro. Comparative Immunology, Microbiology and Infectious Diseases 1999;22: Keleş İ, Woldehiwet Z, Murray RD. The effects of virus-specific antibodies on the replication of bovine respiratory syncytial virus in vitro and on clinical disease and immune responses in lambs. Veterinary Immunology and Immunopathology 1998;62: Keles I. Observations on the Effect of Bovine Respiratory Syncytial Virus on Some Immun Functions. Deparment of Veterinary Clincal Science and Animal Husbuntar, University of Liverpool Ph.D Thesis p Woldehiwet Z, Rowan T. In vitro replication of bovid herpesvirus-l in macrophages derived from peripheral blood leukocytes of calves. J. Comp Pathol 1990;103: Woldehiwet Z Sharma R. Evidence of immunosuppression by bovine respiratory syncytial virus. Scandinavian Journal of Immunology 1992;36: Sharma AK. Woldehiwet Z. Cell-mediated immune responses of lambs to challenge with bovine respiratory syncytial virus. Clin Exptl Immunol 1995;101:

6 14. Radostits OM, Gay CC, Hinchcliff KW, Constableeds PD. Disease associated with Viruses and Chlamydia II. In: Radostits OM, Gay CC, Hinchcliff KW, Constableeds PD, eds. Veterinary Medicine A Textbook of the Diseases of Cattle, Horses, Sheep, Pigs, and Goats. 10 th ed. Philadelphia: Saunders, Elsiver; p Sarmiento-Silva RE, Nakamura-Lopez Y, Vaughan G. Epidemiology, molecular epidemiology and evolution of bovine respiratory syncytial virus. Viruses 2012;4(12): Baker JC, Ellis JA, Clark EG. Bovine respiratory syncytial virus. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice 1997;13(3): Grissett GP, White BJ, Larson RL. Structured literature review of responses of cattle to viral and bacterial pathogens causing bovine respiratory disease complex. Journal of Veterinary Internal Medicine 2015;29(3): Sacco RE, McGill JL, Pillatzki AE, Palmer MV, Ackermann MR. Respiratory syncytial virus infection in cattle. Veterinary Pathology Veterinary Pathology 2014;51(2): Valarcher JF, Taylor G. Bovine respiratory syncytial virus infection. Veterinary Research 2007;38(2): Brodersen BW. Bovine respiratory syncytial virus. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice 2010;26(2): Baker JC. Human and bovine respiratory syncytial virus: immunopathologic mechanisms. Veterinary Quarterly 1991;13(1): Sharma R, Woldehiwet Z. Increased susceptibility to Pasteurella haemolytica infection in lambs infected with bovine respiratory syncytial virus. Journal of Comparative Pathology 1990;103: Sharma R, Woldehiwet Z. Pathogenesis of bovine respiratory syncytial virus in lambs. Vet. Microbial 1990;23: Sharma AKR, Woldehiwet Z. Depression of lymphocyte responses to phytohaemagglutinin in lambs experimentally infected with bovine respiratory syncytial virus. Res Vet Sci 1991;50: Sharma R, Woldehiwet Z. Re-infection of lambs with bovine respiratory syncytial virus. Res Vet Sci 1992;52: Sharma AK, Woldehiwet Z. Replication of bovine respiratory syncytial virus in ovine peripheral blood lymphocytes and monocytes in vitro. Veterinary Microbiology 1996;48: Sharma AK, Woldehiwet Z. Cell-mediated immune responses of lambs to experimental infection with bovine respiratory syncytial virus. Vet Immunol Immunopathol 1996;50: Sharma AK, Woldehiwet Z. Antigens of bovine respiratory syncytial virus in peripheral blood lymphocytes of experimentally infected lambs. Vet. Immunol. Immunopathology 1996;50: Sharma AK, Woldehiwet Z, Walrevens K, Letteson J. Immune responses of lambs to the fusion (F) glycoprotein of bovine respiratory syncytial virus expressed on insect cells infected with a recombinant baculovirus. Vaccine 1996;14(8): Amely AR, Woolu MS. Ruminant respiratory system. In: Smith BP, eds. Large Animal İnternal Medicine, 4 th ed. Mosby: Elsiver; p Fulton RW. Viral diseases of viral respiratory tract. In: Anderson DE, Rings M, eds. Current Veterinary Therapy: Food Animal Practice. 5 th ed. Elsevier Health Sciences p Divers TJ. Respiratory diseases In: Divers TJ, Peek S. eds. Rebhun's diseases of dairy cattle. Elsevier Health Sciences p Murphy FA, Gibbs EPJ, Horzinek MC. Studdert MJ. Veterinary Virology. 3 rd ed. USA: Elsiver; p Knipe DM, Howley P. Paramyxsoviridae. In: Knipe DM, Howley P. eds. Fields Virology. 3 rd ed; p Baker JC. Bovine respiratory syncytial virus: pathogenesis, clinical signs, diagnosis, treatment, and prevention. The Compendium on continuing education for the practicing veterinarian. Beef Continuing Education Article 1986;8(9): Burgu İ, Akça Y. Özel Viroloji Ders Notları. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi; p Ciszewski DK, Baker JC, Slocombe RF, Reindel JF, Haines DM, Clark EG. Experimental reproduction of respiratory tract disease with bovine respiratory syncytial virus. Veterinary microbiology 1991;28(1): Ackermann MR. Lamb Model of Respiratory Syncytial Virus Associated Lung Disease: Insights to Pathogenesis and Novel Treatments. ILAR Journal 2014;55(1):