BAZI CERAMBYCIDAE (COLEOPTERA) TÜRLERİ ÜZERİNE SİTOGENETİK ANALİZLER

Transkript

1 T.C. AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAZI CERAMBYCIDAE (COLEOPTERA) TÜRLERİ ÜZERİNE SİTOGENETİK ANALİZLER Miyase ASLANTAŞ YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI KIRŞEHİR 2018

2 T.C. AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAZI CERAMBYCIDAE (COLEOPTERA) TÜRLERİ ÜZERİNE SİTOGENETİK ANALİZLER Miyase ASLANTAŞ YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. Atılay Yağmur OKUTANER KIRŞEHİR 2018

3 Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü ne Bu çalıģma jürimiz tarafından Biyoloji Anabilim Dalında YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiģtir. BaĢkan Prof Dr. Mahmut YILMAZ Üye Doç. Dr. Hüseyin ÖZDĠKMEN Üye Ydr. Doç. Dr. Atılay Yağmur OKUTANER Onay Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.././2018 Prof. Dr. Yılmaz ALTUN Enstitü Müdürü

4 TEZ BĠLDĠRĠMĠ HazırlamıĢ olduğumuz bu tez çalıģmasında yer alan tüm bilgilerin etik davranıģ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıģmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm. Miyase ASLANTAġ

5 BAZI CERAMBYCIDAE (COLEOPTERA) TÜRLERİ ÜZERİNE SİTOGENETİK ANALİZLER Yüksek Lisans Tezi Miyase ASLANTAġ Ahi Evran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü ÖZET Bu çalıģmada Sivas, Sakarya, Ankara, KırĢehir ve Hatay illerinden toplanan Cerambycidae (Coleoptera) familyasına ait 12 tür üzerinde sitogenetik ve taksonomik analizler yapıldı. Türlerin erkek birey testis dokuları ile erkek ve diģi bireylerin bağırsak dokularından preparatlar elde edildi. 6 türde sitogenetik veri saptandı: Chlorophorus varius (Müller, 1766) (2n=20); Dorcadion anatolicum (Pic, 1900) (2n=24); Dorcadion scabricolle (Dalman, 1817) (2n=20); Oxylia argentata (Ménétriés, 1832) (2n=20); Cortodera flavimana (Waltl, 1838)(2n=20); Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) (2n=12). Sonuç olarak bu tez çalıģması ile Chlorophorus varius (Müller, 1766); Cortodera flavimana (Waltl, 1838) ve Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) un kromozom sayıları ilk defa belirlendi. Phymatodes testaceus (Linnaeus, 1758) Tür ünün Sivas Ġli, Chlorophorus varius (Müller, 1766) Türü nün Sakarya Ġli için, yayılıģ kaydı ilk defa bu çalıģma ile verildi. Elde edilen sonuçlar literatür kayıtları ile karģılaģtırıldı ve değerlendirmeleri yapıldı. Anahtar kelimeler: Cerambycidae, Coleoptera, Sitogenetik, Taksonomi, Karyotip, Kromozom Sayfa Adedi: 66 Tez Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Atılay Yağmur OKUTANER I

6 CYTOGENETIC ANALYSIS on SOME SPECIES of CERAMBYCIDAE (COLEOPTERA) Master s Thesis Miyase ASLANTAġ Ahi Evran University Institute of Sciences ABSTRACT In this study cytogenetic and taxonomic analysis were carried out on 12 species in Cerambycidae (Coleoptera) family collected from Sivas, Sakarya, Ankara, KırĢehir and Hatay. The preparations were obtained from male individual testicular tissues of the species and intestinal tissues of male and female individuals. Cytogenetic data was detected in six species: Chlorophorus varius (Müller, 1766) (2n=20); Dorcadion anatolicum (Pic, 1900) (2n=24); Dorcadion scabricolle (Dalman, 1817) (2n=20); Oxylia argentata (Ménétriés, 1832) (2n=20); Cortodera flavimana (Waltl, 1838)(2n=20); Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) (2n=12). As a result, chromosome numbers of Chlorophorus varius (Müller, 1766); Cortodera flavimana (Waltl, 1838) and Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) were determined for the first time by this study. The records of the distribution of Phymatodes testaceus (Linnaeus, 1758) for Sivas province and the distribution of Chlorophorus varius (Müller, 1766) for Sakarya province were given for the first time by this study. The results were compared with literature s and were evaluated. Key Word: Cerambycidae, Coleoptera, Cytogenetic, Taxonomy, Karyotype, Chromosome Number of Pages: 66 Thesis Advisor: Assistant Professor Atılay Yağmur OKUTANER II

7 TEŞEKKÜR HazırlamıĢ olduğum bu tez çalıģmasında benden emeğini, bilgisini hiçbir zaman esirgemeyen saygı değer hocam Yrd. Doç. Dr. Atılay Yağmur OKUNANER e; her daim yanımda olan, bana inanan ağabeylerime, yengelerime, yeğenlerime; arkadaģtan öte kardeģ olduğumuz sevgili arkadaģım Neriman ACAR a; lisans ve yüksek lisans öğrenciliğim boyunca, maddi manevi her açıdan beni destekleyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Aslı DOĞAN SARIKAYA ya çok teģekkür ediyorum. III

8 İÇİNDEKİLER DİZİNİ ÖZET... I ABSTRACT... II TEŞEKKÜR... III ŞEKİLLER DİZİNİ... VI TABLOLAR DİZİNİ... VII HARİTALAR DİZİNİ... VIII RESİMLER DİZİNİ... IX 1. GİRİŞ SİTOGENETİK ve SİTOTAKSONOMİ Böcek Sitogenetiği ve Sitotaksonomisi CERAMBYCİDAE FAMİLYASI Cerambycidae Sitogenetiği Cerambycidae Sitogenetiği Üzerine Kaynak AraĢtırması MATERYAL METOT BULGULAR Phymatodes testaceus (Linnaeus, 1758) Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767) Chlorophorus varius (Müller, 1766) Dorcadion anatolicum (Pic, 1900) Dorcadion scabricolle (Dalman, 1817) Agapanthia suturalis (Fabricius, 1787) Oxylia argentata (Ménétriés, 1832) Phytoecia coerulea (Scopoli, 1772) Phytoecia (Helladia) humeralis (Walt, 1838) Vadonia unipunctata (Fabricius, 1787) Cortodera flavimana (Waltl, 1838) Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) IV

9 İÇİNDEKİLER DİZİNİ (DEVAM EDİYOR) 4. SONUÇ ve ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ V

10 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1. Cerambycidae familyası vücut kısımları Şekil 1.2. Cerambycidae familyası vücut kısımları VI

11 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 4.1. Clytini Mulsant, (1839) tribusunda bu güne kadar elde edilmiģ kromozom sayıları (Smith ve Virkki, 1978) Tablo 4.2. Dorcadion Dalman, (1817) cinsinde elde edilen kromozom sayıları Tablo 4.3. Phytoeciini Mulsant, 1839 tribusunda bu güne kadar elde edilmiģ kromozom sayıları (Smith ve Virkki, 1978) Tablo 4.4. Rhagiini Kirby, 1837 tribusunda bu güne kadar elde edilmiģ kromozom sayıları (Smith ve Virkki, 1978) VII

12 HARİTALAR DİZİNİ Harita 3.1. Phymatodes testaceus un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Harita 3.2. Certallum ebulinum un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Harita 3.3. Chlorophorus varius un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Harita 3.4. Dorcadion anatolicum un Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011a ya ek düzenleme yapılmıģtır) Harita 3.5. Dorcadion scabricolle nin Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011a ya ek düzenleme yapılmıģtır) Harita 3.6. Agapanthia suturalis in Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Harita 3.7. Oxylia argentata nın Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013) Harita 3.8. Phytoecia (s.str.) coerulea nın Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011) Harita 3.9. Phytoecia (Helledia) humeralis in Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013). 33 Harita Vadonia unipunctata nın Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011) Harita Cortodera flavimana nın Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011) Harita Stenopterus rufus un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013) VIII

13 RESİMLER DİZİNİ Resim 3.1. Phymatodes testaceus (Linnaeus, 1758) Resim 3.2. Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767) Resim 3.3. Chlorophorus varius (Müller, 1766) Resim 3.4. Chlorophorus varius un erkek birey testisinden elde edilen metafaz plağı (mayotik) (n=9+xy p ) Resim 3.5. Dorcadion anatolicum (Pic, 1900) Resim 3.6. Dorcadion anatolicum un erkek birey testisinden elde edilen mitotik metafaz plağı (2n=24) Resim 3.7. Dorcadion scabricolle (Dalman, 1817) Resim 3.8. Dorcadion scabricolle nin erkek birey testisinden elde edilen mitotik metafaz plağı (2n=20) Resim 3.9. Agapanthia suturalis (Fabricius, 1787) Resim Oxylia argentata (Ménétriés, 1832) Resim Oxylia argentata nın erkek birey testisinden elde edilen metafaz plağı (n=9+xy p ) Resim Phytoecia coerulea (Scopoli, 1772) Resim Phytoecia (Helledia) humeralis (Walt, 1828) Resim Vadonia unipunctata (Fabricius, 1787) Resim Cortodera flavimana (Waltl, 1838) Resim Cortodera flavimana nın erkek birey bağırsağından elde edilen metafaz plağı (mitotik) (2n=20) Resim Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) Resim Stenopterus rufus un erkek birey testisinden elde edilen plaklar a) (n= 5+Xy p ), b) (2n=12) IX

