SINIF DEĞİŞTİRME. 1. Bir hesap döneminin iş hacmı 177 nci maddede yazılı hadlerden % 20 yi aşan bir nispette fazla olursa, veya;

Transkript

1 SINIF DEĞİŞTİRME I-MADDE METNİ: Madde 180 b) (II) nciden (I) inciye geçiş: İş hacmı bakımından II nci sınıfa dahil tüccarların durumları aşağıda yazılı şartlara uyduğu takdirde bunlar bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlıyarak I inci sınıfa geçerler. 1. Bir hesap döneminin iş hacmı 177 nci maddede yazılı hadlerden % 20 yi aşan bir nispette fazla olursa, veya; 2. Arka arkaya 2 dönemin iş hacmı 177 nci maddede yazılı hadlere nazaran % 20 ye kadar bir fazlalık gösterirse. İlgili tebliğ: 150, 167, 246 II-İKİNCİ SINIFTAN BİRİNCİ SINIFA GEÇMEK: V.U.K. nun 180.nci maddesinde belirtildiği gibi, iş hacmi bakımından, II inci sınıfa dahil tüccarların durumları VUK. nun 177.inci maddesinde belirtilen şartlara uyduğu takdirde, Bunlar bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak I inci sınıfa geçerler. İkinci sınıftan birinci sınıfa geçme mükelleflerin kendi arzusuna bırakılmamış, şartların tahakkuk etmesi halinde, ikinci sınıftan birinci sınıfa geçiş mecburidir. 1 A-Bir Hesap Döneminin İş Hacmı 177 İnci Maddede Yazılı Hadlerden % 20 yi Aşan Bir Nispette Fazla Olması Halinde Sınıf Değiştirme: (Md.180/1) İş hacim bakımından ikinci sınıfa dahil bulunan ve işletme esasına göre defter tutan tüccarların durumları, 180.nci maddenin 1 ve 2 numaralı bentlerindeki şartlara uymaları halinde, şartların değiştiği dönemi izleyen dönemin başından itibaren birinci sınıfa geçerler. İkinci sınıf tüccarlar, bir hesap dönemi içindeki iş hacmi, 177.nci maddedeki hadleri %20 yi aşan bir oranda fazla olursa, bu dönemi izleyen dönemin başından itibaren birinci sınıfa geçerler. (Md:180) Örnek : İkinci sınıfa tabi bir tüccarın bir hesap dönemindeki iş hacmi VUK nun 177.nci maddesinde belirtilen hadlere kıyasla %24 oranında artış göstermiştir. Bir hesap dönemindeki iş hacimlerindeki artıştan hareketle birinci sınıfa geçişle ilgili olarak %20 yi aşan ölçüde artış olması şartı konulmuştur. Örnekteki mükellefin iş hacmi %24 oranında artış gösterdiği için artışı izleyen dönemin başından itibaren ikinci sınıftan birinci sınıfa geçmesi zorunludur yılında tutulacak defterler için uygulanacak alış tutarları, satış tutarları, gayrisafi iş hasılatı, satışlar artı iş hasılatı hadlerine göre ikinci sınıftan birinci sınıfa geçiş şartları : 1 Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü Yayınları No:4 Vergi Usul Kanunu ve İzahları Güney Matbacılık ve Gazetecilik T:A:O. ANKARA-1949 sh.354

2 2 Bilanço hesabı esasına göre defter tutma hadleri(md..177) 1- Yıllık: Alış tutarı : TL. Satış tutarı : TL. 2- Yıllık gayrisafi iş hasılatı : TL. 3- İş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı : TL. İş hacmi bakımından II inci sınıfa dahil olan bir tacirin bir hesap döneminin iş hacmi I inci sınıf tüccarlar için yukarıda tespit edilen hadlere nazaran % 20 yi aşan bir nisbette fazla olursa bu tacirler I inci sınıfa geçerler. Bu esasın uygulanabilmesi için, 2015 yılındaki alış tutarının ( x0.20=) liradan, satış tutarının, ( x0.20=) liradan, ve 2015 yılında elde edilen gayrisafi iş hasılatının (90.000x0.20=) liradan fazla olması gerekir. 