Delme çubuğu üzerinde katman/kırılma derinliğinin sınırlarını çiziniz Delikleri, katman/kırılma derinliğinin %70 ine kadar deliniz

Transkript

1 Bağımsız Kayalar

2 BAĞIMSIZ KAYALAR 1. Temizleme, inceleme ve değerlendirme Kayanın şeklini, kaya tipi ve yapı boyunca devam eden kırılma hatlarını göz önünde bulundurarak, bir görünüm oluşturmak için kaya yüzeyini temizleyiniz. Kırılma hatlarının yakınına delme yapmaktan kaçınılmalıdır. GBT kartuşundan çıkan gaz, kırılmanın etkililiğini azaltacak şekilde bir kırıktan kaçabilir. Eğer kırıklar dikey ve kolay görülebilir durumda ise, kaya içinde gaz basıncını sürdürmek için dikey delikleri kırılma hatlarından uzakta delmek için dikkat edilmelidir. Eğer görülür durumda dikey kırılma hatları yok ve kayanın dayanma gücü bilinmiyor ise, delme esnasında bir test deliği delinmeli ve delikten dışarı gelen malzeme gözlenmelidir. Eğer kıvamlı nitelikte ise, kaya sağlam olarak değerlendirilebilir. Eğer malzemenin rengi ve şekli değişir ise, katmanlı bir sağlamlık değerlendirilmelidir. Bu durumda: Delme çubuğu üzerinde katman/kırılma derinliğinin sınırlarını çiziniz Delikleri, katman/kırılma derinliğinin %70 ine kadar deliniz Sonuç, gaz basıncında hiçbir kayıp olmaksızın katman/kırılma kalınlığına bir kırılma olacaktır. Hassas bir bölgede herhangi serbest kayaların uçmasını engellemek için taşıyıcı kayış kullanılmıştır Yatay kırılma hattı, kaya derinliğinin %50 si kadardır. Kaya iki parçaya kırılmıştır; birincisi, kırılma yoluna doğru %70 delmek suretiyle kırılma hattına ve ikincisi, kırılma hattının yeni bir bağımsız yüzey olarak maruz bırakılmasınadır. Bir yatay düzlem boyunca ilerleyen yatay kaya kırılması Delme işlemi, kırığın derinliğinin %70 ine kadardır kırık daha sonra kılma hattına ilerlemiştir Kaya iyice kırılmış ve pek çok yatay ve dikey düzleme ayrılmıştır Derinliğinin %70 ine kadar kayanın en dayanıklı bölümü delinerek kırılmanın, kırılma hattı boyunca olması beklendi Kayayı etkili bir şekilde ikiye bölen belirgin kırılma hatları, delme işlemine kılavuzluk ederek iki bölüme ayırmıştır En dayanıklı bölümünden delmek suretiyle önemli ölçüde doğal çatlak ve kırıklar gerekmektedir. Kaya, kırılma hatlarından kırılmıştır.