14 1. GİRİŞ 1.1. SĠTOGENETĠK ve SĠTOTAKSONOMĠ Ökaryotik organizmaların kromozomları evrimsel korunma özellikleri nedeniyle filogenetik analizler ve taksonomi için eģsiz öneme sahip bilgiler sunar. Kromozomal analizler tür veya daha üst taksonların evrimsel iliģkisini açığa çıkarmaya yardımcı olur ve sibling (ikiz) türlerin ayrımında önemli rol oynar (Miao ve Hua, 2017). Kromozomları inceleyerek kalıtsal değiģimlerin sebeplerini açıklamaya çalıģan bilim dalına sitogenetik denir. Sitogenetik, genetiğin bir alt dalıdır ve genetik ile sitolojinin karģılıklı çalıģmaları sonucu doğmuģtur. Sitogenetiğin doğuģu, kromozomların Wilhelm Friedrich Benedikt Hofmeister tarafından gözlemlendiği 1840 yılı olarak kabul edilebilir. Hücre bölünmesi esnasında kromozomun birbirine eģit olan iki yarımından her birinin, bölünme sonrası oluģan yavru hücrelere gittiğinin anlaģılması, kalıtımın esaslarının sitolojik açıdan ifade edilmesine büyük katkı sağlamıģtır. Sitogenetik çalıģmaların ilerlemesinde mikroskobun ve kromozom boyama tekniklerinin geliģmesi önemli rol oynamıģtır. GeliĢen teknoloji sayesinde laboratuvar imkanlarının artması yeni kromozom analizlerinin kullanılması sitogenetik çalıģmaları daha da ilerletmiģtir (TopaktaĢ ve Rencüzoğulları, 2010; Elçi ve Sancak, 2013). Sitolojik karakterler taksonomik çalıģmalarda daha güvenilir karakterler olarak görülmektedir. Çünkü karyotipik farklılıklar türe özgü olup ortam koģullarından etkilenmezler (Çakmak, 2012). Kromozomların sayısını, Ģeklini ve yapısını açık bir Ģekilde verebilen sitogenetik çalıģmalar, her canlının kromozomal düzeyde kendine has özellikler taģıdığını da ortaya koymuģtur. Yürütülen sitogenetik çalıģmalar ile hayvan ve bitki taksonomisine önemli katkılar sağlanmıģtır (Yılmaz, 1997). Sitogenetik çalıģmalar taksonomik çalıģmaların zor yürütüldüğü gruplar içerisinde tür ve alt türlerinin tespiti açısından büyük önem taģır (Öktem, 2008). Kromozom sayı ve yapıları organizmalarda, sitotaksonomik karakterler olarak en yaygın kullanıma sahiptir (Miao ve Hua, 2017). Büyüme ve geliģme sırasında somatik hücre bölünmesindeki kromozomal tavırlar mitoz bölünme, üreme 1

15 sırasında germ hücrelerinin bölünmesindeki kromozomal tavırlar mayoz bölünme unsurlarıdır (Naha ve ark., 2016). Kromozomlar boyları ve Ģekillerinde büyük varyasyonlar gösterebilir. Bazı türler büyük boyutlu kromozomlardan oluģan karyotiplere sahipken diğer türler çok küçük kromozomların oluģturduğu karyotiplere sahiptir ve bu zıtlığın türler arasında herhangi bir avantaj sağladığına dair bir kanıt yoktur (Petitpierre, 2011). Bölgesel farklılıkların farklı boyanmasına dayanmayan sıradan metodlar tek halde kromozomların ve bir bütün olarak karyotipin belirgin yapısal özelliklerini açığa çıkarır. Kromozom seviyesindeki özellikler: bir sentromerin varlığı veya yokluğu ile karakterize edilen morfolojik özellikler monosentrik (tek sentromerli) ya da holosentrik (sentromeri olmayan) kromozom; kromozomun mutlak uzunluğu ve haploit setteki bütün kromozomların toplam uzunluğuna olan yüzde oranı olarak kabul edilen göreceli uzunluğu; holosentrik kromozom olması durumunda alanı; farklılıklar ya da satellitlerin varlığı olarak sıralanabilir. Karyotip seviyesindeki özellikler: kromozom sayısı, eģey belirlemenin kromozomal mekanizması, eģey kromozomlarının varlığı ve yokluğu, karyotipte bulunması halinde B kromozomlarının sayısı ve varlığı (Odonata, Heteroptera), kromozom kollarının sayısı, karyotipin simetri derecesi olarak sıralanabilir (Gokhman ve Kuznetsova, 2006). Günümüzde tek baģına dıģ morfolojik karakterlere bağlı taksonomi bazı taksonlarda tartıģmasız bir sınıflandırma için yeterli değildir. Sadece dıģ morfolojiyi temel alan görüģler, bir çok takson için tartıģmalara ve hatta hatalara neden olabilmektedir (Okutaner ve ark., 2012). GeçmiĢ zamanlarda sistematikte genel dıģ morfolojik karakterleri esas alan taksonomistler, günümüzde bu karakterlere ek olarak özel vücut yapıları (genital organlar), embriyolojik karakterler, karyoloji ve diğer sitolojik farklılıklar gibi çok çeģitli karakterleri de sınıflandırmada kullanmaya baģlamıģlardır (Karsavuran, 1981) Böcek Sitogenetiği ve Sitotaksonomisi 2

16 Son yıllarda karyolojik çalıģmalardan elde edilen veriler, böceklerin genetik yapısı, yaģam döngüsü, ekolojik özellikleri, evrimi, taksonomisi ve filogenisi ile ilgili önemli bulgular sunmuģtur (Gokhman ve Kuznetsova, 2006; Miao ve Hua, 2017). Böcek kromozomlarının ilk çalıģmaları 19. yy sonlarında yayınlanmıģtır. Sitogenetik çalıģmaların böcek taksonomisine olan katkılarını 20. Yüzyıl ın ikinci yarısında White (1957) de ele almıģ ve böceklerin akrabalık iliģkilerinin kromozomal çalıģmalarla anlaģılabileceğini belirtmiģtir. Sonrasında böceklerin sınıflandırılmasında kromozomların nasıl ve ne ölçüde kullanılabileceğini Boyes (1965) de böceklerin sitotaksonomisini ele alarak açıklamıģtır. O güne kadar bu alanda yapılan çalıģmaların değerlendirilmesi açısından önemli olan bu iki yayından sonra taksonomistlerin sitotaksonomiye karģı ilgilerinin artması bu alana çeģitli yenilikler kazandırmıģtır (Karsavuran, 1981; Gokhman ve Kuznetsova, 2006). Tanımlı böceklerin yaklaģık olarak % 1 i kromozom bakımından çalıģılmıģtır. Böceklerin kromozom sayıları büyük ölçüde (n=4) ve (n=20) arasında yoğunlaģır. ÇalıĢılan türler gözönüne alındığında kromozom sayıları açısından en uç örnekler: Myrmecia croslandi Taylor, 1991 (Formicidae: Hymenoptera) n=1 ve Polyommatus atlantica Elves, 1905 (Lycaenidae: Lepidoptera) n= dir (Gokhman ve Kuznetsova, 2006; Okutaner ve ark., 2012). Larva ve pupa evreleri üzerinden teģhis iģleminin zorluğundan dolayı, tam baģkalaģım gösteren böceklerde sitogenetik çalıģmalar daha çok ergin birey üzerinden yürütülür (Okutaner ve ark., 2011a). Ergin bireylerde kromozom preparatları hazırlanırken; bağırsak epiteli, serebnal gangliyonlar, tükürük bezleri ve gonadlar gibi mitoz ve mayoz bölünmenin daha çok gerçekleģtiği dokulardan elde edilen materyaller kullanılır (Smith ve Virkki, 1978). Gonadlar çok sayıda bölünen hücreye sahiptir. Bu durum böcekler üzerinde yürütülen sitogenetik çalıģmalar açısından avantaj sağlar ve genelde preparatlar gonadlardan hazırlanır (Palmer ve Petitpierre, 1997). En geniģ üç böcek takımı olan Coleoptera, Hymenoptera, ve Diptera yı da içine alan bir çok böcek taksonu monosentrik kromozomlarla karakterize edilir. Ancak Dermoptera, Odonata, Psocoptera, Mallophaga, Anoplura, Thysanoptera, 3