177 inci maddenin 1 ve 2 numaralı bentlerinde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yani emtia alım ve satımı ile sair işlerin bir arada yapanların, II inci sanıftan I inci sınıfa geçmeleri için belli 2015 yılındaki satış tutarıyla, sair işlerden elde edilen, gayri safi iş hasılatının beş katının toplamı, ( x0.20=) lirayı aşması gerekir. B-Arka Arkaya 2 Dönemin İş Hacmı 177 inci Maddede Yazılı Hadlere Nazaran % 20 ye Kadar Bir Fazlalık Göstermesi Halinde Sınf Değiştirme: (180/2) İş hacmi bakımından ikinci sınıfa dahil bulunan bir tüccarın, arka arkaya iki hesap dönemindeki iş hacmi VUK.nun 177/1, 2, 3. maddesinde belirtilen hadlere göre, %20 ye kadar bir fazlalık gösterirse; üçüncü hesap döneminin başından itibaren birinci sınıfa geçebilir. Burada sınıf değiştirmek için fazlalığın herhangi bir miktarda olursa olsun kanundaki hadleri aşması arka arkaya iki hesap döneminde devam etmesi kafi görülmüştür Alışlar yönünden fazlalık olması: Örnek 1 : İkinci sınıf tüccar olan bir mükellefin iş hacmi birinci yılda % 8 oranında ve izleyen yılda % 11 oranında artış göstermiştir. Bu mükellefin, iş hacmindeki artışın arka arkaya iki döneminin toplamı, (%8+%11=) % 19 olup % 20 ye kadar bir fazlalık gösterdiği için, artışın meydana geldiği dönemi izleyen dönemin başından itibaren birici sınıf tüccar olur ve bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır. Örnek 2: Kasaplık faaliyeti yapan bir mükellefin, 2013 ve 2014 yıllarında işletme hesabı esasına göre defter tutan gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olup, 2013 yılı toplam alışları tutarı TL ve yılı alışları toplamı TL olarak gerçekleşmiştir. Yıl Alış tutarı (TL.) Hadler Haddi aşan Aşanın oranı % x100/150000= %9, x100/150000= %13,33 TOPLAM % 22,66 Bu durumda mükellef 2013 ve 2014 yıllarında arka arkaya iki yılın alışları toplamı 213 sayılı VUK un 177. maddesinin 1. bendindeki alış tutarına ilişkin hadleri % 20 ye kadardan fazla 2 Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü Yayınları No:4 Vergi Usul Kanunu ve İzahları Güney Matbaacılık ve Gazetecilik T:A:O. ANKARA-1949 sh.354

3 3 (2013 da % 9,33, 2014 de % 13,33) olmak üzere toplam % 22,66 oranında aştığı için 2015 hesap dönemi başından itibaren bilanço esasında defter tutmaya başlayacaktır. Çünkü arka arkaya iki yıldaki ayrı ayrı artışların toplamı kanunda % 20 ye kadar olmasını yeterli görmesine rağmen, bu oranı da aşarak iki yıllık artış toplamı, % 22,66 e ulaşmıştır. Bu durumda da bu mükellefin, işletme defteri değil, 2015 yılından itibaren bilanço esasına göre defter tutması gerekir. 2-Satışlar yönünden fazlalık olması: Örnek 3:İkinci sınıf tüccar olan ve işletme hesabına göre defter tutan bir mükellefin, 2013 yılındaki mal satışların tutarı, lira, 2014 yılındaki satışların tutarı ise, liradır. Bu mükellefin 2015 yılından itibaren sınıfı ve tutması gereken defter hangisi olacaktır. Yıl Satış tutarı (TL) Hadler Haddi aşan Haddi aşanın oranı % x100/ , x100/ ,50 TOPLAM 14,00 Bu mükellefin iki yıl arka arkaya iş hacmindeki artış oranı % 14,00 olup, % 20 ye kadar olmuştur. Dolayısıyla 2015 yılından itibaren birinci sınıf tüccar olacak ve bilanço esasına göre defter tutacaktır. Ayrıca, bu mükellefin iki yılı arka arkaya iş hacmindeki fazlalık % 20 ye kadar değil de % 20 yi aşmış olsa, örneğin, % 23 olsa idi birinci sınıfa geçmesi zaten mecburi olacaktı. 