Kültür ve Sanat Dünyasından Medeniyet Dediğin Tek Dişi Kalmış Canavar...

Transkript

1 Kültür ve Sanat Dünyasından Tekin Özertem Medeniyet Dediğin Tek Dişi Kalmış Canavar... Mehmet Akif Nazım Hikmet Mehmet Akif Ersoy un yılları arasında yazdığı şiir ve manzumelerini 1 içeren yedi ciltlik Safahat 2 adlı eserini keşfettiğimde ilkokul birinci sınıftaydım. Evimizin kütüphanesindeki kitap siyah ciltli sırtına sarı yaldızlı büyük harflerle yazılı adı nedeniyle çekmişti dikkatimi. O yıllarda ilkokul birinci sınıfta iki abc / alfabe ile başlanırdı okuma yazma öğrenmeye. 77

2 İlk abc ile büyük harflerle, ikinci alfabe ile de küçük harflerle tanışırdı öğrenciler. Adı büyük harflerle yazılı olduğundan okuyabilirim düşüncesi ile çekip almıştım bu kalın kitabı raftan. İçindeki yazıların küçük harflerle dizilmiş olduğunu görüp yanıldığımı anlayınca yılmamış, küçük harfleri okumayı henüz kavramış olmama rağmen kitabı açtığımda rastgele karşıma çıkan Küfe adlı manzumeyi göz yaşları içinde okumuştum. Sonra da bir o kadar duygusal olan Hasta adlı manzumeyi... Kitabı karıştırırken çerçeve içine alınmış İstiklal Marşı na rastladığımda da okulda 78 Kitabı karıştırırken İstiklal Marşı mızın sadece iki dörtlükten ibaret olmadığını görüp şaşmıştım. her pazartesi sabahı ve cumartesi günü hafta tatili öncesi söylediğimiz İstiklal Marşı mızın sadece iki dörtlükten ibaret olmadığını görüp şaşmıştım. Çerçeve içine alınmış Çanakkale Şehitlerine şiirini de ilk kez yine o gün okumuş; Âsım'ın nesli... diyordum ya...nesilmiş gerçek: / İşte çiğnetmedi nâmûsunu, çiğnetmeyecek. dizelerinin anlamını kavrayamamış, akşam eve geldiğinde de babama sormuştum Âsım ın nesli ne demek? diye. Babam, Nereden duydun bunu? dediğinde de kitap odasından Safahat ı getirip, açıp göstermiştim İşte burada yazıyor. diye. Babam, İdeal Türk gencini böyle tanımlamış Mehmet Akif Ersoy. diye yanıtlamıştı sorumu; sonra da bu kitabı okuyup anlayabilmem için yaşımın küçük olduğunu söylemişti. Söylemişti, ama ben yine de anlayabildiğim kadarı ile okumayı sürdürünce üstelememiş; birkaç gün sonra İstiklal Marşı ile Çanakkale Şehitleri şiirlerinin tümünü ezberleyip hem babamı hem de annemi şaşırtmıştım. Anlamını bilmediğim kimi sözcüklerin de yer aldığı manzume ve şiirleri ile öylesine etkilemişti beni Safahat. Garb ın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar; /Benim îman dolu göğsüm gibi serhaddim var. / Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, / Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar? yıllarda Mehmet Akif O Ersoy un İstiklal Marşı mızın bu dördüncü dörtlüğünün son iki dizesinde tırnak içine alarak tanımladığı medeniyeti de gerçekten dişleri dökülmüş yaşlı, korkunç bir yaratık olarak algılamıştım. Yıllar, yıllar sonra fark ettim Akif in medeniyeti tek dişi kalmış canavar benzetmesindeki tek dişi tanımının farklı bir anlamı olduğunu.