17 Homoptera, Heteroptera, Zoraptera ve bazı sınırlı Lepidoptera ve Trichoptera üyelerinde holosentrik kromozomlar bulunur. Monosentrik kromozomların özel bir türü olan dev politen kromozomlar da özellikle dikkate değerdir. Bu dev kromozomlar Diptera da ve Entognatha sınıfında yer alan sıçrar kuyruklular (Collembola) da bulunur. Politen kromozom analizleri taksonomik olarak yakın formlar arasında her zaman net ayrım yapmaya izin vermesede bu method taksonomide genellikle modern moleküler teknikler ile birlikte kullanılarak yüksek çözüm sağlar (Gokhman ve Kuznetsova, 2006). Hayvanların çoğunda olduğu gibi böceklerde de cinsiyet genellikle, eģey kromozomlarına yerleģmiģ olan genler aracılığı ile belirlenir. Böcekler hem grup içi hem de gruplar arası cinsiyet belirleme mekanizmalarında muazzam çeģitlilik bulundurur. Örneğin Hymenoptera gibi bazı takımların tüm üyeleri haplodiploidi gösterir. Diptera takımı, homomorfik türlerin yanısıra diģi veya erkek bireyin heterogametik eģey kromozomu ile belirlendiği türler ya da inaktive edilmiģ atasal eģey genomu ile cinsiyeti belirlenen türler barındırır. Böceklerde heterogametik 4 ana eģey belirleme sistemi olan XX diģi ( ) XY erkek ( ), XX diģi ( ) - X0 erkek ( ), ZW diģi ( ) ZZ erkek ( ) ve Z0 diģi ( ) ZZ erkek ( ) sistemlerine ait örnekler mevcuttur. Heterogametik eģey kromozomlarının erkek bireyi meydana getirdiği XY ve X0, böcekler arasında en yaygın olanlarıdır. Heterogametik diģiler ise genellikle Lepidoptera, Trichoptera ve bazı gerçek meyve sineklerinde bulunur. Filogenetik analizler böceklerde eģey belirlemede heterogametik erkeklerin atasal formlar olduğunu ve heterogametik diģilere dönüģümün daha nadir olduğunu göstermektedir. Birçok böcek takımı karmaģık eģey kromozomlu türleri bulundurur ve eģey sınırlandırıcı kromozomların kaybı ve kazancı bazı gruplarda sıktır. Çoklu eģey kromozomu bulunduran böcekler içerisinde en çok X kromozomu sayısı, diģide 12 ve erkekde 6 olmak üzere Hemiptera takımına ait Matsucoccus gallicolus Morrison, 1989 türünde tespit edilmiģtir (Gokhman ve Kuznetsova, 2006; Blackmon ve ark., 2016 ). Haplodiploidi ya da arhenotoki üreme sisteminde erkekler haploittir ve döllenmemiģ yumurtadan geliģirken, diģiler diploittir ve döllenmiģ yumurtadan geliģir. Bu duruma en iyi örnek böceklerde Hymenoptera takımı iken birkaç diğer 4

18 böcek grubu ve nematod, rotifer ve mayt gibi omurgasızlarda da haplodiploidi ile karģılaģılır. Kabuklu bitler gibi diğer bazı böcek örneklerinde her bir eģey döllenmiģ yumurtadan diploit olarak geliģir fakat erkeklik döllenme sonrasında paternal (anne babadan gelen) kromozomun inaktivasyonu ya da kaybı ile belirlenir, ergin erkekler iģlevsel olarak haploittir. Türler arasında farklılık gösterecek Ģekilde ebeveynlerden alınan kromozomlar sadece germ hücrelerinde ya da hem germ hücrelerinde hem de somatik doku hücrelerinde elemine edilir. Haplodiploidi sistemindeki eģey belirlemenin genetik mekanizması genellikle son derece faklı lokustaki allellerin tamamına ya da Naonia da olduğu gibi paternal kromozomun genomik etkisine bağlı olabilir (Gokhman ve Kuznetsova, 2006; Blackmon ve ark., 2016). Bazı Diptera ve Crustacelerde nadir eģey belirleme sistemlerinden biri de belli bir diģinin tüm yavrularının sadece erkek ya da sadece diģi olduğu üreme Ģekli olan monojenidir. Sıcaklığa bağlı eģey belirleme sistemi mantar sineklerinde (Sciara) görülür. Bu türlerde sıcaklığa duyarlı anne X kromozomunu elemine etme etkisi ile eģeyi belirler. Sitoplazmik eģey belirlemede cinsiyet, endosimbiyontlar gibi sitoplazmik elementlerin kontrolü altında olup olmadığıyla belirlenir. Bu durum türün eģey oranında dengesizliklerle sonuçlandığı için popülasyonda normal olarak düģük frekanlarda gerçekleģir (Blackmon ve ark., 2016). GeçmiĢten günümüze canlılarda cinsiyet birçok farklı mekanizma ile belirlenebilir ve böcekler bu mekanizmaların oluģturduğu çeģitliliğin çoğuna sahiptir. Böceklerin neredeyse tamamı eģeysel olarak ürer ve yine tamamına yakını gonokoristiktir, yani bireyler hayatları boyunca ya erkektir ya da diģidir. Hermafrodizm böceklerde geniģ oranda görülmez. Böceklerde hermafrodizimin olmayıģı, gonokoristik bir atadan evrilen eģey belirlemenin farklı bir biçimini ifade eder. AĢağı yukarı tüm böceklerde eģey zigotun genotipi tarafından belirlenir (Blackmon ve ark., 2016). Zigottan itibaren eģey belirlemenin ploidi veya eģey kromozomlarının kompozisyonu bakımından farklılıklara dayandığı durumlarda cinsiyet karyotipik olarak, böceğin erken geliģme safhasında bile belirlenebilir (Gokhman ve Kuznetsova, 2006; Blackmon ve ark., 2016). 5

19 Kromozomal karakterlerin, yakın akraba formların birbirlerinden ayırt edilmesi noktasındaki önemi çoğu böcek gruplarında görülebilir. Coleoptera takımı içinde yer alan Hydrophilidae familyasından Helophorus aquaticus Linnaeus, 1758 türü Avrupa da geniģ bir yayılıģ gösterir ve Ural Dağları na kadar uzanır. Bu türün bazı kromozomları arasındaki resiprokal translokasyonlarda farklılık vardır. Bu farklılık verimli döl (doğurgan yavru) devamlılığını sağlayamayan 2 ayrı türü meydana getirir (Angus, 1982). Brezilya dan toplanan ve sinonim olarak düģünülen, Epilampra abdomennigrum De Geer, 1773 ile Changuinola-Panama dan toplanan Epilampra maya Rehn, 1903 üzerinde yürütülen sitogenetik analizler sonucu: E. abdomennigrum De Geer, 1773 ün kromozom sayısı (2n( )=41), (2n( )=42); E. maya Rehn, 1903 ün kromozom sayısı (2n ( )=35), (2n( )=36) olarak bulunmuģtur. Bu sonuçlar türlerin sinonim olarak düģünülemeyeceğini ve iki ayrı tür olduklarını ortaya çıkarmıģtır (Roth ve Gurney, 1969; Karsavuran, 1981). Agrodiaetus genusunda karyolojik çalıģmalar yapılmadan önce cinsin 20 türü olduğuna inanılırdı. Yapılan kromozom çalıģmaları sayesinde bu genusun diploit kromozom sayısı 20 ile 268 arasında değiģiklik gösteren türden oluģtuğu kabul edildi (Lukhtanov ve ark., 2005). Bu genusun bazı türleri açısından sınıflandırmada kullanılan tek ayırıcı karekter kromozom yapılarıdır (Gokhman ve Kuznetsova, 2006). Ancistrocerus (Hymenoptera) cinsinde yer alan 4 tür üzerinde yürütülen kromozomal çalıģmalarda (kromozom sayıları, kromozom uzunlukları ve kromozom tipleri) 2 tür kromozom sayılarının farklılıkları ile diğer türlerden ve birbirlerinden kolayca ayırt edilmiģtir (A. simulator Cameron 1908, (n=7), A. tuberculiceps de Saussure, 1853 (n=10)). Kromozom sayıları aynı olan, A. adiabatus de Saussure, 1852 ve A. spilogaster Cameron, 1905 (n=6) da kromozom tiplerine göre birbirlerinden ayrılmıģtır (Goodpasture, 1974). Türe özgü karyotip ontogenetik değiģiklikler geçirmez. Bu yüzden böceklerin erken geliģim safhalarının teģhisinde kromozom analizleri kullanılabilmektedir 6