3-Alış ve satışlar yönünden fazlalık olması: Örnek 4: 2011 yılında işe başlayan ve oto yedek parça faaliyetinde bulunan ve hadleri aşmadığından 2012 yılında da işletme hesabına göre defter tutmakta olan bir mükellefin 2011 yılındaki mal alımları tutarının TL. Satışların tutarının TL. olduğu, 2012 yılındaki mal alımları tutarının TL. satışlar tutarının YTL. olduğu varsayımıyla 2013 yılında hangi usulde defterin tutulacağı ile ilgili olarak hadlerin tayin edilmesi ve karşılaştırma yapılması: Yıl Alış tutarı (TL) Hadler Haddi aşan Haddi aşanın oranı hesabı % x100/ , x100/ ,28 TOPLAM 17,80 Yıl Satış tutarı (TL) Hadler Haddi aşan Haddi aşanın oranı hesabı % x100/ , x100/ ,85 TOPLAM 27,15 Bu mükellefin durumunu hem alışlar yönünden hem de satışlar yönünden incelediğimizde, arka arkaya 2011 ve 2012 yılı alımları % 20 yi aşmadığı halde, satışları 2011 ve 2012 yılı için belirlenen hadlerin %20 sini aştığından bu işyeri 2013 yılında hem alışlar yönünden hem de satışlar yönünden bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır. 4-Gayri safi iş hasılatı yönünden fazlalık olması:

4 4 İkinci sınıf tüccarların, arka arkaya iki yıl iş hacimleri toplamı, % 20 ye kadar bir fazlalık göstermesi halinde, birinci sınıfa geçmek zorundadırlar. Örnek 5: İşletme hesabı esasına tabi bir hizmet işletmesinin 2013 yılındaki fiili gayrisafi iş hasılatı lira, 2014 yılındaki gayrisafi iş hasılatı, liradır. Sınıf değişikliği bakımından mükellefin durumunu inceleyelim: Yıl Gayrisafi işhasılatı Hadler Haddi aşan Haddi aşan oran hesabı % (7000x100/80000=) 8, (8000x100/80000=) 10,00 18,75 Söz konusu işletmenin iş hacminin iki yıl arka arkaya kanunda belirtilen hadlere göre % 20 ye varan oranda( % 18,75) fazlalık göstermiştir. Bu durumda mükellefin 2015 yılı başından itibaren birinci sınıfa geçmesi zorunludur. Bu mükellefin, gayrisafi satış tutarındaki artış iki yıl arka arkaya, % 20 yi aşan oranda bir fazlalık olması halinde de birinci sınıfa geçmesi zorunludur. 5-Mal alım satımı ile hizmet ifasının birarada yapılması: VUK. nun 177.nci maddesinin üç numaralı bendi uyarınca, mal alım ve satım işi ile hizmet işinin birlikte yapılması halinde, gayrisafi iş hasılatının beş katı ile satış tutarının toplamı, kanunda belirtilen iş hacmi hadlerini arka arkaya % 20 ye kadar bir fazlalık göstermesi halinde mükellefin ikinci sınıftan birinci sınıfa geçmesi zorunludur. (Md.180/2) Örnek 6: Mal alım satımı ile hizmet işlerini bir arada yürüten ikinci sınıf bir tüccarın gayrisafi iş hasılatı 2013 yılındaki, gayrisafi iş hasılatı, lira, mal satış tutarı ise lira, 2014 yılındaki gayrisafi iş hasılatı lira, satış hasılatı liradır. Sınıf değişikliği bakımından mükellefin durumunu aşağıdaki gibi olacaktır. Yıl Satış utarı+(gayrisafi hasılatx5=) Hadler Haddi aşan Haddi aşma oranı hesabı % 2013 ( =) (6000x100/150000=) 4, ( =) (22000x100/150000=) 14,66 TOPLAM 18,66 Mükellefin 2013 yılı gayrisafi iş hasılatının 5 katı ( x 5= ) lira) ile satış tutarı toplamı ( TL TL. =) liradır. Bu yıla ait had, lira olup haddi aşan fazlalık, ( =) lira fazlalık oranı ise, (6.000x100/ =) % 4,00 olmaktadır yılına ait gayri sagi işhasılatı, liranın beş katı (23.000x5=) lira satış tutarı olan lira ile toplamı, ( =) lira, haddi aşan fazlalık, ( =) lira, haddi aşan oran (22.000x100/ =) % 14,66 olmaktadır, Buna göre arka arkaya iki yılın artış toplamı, % 18,66 olup, bu oran kanuni had olan %20 ye kadar fazlalık şartına uygundur. Dolayısıyla bu mükellefin, sınıf değiştirme şartlarına göre 2015 yılı başından itibaren ikinci sınıftan birinci sınıfa geçmesi zorunludur.