3 Delme ve yükleme; kaya tipine (kayanın dayanıklılığına), var olan kırık ve/veya çatlaklara ve kırma gereksinimine bağlı olacaktır. a. Büyük bağımsız kayalar: 1-2 metreküp Sert kaya: Ortalanmış bir sondaj deliğinde bir adet 40 g GBT kartuşu ile kırılır parçaya kırılacaktır. %70 derinliğe kadar delinir. Yumuşak kaya: Bir adet 40 g kartuş ile 2 veya 3 parçaya kırılır. İki sondaj deliğine iki adet 40 g kartuş yerleştirilir ise, kaya sondaj deliklerinin düzlemi boyunca iki parçaya kırılacaktır. Hem yumuşak kayada hem de sert kayada küçük kırılma oluşturmak için, üçgen delme metodu önerilmektedir. Üçgen delme modelleri, tüm zayıflık hatları üzerinde faaliyet gösteren iç ve dış basınç kavisi oluşturur. Delme modeli, sondaj delikleri arasında 600 ila 800 mm aralama gerektirmektedir. Kaya içinde basınç kavisi boyunca maksimum noktaya ulaşmak için bütün deliklerin aynı derinlikte delinmesi tercih sebebidir. Sert kaya: 1-2 m 3 lük bir kayanın merkezinden 38 mm çapında tek bir delik yeterli kırılmayı sağlayacaktır Yumuşak kaya: 38 mm çapında yatay hatta iki delik, kayayı delme düzleminde kıracaktır Üçgen model: Birbirinden mm ayrı olarak ve yükten mm boşlukta. b. Büyük bağımsız kayalar: 2-8 metreküp Sert kaya: Kayanın merkezine yerleştirilen 60 ila 100 g arası tek bir kartuş gerekmektedir. Göz kararı ile 8 metreküp bir kaya 100 g ile 16 parçaya kırılacaktır. Yumuşak kaya: Kayanın dayanma gücüne bağlı olarak ve 60 g veya 80 g kartuş kullanarak üçgen model önerilmektedir. Delme modeli; sondaj delikleri arasında 1.2 m aralamada bir üçgene veya alternatif olarak kaya çok yumuşak ise, sondaj delikleri arasında 800 mm aralamada bir kareye benzemek durumundadır. Üçgen modeli kullanırken, daha kesin bir kırılma elde etmek için bir ilave merkez delik kullanılabilir. 100 g kartuş kullanılması durumunda, sonrasında çok kırılgan hale gelecek kırılmış parçalara belirgin bir baskıya neden olarak kaya ikiye ayrılacaktır. Tek bir delik, kaya yapısı içine %70 %70 delme derinliği başarılı bir kırma işlemi için temeldir bir merkez delik uzman bir kırma ile sonuçlanmıştır

4 c. Büyük bağımsız kayalar: 8 metreküpten daha büyükler Sert kaya: Kaya boyunca 1 m aralıklarla yatay kırma hatları delinir. Eğer ikinci sıra için boşluk var ise, operatör istenen kırma seviyesine bağlı olarak zikzak modelde ikinci bir sıra kademelendirme isteyebilir. Yumuşak kaya: Yükten mm açıkta başlayan, delikler arası mm boşluklarla zikzak modelde iki sıra delik. Zikzak model, daha geniş kayalar boyunca tekrar eden bir etkili üçgen modeldir. Doğru boşluk ve yük kullanımına dikkat edilmelidir. Genel görev olarak, 8 metreküpten daha büyük geniş kayalar için, aşağıdaki bulgusal kılavuz izlenebilir: Yukarıdaki tablo, kaya veya betonun sabitliğine bağlı olarak zikzak kılavuzları resmetmektedir. Test, söz konusu kayanın tipini ve/veya kaya/beton sabitliğini belirlemek için yapılmalıdır. Aşamalı sondaj deliği modeli Yükten 600 mm ve delikler arası 600 mm boşluk

5 2. Ateşleme ve güvenlik a. Şantiye güvenliği Şantiye, yakınlarında yer alan hassas yapılar için incelenmelidir. Örneğin; şantiye meskun mahalde ise, kaya/beton üzerine lastik hasır sermek önerilmektedir. Bu, kaya üzerinde 2 ya da 3 eski taşıyıcı kayışın tabakalanması ve yerinde tutmak için taşıyıcı kayışların üzerine kum torbası yerleştirilmesi ile oluşmaktadır. Herhangi uçan kaya risklerinden kaçınmak için %70 delme derinliği gözlenmelidir. Hassas bölgede gevşek kayaları kontrol altında tutmak için kullanılan, gömülü kaya üzerine atılmış eski taşıyıcı kayışlar b. Mülk, bitki örtüsü, ekipman güvenliği Delme ve yükleme ekibi, delme esnasında güvenlik gözlükleri kadar sert başlıklar, güvenlik eldivenleri ve ayakkabıları ile donatılmalıdır. GBT operatörü, ateşleme anında şantiyedeki herkesi uyarmak üzere bir düdük ile donatılmalıdır. c. Ateşleme güvenliği m lik bir temizleme alanı gereklidir. Operatör, şantiye personelini ateşlemeden önce şeklinde geri sayım ile uyarmalıdır. Not: Çok nadiren olsa da, yanlış ateşleme gerçekleşebilir. Muhtemel bir yanlış ateşleme için genel anlamda dört neden vardır. GBT Kartuşu ateşleme cihaz pili çok düşük ve değiştirilmeli GBT Kartuşuna giriş kabloları doğru bağlanmamış veya kısa devre yapmış GBT Kartuşu kablosu sıkılama esnasında kırılmış Yetersiz sıkılama tekniği kullanılmış (bu durumda kartuş kısmi ateşleme verimi gösterecektir) Yanlış ateşlemeyi yeniden düzeltmek için, operatör yanlış ateşlemeye müdahale teşebbüsünde bulunmadan önce yaklaşık olarak dakika beklemelidir. Daha sonra, başlangıçtaki sondaj deliğinden 300 mm lik bir rahatlatma deliği deliniz. Kayayı kırmak ve yanlış ateşlemeyi yeniden düzeltmek için rahatlatma deliğini yükleyiniz ve ateşleyiniz.