20 (White, 1973). Bu durum bazı Diptera larvaları için temel teģhis yöntemi olarak kullanılır (Kiknadze ve ark., 1991). Diğer bir taraftan hem pratik hem de teorik açıdan daha çok önemli olan; sibling türlerin teģhisi, ortaya çıkarılması ve ayırt edilmesinde kullanılabilirliği açısından sitogenetik verilerin bir potansiyeli vardır (Blackman, 1980). Anisopteromalus calandrae Howard, 1881, Pteromalidae familyasına ait parazitik bir eģek arısıdır ve yaygın bir Ģekilde biyolojik zararlı kontrolünde kullanılır. Yapılan çalıģmalarda Anisopteromalus calandrae Howard, 1881 in n=5 ve n=7 olmak üzere farklı kromozom sayılarına sahip iki formu tespit edilmiģtir (Gokhman ve Kuznetsova, 2006). Kromozomlardaki sayısal farkın yanı sıra, bu türler arasında bazı morfolojik karakterler, konukçu seçimleri ve yaģam döngüsü gibi durumlarda da farklılıklar vardır (Timokhov ve Gokhman, 2003) civarı tanımlı türü bulunan Coleoptera nın filogenetik iiģkilerini ve kriptik türlerini tanımlamak için karyotipine ve sitogenetiğine yoğunlaģılmıģtır. Büyük çoğunluğu eģeysel olarak çoğalan Coleoptera nın yaģayan 4797 civarı taksonunda yapılan sitogenetik çalıģmalar sonucu 3197 türün XY eģey sistemi, 771 türün X0 eģey sistemi, 100 den fazla türün de aseksüel olduğu tespit edilmiģtir. Bu sitogenetik verilere rağmen Coleoptera nın eģey belirleme sistemi tam olarak tanımlanmamıģtır ancak, Y kromozomu kaybının yoğunluğu (çalıģılan 59 familyanın 24 ü X0 bireyleri bulunduruyor) en azından bazı familyalarda eģeyin X-Otosom oranı tarafından saptandığını gösterir. Coleopterada haplodiploidinin 2, parental genom kaybının da 1 çeģidi görülür. Coleoptera 4 alt takım içerir. Archostemata yaģayan 42 türe sahiptir ve Distocupes varians (Lea 1902), Neboiss 1984 türü 9 otozom kromozoma ve X0 eģey belirleme sistemine, Micromalthus debilis LeConte, 1878 türü diploit takımında 20 kromozom a sahip olup döngüsel partenogenez, paedogenesis (eģeysel olarak olgun larva tarafından gösterilen üreme) ve haplodiploidi olaylarını gösterir. Myxophaga alt takımı yaklaģık 65 türe sahiptir ve sadece 1 tanesi sitogenetik olarak çalıģılmıģtır. Adephaga alt takımı yaklaģık tanımlı türle Coleoptera nın en geniģ ikinci alttakımıdır ve 7 familyada 1273 türün sitogenetik verisi bulunmaktadır. Adephaga da en düģük kromozom sayısı diploit takımda Graphipterus serrator Forskal, 1775 türünde 2n=8, en yüksek kromozom 7

21 sayısı Dixus capito (Audinet-Serville, 1821) türünde 2n=70 olarak gözlemlenmiģtir. Polyphaga yaklaģık tanımlı türü ile Coleoptera nın en büyük alt takımıdır. 43 familyaya ait 1938 türde görülen XY eģey sistemi bu alt familyanın en yaygın eģey belirleme sistemidir. X0 eģey durumu 53 familyadan 18 inde kaydedilmiģtir. Complex eģey belirleme sistemi 12 familyada görülür. Kromozom sayısı diploit takımda en az sayı Chalcolepidius zonatus Eschscholtz, 1829 türünde 2n=8 en yüksek sayı Disonycha bicarinata Boheman, 1859 türünde 2n=66 olarak kayıt edilmiģtir. Poliploidi partenogenetik türlerde sıktır. Partenogenez 16 familyada görülmüģtür. XO ve XY eģey kromozom sistemi her iki büyük alt takımda yaygındır sırasıyla Adephaga da %39 ve Polyphaga da %46 civarındadır. Komplex eģey kromozom belirleme sistemi çoklu X kromozomları ile 111 türde gözlemlenmiģtir (Blackmon ve ark., 2016) CERAMBYCĠDAE FAMĠLYASI Cerambycidae familyası, Coleoptera takımının tür sayısı bazında neredeyse %10 unu oluģturan büyük familyalarından biridir. Cerambycidae familyası Türkiye de teke böcekleri ya da uzun antenli böcekler olarak bilinir (Bouchard ve ark., 2011; ġabanoğlu, 2013). Cerambycidae familyasının dünya genelinde den fazla türü vardır (ġabanoğlu ve ġen, 2016). Türkiye tür sayısı ve endemizm bakımından kıtasal özellik gösterir. Aynı zamanda ülkemiz iklimsel ve coğrafik değiģikliklerden etkilenen organizmalar için bir refigium özelliği de taģır. Bu özellikleri nedeniyle Türkiye Dünya daki birçok kara parçasından daha fazla biyolojik öneme sahiptir. Tüm dünyada görüldüğü gibi Türkiye de de geçmiģten günümüze meydana gelen jeolojik ve iklimsel değiģikliklerden en çok etkilenen canlı gruplarından biri böceklerdir. Bu durumlar böceklerde inanılmaz bir çeģitliliğe sebep olmuģtur. Türkiyenin Cerambycoidae üst familyası toplamda 816 tür içerir. Cerambycoidae de endemizim oranı 2 familyaya ait 9 alt familyada % dir. Sadece Cerambycidae deki 3 alt familya da (Prioninae Latreille, 1802; Aseminae Thomson, 1861 ve Spondylidinae Audinet- Serville, 1832) endemik tür bulunmaz. Türkiye Cerambycoidae açısından dünyada bir biyoçeģitlilik alanı olarak düģünülebilir. Türkiye de Cerambycidae familyasına ait 720 tür ve 103 alt tür bulunmaktadır (Özdikmen, 2012a). 8

22 Cerambycidae nin Özdikmen (2012a) ya göre sistematiği aģağıdaki gibidir. Alem (Regnum) ġube (Phylum) Sınıf (Classis) Takım (Ordo) Alt takım (Subordo) Üst familya (Superfamilia) : Animalia : Arthropoda : Insecta : Coleoptera : Polyphaga : Cerambycoidea Familya: Cerambycidae Latreille, 1802 Alt familya: Prioninae Latreille, 1802 Alt familya: Lepturinae Latreille, 1802 Alt familya: Necydalinae Latreille, 1825 Alt familya: Aseminae Thomson, 1861 Alt familya: Saphaninae Gistel, 1848 Alt familya: Spondylidinae Audinet-Serville, 1832 Alt familya: Dorcasominae Lacordaire, 1868 Alt familya: Cerambycinae Latreille, 1802 Alt familya: Stenopterinae Gistel, 1848 Alt familya: Dorcadioninae Swainson, 1840 Alt familya: Lamiinae Latreille, 1825 Cerambycidae familyasındaki türler; genellikle vücut boylarını geçen ve teke boynuzunu anımsatan anten yapıları sayesinde diğer familyalardan kolayca ayırt edilebilir. Vücutları ince uzun bir yapıdadır ve boyları 3 ila 50 mm. arasında değiģir (Demirsoy, 1992). Titanus giganteus Linnaeus in 1771 ve Xixuthrus heros (Macrotoma heros) Gräffe, 1868 gibi vücut uzunluğu 17cm ye yakın olan tropik türler tüm böcekler arasında en büyük vücut ölçülerine sahiptir (Lodos, 1998). 9

23 Cerambycidae familyasında larvalar gerçek bir baģa sahiptir. Larvaların vücut yapıları silindirik veya basıktır. Larvalar beyaz, sarımsı nadirende grimsi renkde olabilir. KitinleĢme görülmez genellikle yumuģaktır. Familyada larval süre aģağı yukarı iki ya da üç yıl sürer. GeliĢimini tamamlayan larva, odun içinde, toprakta, otsu bitkilerin kök veya gövde boğazlarında, kabuk altında pupa olur. Pupa evresi larva döneminden daha kısadır, bu evre birkaç gün ya da birkaç hafta içinde tamamlanır. Bazı durumlarda pupa evresi aģağı yukarı üç, dört veya altı haftaya çıkabilir. Ergin bireylerin yaģam sürelerine etki eden çeģitli faktörler vardır (pupa evresi, mevsim vb.) ve bu süreyi tam olarak kestirmek zordur. Bu faktörlerin etkin olmadığı durumlarda ergin bir bireyin ortalama yaģam süresi 8-15 gün arasında değiģir (Marcela ve ark., 2017). Pupa yuvaları oyuntu talaģlar ile hazırlanır. Bazı türlerde pupa yuvasının bir kireç tabakası ile kaplandığı görülür. Pupa bir dereceye kadar göğüs uzantıları ve kafasal özellikleri ile ergin bireye benzer. YetiĢkinlerde görülen ikincil eģey farklılıkları genelde pupada belirgindir. DıĢtan elitranın Ģekli, anten ve bacak hatları pupa derisi altında kolayca görülür. Pupalar, süt beyazı, balmumu ve krem rengi olabildiği gibi, pupaların portakal rengi veya kahverengi olanlarınada rastlanır. (Marcela ve ark., 2017). Familya türlerinin genel vücut yapıları Lodos, 1998 ve Marcela ve ark., 2017 ye göre aģağıda verildiği gibidir Cerambycidae familyasında vücut genel olarak; baģ (cephalon=caput), göğüs (toraks) ve karın (abdomen) olmak üzere üç kısımdan oluģur. Parandrinae alt familyasında baģ prognat veya yatay olabilir. Bazı Lepturinae alt familyasında az çok uzun olan ağız ve burun sayesinde baģ öne doğru uzamıģ durumdadır. Lamiinae de baģın genel pozisyonu arkaya doğru yönelmiģtir. BaĢ, Spondylidinae de öne doğru eğimli, Dorcasominae ve Cerambycinae de dikey veya içeri çekilmiģtir. Parandrinae nin tamamında, Lepturinae nin çoğunda ve Prioninae nin bazılarında gözler çukurlaģmıģtır. Familya türlerinde gözler genellikle iç kenarda oluģturduğu bir girinti ile böbrek biçimli, çentikli veya tamamen bölünmüģ olabilir. Gözler anten kaidelerini çevrelemiģ durumdadır. 10