3 Medeniyeti doğurganlığını yitirmiş bir dişi olarak tanımladığını. Batı ve Doğu edebiyatlarını yakından bilen, Fransızcanın yanı sıra Arapça, Farsça bilen ve Batı'yı sürekli izleyen bir aydın olarak insanoğlunun yarattığı Batı medeniyetinin insanlığı yok eden bir canavara dönüşmüş olmasının düş kırıklığının dışavurumuydu bu benzetme. Çanakkale Şehitleri için yazdığı eşsiz şiirinin ilk yedi dizesinde de apaçık ortada idi bu düş kırıklığı: Şu Boğaz Harbi nedir? Var mı ki dünyâda eşi? / En kesîf orduların yükleniyor dördü beşi, / -Tepeden yol bularak geçmek için Marmara'ya- / Kaç donanmayla sarılmış ufacık bir karaya. / Ne hayâsızca tahaşşüt (yığınak) ki ufuklar kapalı! / Nerde -gösterdiği vahşetle- "bu: bir Avrupalı!... " Arapçadan dilimize geçen medeniyet sözcüğünün Türkçe karşılığı uygarlık. İnsanın var oluşundan başlayarak ulaştığı düşünsel ve toplumsal evrimi tanımlayan bir sözcük. 14.yüzyılda, Rönesans ile başlayan Avrupa uygarlığının temelini oluşturan, insanı evrende tek ve en yüksek değer olarak gören, insanı geliştirme ve yüceltmeyi amaçlayan felsefe akımı Hümanizm Elli beş milyon insanın öldüğü II. Dünya Savaşı da bu canavarın giderek daha da canavarlaşmasına neden olmuştur. ile yoğrularak oluşmuş Batı uygarlığı. Fakat ne sanayi devrimi öncesinde ne de sonrasında bu düşünüş / inanç tam anlamı ile hayata geçirilememiş, önce kendi ülkelerinin insanlarını sömüren Avrupa devletleri giderek dünyanın dört bucağında edindikleri sömürgelerinde hem insanları hem de o ülkelerin zenginliklerini sömürerek zenginleştikçe hümanizmden giderek uzaklaşan bir medeniyet farklı bir yaşam biçimine dönüşmüş. Teknolojinin, özellikle de savaş teknolojisinin gelişmesi ile Avrupa nın zenginleşen ülkelerinin sömürme arzuları daha da artmış; hümanizm anlayışının insandan, insanı yüceltmekten yana olan doğurganlığı yok olmuş; milyonlarca insanın canlarını yitirdiği I. Dünya Savaşı ile de Akif in dediği gibi doğurganlığını yitiren, insan için insanlık için üretemeyen/üretmeyen tek dişi kalmış bir canavara dönüşmüştür. Hemen peşi sıra, yirmi bir yıl sonra 79

4 elli beş milyon insanın öldüğü II. Dünya Savaşı ile de giderek daha da canavarlaşmış. Ülkemizde de durum pek iç açıcı değil. Çocukluk günlerimden bu yana giderek okumuş / tahsilli(!) yarı aydınların ülkesi durumuna düştük. Cumhuriyet kurulduğunda %10 olan okur yazar sayımız günümüzde %90 lara ulaştı, ama ulusça uygar bir ülke olamadık. Nedeni de insanı evrende tek ve en yüksek değer olarak gören, insanı geliştirmeyi ve yüceltmeyi amaçlayan Cumhuriyetimizin kuruluş felsefesini oluşturan hümanizm idealini Dünya nüfusunun çoğu kendi çıkarları adına günü kurtarma peşinde olan vasatın altında insanlardan oluşmuş durumda. İşte bu nedenle hiç aklımdan çıkmıyor yıllardır Akif in medeniyet! tanımı. İnsanlar ve ülkeler arasında süregelen sen yeme ben yiyeceğim den başka bir anlamı olmayan savaşlar günümüzde de hâlâ sürüp gidiyor ve gerçek anlamda uygarlıktan söz etmek de giderek zorlaşıyor. Bu gidişe dur demek isteyen düşün insanlarının çabaları bu yıkımı engellemeye yetmiyor. Politika bir geçim kapısı. Kapıyı tutanlardan yararlanan, onların artıkları ile geçinenlerin keyifleri gıcır. Dünyayı saran ve daha da sarsacak iklim değişikliklerine yol açan sanayi salınımları umurlarda değil. Dünya nüfusunun çoğu kendi çıkarları adına günü kurtarma peşinde olan vasatın altında insanlardan oluşmuş durumda. İşte bu nedenle hiç aklımdan çıkmıyor yıllardır Akif in medeniyet! tanımı. 80 içselleştiremeyişimiz. Siyasal yaşamımız giderek kişilerin politik çıkar hesaplarının çatıştığı bir arenaya dönüştü. İyiler elendi, kötüler işbaşı yaptı. Ak ve kara karşıtlığı arasında sıkışıp kaldık. Safahat i okuduğum / okumaya heveslendiğim, Hasan ın Benim babam senin altında öldü diye tekmelediği hamal babasından kalan küfeyi bir ömür boyu sırtında taşıyacak olmasının acısını