6 3. Sıkılama Başarılı bir uygulama için, sıkılama çok önemlidir. Yeterli sıkılama olmadan, kırmayı gerçekleştirilemeyecektir. Önerilen sıkılama malzemesi, 6-8 mm taş tozudur. İyi bir parçacıklı madde, GBT kartuşu ateşlendiğinde parçacıklı madde ve sondaj deliği arasında olduğu kadar parçacıklı maddenin kendi arasında da iyi derecede kilitlenme sağlar. Büyük kırıksal güçler, kumu dışarıya doğru patlatmaktan ziyade, kaya yapısının içinde enerjiyi dışa doğru baskılayarak, sondaj deliği içinde kartuş ve gazı muhafaza etmektedir. Sıkılama süreci esnasında tele hasar vermekten kaçınmak için, sıkılama malzemesi içinde büyük taşları ortadan kaldırmakta dikkatli olunması gerekmektedir. a. Dikey sıkılama Kartuş, sondaj deliğine yüklendiğinde, 2 avuç dolusu sıkılama malzemesi deliğe yüklenmelidir. Bir tahta sopa kullanarak, sıkılama sesi katı ve sert olana kadar, sıkılama başlangıçta yumuşak ve gittikçe daha sert olmalıdır. Sonra iyi sıkışma elde edilene kadar yine başlangıçta yumuşak olarak sıkılaştırma ve bundan sonra sıkılama sesi daha belirgin bir şekilde katı ve sert olana kadar ek olarak 2 avuç dolusu sıkılaştırma malzemesi ilave edilebilir. NOT: Sıkılaştırma esnasında ateşleme kordonunu kenarda tuttuğunuzdan emin olunuz. Tel çok dirençli iken, teli kırmamaya ve bu nedenle bir kısa devre yaptırmamaya özen gösteriniz. Sıkılama tamamlandığında (deliğin üst kısmına), devamlılık hiçbir kırmaya neden olunmadığından emin olunmak üzere test edilmelidir. Tahta sopa ile dikey sıkılama: Kartuş deliğin içine itilir, sıkılama malzemesi arkasına yerleştirilir ve sağlam ve sert bir ses duyulana kadar tahta sopa ile sıkıştırılır. Sıkılama ve sıkıştırma işlemleri uygulanırken, kabloyu tek bir tarafta tutmaya öz en gösteriniz.

7 b. Yatay sıkılama Yatay delikler için, sıkılama malzemesi delik içine kolaylıkla yerleştirilememektedir. Kartuşun şeklini verecek şekilde kartuşun etrafına bir gazete sarınız, gazetenin bir ucunu maskeleme bandı ile kapatınız, diğer ucundan bir sigara gibi sıkılama malzemesi ile doldurunuz. Sıkılama sigarası daha sonra deliğin içine, kartuşu takip ederek ve kartuşun arkasından sigaraları sıkıştırmak için bir tahta sopa kullanarak yüklenebilir. Rulo haline getirilmiş gazete, bir ucu maskeleme bandı ile kapatılmış olarak GBT kartuşunun şeklini alır. Sigara daha sonra, yatay deliğe yüklemeden önce, sıkılama malzemesi ile doldurulur.