24 Boy ve yapı bakımından oldukça değiģken olan antenler genellikle segmentli ve filiform yapılı; bazen kısa bazende vücudun iki katı uzunlukta olabilir. Antenlerdeki segment sayısı akraba olmayan gruplarda 12 olabilirken; Cerambycidae ve Prioninae birkaç türünde 12 den az olabilir (Prionus un 30 kadar türünde). Anten yapısı Parandrinae, Spondylidinae ve Lepturinae de eģeyler arası benzer yapıdadır. Lamiinae ve çoğu Cerambycinae ile Prioninae de anten yapısı enteresan bir Ģekilde birbirine benzemez. Parandrinae ve Spondylidinae de segment yapılarında gözlemlenen farklılıklar iyi belirtilmemiģtir. Duyarga kısadır, ikinci anten segmentinin boyu çok kısalmamıģtır. Anten segmentleri Spondylidinae, Parandrinae ve Prioninae de tüysüz, diğer alt familyalarda ise tüylüdür. Mandibular, maksiller, palpuslar, labrum ve labiumdan oluģan ağız parçaları çiğneyici-kesici tipte olabilir. Labrum Parandrinae ve Prioninae de epistoma ile kaynaģmıģtır fakat diğer alt familyalarda serbesttir. Mandibullar Cerambycidae nin tümünde keskindir. Parandrinae ve Prioninae de genellikle geniģ ve diģlidir. Spondylidinae de diģsiz, uzun ve narin yapılıdır. Diğer alt familyaların çoğunda mandibullar kısadır. Dorcasominae ve Lepturinae türlerinin ağız kenarında (içe yakın) yoğun püsküllü tüyler yer alır. Maksilla tipik olarak iki lobludur. Prioninae ve Parandrinae de içteki lob az geliģmiģtir. Maksillaya bağlı ve beģ segmentli yapı palpus maksillaris olarak adlandırılır. Palpusun son segmenti Lamiinae de tepe noktasını gösterir. Diğer alt familyalarda bu tepe noktası törpülenmiģtir. Alt çene Lepturinae de maksilla kaideleri arasında çıkıntı oluģturur. Bu çıkıntı çoğu Cerembycidae türünde kısadır. Spondylidinae, Prioninae ve Parandrinae de yoktur. Çene, Spondylidinae, Prioninae ve Parandrinae de açık bir Ģekilde enine geliģmiģtir. Lamiinae, Cerambycinae ve Lepturinae de ise çene tam bir oval yapı sergilemez. Göğüs baģ ile abdomen arasına yerleģmiģtir. Göğüs önden arkaya doğru; protoraks, mezotoraks ve metatoraks olmak üzere üç bölümden oluģur. Diğer alt familyalarda daha zayıf yapılı olan protoraks Prioninae ve Parandrinae de gövdeyi taģır. Protoraksa üstten bakıldığı zaman neredeyse tamamı görünür ve bu kısım pronotum olarak adlandırılır. 11

25 Mezotoraksın dorsalden küçük bir kısmı görülür ve bu kısım skutellum olarak isimlendirilir. Skutellum zaman zaman iyi geliģmiģtir fakat çoğu zaman skutellumun mezotorakstan ayırt edilebilen belirgin bir yapısı yoktur. Protoraks, mezotoraks ve metatoraksdan birer çift bacak çıkar. Bacaklar genellikle koģucu tipdedir. Bacaklar büyük oranda uzundur fakat Lamiinae alt familyasında yer alan Gerania Audinet-Serville 1835 cinsi erkekleri gibi bazı türlerde çok daha uzamıģtır. Lamiinae alt familyasından Acrocinus Illiger de ön bacaklar aģırı uzundur (ergin erkek bireylerde ön femur vücut kadar uzun olabilir). Bu uzun bacakları türlerin ağaç dalları arasında geçiģ için kullandıklarına inanılır. Ön bacaklar bazı Prioninae ve Lamiinae türlerinde (özellikle erkeklerde) geniģlemiģ yapıdadır. Erkek Cerambycinae lerde orta femur gibi arka bacaklarda geniģlemiģ ve iyi geliģmiģ olabilir. Bacaklar uzun ve geniģ olmalarına rağmen asla zıplamaya adapte olmamıģtır. Bacaklar iç kısımları boyunca yivli bir yapı gösterir. Tibianın ucunda genelde iki mahmuz vardır. Tarsus bacağın en son kısmıdır, gerçekte beģ segnemtli yapı gösterir. Tırnakları beģinci segment taģır. Dördüncü segment çok küçüktür, üçüncü segmentin lobları arasına sıkıģmıģtır, ilk bakıģta hemen farkedilemez. Bacak pseudotetramer (dört segmentli) görüntü verir. Üçüncü segment iki lobludur. Birbirinden ayrı bir çift olarak bulunan tırnaklar; çentikli, çatallı ya da basit yapılı olabilir. Bacakların renkleri ve boyları farklı olabilir. Yine bacaklardaki tüy oranlarıda değiģiklik gösterir. Bacaklarda gözlemlenen bu çeģitli yapı taksonomik açıdan büyük önem arz eder. Mezotoraks ve metatoraksta ön ve arka kanatlar yer alır (birer çift). Mezotoraksdan çıkan kın kanatlar derimsi, noktalı, sert, düz, çizgili, spinli, parģömen benzeri ve parlak olabilir. Kın kanatlar tamamen veya kısmen tüylerle ya da pullarla kaplı yapıdadır. Güçlü bir Ģekilde sklerotize olan kın kanatlar uçmada kullanılmaz ve vücudun üst kısmını örter. UçuĢta kullanılmamasına rağmen kın kanatlar, yön belirlemede etkilidir ve vücut üzerinde kapalı tutulduğu zaman korunak görevi yapar. Metatorakstan çıkan yapılar zar kanatlardır. Uçma görevini üstlenirler. Zar kanatlar böcek dinlenme halinde kın kanatların altında katlanmıģ olarak durur. Bazı taksonlarda arka kanatlar (Cerambycinae, Laminae, Prioninae, Lepturinae ve Spondylidinae) çok yıpranmıģ veya çeģitli sebeplerden yok olmuģ ise böcekler 12

26 kanatları olmasına rağmen uçamazlar. Cins ve alt familya ayrımında bu kanatlar üzerinde yer alan damarlar rol oynar fakat tür teģhisinde tercih edilmez. Abdomen elitra altında gizlenmiģtir ve geniģ yapılıdır. Çoğu zaman elitra abdomeni kaplar, örter. Abdomen genelde on segmentlidir. Çok küçük olan dokuzuncu ve onuncu segmentler sekizinci segmentin içine gömülmüģtür ve dıģtan görülmez. Teleskobik olarak sekizinci segment, böceğin dinlenme anında yedinci segmentin içinde gizlenir. Dokuzuncu abdomen segmenti erkek ve diģi bireylerde değiģik yapıdadır, bu segment eģey organlarını taģır ve genital segment olarak adlandırılır. Elitranın abdomeni kısmen veya tamamen örtmesi önemli bir taksonomik karakterdir. DiĢilerin posterior segmentleri ovipozitör Ģeklinde uzamıģ, kaynaģmıģ Ģekildedir. Bu yapı yumurta bırakma iģlemini kolaylaģtırır. Pigidium abdomenin dorselden bakıldığı zaman görülebilen son segmentidir. Spermateka diģilerde spermlerin depo edildiği alandır. Sistematik açıdan bu depo alanı önemlidir. Türler arasında dahi çok farklı olabilir. Cerambycidae familyasında tüm türler için geçerli bir eģey organ yapısı vermek zordur. Cinsler hatta türler arasında bile eģey organ yapısı farklılık gösterir. Fallik bir yapıda olan erkek eģey organı tüp Ģeklindeki aedeagus, phallobase ve paramerlerden oluģur. Spermlerin diģiye iletilmesindeki rolü aedeagus oynar. ÇiftleĢme sırasında paramerler diģiyi kavrar. Paramerlerin ve aedeagusun yapısı tür ayrımı açısından önemlidir. Aedeagusun apeksi, düz, ĢiĢkin veya sivri yapılı olabilir. Paramerler bıçak ya da balta gibi değiģik Ģekilli olabilir. Cerambycidae familyasının çoğu türü, elitra, pronotum, baģ ve bacaklarda, sıklığı ve özellikleri farklı olan kıllar taģıyabilir. Kıllar kalın, ince, uzun ya da kısa; siyah, beyaz, kahverengi, sarımsı ve kırmızımsı olabilir. Bu kıllar taksonomik açıdan oldukça önemlidir. Cins ve tür ayrımında kullanılır. Cerambycidae familyası ergin bireyleri, fitofag (otsu bitkilerle beslenen) veya ksilofag (odunla beslenen) beslenir. Familyada larvaların çoğu kisilofagtır. Kisilofag olmayan larvalar ise bazı otsu bitkilerin kök ve gövdelerini yiyerek beslenirler (ġabanoğlu ve ġen, 2016). Cerambycidae familyasında fitofag ve ksilofag olan 13

27 beslenme Ģekline istisna bir örnek olarak, Cerambycine alt familyasından Elytroleptus cinsi yetiģkinleri Lycidae familyasını taklit eder ve bunların erginlerini avlar (Marcela ve ark., 2017). Şekil 1.1. Cerambycidae familyası vücut kısımları (Marcela ve ark., 2017) 14