5 yüreğimde hissettiğim o ilkokul yıllarımda Rıza öğretmen Mehmet Akif'in vatan haini olduğunu, kılık kıyafet yasası çıkınca şapka giymemek için Mısır a kaçtığını söyledi. Evde konuyu açtığımda Öğretmeninin söylediği doğru değil, Akif gerçek bir vatanseverdir. diyerek babam çekip çıkardı içine düştüğüm düş kırıklığından. Kapıları çalan benim / kapıları birer birer. / Gözünüze görünemem / göze görünmez ölüler. // Hiroşima'da öleli / oluyor bir on yıl kadar. / Yedi yaşında bir kızım, / büyümez ölü çocuklar. // Saçlarım tutuştu önce, / gözlerim yandı kavruldu. / Bir avuç kül oluverdim, / külüm havaya savruldu. // Benim sizden kendim için / hiçbir şey istediğim yok. / Şeker bile yiyemez ki // kâat gibi yanan çocuk. // Çalıyorum kapınızı, teyze, amca, bir imza ver. / Çocuklar öldürülmesin /şeker de yiyebilsinler. Yıllar sonra, orta okul üçüncü sınıfta kopya kağıdı ile çoğaltılmış pembe pelür kağıttan okumuştum ilk Nazım Hikmet şiirimi.1945 yılında Hiroşima ya atılan atom bombasında yaşamını yitiren bir kız çocuğunun ağzından yakarıyordu Nazım Hikmet bu nasıl bir medeniyet diye. Üst sınıftan biri tutuşturmuştu elime o pembe pelür kağıdı kimseye gösterme diyerek yılında Hiroşima ya atılan atom bombasında yaşamını yitiren bir kız çocuğunun ağzından yakarıyordu Nazım Hikmet bu nasıl bir medeniyet diye. Peki kimdi bu o güne kadar adını duymadığım şiirlerinin, tadına varamadığım Nazım Hikmet? Meğer o da vatan hainiymiş(!) Akif gibi. Öyle hüküm giydirmişmiş devri hükümet... Ama Mehmet Akif için en güzel sözü Nazım söylemiş: Akif, inanmış adam / Büyük şair... demiş, Kurtuluş Savaşı Destanı nda. Ben ömrümde iki şairi sevdim çocukluk yıllarımdan başlayarak yürekten: Biri Mehmet Akif diğeri Nazım Hikmet. Meğer ikisi de vatan haini(!) imiş. Bu mu medeniyet! 9 Eylül İzmir in kurtuluşu kutlu olsun tekinozertembd@gmail.com [1] Özellikle düz yazı ile anlatılabilecek olay, olgu veya kavramların kafiyeli ve ölçülü anlatıldığı metinler manzume olarak adlandırılır [2] İnkılap Kitapevi, İstanbul