5 5 Örnekteki iki yılın arka arkaya artışının toplamının % 20 yi geçmesi halinde ise zaten birinci sınıfa geçmesi gerekecektir. III-KONU İLE İLGİLİ ÖZELGELER: 1-Konu: Şarküteri işletmeciliği ve sayısal loto aboneliği hizmeti yapan mükellefin defter tutma bakımından hangi sınıfa girdiğinin tespiti hk. İZMİR VALİLİĞİ (Defterdarlık: Denetim Koordinasyon ve Usul Gelir Müdürlüğüne) İLGİ : gün ve B.07.4.DEF.O.35.14/ sayılı yazınız. İlgide kayıtlı yazınız ekinde alınan... ait dilekçenin incelenmesinden, İliniz Şirinyer Vergi Dairesi Müdürlüğünde Şarküteri işletmeciliğinden dolayı mükellefiyeti bulunan adı geçenin bu faaliyetinin yanında sayısal loto aboneliği hizmeti de yapmakta olduğu, bu abonelik hizmetinin belirli komisyon karşılığında yapıldığı, mükellefin sayısal lotodan dolayı ortalama cirosunun yaklaşık milyar olduğundan bahisle, sınıf tayininde sayısal lotodan sağlanan cironun tamamının mı yoksa komisyonun mu esas alınacağı hususunun sorulduğu anlaşılmış olup, konuya ilişkin açıklama aşağıda yapılmıştır. Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 177 nci maddesinde, birinci sınıf tüccarların kimler olduğu 6 bent halinde sayılmakta, 3 numaralı bendinde, "1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı lirayı aşanlar... I nci sınıfa dahildirler." hükmü yer almaktadır. Buna göre, sõz konusu mükellefçe şarkütericilik faaliyeti ile sayısal Loto abonelik hizmetleri birlikte yapıldığından bu mükellef için 177 nci maddenin 3 numaralı bent hükmüne göre işlem yapılması gerekmektedir. Bu durumda, sayısal loto aboneliği hizmetinden dolayı alınan komisyon miktarının gayri safi iş hasılatı kabul edilmesi ve bu hasılatın beş katı ile şarküteri işletmesine ilişkin yıllık satış tutarı toplamının lirayı aşması halinde söz konusu mükellefin bilanço esasına göre defter tutması gerekecektir. (T.C.Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü nün tarih ve B.07.0.GEL.0.29/ /l0946 sayılı özelgesi.) (Gib.gov.tr.) 2-Konu : Özelge: İkinci sınıftan birinci sınıfa geçilmesi bakımından arka arkaya iki dönemdeki toplam fazlalığın hesabı hk. İlgide kayıtlı özelge talep formunun incelenmesinden; hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmanızın, 2012 yılı hâsılatının TL, 2013 yılı hasılatının ise TL olduğu belirtilerek 2014 yılında defter tutma bakımından hangi sınıfa dahil olacağınız hususunda Defterdarlığımızdan görüş talep ettiğiniz anlaşılmıştır. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 176 ncı maddesinde tüccarların defter tutma bakımından iki sınıfa ayrıldıkları, I inci sınıf tüccarların, bilanço esasına göre, II nci sınıf tüccarların, işletme hesabı esasına göre defter tutacakları hüküm altına alınmıştır. Mezkur Kanunun 177 nci maddesinde ise, "Aşağıda yazılı tüccarlar, I inci sınıfa dahildirler:

6 6 1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı (01/01/2014 tarihinden itibaren) TL'yi veya satışları tutarı (01/01/2014 tarihinden itibaren) TL'yi aşanlar, 2. Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatı (01/01/2014 tarihinden itibaren) TL'yi aşanlar; 3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı (01/01/2014 tarihinden itibaren) TL'yi aşanlar;..." hükmü yer almaktadır. Öte yandan, aynı Kanunun "Sınıf Değiştirme" başlıklı 180 inci maddesinde; "b) (II) nciden (I) inciye geçiş: İş hacmi bakımından II nci sınıfa dahil tüccarların durumları aşağıda yazılı şartlara uyduğu takdirde bunlar bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak I inci sınıfa geçerler. 1. Bir hesap döneminin iş hacmi 177 nci maddede yazılı hadlerden % 20'yi aşan bir nispette fazla olursa veya, 2. Arka arkaya 2 dönemin iş hacmi 177 nci maddede yazılı hadlere nazaran % 20'ye kadar bir fazlalık gösterirse." hükmü bulunmaktadır. Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde; ikinci sınıftan birinci sınıfa geçilmesi bakımından alış veya satış rakamlarının herhangi birinde anılan maddede yazılı hadlere göre % 20 oranında bir fazlalık olması veya arka arkaya iki dönemdeki toplam fazlalığın % 20'ye kadar olmasının dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre, 2012 yılı gayrisafi iş hâsılatınız [(( )/80.000)x100=] % 3,75, 2013 yılı gayrisafi iş hâsılatınız [(( )/80.000)x100 =] %12,5 ve toplamda arka arkaya iki dönemin gayrisafi iş hasılatı % 16,25 oranında bir fazlalık gösterdiğinden 2014 yılında bilanço esasına göre defter tutmanız gerekmektedir. (T.C. Artvin Valiliği Defterdarlık Gelir Müdürlüğü nün 20/05/2014 tarih ve OZELGE sayılı özelgesi.) 3-Konu : II. sınıfa tabi, giyim üzerine faaliyet gösteren bir mükelelfin, mal alımı yaptığı firmaların seçimi için kendisine yüklü miktarda faturalı ürün gönderdiği ve bu ürünleri seçtikten sonra kalan ürünlere iade faturası düzenleyerek geri göndermesi durumunda, yıl sonunda I. sınıf deftere geçiş hadlerinin iade sonrası kalan alım tutarına göre mi yoksa tüm alım toplamına göre mi değerlendirileceği hakkında. Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 177. maddesinde; "Aşağıda yazılı tüccarlar, I. sınıfa dâhildirler: 1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı (402 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -TL) veya

7 7 satışları tutarı (402 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -TL) lirayı aşanlar. 2. Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hâsılatı lirayı (402 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -TL) aşanlar ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hâsılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı (402 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 'den itibaren , -TL) lirayı aşanlar. 4. Her türlü ticaret şirketleri (Adi şirketler iştigal nevileri yukarıdaki bentlerden hangisine giriyorsa o bent hükmüne tabidir.); 5. Kurumlar Vergisine tabi olan diğer tüzel kişiler (Bunlardan işlerinin icabı bilânço esasına göre defter tutmalarına imkan veya lüzum görülmeyenlerin, işletme hesabına göre defter tutmalarına Maliye Bakanlığınca müsaade edilir.); 6. İhtiyari olarak bilânço esasına göre defter tutmayı tercih edenler." hükmüne yer verilmiştir. Aynı kanunun sınıf değiştirme başlıklı 180. maddesinde; "b) (II)'nciden (I)'inciye geçiş: İş hacmi bakımından II nci sınıfa dahil tüccarların durumları aşağıda yazılı şartlara uyduğu takdirde bunlar bu şartların tahakkukunu takip eden hesap döneminden başlayarak I'inci sınıfa geçerler. 1. Bir hesap döneminin iş hacmi 177'nci maddede yazılı hadlerden % 20'yi aşan bir nispette fazla olursa veya; 2. Arka arkaya 2 dönemin iş hacmi 177'nci maddede yazılı hadlere nazaran % 20'ye kadar bir fazlalık gösterirse."denilmektedir. Bu itibarla, II. sınıftan I. sınıfa geçiş hadlerinin hesaplanmasında mal iadeleri sonrasında kalan tutarın değil, tarafınıza düzenlenen toplam faturanın dikkate alınması gerekmektedir. (Gelir İdaresi Başkanlığı Denizli Vergi Dairesi Başkanlığı nın 06/03/2012c tarih ve B.07.1.GİB VUK-2011/ sayılı özelgesi.) Özelgedeki, bu görüşe katılmak mümkün değildir, alış ve satışlarda gerçek olan tutarların esas alınması gerekir. Çünkü, VUK. nun 3.ncü maddesine göre, vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır. Dolayısıyla gerek alıştan iadede, gerekse satıştan iadede elde kalan malın, alış ve satış tutarlarının tespitinde esas alınması gerekir. Esas olan sadece kesilen faturaların tutarı değildir. Fatura bedelleri için nekadar ödeme yapıldıysa veya nekadar borçlanırsa geerçek alınan ve satılan mal tutarı odur. Gerçek mala alış veya satış tutarlarına ulaşmak için, fatura bedelleri ile yapılan ödemelerin veya tahsilatların, borçlanılan tutarların veya alacaklanılan tutarların bire bir eşleşmesi gerekir.