28 Şekil 1.2. Cerambycidae familyası vücut kısımları (Marcela ve ark., 2017) 15

29 Cerambycidae Sitogenetiği Coleoptera takımı içerisinde Cerambycidae familyası kromozom sayısı bakımından muhafazakâr bir tutum sergiler (Smith ve Virkki, 1978). Coleoptera takımı için atasal kromozom sayısı olan (2n=20) Cerambycidae familyası içinde geçerliliğini korur ve familya bazında da atasal kromozom sayısı olarak kabul edilir. Çoğu karyotipten elde edilen bilgilerle, atasal kromozomların metasentrik veya submetasentrik olduğu söylenebilir (Giannoulis ve ark., 2014). Bu atasal kromozom sayısının yanı sıra familyanın diploit kromozom sayısı (2n=10) dan, (2n=36) ya kadar çeģitlilik gösterir. Familyanın EĢey kromozom sistemi paraģüt tipdir (Xy p ) (Okutaner ve ark., 2011a). Cerambycida de Ģimdiye kadar 272 tür üzerinde sitogenetik çalıģma yapılmıģtır Cerambycidae Sitogenetiği Üzerine Kaynak AraĢtırması Cerambycidae familyasında günümüze kadar yapılan çalıģmaların çoğu faunaları ve taksonomileri üzerinedir (Okutaner, 2011). Familya üzerinde yürütülen sitogenetik çalıģmalar da oldukça azdır (Rozek ve ark., 2004; Dutrillaux ve ark., 2007). Literatürde Cerambycidae familyası üzerine yapılan sitogenetik çalıģmalar sonucu elde edilen karyotip bilgilerinin ait olduğu tür sayıları aģağıda kronolojik olarak sıralanmıģ. Ehara, (1956) da 23 tür; Teppner (1966) da 20 tür; Teppner (1968) de 25 tür; Kudoh ve ark. (1972) de 5 tür; Simith ve Virkki (1978) de 157 tür; Vidal (1984) de 3 tür; de Vaio ve ark. (1985) de 2 tür; De Fernandez ve De Bigliardo (1985) de 1 tür; Kido ve Saitoh (1987) de 1 tür (B kromozomları); Lachowska ve ark (1996) da 1 tür; Holecova ve ark. (2002) de 2 tür; Rozek ve ark. (2004) de 3 tür; Cesari ve ark.. (2005) de 3tür; Dutrillaux ve ark., (2007) de 1 tür; A. Dutrillaux ve Dutrillaux (2009) da 1 tür; Ping ve ark., (2010) da 2 tür; Okutaner, (2011) de 3 tür; Okutaner ve ark., (2011a) de 2 tür; Okutaner ve ark., (2011b) de 1 tür; Okutaner ve ark., (2011c); 1 tür; Okutaner ve ark., (2011d) de 1 tür Okutaner ve ark., (2012) de 1 tür; Li-Juan 16

30 ve ark., (2013) de 4 tür; Giannoulis ve ark., (2014) de 5 tür; Karagyan ve Kalashian, (2016) da 4 tür. Coleoptera takımının büyük bir familyası olan Cerambycidae üzerinde bu güne kadar yürütülen sitogenetik çalıģmaların azlığı bu konunun çalıģma alanı olarak Ģeçilmesinde büyük rol oynamıģtır. 17

31 2. MATERYAL METOT Bu çalıģmada, KırĢehir, Sivas, Ankara, Hatay ve Sakarya Ġlleri nde yılları, Nisan-Temmuz ayları arasında gerçekleģtirilen arazi çalıģmaları sonucunda Cerambycidae familyasına ait erkek ve diģi toplam 93 örnek toplandı. Toplama iģlemi atrapla süpürme tekniği kullanılarak gerçekleģtirildi. Örnekler canlı olarak laboratuvara nakledildi. Laboratuvara getirilen örneklerin abdomen içerikleri mikroskop altında pensler kullanılarak uygun bir Ģekilde izole edildi ve kromozom preparasyonu için gerekli iģlemlere tabi tutuldu. Örneklerin geriye kalan kısımları teģhis çalıģmaları için alkol (%96) içeren krytüplere alındı. TeĢhis iģlemleri ilgili literatürlerden yararlanılarak gerçekleģtirildi. Ġzole edilen abdomen içeriğinin testis ve orta bağırsak doku örnekleri üzerinde kısmi modifikasyonlarla Rozek (1994) de belirtilen yöntem esas alınarak kromozom preparasyon iģlemleri yürütüldü. Buna göre: Erkek bireylerin testis-orta bağırsak dokuları ve diģi bireylerin orta bağırsak dokuları safsu ve % 0.05 oranında kolsiģin ile hazırlanan hipotonik çözelti içerisinde çıkarılıp aynı solüsyonda doku içeriğine bağlı olarak en az dk bekletildi. Bu iģlemin ardından ilgili dokular içerisinde etil alkol-asetik asit (3:1) çözeltisi olan kryotüpler içine alındı ve daha sonra çalıģılmak üzere derin dondurucuda saklandı. Prepatratları hazırlanacak olan doku örnekleri küçük parçalar halinde temiz lam üzerine konuldu. Örneklerin üzerine 1:1 oranında safsu ve asetik asit ile hazırlanmıģ olan çözelti damlatıldı. Ġnce uçlu pensler ve bisturi yardımı ile doku küçük parçalara ayrıldı. Bu ayırma iģleminin ardından üzerine bir baģka lam kapatılarak ezme iģlemi gerçekleģtirildi. Ezme iģlemi sonrası her iki lam sıvı azota daldırılarak donduruldu. Daha sonra dondurulan lamlar bisturi yardımı ile birbirlerinden ayrıldı ve havalandırılarak kurutuldu. Kuruyan preparatlar % 4 lük giemsada 10 dk boyunca boyama iģlemine tabi tutuldu. Giemsa ile boyama iģlemi tamamlandıktan sonra preparatlar su ile yıkandı ve uygun hava akımında kurutuldu. Hazırlanan preparatlar Olimpous marka (Model No: CX23LEDRFS1) araģtırma mikroskobu ile tarandı. Belirlenen kromozom setleri Olypus Marka (Model No: 18

32 BX53F) kamera ataçmanlı araģtırma mikroskobu ile (60X) ve (100X) büyütmede fotoğraflanıp bilgisayara kaydedildi. Tezde değerlendirilen türlere ait veriler, bulgular kısmında sırası ile aģağıdaki alt baģlıklar içerisinde verildi. Buna göre: Üzerinde çalıģılan materyal alt baģlığı ile yakalanan türe ait lokalite bilgisi, elde edilen örnek sayısı ve türün fotoğrafı verildi. Türün fotoğrafı ZEISS marka (Model: Stemi 2000-C) kamera ataçmanlı mikroskop kullanılarak çekildi. Türkiye yayılıģı alt baģlığı ile Türkiye de Ģimdiye kadar tespit edildiği iller ve bunu gösteren bir harita güncel literatürlerden temin edilerek verildi. Bu çalıģma ile bulunduğu il için yeni kayıt özelliği gösteren türün bu durumu sözel ifade ile yayılıģ bilgisine ilave edildi ve harita üzerinde ilgili il kırmızı ile boyanıp haritanın kısmi revizyonuyla verildi. Dünya yayılıģı alt baģlığı ile literatürden elde edilen bilgiler referans alınarak türün Dünya da yayılıģ gösterdiği ülkeler verildi. Sitogenetiği alt baģlığı ile türe ait tespit edilen kropmozom setlerinin bilgisi ve fotoğrafları verildi. Karyotipi bu çalıģma ile tespit edilemeyen türlerin literatür kayıtlarında karyotip bilgisi varsa ilgili bilgiler bu baģlık altında verildi. Elde edilen tüm sonuçlar literatürle karģılaģtırılarak tezin Sonuç ve Öneriler bölümünde tartıģıldı. 19

33 3. BULGULAR TAKIM ALT TAKIM : Coleoptera : Polyphaga ÜST FAMİLYA : Cerambycoidea Latreille, 1802 FAMİLYA : Cerambycidae Latreille, 1802 ALT FAMİLYA : Cerambycinae Latreille, 1802 TRİBUS : Callidiini Kirby, Phymatodes (Phymatodes) testaceus (Linnaeus, 1758) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 7 örnek Sivas Ġli, Gemerek Ġlçesi, Sızır Kasabası, Arpaözü Mahallesi nden toplandı. (Resim 3.1). Resim 3.1. Phymatodes testaceus (Linnaeus, 1758) Türkiye yayılıģı: Bu tür bu çalıģma ile Sivas Ġli nden ilk defa kaydedildi. Literatürdeki diğer kayıtlar: Adıyaman, Antalya, Artvin, Bingöl, Bolu, Çanakkale, Çorum, Düzce, GümüĢhane, Hatay, Isparta, Ġçel, Ġstanbul, KahramanmaraĢ, Kırıkkale, Burdur, Niğde, Osmaniye (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (Özdikmen, 2013); (Kaya, 2015) (Harita 3.1). 20

34 Harita 3.1. Phymatodes testaceus un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Dünya yayılıģı: Avrupa (Portekiz, Ġspanya, Fransa, Korsika, Ġtalya, Sicilya, Sardunya, Arnavutluk, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, Makedonya, Yunanistan, Girit, Bulgaristan, Türkiye, Romanya, Macaristan, Avusturya, Ġsviçre, Belçika, Hollanda, Danimarka, Almanya, Lüksemburg, Ġngiltere, Çekya, Slovakya, Norveç, Polonya, Ġsveç, Finlandiya, Estonya, Letonya, Litvanya, Beyaz Rusya, Ukrayna, Kırım, Moldovya, Avrupa Rusya, Avrupa Kazakistan), Kuzey Afrika (Tunus, Cezayir, Fas), Madeira, Sibirya, Japonya, Kafkasya, Transkafkasya, Ġran, Suriye, Lübnan, Kuzey Amerika (Kanada, Amerika). Sitogenetiği: Phymatodes testaceus un testis dokularından ve bağırsağından yapılan preparatlarda sitogenetik veri elde edilemedi. TRİBUS: Certallini Faimaire, Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 2 örnek KırĢehir Ġli, Karacaören Köyü merkezinden toplandı (Resim 3.2). 21

35 Resim 3.2. Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767) Türkiye yayılģı: Adana, Adıyaman, Aksaray, Amasya, Ankara, Antalya, Aydın, Bilecik, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Erzincan, Gaziantep, Hatay, Ġçel, Isparta, Ġstanbul, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kırıkkale, KırĢehir, Konya, Kayseri, Muğla, Manisa, Mardin, NevĢehir, Niğde, Osmaniye, Sinop, ġanlıurfa, Trabzon, Yozgat (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (Özdikmen, 2013); (Özbek, 2015); (Kaya, 2015) (Harita 3.2). Harita 3.2. Certallum ebulinum un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Dünya yayılıģı: Kuzey Afrika (Tunus, Fas, Cezayir, Libya), Türkiye, Suriye, Kafkasya, Ġran, Transkafkasya, Ürdün, Lübnan, Avrupa (Ġspanya, Ġtalya, Sicilya, 22

36 Girit, Portekiz, Yunanistan, Fransa, Malta, Trakya, Kırım, Rusya nın Avrupa kısımları, Ukrayna). Sitogenetiği: Certallum ebulinum un testis dokularından ve bağırsağından yapılan preparatlarda sitogenetik veri elde edilemedi. Okutaner ve ark., (2011d) de Certallum ebulinum un testis dokusundan elde ettiği mitotik metafaz plağında türün diploit kromozom sayısını (2n=22) olarak bulmuģtur. TRİBUS: Clytini Mulsant, Chlorophorus varius (Müller, 1766) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 6 örnek Sakarya Ġli, Akyazı Ġlçesi Merkezi nden toplandı (Resim 3.3). Resim 3.3. Chlorophorus varius (Müller, 1766) Türkiye yayılıģı: Bu tür bu çalıģma ile Sakarya Ġli nden ilk defa kaydedildi. Literatürdeki diğer kayıtlar: Adana, Adıyaman, Aksaray, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Bilecik, Balıkesir, Bursa, Bolu, Bartın, Burdur, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Düzce, Erzincan, EskiĢehir, Erzurum, GümüĢhane, Hakkari, Hatay, 23

37 Iğdır, Isparta, Ġçel, Ġzmir, Ġstanbul, KahramanmaraĢ, Kırıkkale, KırĢehir, Kırklareli, Karaman, Kocaeli, Konya, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Malatya, Muğla, Manisa, Mardin, MuĢ, NevĢehir, Niğde, Osmaniye, ġanlıurfa, Trabzon, Tunceli, Tokat, UĢak, Zonguldak, Van (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (Özdikmen, 2013); (Özbek, 2015); (Kaya, 2015) (Harita 3.3). Harita 3.3. Chlorophorus varius un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Dünya yayılıģı: Kuzey Afrika (Mısır), Sibirya, Vietnam, Kafkasya, Çin, Türkiye, Transkafkasya, Ġran, Suriye, Ġsrail, Lübnan, Irak, Ürdün, Avrupa (Fransa, Korsika, Ġspanya, Scilya, Ġtalya, Malta, Sardunya, Slovenya, Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Romanya, Trakya, Ġsviçre, Macaristan, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Polonya, Ġsveç, Slovakya, Letonya, Ukrayna, Kırım, Beyaz Rusya, Rusya nın Avrupa kısımları, Moldova, Kazakistan ın Avrupa kısımları). Sitogenetiği: Chlorophorus varius un erkek birey testis dokularından elde edilen metafaz plağında türün haploit kromozom sayısı (n=9+xy p ) olarak belirlenmiģtir. EĢey kromozomu (paraģüt sistem) ok ile gösterilmiģtir (Resim 3.4). 24

38 Resim 3.4. Chlorophorus varius un erkek birey testisinden elde edilen metafaz plağı (mayotik) (n=9+xy p ) 10µ ALT FAMİLYA: Dorcadioninae Swainson, 1840 TRİBUS: Dorcadionini Swainson, Dorcadion anatolicum (Pic, 1900) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 13 örnek Ankara-Bala yolu üzerindeki meralık alandan (3. Km) toplandı (Resim 3.5). Resim 3.5. Dorcadion anatolicum (Pic, 1900) Türkiye yayılıģı: Adana, Ankara, Antalya, Çanakkale, KahramanmaraĢ, Konya, Isparta (Özdikmen ve Okutaner, 2005); (Okutaner, 2011a); (Özdikmen, 2016) (Harita 3.4). 25

39 Harita 3.4. Dorcadion anatolicum un Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011a ya ek düzenleme yapılmıģtır) Dünya yayılıģı: Türkiye. Sitogenetiği: Dorcadion anatolicum un erkek birey testis dokularından elde edilen metafaz plağında türün diploit kromozom sayısı (2n=24) olarak belirlenmiģtir (Resim 3.6). Resim 3.6. Dorcadion anatolicum un erkek birey testisinden elde edilen mitotik metafaz plağı (2n=24) 10µ 3.5. Dorcadion scabricolle (Dalman, 1817) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 10 örnek Ankara Ġli, IĢıkdağı- Kızılcahamam Mevkii, Karagöl Jeositi çevresinden toplandı (Resim 3.7). 26

40 Resim 3.7. Dorcadion scabricolle (Dalman, 1817) Türkiye yayılıģı: Adana, Afyon, Ağrı, Ankara, Antalya, Ardahan, Bilecik, Balıkesir, Bursa, Çankırı, Çorum, Erzincan, Erzurum, EskiĢehir, GümüĢhane, Isparta, Ġçel, KahramanmaraĢ, Kars,, Kastamonu, Kayseri, Konya, Kütahya, Malatya, Niğde, Sivas, UĢak, Van, Yozgat (Özdikmen ve Okutaner, 2006); (Özdikmen ve ark., 2009); (Okutaner, 2011a); (Özdikmen, 2016) (Harita 3.5). Harita 3.5. Dorcadion scabricolle nin Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011a ya ek düzenleme yapılmıģtır) Dünya yayılıģı: Kafkasya, Transkafkasya, Türkiye, Ġran. Sitogenetiği: Dorcadion scabricolle nin erkek birey testis dokularından elde edilen metafaz plağında diploit kromozom sayısı (2n=20) olarak belirlenmiģtir (Resim 3.8). 27

41 10µ Resim 3.8. Dorcadion scabricolle nin erkek birey testisinden elde edilen mitotik metafaz plağı (2n=20) ALT FAMİLYA: Lamiinae Latreille, 1825 TRİBUS: Agapanthiini Mulsant, Agapanthia suturalis (Fabricius, 1787) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 5 örnek Sivas Ġli, Gemerek Ġlçesi, Sızır Kasabası Merkezi nden toplandı (Resim 3.9). Resim 3.9. Agapanthia suturalis (Fabricius, 1787) Türkiye yayılıģı: Adana, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın, Bilecik, Bingöl, Bursa, Burdur, Bayburt, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, EskiĢehir, Gaziantep, GümüĢhane, Hakkari, Hatay, Isparta, Ġçel, Ġstanbul, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kars, Kırıkkale, Kırklareli, KırĢehir, Kilis, Konya, Kocaeli, Kastamonu, Malatya, Muğla, Manisa, Osmaniye, Rize, Siirt, Sinop, Sivas, 28

42 Tunceli (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (Özdikmen, 2013); (Kaya, 2015) (Harita 3.6). Harita 3.6. Agapanthia suturalis in Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013 e ek düzenleme yapılmıģtır) Dünya yayılıģı: Kuzey Afrika (Cezayir, Fas, Kanarya Adaları, Tunus, Libya), Asya (Ġran, Irak, Türkiye, Kıbrıs, Suriye, Ġsrail, Lübnan, Ürdün, Kazakistan). Sitogenetiği: Agapanthia suturalis in testis ve bağırsak dokularından yapılan preparatlarda sitogenetik veri elde edilemedi. TRİBUS: Phytoeciini Mulsant, Oxylia argentata (Ménétriés, 1832) 3.10). Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 6 örnek Ankara Ġli nden toplandı (Resim 29

43 Resim Oxylia argentata (Ménétriés, 1832) Türkiye yayılıģı: Adıyaman, Ağrı, Ankara, Antalya, Artvin, Bingöl, Bitlis, Bayburt, Çorum, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Giresun, GümüĢhane, Hatay, Ġçel, Isparta, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kars, Kırıkkale, Konya, Kastamonu, Niğde, Siirt, Sinop, Tunceli, Yozgat (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (Özdikmen, 2013) (Harita 3.7). Harita 3.7. Oxylia argentata nın Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013) Dünya yayılıģı: Avrupa (Kırım), Kafkasya, Yakın Doğu, Türkiye, Ġran. 30

44 Sitogenetiği: Oxylia argentata nın erkek birey testis dokularından elde edilen metafaz plağında türün haploit kromozom sayısı (n=9+xy p ) olarak belirlenmiģtir. EĢey kromozomu (paraģüt sistem) ok ile gösterilmiģtir (Resim 3.11). 10µ Resim Oxylia argentata nın erkek birey testisinden elde edilen metafaz plağı (n=9+xy p ) 3.8. Phytoecia coerulea (Scopoli, 1772) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 6 örnek Sivas Ġli, Gemerek Ġlçesi, Sızır Kasabası Merkezi nden toplandı (Resim 3.12). Resim Phytoecia coerulea (Scopoli, 1772) 31

45 Türkiye yayılıģı: Adana, Afyon, Aksaray, Ankara, Antalya, Aydın, Bilecik, Bolu, Burdur, Denizli, Düzce, EskiĢehir, Erzurum, Isparta, Ġçel, Ġstanbul, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kastamonu, Karabük, Karaman, Kayseri, Kütahya, Konya, Manisa, Muğla, NevĢehir, Niğde, Osmaniye, Samsun, Sivas, Yozgat (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011) (Harita 3.8). Harita 3.8. Phytoecia coerulea nın Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011) Dünya yayılıģı: Orta Asya, Türkiye, Filistin, Kafkasya, Ġsrail, Transkafkasya, Lübnan, Ürdün, Suriye, Avrupa (Ġspanya, Portekiz, Ġtalya, Sicilya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Sicilya, Ġsviçre, Litvanya, Slovakya, Ukrayna, Moldova, Beyaz Rusya, Kazakistan ın Avrupa kısımları, Rusya nın Avrupa kısımları). Sitogenetiği: Phytoecia coerulea nın testis dokularından ve bağırsağından yapılan preparatlarda sitogenetik veri elde edilemedi Phytoecia (Helladia) humeralis (Walt, 1838) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 1 örnek KırĢehir Ġli, Karacaören Köyü Merkezi nden toplandı (Resim 3.13). 32

46 Resim Phytoecia (Helledia) humeralis (Walt, 1828) Türkiye yayılıģı: Adana, Adıyaman, Aksaray, Amasya, Ankara, Antalya, Aydın, Bolu, Burdur, Denizli, Diyarbakır, Edirne, EskiĢehir, Gaziantep, Hakkari, Hatay, Ġçel, Isparta, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kırıkkale, KırĢehir, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Niğde, Osmaniye, Siirt, UĢak, Yozgat (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (Özdikmen, 2013) (Harita 3.9). Harita 3.9. Phytoecia (Helledia) humeralis in Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013) Ġran. Dünya yayılıģı: Yunanistan, Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan, Kıbrıs, Suriye, 33

47 Sitogenetiği: Phytoecia (Helledia) humeralis in testis dokularından ve bağırsağından yapılan preparatlarda sitogenetik veri elde edilemedi. ALT FAMİLYA: Lepturinae Latreille, 1802 TRİBUS: Lepturini Latreille, Vadonia unipunctata (Fabricius, 1787) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 7 örnek KırĢehir Ġli, Karacaören Köyü Merkezi nden toplandı (Resim 3.14). Resim Vadonia unipunctata (Fabricius, 1787) Türkiye yayılıģı: Afyon, Aksaray, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Bayburt, Bilecik, Bingöl, Bolu, Bitlis, Burdur, Bursa, Çankırı, Çorum, Elazığ, Erzurum, Erzincan, Isparta, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Karabük, Kars, Kastamonu, Kayseri, KırĢehir, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, NevĢehir, Niğde, Osmaniye, Rize, Sivas, Tokat, UĢak (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011a) (Harita 3.10). 34

48 Harita Vadonia unipunctata nın Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011) Dünya yayılıģı: Avrupa (Ġspanya, Fransa, Ġtalya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Romanya, Macaristan, Makedonya, Yunanistan, Bulgaristan, Trakya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Avusturya, Polonya, Letonya, Ukrayna, Kırım, Moldova, Rusya nın Avrupa kısımları, Kazakistan ın Avrupa kısımları), Kafkasya, Yakın Doğu, Türkiye, Ġran, Suriye, Transkafkasya, Lübnan, Kuzey Afrika (Cezayir, Fas). Sitogenetiği: Vadonia unipunctata nın testis dokularından ve bağırsağından yapılan preparatlarda sitogenetik veri elde edilemedi. Okutaner, (2011c) de Vadonia unipunctata nın testis dokusundan elde ettiği mitotik metafaz plağında türün diploit kromozom sayısını (2n=20) olarak bulmuģtur. TRİBUS: Rhagiini Kirby, Cortodera flavimana (Waltl, 1838) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 25 örnek Sivas Ġli, Gemerek Ġlçesi, Sızır Kasabası, Satalağan Obası Mevkii nden toplandı (Resim 3.15). 35

49 Resim Cortodera flavimana (Waltl, 1838) Türkiye yayılıģı: Adana, Afyon, Aksaray, Ankara, Antalya, Artvin, Bolu, Bursa, Bayburt, Çanakkale, Çankırı, Erzurum, GümüĢhane, Ġçel, Isparta, Ġstanbul, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kars, Konya, Kocaeli, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Niğde, Rize, Samsun, Sinop, Sivas, Tokat, Yozgat (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (ġabanoğlu, 2013) (Harita 3.11). Harita Cortodera flavimana nın Türkiye yayılıģı (Okutaner, 2011) Dünya yayılıģı: Türkiye, Suriye, Avrupa (Makedonya, Bulgaristan, Macaristan, Trakya, Avusturya, Romanya, Moldova, Sırbistan, Yunanistan, Slovakya). 36

50 Sitogenetiği: Cortodera flavimana nın erkek birey bağırsağından elde edilen plak (Resim 3.16) daki gibidir. Kromozom ayrım sınırları net olmayan plakta yapılan sayım ile diploit kromozom sayısı (2n=20) olarak tespit edilmiģtir. 15 nolu kromozomun (Xy p ) eģey sistemine ait paraģüt tip eģey kromozomu olduğu düģünülmektedir. Xy p 10µ Resim Cortodera flavimana nın erkek birey bağırsağından elde edilen metafaz plağı (mitotik) (2n=20) ALT FAMİLYA: Stenopterinae Gistel, 1848 TRİBUS: Stenopterini Gistel, Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) Üzerinde çalıģılan materyal: Türe ait 5 örnek Hatay Ġli, Samandağı Ġlçesi Hıdırlı Köyü Defne Yolu Mevkii nden toplandı (Resim 3.17). 37

51 Resim Stenopterus rufus (Linnaeus, 1767) Türkiye yayılıģı: Adıyaman, Amasya, Ankara, Antalya, Artvin, Bilecik, Bolu, Bartın, Bursa, Çanakkale, Çankırı, Çorum, Düzce, Erzurum, Gaziantep, GümüĢhane, Hatay, Ġçel, Ġstanbul, Ġzmir, KahramanmaraĢ, Kırıkkale, Kırklareli, Konya, Kocaeli, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Manisa, Muğla, Niğde, Ordu, Osmaniye, Rize, Samsun, Sinop, Trabzon, Tokat, Tunceli, Yalova, Yozgat (Özdikmen, 2007); (Özdikmen, 2008a); (Özdikmen, 2008b); (Özdikmen, 2011); (Okutaner, 2011); (Özdikmen, 2013) (Harita 3.12). Harita Stenopterus rufus un Türkiye yayılıģı (Özdikmen, 2013) Dünya yayılıģı: Avrupa (Ġspanya, Fransa, Korsika, Ġtalya, Sicilya, Sardunya, Malta, Arnavutluk, Slovenya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Makedonya, 38

52 Yunanistan, Bulgaristan, Trakya, Romanya, Macaristan, Avusturya, Ġsviçre, Belçika, Hollanda, Almanya, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya, Ukrayna, Kırım, Moldova, Rusya nın Avrupa kısımları), Kuzey Afrika, Sakhalin, Türkmenistan, Kafkasya, Transkafkasya, Türkiye, Ġran, Ġsrail, Suriye. Sitogenetiği: Stenopterus rufus un erkek birey testis dokularından elde edilen plaklarda (metafaz sonu anafaz baģı) türün haploit kromozom sayısı (n=5+xy p ), diploit kromozom sayısı (2n=12) olarak belirlenmiģtir. EĢey kromozomu (paraģüt sistem) ok ile gösterilmiģtir (Resim 3.18). Xy p 10µ 10µ a) b) Resim Stenopterus rufus un erkek birey testisinden elde edilen plaklar a) (n=5+xy p ), b) (2n=12) 39